చావా రోసెన్‌ఫార్బ్
చావా రోసెన్‌ఫార్బ్ (1923 ఫిబ్రవరి 9 - 2011 జనవరి 30) హోలోకాస్ట్ నుండి బయటపడిన యిడ్డిష్ కవయిత్రి, నవలా రచయిత్రి, యూదు జాతికి చెందినది. పోలాండ్‌లో జన్మించిన ఆమె, కెనడా పౌరురాలైంది. రెండవ ప్రపంచ యుధ్ధానంతర కాలంలో యిడ్డిష్ సారస్వతాభివృద్ధిలో ఆమె ప్రముఖ పాత్ర పోషించింది.[1]
చావా రోసెన్‌ఫార్బ్ | |
|---|---|
 | |
| జననం | 1923 ఫిబ్రవరి 9 లోడ్జ్, పోలాండ్ |
| మరణం | 2011 జనవరి 30 (వయసు 87) లెత్‌బ్రిడ్జ్, ఆల్బర్టా, కెనడా |
| జాతీయత | కెనడియను |
| వృత్తి | రచయిత్రి, కవయిత్రి |
| జీవిత భాగస్వామి | హెన్రీ మోర్గెంటేలర్
(m. 1945–1975) |
జీవితం తొలి దశలో మార్చు
రోసెన్‌ఫార్బ్ ఎనిమిదేళ్ల వయసులో కవిత్వం రాయడం ప్రారంభించింది. నాజీ జర్మనీ పోలాండ్‌ను ఆక్రమించిన సమయంలో లోడ్జ్ ఘెట్టో నుండి బయటపడిన తర్వాత, ఆమెను ఆష్విట్జ్‌కు పంపించారు. ఆపై ఇతర మహిళలతో కలిసి సాసెల్ (న్యూయెంగామ్ కాన్సంట్రేషన్ క్యాంప్ యొక్క సబ్‌క్యాంప్) వద్ద ఒక పని శిబిరానికి పంపబడింది. అక్కడ ఆమె, హాంబర్గ్‌లో బాంబు దాడికి గురైన జర్మన్‌ల కోసం ఇళ్లను నిర్మించింది. యుద్ధం ముగిసే సమయానికి ఆమెను బెర్గెన్-బెల్సెన్‌కు పంపారు. అక్కడ ఆమె 1945 ఏప్రిల్‌లో దాదాపుగా ప్రాణాంతకమైన టైఫస్ జ్వరంతో బాధపడింది. యుద్ధం ముగిసిన తర్వాత, ఐరోపాలో ఉన్నప్పుడే రోసెన్‌ఫార్బ్, భవిష్యత్తులో జాతీయంగా ప్రసిద్ధి చెందిన కెనడియన్ అబార్షన్ యాక్టివిస్ట్ డా. హెన్రీ మోర్జెంటలర్‌ను పెళ్ళాడింది (ఇద్దరు 1975లో విడాకులు తీసుకున్నారు). 1950 లో ఆమె, మోర్జెంటలర్ కెనడాకు వలస వెళ్లారు. మోర్జెంటాలర్, గర్భవతిగా ఉన్న రోసెన్‌ఫార్బ్‌లు 1950 శీతాకాలంలో ఐరోపా నుండి కెనడాకు వలసవెళ్ళినపుడు, మాంట్రియల్ విండ్సర్ స్టేషన్‌లో వారికి యిడ్డిష్ రచయితలు స్వాగతం పలికారు.[2]
కెరీర్ మార్చు
రోసెన్‌ఫార్బ్ యిడ్డిష్‌లో రాయడం కొనసాగించింది. 1947, 1965 మధ్య మూడు కవితా సంపుటాలను ప్రచురించింది. 1972లో, లోడ్జ్ ఘెట్టోలో తన అనుభవాలను వివరిస్తూ రాసిన మూడు-వాల్యూమ్‌ల నవల దేర్ బోయిమ్ ఫన్ లెబ్న్ ను ప్రచురించింది. దాన్ని ఒక మాస్టర్ పీస్‌గా పరిగణిస్తారు. ది ట్రీ ఆఫ్ లైఫ్‌గా ఆంగ్ల అనువాదంలో. ఆమె ఇతర నవలలు బోట్షాని, ది ట్రీ ఆఫ్ లైఫ్‌కి ప్రీక్వెల్, ఇది ఆంగ్లంలో రెండు సంపుటాలుగా విడుదల చేయబడింది, బోసియానీ (పోలిష్ భాషలో కొంగలు అని అర్థం) ఆఫ్ లాడ్జ్ అండ్ లవ్; బ్రివ్ సు అబ్రాషెన్ లేదా అబ్రాషాకు లేఖలు.
రోసెన్‌ఫార్బ్ తన చిన్ననాటి స్నేహితురాలు, హోలోకాస్ట్ నుండి బయటపడిన తోటి బాధితురాలు జీనియా లార్సన్‌లు కొన్నేళ్ల పాటు, లేఖలు రాసుకున్నారు. జీనియా తాను రాసిన లేఖలను బ్రెవ్ ఫ్రాన్ ఎన్ నై వర్క్ లైగెట్ (1972) పేరుతో ప్రచురించింది.[3]
అమెరికాలో యిడ్డిష్ ప్రజల్లో లౌకిక సంస్కృతి క్షీణించడంతో రోసెన్‌ఫార్బ్ రచనలు చదివే పాఠకుల సంఖ్య తగ్గింది. దాంతో ఆమె అనువాదం వైపు మళ్లింది. టెల్ అవీవ్‌లో నుండి వెలువడిన యిడ్డిష్ సాహిత్య పత్రిక, డి గోల్డీన్ కీట్ (బంగారు గొలుసు) కు తరచూ రాస్తూండేది. కవి, విల్నా ఘెట్టో నుండి బయటపడిన అబ్రహం సుట్జ్ ఈ పత్రికకు సంపాదకుడిగా ఉండేవాడు. ఆంగ్ల అనువాదంలో ఆమె కథల సంకలనం, సర్వైవర్స్: సెవెన్ షార్ట్ స్టోరీస్ ను 2004లో ప్రచురించారు. ఆమె రాసిన నాటకం, ది బర్డ్ ఆఫ్ ది ఘెట్టో హీబ్రూ అనువాదాన్ని ఇజ్రాయెల్‌లో హబీమా రంగస్థల సంస్థ 1966లో ప్రదర్శించింది. 2012లో దీని ఆంగ్లానువాదాన్ని టొరంటో లోని థ్రెషోల్డ్ థియేటర్ ప్రదర్శించింది. ఎంపిక చేసిన ఆమె కవితలను 2013 లో ఎక్సైల్ ఎట్ లాస్ట్‌గా ఇంగ్లీషులో ప్రచురించారు. వాటిలో చాలా పద్యాలను రోసెన్‌ఫార్బ్ స్వయంగా అనువదించింది.
మరణం మార్చు
ఆమె 2011 జనవరి 30 న అల్బెర్టాలోని లెత్‌బ్రిడ్జ్‌లో మరణించింది. ఆమె కుమార్తె, గోల్డీ మోర్జెంటలర్, లెత్‌బ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయంలో ఆంగ్ల సాహిత్య ప్రొఫెసర్. తన తల్లి చేసిన రచనలను ఆంగ్లంలోకి అనువదించిన ప్రముఖ సాహిత్య అనువాదకురాలు. ఆమె కుమారుడు అబ్రహాం, బోస్టన్‌లో వైద్యుడు. యూరాలజీ, పురుషుల ఆరోగ్యంపై అనేక పుస్తకాలు రాసాడు.
సన్మానాలు, అవార్డులు మార్చు
రోసెన్‌ఫార్బ్ అనేక అంతర్జాతీయ సాహిత్య బహుమతులను అందుకుంది. ఇట్జిక్ మాంగర్ ప్రైజ్, యిడ్డిష్ సాహిత్యానికి ఇజ్రాయెల్ యొక్క అత్యున్నత పురస్కారం, అలాగే కెనడియన్ యూదు పుస్తక పురస్కారం, సాహిత్య అనువాదానికి జాన్ గ్లాస్కో ప్రైజ్‌లు వీటిలో ఉన్నాయి. 2006లో యూనివర్శిటీ ఆఫ్ లెత్‌బ్రిడ్జ్ ఆమెకు గౌరవ డిగ్రీని ప్రదానం చేసింది.[4]
గ్రంథాలు మార్చు
- డి బలాడే ఫన్ నెఖ్టిక్న్ వాల్డ్
- డోస్ లిడ్ ఫన్ డెమ్ యిడిష్న్ కెల్నర్ అబ్రామ్ డేస్ లిడ్ పివోన్ డేజెమ్ యిడిసెన్స్ కాలెండర్ అబ్రామ్
- గెటో అన్ ఆండెరే లైడర్
- అరోయ్స్ సరదా గాన్-ఎడ్న్ అరోయిస్ పోన్ గిడ్జెడ్
- డెర్ ఫోగల్ ఫన్ గెటో
- డెర్ బోయిమ్ ఫన్ లెబ్న్ (1972) [ట్రాన్స్. ది ట్రీ ఆఫ్ లైఫ్‌గా ఆంగ్లంలోకి
- అబ్రాష్‌కి లేఖలు. ది మాంట్రియల్ గెజెట్, మే 7, 1995 (బ్రివ్ సు అబ్రాషెన్. టెల్-అవివ్, I. L. పెరెట్జ్ పబ్లిక్. హౌస్, 1992)
- బోసియానీ బాటేషనీ (సిరక్యూస్ యూనివర్శిటీ ప్రెస్, 2000)
- ఆఫ్ లాడ్జ్ అండ్ లవ్ (సిరక్యూస్ యూనివర్శిటీ ప్రెస్, 2000)
- సర్వైవర్స్: సెవెన్ షార్ట్ స్టోరీస్ (కార్మోరెంట్ బుక్స్, 2005)
మూలాలు మార్చు
- ↑ Mark Abley, Spoken Here: travels among threatened languages (Houghton Mifflin Company, 2003), pp. 209–212
- ↑ "Larsson, Zenia Szajna". Nordic Women's Literature (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-01-07.
- ↑ Abley (2003), p. 211
- ↑ Mark Abley, Spoken Here: travels among threatened languages (Houghton Mifflin Company, 2003), pp. 209–212