వికీపీడియా

రాజపుత్రులు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
చి Wikipedia python library
పంక్తి 1:
{{హిందూ మతం}}
రాజ్పుట్స్ (రాజ్ పుట్స్ ) అనగా ఉత్తర, పశ్చిమ, మధ్య భారతదేశం మరియు పాకిస్థాన్ లో నివసించే హిందూ తెగలు. వీరు 6 నుండి 12 వ శతాబ్దం వరకూ రాజ్యాలు పాలించడంలో ప్రఖ్యాతి గాంచారు. వీరు రాజస్థాన్ మరియు సౌరాష్ట్ర (సూరత్) ప్రాంతాలను పాలించారు. వీరి జనాభా ఇప్పటికీ రాజస్థాన్, సూరత్, ఉత్తర ప్రదేశ్, హిమాచల్ ప్రదేశ్, హర్యానా, జమ్మూ, పంజాబ్, మధ్య ప్రదేశ్, మరియు బీహర్ లో కనిపిస్తారు. వర్ణ వ్యవస్త ప్రకారం క్షత్రియులైన వీరు సూర్య, చంద్ర, అగ్ని వంశాలకు చెందినవారు. రాజ్పుట్స్ అనగా తెలుగులో రాజపుత్రులు అని అనడం కద్దు.
 
==పుట్టు పూర్వోత్తరాలు==
రచయితలైన ఎం.ఎస్ నారావనె మరియూ వి.పి మాలిక్ ప్రకారము 6వ శతాబ్దం వరకూ రాజ్పుట్ అనే పదం వాడబడలేదు. ఒక సిద్ధాంతం ప్రకారం గుప్తుల సామ్రాజ్యం పతనమైనప్పుడు తెల్ల హూణులు మరియు గుజ్జారులు కలిసికట్టుగా ఏర్పడిన తెగ. మరియూ ఇందులో బుందెలాలు, ఖండేలులు, రాథోడ్ తెగలు కలిశాయి.
 
== 8 నుండి 11 శతాబ్దాల్లో సామ్రాజ్యాలు==
9వ శతాబ్దం ఆరంభంనుండి రాజ్పుట్ సామ్రాజ్యాలు ఉత్తర భారత దేశాంలో చాలవరకూ ఆక్రమించాయి, కాని చాలా సామ్రాజ్యాలకు ముస్లిం రాజులు ప్రధాన శత్రువులుగా ఉండేవారు. పంజాబును మరియు గంగా నది ఒడ్డుని ముస్లిములు ఆక్రమించిన తర్వాత కూడా మధ్య భారత దేశంలో రాజ్పుట్స్ తమ స్వాతంత్రతను నిలబెట్టుకున్నారు. ఆ తర్వాత కిజి సామ్రాజ్యానికి చెందిన అలాదిన్ కిజి తూర్పు రాజస్థాన్లో చిత్తూర్గర్ మరియు రంతంభూర్ కోటలను ఆక్రమించారు.
 
==బ్రిటీషు పాలన==
పంక్తి 12:
 
==రాజ వంశాలు==
*సూర్యవంశం: బైస్, చత్తర్, గౌర్, కచ్వహ, మిన్హాస్, పఖ్రాల్, పుందిర్, నారు, రాథొర్, సిస్సొడియ, సహారన్
*చంద్రవంశం: భాటి ఖండేల, జడొన్, జడేజ, చుడసమ, కటొచ్, భంగాలియ, పహొర్, సొం, తొమార.
*అగ్నివంశం: భాల్, చౌహాన్, మోరీ, నాగ, పరామర, సోలంకి.
పంక్తి 20:
*'''చౌహాన్ వంశం''': క్రీస్తు శకము 956 నుండి 1192 మధ్య చౌహానులు అజ్మెర్ ను రాజధానిగా చేసుకొని తూర్పు రాజస్థాన్ ను పాలించారు. వీరిలో గొప్పవాడు పృధ్విరాజ్ చౌహాన్. రెండవ తారైన్ యుద్ధంలో మహమ్మద్ ఘోరీ చేతుల్లో పృద్విరాజ్ మరణించాడు.
*'''సోలంకి వంశం''': సోలంకిలు క్రీస్తు శకం 945 నుండి 1297 వరకూ గుజరాత్ రాష్ట్రాన్ని పాలించారు.
*'''పరమర వంశం''': ఈ వంశం క్రీస్తు శకము 800 నుండి 1337 వరకూ మధ్య భారత దేశంలో మాల్వా ప్రదేశంలో విరాజిల్లింది. ఉపేంద్ర మొదటి రాజు. తర్వాత ఇతని కుమారులైన వైరిసింహ, దంబరసింహ పాలించారు. వైరిసింహ 2 తర్వాత అతని కుమారుడైన సియాక 2 (హర్ష) పాలన సాగించాడు. తర్వాత ఇతని కుమారుడైన వాక్పతిరాజా పాలన సాగించాడు. సియాక 2 కుమారుడైన వాక్పతిరాజ 2 శ్రీవల్లభ, పృధ్వి వల్లభ, అమోఘవర్ష అను బిరుదులు సాధించాడు. వాక్పతిరాజ సోదరుడైన సింధురాజ కుమార నారాయన మరియూ నవసాహసంఖ అను బిరుదులు సాధించాడు. భోజ 1 భోజ్పుర్ నగరాన్ని స్థాపించి ఎన్నో ఆలయాలు నిర్మించాడు, 84 పుస్తకాలు రచించాడు. ఇతని తర్వాత జయసింహ, ఉదయాదిత్య, లక్ష్మణదేవ, నరవర్మదేవ, సలక్షణవర్మ, యశొవర్మ, జయవర్మ, బల్లాల, వింద్యావర్మ, సుభతావర్మ, అర్జునవర్మ, దేవపాల, జైతుగిదేవ, జయవర్మ, జయసింహ 2, అర్జునవర్మ 2, భోజ 2, మహ్లకదేవ పాలించారు.
*'''ప్రతిహార వంశం''': ఈ సామ్రాజ్యము క్రీస్తు శకం 6వ శతాబ్దం నుండి 11 వ శతాబ్దం వరకూ ఉత్తర భారతంలో విరాజిల్లింది. కన్నాజ్ వీరి రాజధాని. ఈ దడ్డ 1,2,3, నాగభట, వత్సరాజ, నాగభట 2, రామభద్ర, మిహిరభోజ 1, మహేంద్రపాల 1, భోజ 2, మహిపాల 1, మహేంద్రపాల 2, దేవపాల, వినయపాల, మహీపాల 2, విజయపాల 2, రాజపాల, త్రిలొచనపాల, జసపాల వంటి రాజులు పాలించారు.
*'''ఖండేల వంశం''': వీరు [[ఖజురహో]] రాజధానిగా చేసుకొని 9వ శతాబ్దంనుండి 13వ శతాబ్దం వరకూ బుందేల్ఖండ్ ప్రాంతాన్ని పాలించారు. వీరిలో ప్రముఖుడు మహమ్మద్ ఘోరిని తిప్పికొట్టిన మహారాజ రావ్ విధ్యాధర, నన్నుక్ ఈ సామ్రాజ్య వ్యవస్థాపకుడు. హర్ష దేవ ఆఖరి రాజు.
*'''గహద్వాల వంశం''': ఉత్తర ప్రదేశ్ లో కనాజ్ అను జిల్లాను రాజధానిగా చేసుకొని 11వ శతాబ్దంనుండి సుమారు 100 సంవత్సరాలవరకూ పాలించారు. ఈ సామ్రాజ్యాన్ని చంద్రదేవ 1096 లో స్థాపించాడు.
*'''చాంద్ వంశం''': ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రానికి చెందిన కుమాన్ ప్రాంతానికి చెందిన ఈ సామ్రాజ్యాన్ని వీరు 11వ శతాబ్దంలో పాలించారు. వీరు రఘు వంశస్తులని పలువురి భావన. ఈ సామ్రాజ్యాన్ని సోమ చంద్ అనే రాజు స్థాపించాడు.
*'''కటోచ్ వంశం''': చాలా పురాతనమైన ఈ సామ్రాజ్యాన్ని రాజనక భూమి చంద్ స్థాపించాడు. ఈ సామ్రాజ్యం పంజాబ్, ఉత్తరాఖండ్, హిమాచల్ ప్రదేశ్ మరియు జమ్ము రాష్ట్రాల మధ్య విరాజిల్లింది. క్రీస్తు పూర్వం 275 లో వీరు సామ్రాట్ అశొకుడి చేతిలో ఓడిపోయారు. కంగ్రా లోయలో వీరు నిర్మించుకొన్న కంగ్రా కోటపై వరుసగా క్రీస్తు శకం 1009లో మహమ్మద్ గజిని, 1337 లో తుగ్లక్, 1351 లో ఫిరోజ్ షా తుగ్లక్ దాడి చేశారు. మహాభారత కావ్యంలో ఈ సామ్రాజ్యం త్రిగార్త గా ప్రస్తావించబడింది.
*'''బుందేల వంశం''' : ఈ వంశము 16 వ శతాబ్దమునుండి బుందేల్ఖండ్ ను పాలించినది. బుందేలుల నాయకుడైన రుద్ర ప్రతాపుడు మధ్య ప్రదేశ్ లో యుర్ఖ నగరాన్ని నిర్మించాడు. తరువాత ఇతని కుమారుడైన మధుకరుడు పాలించాడు. వీరు ఆఖీ, ధాటియ, పన్న, అజయగర్, చర్కారి,చత్తర్పుర్, జసొ అను సామ్రాజ్యాలు స్థాపించారు.
*'''తొమార వంశం''': ఈ వంశస్తులు ఇణ్ద్రప్రస్తను, ఉత్తర కురు, నుర్పుర్, ఢిల్లీ, తన్వరవటి, గ్వాలియర్, కయస్తపద, ధోల్పుర్, తార్గర్ వంటి ప్రాంతాలను పాలించారు. అనంగపాల తొమార 2 యొక్క కుమార్తె కుమారుడే పృధ్విరాజ్ చౌహాన్.
*'''పతానియ వంశం''': 11వ శతాబ్దంలో ఈ వంశస్తులు హిమాచల్ ప్రదేశ్ లో నుర్పుర్ అనే సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించారు, 1849 వరకూ పాలించారు. వీరు పంజాబులో పథంకోట్ ను రాజధానిగా చేసుకొని, పంజాబు ప్రాంతాలను, హిమాచల్ ప్రదేశ్ లో కంగర్ జిల్లాలను పాలించారు. రాజ జగత్ సింగ్ పాలనలో ఈ సామ్రాజ్యం యోక్క స్వర్ణ యుగంగా చెప్పవచ్చు. వీరు శివాలిక్ శ్రేణుల్లో మకట్ కోటను, నుర్పుర్ నుండి తారగర్ మధ్య ఇస్రాల్ కోటను నిర్మించారు.
*'''సిస్సోడియా వంశం''': వీరు రాజస్థాన్లో మెవార్ అను సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించి ఢిల్లీ, ఆగ్ర, ఉత్తరప్రదేశ్, హర్యానా, రాజస్థాన్, గుజరాత్ ప్రాంతాలను పాలించారు. మహా రాణా ప్రతాప్ సింగ్ ఈ వంశానికి చెందినవాడు .
*'''కచ్వాహ వంశం''': ఈ వంశం వారు జైపుర్, అల్వార్, మైహార్, తాల్చర్ వంటి ప్రాంతాలను పాలించారు. జైపుర్ సామ్రాజ్యాన్ని మహారాజ సవై జై సింగ్ 2 స్థాపించాడు. వీరిలో పజ్వాన్, జై సింగ్ 1, రాంసింగ్ 1, మహారాజ సవై జై సింగ్ 2, మహారాజ సవై ఇస్రిసింగ్, మహరాజ సవై మధొసింగ్, మహారాజ సవై ప్రతాప్ సింగ్, రాజ మాన్ సింగ్ 1, మహారాజ సవై మాన్ సింగ్ 2, మహారావ్ శేఖ, మహారాజ హరి సింగ్, మహారాజ గులాబ్ సింగ్ ముఖ్యమైనవారు. రాజా మాన్ సింగ్ 1 నిర్మించిన అంబర్ కోట ప్రసిద్ది చెందినది.
*'''రాథొర్ వంశం''': ఈ వంశస్తులు మార్వార్, బికానెర్, బత్ ద్వారక, కిషాంగర్, ఇదార్, రత్లాం, సితమౌ, సైలాన, కొత్ర, అలిరాజ్పుర్, మండ, పూంచ్, అమ్రిత్పుర్ వంటి ప్రాతాలను పాలించారు.
*'''జడేజ వంశం''': ఈ వంశస్తులు 1540 నుండి 1948 వరకూ గుజరాత్ లో కచ్ జిల్లాను పాలించారు.
*'''హడ వంశం''': వారు చౌహాన్ వంశస్తులు. వీరు బుంది, బరన, ఝల్వర్, కోట జిల్లలను పాలించారు. హడా రావ్ దేవ బుంది ని 1241 లో ఆక్రమించాడు, 1264 లో కోట ను ఆక్రమించాడు.
పంక్తి 37:
*'''షెకావత్ వంశం''': కచ్వాహ్ వంశానికి చెందిన వీరు 1445 నుండి 1949 వరకూ షెకావతి అను ప్రాంతాన్ని పాలించారు. మహారావ్ షెఖా షెకావతి సామ్రాజ్య వ్యవస్థాపకుడు.
*'''దోగ్ర వంశం''': ఈ వంశస్తులు జమ్ము కాశ్మీర్ ను పాలించారు. గులాబ్ సింగ్ (1792–1857) మొదటి రాజు, హరి సింగ్ ఆఖరి రాజు.
*'''రాణా వంశం''': ఈ వంశస్తులు నేపాల్ సామ్రాజ్యాన్ని 1846 నుండి 1951 వరకూ పాలించారు. కస్కి జిల్లాకు చెందిన బాల్ నర్సింగ్ నుండి సంక్రమించిన ఈ సామ్రాజ్యాన్ని జంగ బహదుర్ కన్వర్ మొదలుపేట్టాడు.
 
==గోత్రములు==
గోత్రము అనగా వంశమునకు మూలపురుషులు. రాజ్పుట్స్ కి కాస్యప, కౌండిన్య, భరధ్వాజ, గౌతమ, వశిష్ట, వత్స, కౌశిక (విశ్వామిత్ర), ఆత్రి, భార్గవ వంటి గోత్రాలు ఉన్నాయి. ఇందులో కాస్యప, కౌండిన్య మరియు వశిష్ట ఋషులు ఆంధ్ర క్షత్రియులకు కూడా మూల పురుషులు. రాజ్పుట్స్ లో వివాహాలు స్వగోత్రీకుల మధ్య నిషేధం.
 
==సేవా సంస్థలు==
"https://te.wikipedia.org/wiki/రాజపుత్రులు" నుండి వెలికితీశారు