భారతదేశ అత్యున్నత న్యాయస్థానం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చి clean up, replaced: Express → ఎక్స్‌ప్రెస్ (8) using AWB
చి JVRKPRASAD (చర్చ) చేసిన మార్పులను Rajasekhar1961 యొక్క చివరి కూర్పు వరకు తిప్ప...
పంక్తి 19:
 
==సుప్రీంకోర్టు భవనం==
[[File:Supreme Court of India - 200705.jpg|thumb|right|300px|భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం]]
* సుప్రీంకోర్టు భవనం యొక్క ప్రధాన భాగం 22 ఎకరాల చతురస్రాకార స్థలంలో నిర్మించబడింది, సిపిడబ్ల్యుడికి నేతృత్వం వహించిన తొలి భారతీయుడిగా గుర్తింపు పొందిన ముఖ్య వాస్తుశిల్పి గణేష్ భైకాజీ డియోలాలీకర్ దీనికి నమూనా తయారు చేశారు, ఇండో-బ్రిటీష్ వాస్తు శైలిలో సుప్రీంకోర్టు భవనాన్ని నిర్మించారు. ఆయన తరువాత శ్రీధర్ కృష్ణ జోగ్లేకర్ సుప్రీం కోర్టు భవన నిర్మాణానికి నేతృత్వం వహించారు. న్యాయస్థానం ప్రస్తుత భవనంలోకి 1958లో మార్చబడింది. న్యాయస్థానంలోని త్రాసు ఆకారాన్ని ప్రతిబింబించే విధంగా ఈ భవనం నమూనా తయారు చేయబడింది, భవనం యొక్క మధ్య భాగం త్రాసుకోలను ప్రతిబింబిస్తుంది. 1979లో, రెండు కొత్త భాగాలు-తూర్పు భాగం మరియు పశ్చిమ భాగం ఈ సముదాయానికి జోడించబడ్డాయి. భవనంలోని వివిధ భాగాల్లో మొత్తం 15 కోర్టు గదులు ఉన్నాయి. ప్రధాన న్యాయమూర్తి ధర్మాసనం మిగిలిన ధర్మాసనాలన్నింటి కంటే పెద్దది, ఇది మధ్య భాగంలో ఉంటుంది.
 
==న్యాయస్థానం ఏర్పాటు==
[[File:Supreme Court of India - Central Wing.jpg|thumbnail|చీఫ్ జస్టిస్ యొక్క న్యాయస్థానంలో ఉన్న కోర్ట్ సెంట్రల్ వింగ్]]
* భారతదేశం సౌర్వభౌమ ప్రజాస్వామ్య గణతంత్ర రాజ్యంగా ప్రకటించబడిన రెండు రోజుల తరువాత, జనవరి 28, 1950న, సుప్రీంకోర్టు ఏర్పాటు చేయబడింది. పార్లమెంట్ భవనంలోని ప్రిన్సెస్ ఛాంబర్‌లో దీనిని ప్రారంభించారు. దీనికి ముందు ప్రిన్సెస్ ఛాంబర్‌లో 12 ఏళ్లపాటు, 1937 నుంచి 1950 వరకు భారత సమాఖ్య న్యాయస్థానాన్ని నిర్వహించారు, ఇప్పుడు న్యాయస్థానం కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తున్న భవన సముదాయం సిద్ధమయ్యే వరకు, అంటే 1958 వరకు సుప్రీంకోర్టు కార్యకలాపాలు కూడా ఈ ఛాంబర్‌లోనే కొనసాగాయి.
 
* జనవరి 28, 1950లో స్థాపించిన తరువాత, సుప్రీంకోర్టు తన విచారణలను [[పార్లమెంట్]] భవనంలోని ప్రిన్సెస్ ఛాంబర్‌లోనే ప్రారంభించింది. న్యాయస్థానం ప్రస్తుత భవనంలోకి 1958లో మార్చబడింది. సుప్రీంకోర్టు బార్ అసోసియేషన్ అత్యున్నత న్యాయస్థానం యొక్క న్యాయవాదుల సంఘంగా ఉంది. ప్రస్తుతం దీనికి అధ్యక్షుడిగా పి.హెచ్. పరేఖ్‌ కొనసాగుతున్నారు.[[File:Supreme Court India Simon Fieldhouse.jpg|thumb|కుడి|240px|భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానము]]
 
==కూర్పు==
[[File:Supreme Court of India - 200705.jpg|thumb|right|300px|భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం]]
 
* అసలు భారత రాజ్యాంగం (1950) ఒక ప్రధాన న్యాయమూర్తి మరియు 7 తక్కువ-హోదా కలిగిన న్యాయమూర్తులతో సుప్రీంకోర్టు ఏర్పాటు చేసేందుకు వీలు కల్పించింది-అయితే న్యాయమూర్తుల సంఖ్యను పెంచే అవకాశాన్ని పార్లమెంట్‌కు విడిచిపెట్టింది. ప్రారంభ సంవత్సరాల్లో, తమ వద్దకు వచ్చే కేసులపై సుప్రీంకోర్టు యొక్క సంపూర్ణ ధర్మాసనం విచారణ నిర్వహించేది. న్యాయస్థానం యొక్క పని పెరిగిపోవడం మరియు కేసులు పేరుకుపోవడంతో 1950లో మొత్తం న్యాయమూర్తుల సంఖ్య 8 వద్ద ఉండగా, దానిని 1956లో 11కి, 1960లో 14కి, 1978లో 18కి, 1986లో 26కి, 2008లో 31కి పెంచారు. న్యాయమూర్తుల సంఖ్య పెరగడంతో, ఇద్దరు మరియు ముగ్గురు న్యాయమూర్తులతో కూడిన చిన్న ధర్మాసనాలు విచారణలు జరపడం ప్రారంభమైంది (వీటిని ''డివిజను బెంచ్‌'' గా సూచిస్తారు)-ఐదుగురు న్యాయమూర్తులతో కూడిన ధర్మాసనం (దీనిని ''రాజ్యంగ ధర్మాసనం'' గా సూచిస్తారు) అవసరమైన సమయంలో మాత్రమే, ఒక అభిప్రాయ భేదం లేదా వివాదాన్ని పరిష్కరించేందుకు, కొలువు తీరుతుంది. అవసరం ఏర్పడినప్పుడు, ఏ చిన్న ధర్మాసనమైనా పెద్ద ధర్మాసనం వరకు కేసును బదిలీ చేయవచ్చు.
 
Line 41 ⟶ 39:
* సుప్రీంకోర్టు అసలైన, పునర్విచారణ సంబంధ మరియు సలహా అధికార పరిధిని కలిగివుంది.
===అసలు అధికార పరిధి===
* [[భారత దేశము| భారతదేశ ప్రభుత్వం]] మరియు ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ [[రాష్ట్రాలు]] మధ్య ఏదైనా వివాదం లేదా భారత ప్రభుత్వం మరియు ఏదైనా రాష్ట్రం లేదా రాష్ట్రాలు ఒకవైపు మరియు ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రాష్ట్రాలు మరోవైపు ఉన్న (త్రైపాక్షిక) వివాదం లేదా రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రాష్ట్రాల మధ్య ఉన్న వివాదంపై ఇది ప్రత్యేక అసలు అధికార పరిధి (అజమాయిషీ) కలిగివుంది, న్యాయబద్ధమైన హక్కు యొక్క అస్థిత్వం లేదా పరిధి ఆధారపడివున్న (చట్టపరమైన లేదా వాస్తవానికి సంబంధించిన) ఏదైనా ప్రశ్నకు సంబంధించిన వివాదంపై దీనికి ప్రత్యేక అజమాయిషీ ఉంటుంది. అంతేకాకుండా, రాజ్యాంగంలోని 32వ అధికరణ [[ప్రాథమిక హక్కులు]] అమలు చేయడానికి సంబంధించి సుప్రీంకోర్టుకు విస్తృతమైన మూల అధికారాన్ని అందజేసింది. వీటిని అమలు చేసేందుకు సుప్రీంకోర్టు ''నిందితుడిని న్యాయస్థానానికి తీసుకురమ్మనే ఆదేశాలు'' , ''ప్రవర్తకాధిలేఖ'' , నిషేధం, ''అధికారాన్ని ప్రశ్నించే ఉత్తర్వు'' మరియు ''ఉత్ప్రేషణాధిలేఖ'' లకు సంబంధించిన ఉత్తర్వులతో కూడిన మార్గనిర్దేశాలు, ఆదేశాలు జారీ చేసేందుకు అధికారం కలిగివుంది.
 
===పునర్విచారణ అధికార పరిధి===
Line 58 ⟶ 56:
 
==జమ్మూ & కాశ్మీర్==
* జమ్ము & కాశ్మీర్ రాష్ట్రానికి సంబంధించి ఇక్కడొక విషయాన్ని గుర్తించాలి, చారిత్రక కారణాల వలన భారతదేశంలోని మరే ఇతర రాష్ట్రానికి లేని విధంగా, జమ్ము & కాశ్మీర్ ఒక ప్రత్యేక హోదా కలిగివుంది. భారత రాజ్యాంగంలోని 370వ అధికరణ జమ్ము & కాశ్మీర్ కోసం కొన్ని ప్రత్యేక మినహాయింపులు ఇచ్చింది. భారత రాజ్యాంగం జమ్ము & కాశ్మీర్ రాష్ట్రానికి పూర్తిగా వర్తించదు. రాజ్యాంగంలోని 370 అధికరణ ఈ విషయాన్నే తెలియజేస్తుంది. జమ్ము & కాశ్మీర్ రాష్ట్రానికి భారత రాజ్యాంగం వివిధ మార్పులు మరియు మినహాయింపులతో వర్తిస్తుంది. కన్‌స్టిట్యూషన్ (ఆప్లికేషన్ టు జమ్మూ అండ్ కాశ్మీర్) ఆర్డర్, 1955 (జమ్ము మరియు కాశ్మీర్‌కు ఉద్దేశించిన రాజ్యాంగ ఆదేశం, 1954) ప్రకారం ఈ మినహాయింపులు కల్పించారు. అంతేకాకుండా, భారతదేశంలో మరే ఇతర రాష్ట్రానికి లేని విధంగా, జమ్ము-కాశ్మీర్ సొంత రాజ్యాంగాన్ని కలిగివుంది. జమ్మూ-కాశ్మీర్ రాష్ట్రానికి భారత రాజ్యాంగం అనేక మార్పులతో వర్తింపజేయబడుతున్నప్పటికీ, కన్‌స్టిట్యూషన్ (అప్లికేషన్ టు జమ్ము అండ్ కాశ్మీర్) ఆర్డర్, 1954 రాజ్యాంగంలోని 141 అధికరణను ఈ రాష్ట్రానికి కూడా వర్తింపజేసింది, అందువలన సుప్రీంకోర్టు ప్రకటించే చట్టం జమ్ము & కాశ్మీర్ రాష్ట్రంలోని హైకోర్టుతోసహా, అన్ని కోర్టులకు సమానంగా వర్తిస్తుంది.
 
==చారిత్రాత్మక తీర్పులు: న్యాయ-అధికార వ్యవస్థల మధ్య వివాదాలు==
Line 78 ⟶ 76:
 
==అత్యవసర పరిస్థితి మరియు భారత ప్రభుత్వం==
 
* భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ పాలించిన ఒక శక్తివంతమైన కేంద్ర ప్రభుత్వ హయాంలో న్యాయవ్యవస్థ స్వాతంత్ర్యం తీవ్రంగా తగ్గించబడింది<ref name="iyer">
భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ పాలించిన ఒక శక్తివంతమైన కేంద్ర ప్రభుత్వ హయాంలో న్యాయవ్యవస్థ స్వాతంత్ర్యం తీవ్రంగా తగ్గించబడింది<ref name="iyer">
{{cite news
| title = Emergency -- Darkest hour in India's judicial history
| author = V R Krishna Iyer
| publisher = [[The Indian ఎక్స్‌ప్రెస్Express]]
| url = http://www.indianఎక్స్‌ప్రెస్indianexpress.com/res/web/pIe/ie/daily/20000627/ina27053.html
| date = 2000-06-27
| accessdate = 2007-09-16
Line 95 ⟶ 94:
| accessdate = 2007-09-16
}}</ref>
:(అత్యవసర పరిస్థితి ప్రకటన పరిధిలో) నిర్బంధ ఆదేశం యొక్క న్యాయబద్ధతను సవాలు చేస్తూ [[హెబియస్ కార్పస్‌నుకార్పస్‌]]ను లేదా ఇతర ఉత్తర్వును లేదా ఆజ్ఞ లేదా ఆదేశాన్ని కోరుతూ 226వ అధికరణ పరిధిలో హైకోర్టులో ఎటువంటి రిట్ పిటిషన్‌నైనా దాఖలు చేసే హక్కు ఎవరికీ ఉండదు.
* న్యాయమూర్తి హెచ్[[H.ఆర్ R. ఖన్నా]] ఒక్కరు మాత్రమే ఈ కింది విధంగా భిన్నమైన అభిప్రాయాన్ని వెలిబుచ్చారు:
:వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛను కోరుకునే వారందరికీ విచారణ లేకుండా నిర్బంధమనేది ఒక శాపం... ఈ భిన్నాభిప్రాయం చట్టం గురించి లోలోపల రుగులుతున్న కోపంతో చేసే దీర్ఘ యోచనకు, న్యాయమూర్తి న్యాయస్థానం మోసగించబడిందని భావించిన సందర్భాన్ని తరువాతి నిర్ణయం సరిచేయబడే భవిష్యత్ రోజు వివేకానికి ఒక విజ్ఞప్తి అని పేర్కొన్నారు.<ref name="pucl" ></ref>
 
* ఈ కేసులో తన భిన్నాభిప్రాయాన్ని వ్యక్తపరచడానికి ముందు న్యాయమూర్తి ఖన్నా తన సోదరితో మాట్లాడుతూ: ''నేను నా తీర్పును సిద్ధం చేసుకున్నాను, ఈ తీర్పు వలన నాకు ప్రధాన-న్యాయమూర్తి పదవి దక్కకపోవోచ్చని'' వ్యాఖ్యానించినట్లు తెలుస్తోంది.<ref name="divan">
{{cite news
| title = Cry Freedom
| author = Anil B. Divan
| publisher = The Indian ఎక్స్‌ప్రెస్Express
| url = http://www.indianఎక్స్‌ప్రెస్indianexpress.com/full_story.php?content_id=42937
| date = 15 March 2004
| accessdate = 2007-09-16
}}</ref>
''జనవరి 1977లో ప్రధాన న్యాయమూర్తి పదవికి సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తులను సిఫార్సు చేస్తున్న సందర్భంగా కేంద్ర ప్రభుత్వం, ఆ సమయానికి అత్యంత అనుభవజ్ఞుడిగా ఉన్న ఖన్నాను విస్మరించి ఆయన స్థానంలో మరొకరిని నియమించింది, ఈ విధంగా భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి అత్యంత అనుభవజ్ఞుడై ఉండాలనే సంప్రదాయానికి ప్రభుత్వం భిన్నంగా ప్రవర్తించింది.''
''వాస్తవానికి, ఒకే విధమైన తీర్పును వెలువరించిన కారణంగా ఇతర న్యాయమూర్తుల కీర్తి గతంలోనే ఉండిపోయింది. '' ''న్యాయమూర్తి ఖన్నా మాత్రం ఈ భిన్నాభిప్రాయంతో భారతదేశ న్యాయ సమాజంలో ఒక చిరస్మరణీయ వ్యక్తిగా నిలిచిపోయారు.''
 
* [[న్యూయార్క్ టైమ్స్]] ఈ కింది అభిప్రాయాన్ని వెలిబుచ్చింది: "ఒక నిరంకుశత్వ ప్రభుత్వానికి స్వతంత్ర న్యాయవ్యవస్థ లొంగిపోవడం ప్రజాస్వామ్య సమాజ వినాశనానికి చివరి అడుగు; భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం యొక్క నిర్ణయం పూర్తిగా లొంగిపోవడానికి దగ్గరగా ఉంది."
: "ఒక నిరంకుశత్వ ప్రభుత్వానికి స్వతంత్ర న్యాయవ్యవస్థ లొంగిపోవడం ప్రజాస్వామ్య సమాజ వినాశనానికి చివరి అడుగు; భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం యొక్క నిర్ణయం పూర్తిగా లొంగిపోవడానికి దగ్గరగా ఉంది."
 
* అత్యవసర పరిస్థితి సందర్భంగా, ప్రభుత్వం 39వ సవరణను తీసుకొచ్చింది, ప్రధాన మంత్రి ఎన్నికకు న్యాయపరమైన సమీక్షను ఇది పరిమితం చేస్తుంది; అంతేకాకుండా పార్లమెంట్ చేత ఏర్పాటు చేయబడిన ఒక వ్యవస్థ ఈ ఎన్నికను సమీక్షిస్తుంది<ref>
{{cite book
| title = India after Gandhi: The history of the world's largest democracy
Line 121 ⟶ 119:
| page = 500
}}</ref>. ముందు కేశవానంద్ నిర్ణయం వ్యతిరేకంగా ఉన్నప్పటికీ, ఈ నిరోధకానికి (1975) న్యాయస్థానం సాధువు మాదిరిగా అంగీకరించింది.
* తరువాత, పార్లమెంట్, అత్యవసర పరిస్థితి సందర్భంగా ఎక్కువ మంది ప్రతిపక్ష సభ్యులు జైలులో ఉన్నప్పుడు, 42వ సవరణను ఆమోదించింది, ధృవీకరణకు సంబంధించిన ప్రక్రియాపరమైన విషయాలకు మినహాయింపును ఇచ్చి, రాజ్యాంగానికి చేసిన ఎటువంటి సవరణను అయినా సమీక్షించే అధికారం ఏ న్యాయస్థానానికి లేకుండా చేయడానికి ఈ సవరణ చేయబడింది. అయితే
అత్యవసర పరిస్థితి అనంతరం కొన్ని సంవత్సరాలకు, సుప్రీంకోర్టు 42వ అధికరణ యొక్క సంపూర్ణతను తిరస్కరించింది, [http://openarchive.in/judis/4488.htm ''మినెర్వా మిల్స్'' ] కేసు (1980) విషయంలో న్యాయ సమీక్షకు సంబంధించిన అధికారాన్ని తిరిగి పొందింది.
 
* అత్యవసర పరిస్థితి సందర్భంగా ఒక చివరి చర్యగా,
ప్రధాన న్యాయమూర్తితో కుదిరిన ఏకాభిప్రాయంతో, న్యాయమూర్తులను దేశవ్యాప్తంగా ఇష్టమొచ్చినట్లు మార్చారు,<ref name="iyer" ></ref> దీనిని విV.ఆర్R. కృష్ణా అయ్యర్ హైకోర్టు స్వాతంత్ర్యంపై ఒక కత్తిపోటుపై వర్ణించారు.
 
===1980-తరువాత : నిశ్చయార్థక సుప్రీంకోర్టు===
* న్యాయమూర్తి ఖన్నా సూచించినట్లుగా లోలోపల రుగులుతున్న కోపంతో చేసిన దీర్ఘ యోచనతో, అదృష్టవశాత్తూ భారతదేశంలో న్యాయశీలత జరిగిన అన్యాయాలు అత్యవసర పరిస్థితి తొలగించబడిన కొద్ది కాలానికే సరిచేయబడ్డాయి.
 
న్యాయమూర్తి ఖన్నా సూచించినట్లుగా లోలోపల రుగులుతున్న కోపంతో చేసిన దీర్ఘ యోచనతో, అదృష్టవశాత్తూ భారతదేశంలో న్యాయశీలత జరిగిన అన్యాయాలు అత్యవసర పరిస్థితి తొలగించబడిన కొద్ది కాలానికే సరిచేయబడ్డాయి.
* 1977 ఎన్నికల్లో ఇందిరా గాంధీ పరాజయం పాలైన తరువాత, [[మొరార్జీ దేశాయ్]] నేతృత్వంలోని కొత్త ప్రభుత్వం, ముఖ్యంగా న్యాయ శాఖ మంత్రి శాంతి భూషన్ (గతంలో ఆయన హెబియస్ కార్పస్ కేసులో అవిచారిత నిర్బంధితుడి కోసం వాదించారు) అత్యవసర పరిస్థితి ప్రకటించడాన్ని మరింత కష్టతరం చేసేందుకు అనేక సవరణలు తీసుకొచ్చారు మరియు సుప్రీంకోర్టు యొక్క అధికారాన్ని చాలావరకు పునరుద్ధరించారు. ''కేశవానంద'' కేసులో ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతం ''ఇందిరా గాంధీ యొక్క'' కేసులో మరింత బలపడింది మరియు [http://openarchive.in/judis/4488.htm ''మినెర్వా మిల్స్'' ] కేసుతో ఇది బాగా పటిష్టపరచబడింది.
 
1977 ఎన్నికల్లో ఇందిరా గాంధీ పరాజయం పాలైన తరువాత, [[మొరార్జీ దేశాయ్]] నేతృత్వంలోని కొత్త ప్రభుత్వం, ముఖ్యంగా న్యాయ శాఖ మంత్రి [[శాంతి భూషన్]] (గతంలో ఆయన హెబియస్ కార్పస్ కేసులో అవిచారిత నిర్బంధితుడి కోసం వాదించారు) అత్యవసర పరిస్థితి ప్రకటించడాన్ని మరింత కష్టతరం చేసేందుకు అనేక సవరణలు తీసుకొచ్చారు మరియు సుప్రీంకోర్టు యొక్క అధికారాన్ని చాలావరకు పునరుద్ధరించారు. ''కేశవానంద'' కేసులో ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతం ''ఇందిరా గాంధీ యొక్క'' కేసులో మరింత బలపడింది మరియు [http://openarchive.in/judis/4488.htm ''మినెర్వా మిల్స్'' ] కేసుతో ఇది బాగా పటిష్టపరచబడింది.
* అత్యవసర పరిస్థితి తరువాత రాజ్యాంగంలోని 21 అధికరణ (జీవనం మరియు వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ)కు సంబంధించి సుప్రీంకోర్టు ఇచ్చిన సృజనాత్మక మరియు విస్తృత అర్థ వివరణ ప్రజా హిత వ్యాజ్యానికి ఒక కొత్త న్యాయ శాస్త్ర మీమాంసను పెంపొందించింది, ఈ పరిణామం పరిమితం చేయని అనేక ముఖ్యమైన ఆర్థిక మరియు సామాజిక హక్కులతోసహా (రాజ్యాంగబద్ధంగా రక్షించబడిన, అమలు చేయలేని హక్కులు), ఉచిత విద్య, జీవనోపాధి, పరిశుభ్ర పర్యావరణం, ఆహారం మరియు అనేక ఇతర హక్కులను బాగా ప్రోత్సహించింది. పౌర మరియు రాజకీయ హక్కులు (ఇవి భారత రాజ్యాంగంలోని ప్రాథమిక హక్కుల విభాగంలో సంప్రదాయబద్ధంగా పరిరక్షించబడ్డాయి) కూడా విస్తరించబడ్డాయి మరియు వీటికి మరింత మెరుగైన భద్రత లభించింది. ఈ కొత్త అర్థ వివరణలు అనేక ముఖ్యమైన సమస్యలపై వ్యాజ్యం దాఖలు చేసేందుకు విస్తృత అవకాశం కల్పించాయి. ఎడిఎం జబల్‌పూర్ కేసులో అత్యవసర పరిస్థితి సందర్భంలో కూడాజీవించే హక్కును తీసేసుకోరాదని తీర్పు చెప్పిన న్యాయమూర్తుల్లో 21వ అధికరణకు విస్తరించిన అర్థ వివరణకు మార్గదర్శకుడిగా గుర్తింపు పొందిన మాజీ ప్రధాన న్యాయమూర్తి పి.ఎన్. భగవతి కూడా ఒకరు కావడం గమనార్హం.
 
అత్యవసర పరిస్థితి తరువాత రాజ్యాంగంలోని 21 అధికరణ (జీవనం మరియు వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛ)కు సంబంధించి సుప్రీంకోర్టు ఇచ్చిన సృజనాత్మక మరియు విస్తృత అర్థ వివరణ [[ప్రజా హిత వ్యాజ్యానికి]] ఒక కొత్త న్యాయ శాస్త్ర మీమాంసను పెంపొందించింది, ఈ పరిణామం పరిమితం చేయని అనేక ముఖ్యమైన ఆర్థిక మరియు సామాజిక హక్కులతోసహా (రాజ్యాంగబద్ధంగా రక్షించబడిన, అమలు చేయలేని హక్కులు), ఉచిత విద్య, జీవనోపాధి, పరిశుభ్ర పర్యావరణం, ఆహారం మరియు అనేక ఇతర హక్కులను బాగా ప్రోత్సహించింది. పౌర మరియు రాజకీయ హక్కులు (ఇవి భారత రాజ్యాంగంలోని ప్రాథమిక హక్కుల విభాగంలో సంప్రదాయబద్ధంగా పరిరక్షించబడ్డాయి) కూడా విస్తరించబడ్డాయి మరియు వీటికి మరింత మెరుగైన భద్రత లభించింది. ఈ కొత్త అర్థ వివరణలు అనేక ముఖ్యమైన సమస్యలపై వ్యాజ్యం దాఖలు చేసేందుకు విస్తృత అవకాశం కల్పించాయి. ADM జబల్‌పూర్ కేసులో అత్యవసర పరిస్థితి సందర్భంలో కూడాజీవించే హక్కును తీసేసుకోరాదని తీర్పు చెప్పిన న్యాయమూర్తుల్లో 21వ అధికరణకు విస్తరించిన అర్థ వివరణకు మార్గదర్శకుడిగా గుర్తింపు పొందిన మాజీ ప్రధాన న్యాయమూర్తి P N భగవతి కూడా ఒకరు కావడం గమనార్హం.
 
===ఇటీవలి ముఖ్యమైన కేసులు===
* 2000 సంవత్సరం తరువాత సుప్రీంకోర్టు ఇచ్చిన ముఖ్యమైన తీర్పుల్లో కోయెల్హో కేసు (I.R. కోయెల్హో v. తమిళనాడు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం (తీర్పు జనవరి 11, 2007న ఇవ్వబడింది) ఒకటి. 9 మంది న్యాయమూర్తులతో కూడిన సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం సంపూర్ణ ఏకాభిప్రాయంతో ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతాన్ని మరోసారి నొక్కివక్కాణించింది. మాజీ ప్రభుత్వ న్యాయమూర్తి సోలీ సోరాబ్జీ ఈ తీర్పుపై మాట్లాడుతూ, I.R. కోయెల్హో కేసులో సుప్రీంకోర్టు తీర్పు ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతాన్ని పునరుద్ఘాటించిందన్నారు. వాస్తవంలో కోర్టు మరింత ముందుకెళ్లి, న్యాయస్థానం రాజ్యాంగం యొక్క ప్రాథమిక నిర్మాణంగా పరిగణిస్తున్న ఎటువంటి ప్రాథమిక హక్కునైనా ధిక్కరించే రాజ్యాంగ సవరణను, దాని యొక్క ప్రభావం మరియు పరిణామాల ఆధారంగా తిరస్కరించవచ్చని అభిప్రాయపడింది. ఈ తీర్పు నిర్దిష్ట ప్రాథమిక హక్కుల సిద్ధాంతాలకు సంబంధించి పార్లమెంట్ యొక్క రాజ్యాంగ అధికారంపై మరింత పరిమితులు విధించింది. ప్రాథమిక హక్కులను అతిక్రమించే విధంగా రాజ్యాంగాన్ని సవరణలు చేయరాదని గోలక్ నాథ్ కేసులో వెల్లడించిన నిర్ణయాన్ని వాస్తవానికి కోయెల్హో కేసులో తీర్పులో పునరుద్ధరించింది, ఈ తీర్పు కేశవానంద భారతి కేసులో తీర్పుకు ఇది వ్యతిరేకంగా ఉంది. బాగా గౌరవించబడిన ఈ తీర్పు స్పష్టతకు అనుకూలంగా లేదు. ఇది 'హక్కుల పరీక్ష సారాంశం' వంటి అస్పష్ట అంశాలను పరిచయం చేసింది. 21, 14 మరియు 19 అధికరణల నిబంధనలు, వాటి కింద అంతర్లీనంగా ఎటువంటి నియమాలు ఉన్నాయి? అనే అంశాలను వ్యక్తపరిచింది. కోయెల్హో తీర్పును వివరించడంలో తదుపరి చిక్కులను చూసేందుకు ప్రవక్తలు అవసరం లేదు, ఇది ప్రబలమైన అనుమానాన్ని కలిగిస్తుంది." ప్రసిద్ధ భారతీయ బ్లాగు 'లా అండ్ అదర్ థింగ్స్'లో [http://lawandotherthings.blogspot.com/2008/10/soli-jsorabjees-critique-of-ircoelho.html పేర్కొనబడినట్లు], ఓస్లోలో జరిగిన ఒక కార్యక్రమంలో ఈ విషయం ప్రస్తావించబడింది.
 
2000 సంవత్సరం తరువాత సుప్రీంకోర్టు ఇచ్చిన ముఖ్యమైన తీర్పుల్లో కోయెల్హో కేసు (I.R. కోయెల్హో v. తమిళనాడు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం (తీర్పు జనవరి 11, 2007న ఇవ్వబడింది) ఒకటి. 9 మంది న్యాయమూర్తులతో కూడిన సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం సంపూర్ణ ఏకాభిప్రాయంతో ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతాన్ని మరోసారి నొక్కివక్కాణించింది. మాజీ ప్రభుత్వ న్యాయమూర్తి సోలీ సోరాబ్జీ ఈ తీర్పుపై మాట్లాడుతూ, I.R. కోయెల్హో కేసులో సుప్రీంకోర్టు తీర్పు ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతాన్ని పునరుద్ఘాటించిందన్నారు. వాస్తవంలో కోర్టు మరింత ముందుకెళ్లి, న్యాయస్థానం రాజ్యాంగం యొక్క ప్రాథమిక నిర్మాణంగా పరిగణిస్తున్న ఎటువంటి ప్రాథమిక హక్కునైనా ధిక్కరించే రాజ్యాంగ సవరణను, దాని యొక్క ప్రభావం మరియు పరిణామాల ఆధారంగా తిరస్కరించవచ్చని అభిప్రాయపడింది. ఈ తీర్పు నిర్దిష్ట ప్రాథమిక హక్కుల సిద్ధాంతాలకు సంబంధించి పార్లమెంట్ యొక్క రాజ్యాంగ అధికారంపై మరింత పరిమితులు విధించింది. ప్రాథమిక హక్కులను అతిక్రమించే విధంగా రాజ్యాంగాన్ని సవరణలు చేయరాదని గోలక్ నాథ్ కేసులో వెల్లడించిన నిర్ణయాన్ని వాస్తవానికి కోయెల్హో కేసులో తీర్పులో పునరుద్ధరించింది, ఈ తీర్పు కేశవానంద భారతి కేసులో తీర్పుకు ఇది వ్యతిరేకంగా ఉంది. బాగా గౌరవించబడిన ఈ తీర్పు స్పష్టతకు అనుకూలంగా లేదు. ఇది 'హక్కుల పరీక్ష సారాంశం' వంటి అస్పష్ట అంశాలను పరిచయం చేసింది. 21, 14 మరియు 19 అధికరణల నిబంధనలు, వాటి కింద అంతర్లీనంగా ఎటువంటి నియమాలు ఉన్నాయి? అనే అంశాలను వ్యక్తపరిచింది. కోయెల్హో తీర్పును వివరించడంలో తదుపరి చిక్కులను చూసేందుకు ప్రవక్తలు అవసరం లేదు, ఇది ప్రబలమైన అనుమానాన్ని కలిగిస్తుంది." ప్రసిద్ధ భారతీయ బ్లాగు 'లా అండ్ అదర్ థింగ్స్'లో [http://lawandotherthings.blogspot.com/2008/10/soli-jsorabjees-critique-of-ircoelho.html పేర్కొనబడినట్లు], ఓస్లోలో జరిగిన ఒక కార్యక్రమంలో ఈ విషయం ప్రస్తావించబడింది.
* ఇదిలా ఉంటే, అశోక కుమార ఠాగూర్ v. భారత సమాఖ్య కేసులో ఐదుగురు న్యాయమూర్తులతో కూడిన సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం మరో ముఖ్యమైన తీర్పును వెలువరించింది; ఈ కేసులో ధర్మాసనం "సంపన్న శ్రేణి" ప్రమాణాలకు సంబంధించి కేంద్రీయ విద్యా సంస్థల (ప్రవేశాల్లో రిజర్వేషన్లు) చట్టం, 2006ను సమర్థించింది. ముఖ్యంగా, అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాల సుప్రీంకోర్టు సమీక్షకు ఆచరించే 'కఠిన పరిశీలనా' ప్రమాణాలను అనుసరించేందుకు న్యాయస్థానం నిరాకరించింది. ఇదే సమయంలో, అనుజ్ గార్గ్ v. హోటల్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (2007) కేసులో న్యాయస్థానం కఠిన పరిశీలనా ప్రమాణాలు వర్తింపజేసింది ([http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1246892 ])
 
ఇదిలా ఉంటే, అశోక కుమార ఠాగూర్ v. భారత సమాఖ్య కేసులో ఐదుగురు న్యాయమూర్తులతో కూడిన సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం మరో ముఖ్యమైన తీర్పును వెలువరించింది; ఈ కేసులో ధర్మాసనం "సంపన్న శ్రేణి" ప్రమాణాలకు సంబంధించి కేంద్రీయ విద్యా సంస్థల (ప్రవేశాల్లో రిజర్వేషన్లు) చట్టం, 2006ను సమర్థించింది. ముఖ్యంగా, అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాల సుప్రీంకోర్టు సమీక్షకు ఆచరించే 'కఠిన పరిశీలనా' ప్రమాణాలను అనుసరించేందుకు న్యాయస్థానం నిరాకరించింది. ఇదే సమయంలో, అనుజ్ గార్గ్ v. హోటల్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (2007) కేసులో న్యాయస్థానం కఠిన పరిశీలనా ప్రమాణాలు వర్తింపజేసింది ([http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1246892 ])
 
* అరావళి గోల్ఫ్ కోర్స్ మరియు ఇతర కేసుల్లో, సుప్రీంకోర్టు (ముఖ్యంగా న్యాయమూర్తి మర్కండేయ కట్జు) క్రియాశీల పాత్ర తీసుకోవడం గురించి అభ్యంతరాలు వ్యక్తం చేసింది.
 
==న్యాయమూర్తుల అవినీతి మరియు దుష్ప్రవర్తన==
* 2008లో సుప్రీంకోర్టును వరుసగా వివాదాలు చుట్టుముట్టాయి, న్యాయవ్యవస్థ అగ్రభాగంలో తీవ్రమైన అవినీతి ఆరోపణలు<ref>[[యోగేష్ కుమార్ సభర్వాల్]]</ref><ref>[http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?id=3a1e5636-0e74-45da-a271-326c51d2fb23&amp;&amp;Headline=Ex-chief+justice+under+corruption+panel+scanner ఎక్స్-చీఫ్ జస్టిస్ అండర్ కరప్షన్ ప్యానల్ స్కానర్], హిందూస్థాన్ టైమ్స్, న్యూఢిల్లీ, జూన్ 09,2008</ref><ref>[http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?sectionName=&amp;id=e88277f8-3e32-473d-b99c-b17aa2e09e8a&amp;MatchID1=4728&amp;TeamID1=2&amp;TeamID2=3&amp;MatchType1=1&amp;SeriesID1=1191&amp;PrimaryID=4728&amp;Headline=Judicial+probe+sought+in+Ghaziabad+PF+scam&amp;strParent=strParentID జ్యుడీషియల్ ప్రోబ్ సాట్ ఇన్ గజియాబాద్ PF స్కామ్], హిందూస్థాన్ టైమ్స్, న్యూఢిల్లీ, జులై 07,2008</ref><ref name="nerve.in">[http://www.nerve.in/news:253500154207 బ్లాక్ షీప్ కుడ్ బి ఇన్ జ్యుడీషియరీ టూ, అడ్మిట్స్ సుప్రీం కోర్ట్], నెర్వ్ న్యూస్ ఇండియా</ref><ref name="feeds.bignewsnetwork.com">[http://feeds.bignewsnetwork.com/index.php?sid=391098 బ్లాక్ షీప్ కుడ్ బి ఇన్ జ్యుడీషియరీ టూ, అడ్మిట్స్ సుప్రీం కోర్ట్], ఆగస్టు 6, 2008</ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/Even_God_cannot_save_this_country_Supreme_Court_/rssarticleshow/3330091.cms SC జడ్జ్ విత్‌డ్రాస్ ఫ్రమ్ ఉత్తరప్రదేశ్ PF స్కామ్ హియరింగ్], ది ఎకనామిక్ టైమ్స్, ఆగస్టు 8, 2008</ref><ref>[http://www.business-standard.com/india/storypage.php?autono=330823 PF స్కామ్: అపెక్స్ కోర్ట్ జడ్జ్ విత్‌డ్రాస్ ఆఫ్టర్ ఛార్జస్], బిజినెస్ స్టాండర్డ్, ఆగస్టు 9, 2008</ref><ref>[http://in.news.yahoo.com/43/20080807/812/tnl-apex-court-judge-abandons-graft-case.html అపెక్స్ కోర్ట్ జడ్జ్ అబాండన్స్ గ్రాఫ్ట్ కేస్ హియరింగ్ ఎగైనెస్ట్ జ్యుడీషియరీ], యాహూ ఇండియా న్యూస్, ఆగస్టు 7, 2008</ref><ref>[http://www.nerve.in/news:253500154908 ఎపెక్స్ కోర్ట్ జడ్జ్ అబాండన్స్ గ్రాఫ్ట్ కేస్ హియరింగ్ ఎగైనెస్ట్ జ్యుడీషియరీ], ఆగస్టు 7, 2008</ref><ref>[http://www1.timesofindia.indiatimes.com/articleshow/3339200.cms సౌండ్ అండ్ ఫ్యూరీ ఇన్ SC: జడ్జ్ పుల్స్ అవుట్ ఆఫ్ PF స్కామ్ హియరింగ్], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 8 ఆగస్టు 2008</ref><ref>[http://ibnlive.in.com/news/shameful-first-cbi-to-question-two-hc-judges/73211-3.html షేమ్‌ఫుల్ ఫస్ట్: CBI టు క్వచన్ టు HC జడ్జెస్], IBN లైవ్, 9 సెప్టెంబరు 2008</ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/Even_God_cannot_save_this_country_Supreme_Court_/rssarticleshow/3330091.cms ఇన్ ఇండియా, ఈవెన్ గాడ్ ఈజ్ హెల్ప్‌లెస్, సేస్ SC], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 5 ఆగస్టు 2008</ref><ref>[http://www.business-standard.com/general/storypage_general.php?&amp;autono=330593 ఈవెన్ గాడ్ కెనాట్ సేవ్ దిస్ కంట్రీ: SC], బిజినెస్ స్టాండర్డ్, 9 ఆగస్టు 2008</ref><ref>[http://www.inewsindia.com/2008/08/05/even-god-cannot-save-this-country-supreme-court/ ఈవెన్ గాడ్ కెనాట్ సెవ్ దిస్ కంట్రీ: సుప్రీం కోర్ట్!], I న్యూస్ ఇండియా, 5 ఆగస్టు 2008</ref><ref>[http://in.news.yahoo.com/139/20080805/808/tnl-sc-says-even-god-will-not-be-able-to.html SC సేస్ ఈవెన్ గాడ్ విల్ నాట్ ఏబుల్ టు సేవ్ దిస్ కంట్రీ], యాహు ఇండియా, 5 ఆగస్టు 2008</ref><ref>[http://209.85.175.104/search?q=cache:pWATOPh9wrwJ:tiindia.in/data/files/Press%2520Release%2520on%2520GCR%2520-2007.pdf+transparency+international&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=2&amp;gl=in&amp;client=firefox-a జ్యుడీషియల్ కరప్షన్ ఫ్యూయల్స్ ఇంప్యూనిటీ, కొరోడెస్ రూల్ ఆఫ్ లా], ట్రాన్సపరెన్సీ ఇంటర్నేషనల్, ప్రెస్ రిలీజ్, 24 మే 2007</ref><ref>[http://www.karmayog.org/anticorruption/upload/6733/GCR2007ChateronIndia.doc.http://209.85.175.104/search?q=cache:SJgIPp91q08J:www.karmayog.org/anticorruption/upload/6733/GCR2007ChateronIndia.doc+indolence+in+India+judiciary&amp;hl=en&amp;ct=clnk&amp;cd=1&amp;gl=in&amp;client=firefox-a Indolence in India’s Judiciary]</ref><ref>[http://groups.google.co.in/group/hrwepaper/web/corruption-police-judges-india కరెప్ట్ జడ్జ్‌స్ ఆఫ్ ఇండియా, ఇ –వాయిస్ ఆఫ్ హ్యూమన్ రైట్స్ వాచ్ – ఇ-న్యూస్ వీక్లీ], 21 జులై 2007</ref> పన్ను చెల్లింపుదారుల డబ్బుతో విలాసవంతమైన వ్యక్తిగత సెలవులు అనుభవించడం,<ref>[http://indian-reflections.blogspot.com/2008_05_18_archive.html జ్యుడీషియల్ అకౌంటబిలిటీ], మే 2008</ref> వ్యక్తిగత ఆస్తి వివరాలను బహిర్గతం చేసేందుకు నిరాకరించడం,<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/SC_evasive_on_asset_declaration_by_judges/articleshow/2949631.cms SC ఎవాసివ్ ఆన్ ఎసెట్ డిక్లరేషన్ బై జడ్జెస్], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 14 ఏప్రిల్ 2008</ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/India/CIC_to_decide_if_details_of_judges_assets_covered_under_RTI/articleshow/3599199.cms CIC టు డిసైడ్ ఇఫ్ డీటైల్స్ ఆఫ్ జడ్జెస్' అసెట్స్ కవర్డ్ అండర్ RTI], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 15 అక్టోబరు 2008</ref><ref>[http://in.news.yahoo.com/32/20081016/1053/tnl-no-rules-for-judges-to-declare-asset_1.html నో రూల్స్ ఫర్ జడ్జెస్ టు డిక్లేర్ అసెట్స్: CIC], యాహూ ఇండియా న్యూస్, 16 అక్టోబరు 2008</ref><ref>[http://www.zeenews.com/articles.asp?aid=481263&amp;sid=NAT కెనాట్ రివీల్ డీటైల్స్ ఆఫ్ జడ్జెస్ అసెట్స్ అండర్ RTI: SC టు CIC], Zee News. Com, 6 నవంబరు 2008</ref><ref>[http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?sectionName=&amp;id=78e1bb25-881e-4042-9f3f-42a7ceb85ae6&amp;MatchID1=4816&amp;TeamID1=6&amp;TeamID2=1&amp;MatchType1=1&amp;SeriesID1=1212&amp;PrimaryID=4816&amp;Headline=%E2%80%98Judges%E2%80%99+wealth+info+can%E2%80%99t+be+shared%E2%80%99 ‘జడ్జెస్’ వెల్త్ ఇన్ఫో కెనాట్ బి షేర్డ్’], హిందూస్థాన్ టైమ్స్, 6 నవంబరు 2008</ref><ref>[http://www.indianఎక్స్‌ప్రెస్indianexpress.com/news/judges-asset-declaration-before-cji-not.../381980/ జడ్జెస్ అసెట్ డిక్లరేషన్ బిఫోర్ CJI నాట్ ఫర్ పబ్లిక్ ఐ: SC టు CIC], ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్, 6 నవంబరు 2008</ref> న్యాయమూర్తుల నియమాకంలో రహస్యాలు నుంచి,<ref>[http://www.indianఎక్స్‌ప్రెస్indianexpress.com/ie/daily/19990331/iex31074.html ది కేస్ ఆఫ్ జ్యుడీషియల్ ఇన్‌జస్టిస్], ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్, 31 మార్చి 1999</ref><ref>[http://www.indianఎక్స్‌ప్రెస్indianexpress.com/ie/daily/20000423/ied20044.html ది సీక్రెట్ క్లబ్ ఆఫ్ జడ్జెస్], ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్, ఆదివారం, 23 ఏప్రిల్ 2000</ref><ref>[http://www.rti.org.in/Documents/NewsLetters/RTI%20TIMES%20SEPTEMBER-2007.pdf నాట్ ఎబౌవ్ ది లా], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా ఎడిటోరియల్, 24 సెప్టెంబరు 2007</ref><ref>[http://www.rtiindia.org/forum/1759-political-affiliations-considered-appointment-judges.html పొలిటికల్ అఫ్లిలియేషన్స్ కన్సిడర్డ్ ఇన్ అపాయింట్ ఆఫ్ జడ్జెస్], RTI India.org, 23 అక్టోబరు 2007</ref> సమాచార హక్కు చట్టం కింద కూడా తమ ఆస్తి వివరాలు బయటపెట్టకపోవడం వరకు ప్రతి అంశం వివాదాస్పదమైనంది.<ref>[http://www.upiasia.com/Politics/2008/05/13/do_indias_judges_have_something_to_hide/6108/ డు ఇండియాస్ జడ్జెస్ హావ్ సమ్‌థింగ్ టు హైడ్?] UPI Asia.com, 13 మే 2008</ref><ref>[http://www.ndtv.com/convergence/ndtv/story.aspx?id=NEWEN20080047353&amp;ch=4/19/2008%2011:20:00%20PM షుడ్ చీఫ్ జస్టిస్ కమ్ అండర్ RTI?], NDTV.com, 19 ఏప్రిల్ 2008</ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2964678.cms RTI యాక్ట్ డజ్ నాట్ అప్లై టు మై ఆఫీస్: CJI], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 20 ఏప్రిల్ 2008</ref><ref>[http://www.financialఎక్స్‌ప్రెస్financialexpress.com/news/Judiciary-comes-under-RTI-ambit-says-House-panel/303342/ జ్యుడీషియరీ కమ్స్ అండర్ RTI ఆంబిట్], సేస్ హౌస్ ప్యానల్, ఫైనాన్షియల్ ఎక్స్‌ప్రెస్, 30 ఏప్రిల్ 2008</ref><ref>[http://chennaionline.com/colnews/newsitem.asp?NEWSID={F4ED3FE1-C0D7-4215-AE50-039D75C5B4F4}&amp;CATEGORYNAME=natl Judges accountability under RTI Act "debatable" says CJI], Chennaionline, New Delhi, 10 May 2008</ref> భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి K.G.బాలకృష్ణన్ తన పదవిపై చేసిన వ్యాఖ్యలు కూడా విమర్శలకు పాత్రమయ్యాయి, తన పదవి ప్రజా సేవకుడి హోదా కాదని, ఇది ఒక రాజ్యాంగ అధికారమని ఆయన వ్యాఖ్యానించారు.<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2969521.cms ఈజ్ ది CJI ఎ పబ్లిక్ సర్వెంట్?], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 22 ఏప్రిల్ 2008</ref> ఆయన తరువాత తన వ్యాఖ్యలపై వెనక్కుతగ్గారు.<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/3013416.cms ఐ యామ్ ఎ పబ్లిక్ సర్వెంట్: CJI], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 6 మే 2008</ref> విధులను నిర్వహించడంలో విఫలమవుతుండటంపై న్యాయవ్యవస్థ ప్రస్తుత భారత రాష్ట్రపతి ప్రతిభా పాటిల్ మరియు మాజీ రాష్ట్రపతి APJ అబ్దుల్ కలాం ఇద్దరి నుంచి తీవ్ర విమర్శలు ఎదుర్కొంది.<ref name="c1">[http://www1.timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2808523.cms డిలేయ్డ్ జస్టిస్ లీడింగ్ టు లించింగ్ మాబ్స్: ప్రతిభా], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 24 ఫిబ్రవరి 2008</ref> ప్రధాన మంత్రి డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ న్యాయవ్యవస్థలో అవినీతి ప్రధాన సవాలుగా ఉందని, దీనిని తక్షణమే నిరోధించాల్సిన అవసరం ఉందని సూచించారు.<ref>[http://www.thaindian.com/newsportal/world-news/manmohan-singh-calls-for-check-on-corruption-in-the-judiciary_10039700.html మన్మోహన్ సింగ్ కాల్స్ ఫర్ చెక్ ఆన్ కరప్షన్ ఇన్ జ్యుడీషియరీ], దఇండియన్ న్యూస్, 19 ఏప్రిల్ 2008</ref>
 
* భారత ప్రభుత్వ కేంద్ర మంత్రివర్గం దేశ ప్రధాన న్యాయమూర్తి నేతృత్వంలో జాతీయ న్యాయ మండలి పేరుతో ఒక కమిటీని ఏర్పాటు చేసేందుకు ఇటీవల న్యాయమూర్తుల విచారణ (సవరణ) బిల్లు 2008ను పార్లమెంట్‌లో ప్రవేశపెట్టింది, ఇది హైకోర్టు మరియు సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తులపై వచ్చిన అవినీతి మరియు దుష్ప్రవర్తన ఆరోపణలపై దర్యాప్తు జరపనుంది. అయితే, ఈ బిల్లు కూడా హాస్యాస్పదంగా ఉందని, ప్రజలను నోరునొక్కేందుకు మరియు ఆరోపణలను అణిచివేసేందుకు ఇది ఉద్దేశించబడిందని ఆరోపణలు వచ్చాయి. బిల్లు ప్రకారం, న్యాయమూర్తులతో కూడిన ఒక కమిటీ న్యాయమూర్తులపై వచ్చిన ఆరోపణలను విచారిస్తుంది, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి లేదా పదవీ విరమణ చేసిన న్యాయమూర్తులపై ఎటువంటి విచారణ చేపట్టరాదు, ఇది సహజమైన న్యాయ సిద్ధాంతాలకు విరుద్ధం, న్యాయమూర్తులపై చేసిన ఏదైనా ఫిర్యాదు "పసలేనిదని" లేదా "విసిగించేదని" తేలితే, సదరు ఫిర్యాదు చేసిన పౌరుడికి శిక్ష లేదా జరిమానా విధించవచ్చు, ఈ చర్యలు న్యాయమూర్తులపై వాస్తవమైన ఫిర్యాదులు చేయాలనుకునే వారిని నిరుత్సాహపరిచేవిగా ఉన్నాయి.<ref>[http://www.zeenews.com/articles.asp?aid=473145&amp;sid=NAT పాస్ జడ్జెస్ (ఎంక్వైరీ) బిల్ ఇన్ నెక్స్ట్ సీజన్, ప్యానల్ టెల్స్ గవర్నమెంట్], జీ న్యూస్, ఇండియా ఎడిషన్, 30 సెప్టెంబరు 2008</ref><ref>[http://www.igovernment.in/site/Bill-for-probe-panel-against-errant-judges-cleared/ బిల్ ఫర్ ప్రోబ్ ప్యానల్ ఎగైనెస్ట్ ఎరాంట్ జడ్జెస్ క్లియర్డ్], iGovernment, 10 అక్టోబరు 2008</ref>
 
===సీనియర్ న్యాయమూర్తులు===
* న్యాయమూర్తి '''బి.ఎన్.B N అగర్వాల్''' , న్యాయమూర్తి '''వి.ఎస్.V S సిర్పుర్కార్''' మరియు '''జి.ఎస్.G S సింఘ్వీ''' సభ్యులుగా ఉన్న సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం ఈ విధంగా అభిప్రాయపడింది : <br>"న్యాయమూర్తులందరూ అవినీతి కళంకం లేనివారు అని మేము ధృవీకరించడం లేదు. నల్ల గొర్రెలు అన్నిచోట్లా ఉంటాయి. ఇక్కడ ఏ స్థాయిలో అవినీతి ఉందనేది మాత్రమే ప్రశ్న."<ref name="nerve.in" ></ref><ref name="feeds.bignewsnetwork.com" ></ref>
 
* సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి '''అగర్వాల్''' : <br>"రాజకీయ నాయకులు, న్యాయవాదులు మరియు సమాజం యొక్క నడవడిక సంగతేంటి? మేము కూడా అవినీతి జరుగుతున్న సమాజం నుంచే వచ్చాము, స్వర్గం నుంచి దిగిరాలేదు. చూసేందుకు ఇక్కడ మీరే స్వర్గం నుంచి దిగివచ్చినట్లు అనిపిస్తుంది, అందువలనే మాపై ఆరోపణలు చేస్తున్నారు."<ref>[http://www.hindustantimes.com/StoryPage/StoryPage.aspx?sectionName=WorldSectionPage&amp;id=d8a5f2f0-d33f-49a0-9b45-0b1bcb9d08e7&amp;MatchID1=4924&amp;TeamID1=4&amp;TeamID2=2&amp;MatchType1=1&amp;SeriesID1=1244&amp;PrimaryID=4924&amp;Headline=Lawyer-judge+showdown+in+Supreme+Court లాయర్-జడ్జ్ షౌడౌన్ ఇన్ సుప్రీం కోర్ట్], హిందూస్థాన్ టైమ్స్, 7 ఆగస్టు 2008</ref>
 
* న్యాయమూర్తి '''అరిజిత్ పసాయత్''' , న్యాయమూర్తి '''వి.ఎస్.V S సిర్పుర్కార్''' మరియు న్యాయమూర్తి '''జి.ఎస్.G S సింఘ్వీ''' లతో కూడిన సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం : <br>"ఎవరైనా న్యాయమూర్తి యొక్క సర్వశ్రేష్ఠ యోగ్యత గురించి కాకుండా, కొంత మంది న్యాయమూర్తులు చాలా నిజాయితీపరులుగా పౌరులు వర్గీకరించడం వలన ఇటువంటి పరిస్థితి వచ్చింది. ఇది వ్యవస్థ. వేళ్లు పెకలించేందుకు మనం సరైన పద్ధతిని గుర్తించాలి."<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/India/File_UP_cops_want_CBI_probe_against_34_judges/articleshow/3464634.cms UP కాప్స్ వాంట్ CBI ప్రోబ్ ఎగైనెస్ట్ 34 జడ్జెస్], టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 10 సెప్టెంబరు 2008</ref><br>"ఇప్పుడున్న విధానం పాతబడిపోయిందా? కొన్ని చిన్న మార్పులతో, ఈ విధానం ఇప్పటికీ సమర్థవంతంగా ఉంటుందా?"
 
* న్యాయమూర్తి '''జి.ఎస్.G S సింఘ్వీ''' తో కూడిన సుప్రీంకోర్టు ధర్మాసనం : <br>"వేరు పాతుకుపోయింది." పడిపోతున్న ప్రమాణాలను సూచిస్తున్న, విచారణ నుంచి తమకు రక్షణ కల్పించుకోవాలని న్యాయమూర్తుల కోరికను ప్రశ్నిస్తున్న సీనియర్ న్యాయవాది అనీల్ దేవాన్, [[సొలిసిటర్ జనరల్]] జి[[G. E. వాహన్‌వతిలతోవాహన్‌వతి]]లతో న్యాయమూర్తులు ఏకీభవిస్తున్నట్లు కనిపించింది.<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/UP_cops_want_CBI_probe_against_34_judges/articleshow/3464634.cms UP కాప్స్ వాంట్ CBI ప్రోబ్ ఎగైనెస్ట్ 34 జడ్జెస్], 10 సెప్టెంబరు 2008, టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా</ref><ref>[http://www.judicialreforms.org/files/stemming_rot_toi.pdf స్టెమ్మింగ్ రూట్: జడ్జెస్ డోంట్ నీడ్ కంప్లీట్ ఇమ్యూనిటీ, సేస్ CJI], 10 సెప్టెంబరు 2008, టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా</ref>
 
===సీనియర్ ప్రభుత్వ అధికారులు===
* భారత మాజీ రాష్ట్రపతి, '''ఎ.పి.జె.APJ అబ్దుల్ కలాం''' : <br>"కేసులు సుదీర్ఘకాలం పరిష్కారానికి నోచుకోని పరిస్థితి కొనసాగితే, పౌరులు న్యాయవ్యవస్థేతర చర్యలను ఆశ్రయిస్తారు.."<ref name="c2">[http://humanrightsindia.blogspot.com/2008_02_01_archive.html జ్యుడీషియరీ షుడ్ ఎకరేజ్ ఫెయిర్ క్రిటిసిజం: ప్రణబ్], 25 ఫిబ్రవరి 2008</ref>
 
* భారత రాష్ట్రపతి, '''ప్రతిభా పాటిల్''' : ''న్యాయ సంస్కరణలపై జరిగిన ఒక సదస్సు'' <ref name="c1">[http://www1.timesofindia.indiatimes.com/articleshow/2808523.cms డిలేయ్డ్ జస్టిస్ లీడింగ్ టు లించింగ్ మాబ్స్: ప్రతిభా, టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, 24 ఫిబ్రవరి 2008]</ref> లో మాట్లాడుతూ <br>"న్యాయం అందించడంలో జరుగుతున్న జాప్యం నుంచి న్యాయవ్యవస్థ తప్పించుకోలేదు, దీని వలన ఘాతకాలు ప్రోత్సహించబడే భయంకరమైన ప్రమాదం పొంచివుంది."<br>"మన న్యాయ వ్యవస్థ అందరికీ సంపూర్ణ న్యాయం అందిస్తుందని మరియు నిజం, విశ్వాసం, ఆశలకు వెలుగుగా ఉంటుందని మనం పెట్టుకున్న అంచనాలపై తీవ్ర ఆత్మపరీక్ష చేసుకోవాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది."<br> "వాస్తవానికి, అసమగ్రత మరియు కళంకాల్లో న్యాయ యంత్రాంగం తన భాగం లేకుండా లేదు."
 
* భారత మాజీ ప్రధాన న్యాయమూర్తి, '''వైY.కె K. సభర్వాల్''' : <br>"న్యాయం అందించే వ్యవస్థ దాని యొక్క అధో స్థితికి చేరుకుంది"<ref name="c2" ></ref>
 
*[[లోక్‌సభ]] స్పీకర్, '''మీరా కుమార్''' : <br>"ఈ దేశ పౌరురాలిగా, అనేక దశాబ్దాలు అనుభవం ఉన్న న్యాయవాదిగా, నాకు ఒక న్యాయవ్యవస్థ అధికారిపై ఆరోపణలకు సంబంధించి గుసగుసలు వినిపించినా కూడా వేదన కలిగిస్తుంది … అయితే నిజమేమిటంటే, న్యాయవ్యవస్థ అధికారులపై ఆరోపణలు వాస్తవికత సంతరించుకుంటున్నాయి. కేవలం 20 శాతం మంది న్యాయమూర్తులు మాత్రమే అవినీతిపరులని ఒక ప్రధాన న్యాయమూర్తి చెప్పారు. మరో న్యాయమూర్తి ఇటువంటి ఆరోపణలపై విచారణ జరిపేందుకు ఎటువంటి అంతర్గత ప్రక్రియలు లేవని తీవ్ర విచారం వ్యక్తం చేశారు. అందువలన, దీనికి సంబంధించి ఒక యంత్రాంగాన్ని ఏర్పాటు చేయాల్సిన అవసరాన్ని న్యాయమూర్తులే నొక్కివక్కాణిస్తున్నారు. ఈ యంత్రాంగాన్ని ఏ విధంగా తీసుకురావాలి మరియు దీనిని ఎవరు తీసుకురావాలనే ప్రశ్న ఉదయిస్తుంది. వాస్తవానికి ప్రజాస్వామ్యంలో ప్రజలకు జవాబుదారీగా ఉండాల్సిన అవసరం లేని ఒకేఒక్క విలక్షణ వ్యవస్థగా న్యాయ విభాగం ఉంది. ఈ మొత్తం సందర్భంలో, న్యాయవ్యవస్థను జవాబుదారీగా చేసే ప్రక్రియలో బయటి అంశాలను చేర్చాల్సిన అవసరం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది."<ref>[http://www.hindu.com/2008/02/25/stories/2008022553781200.htm స్పీకర్ ఎక్స్‌ప్రెసెస్ సర్‌ప్రైజ్ ఓవర్ CJI's రిపోర్టెడ్ స్టాండ్ ఆన్ హియరింగ్ టీస్తా సెటల్వాద్], ది హిందూ, 25 ఫిబ్రవరి 2008</ref>
 
*అదనపు సొలిసిటర్ జనరల్, '''జిG. E. వాహన్‌వతి''' : '' [[ఢిల్లీ హైకోర్టు]] చేపట్టిన ఒక విచారణలో'' <br>"చీఫ్ జస్టిస్‌కి[[CJI]]కి తెలియజేసిన ఆస్తుల వంటి న్యాయమూర్తుల వ్యక్తిగత సమాచారాన్ని ప్రస్తుత '''ఆర్.టి.ఐ.'''[[RTI]] పరిధిలో బహిర్గతం చేయడానికి వీలు లేదు, దీనికి సంబంధించి తగిన విధంగా సవరణలు చేయాలి."<ref>[http://economictimes.indiatimes.com/News/Supreme-Court-judges-ready-to-declare-assets-but-with-riders/rssarticleshow/4278163.cms సుప్రీం కోర్ట్ జడ్జెస్ రెడీ టు డిక్లేర్ అసెట్స్, బట్ విత్ రైడర్స్] - పాలిటిక్స్/నేషన్-న్యూస్ - ఎకనామిక్ టైమ్స్</ref><br>"(న్యాయమూర్తుల ఆస్తులకు సంబంధించి) తెలియజేసిన సమాచారం స్పష్టంగా వ్యక్తిగత సమాచారం మాత్రమే, వీటిని బహిర్గతం చేయడం ఎటువంటి ప్రజా కార్యకలాపానికి సంబంధించిన విషయం కాదు."<ref>[http://news.in.msn.com/national/article.aspx?cp-documentid=2061219 సుప్రీం కోర్ట్ జడ్జెస్ రెడీ టు డిక్లేర్ అసెట్స్, బట్ విత్ రైడర్స్] - నేషనల్ న్యూస్ – MSN ఇండియా - న్యూస్</ref><ref>[http://www.newkerala.com/nkfullnews-1-5007.html సుప్రీం కోర్ట్ జడ్జెస్ రెడీ టు డిక్లేర్ అసెట్స్, బట్ విత్ రైడర్స్], న్యూకేరళ - ఇండియాస్ టాప్ ఆన్‌లైన్ న్యూస్‌పేపర్</ref>
'''ప్రణబ్ ముఖర్జీ''' : <br>"నిర్మాణాత్మక విమర్శలు ప్రోత్సహించబడాలి." న్యాయ వ్యవస్థలో జరుగుతున్న సుదీర్ఘ జాప్యాలు, ప్రజలు చట్టాన్ని తమ చేతుల్లోకి తీసుకునేందుకు కారణమవుతున్నాయనే వాదనకు ఆయన కూడా గొంతు కలిపారు. న్యాయవ్యవస్థ ప్రాథమిక సదుపాయాలను పటిష్టపరచాల్సిన అవసరం ఉందని ఉద్ఘాటించారు.<ref>[http://www.thaindian.com/newsportal/politics/judiciary-should-encourage-constructive-criticism-mukherjee_10020775.html జ్యుడీషియరీ షుడ్ ఎంకరేజ్ కన్‌స్ట్రక్టివ్ క్రిటిసిజం], దఇండియన్ న్యూస్, 24 ఫిబ్రవరి 2008</ref>
 
==ప్రస్తుత న్యాయమూర్తులు==
* "[http://www.supremecourtofindia.nic.in/judgesnew_s/judgesjudge.htm చీఫ్ జస్టిస్ ఆఫ్ ఇండియా అండ్ సిట్టింగ్ జడ్జెస్]." ''సుప్రీం కోర్ట్ ఆఫ్ ఇండియా'' .
 
 
 
 
===సహచర న్యాయమూర్తులు===
# [[S. H. కపాడియా]]
{{సుప్రీం కోర్టు సహాచర ప్రధాన న్యాయమూర్తులు}}
# [[అల్తామస్ కబీర్]]
# [[R. V. రవీంద్రన్]]
# [[దాల్వీర్ భండారీ]]
# [[D. K. జైన్]]
# [[మార్కండేయ కట్జు]]
# [[H. S. బేడి]]
# [[V. S. సిర్పుర్కార్]]
# [[B. సుదర్శన్ రెడ్డి]]
# [[P. సదాశివం]]
# [[G. S. సింఘ్వీ]]
# [[అఫ్తాబ్ ఆలం]]
# [[J. M. పాంచల్]]
# [[ముకుందం శర్మ]]
# [[సిరియాక్ జోసఫ్]]
# [[A.K. గంగూలీ]]
# [[R.M. లోధా]]
# [[H.L. దత్తు]]
# [[దీపక్ వర్మ]]
# [[బాల్బీర్ సింగ్ చౌహాన్]]
# [[A.K. పట్నాయక్]]
# [[T. S. ఠాగూర్]]
# [[K. S. రాధాకృష్ణన్]]
# [[సురీందర్ సింగ్ నిజార్]]
# [[స్వతంత్ర కుమార్]]
# [[చంద్ర మౌళి కుమార్ ప్రసాద్]]
 
==మాజీ భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తులు==
{{main|Chief Justice of India}}
 
#[[హరిలాల్ జె కనియా]]
==ప్రస్తుత మరియు మాజీ భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తులు==
#[[ఎం.పి.శాస్త్రి]]
*{{main|భారత సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తులు}}
#[[మెహర్ చంద్ మహాజన్]]
#[[బి.కె.ముఖర్జీ]]
#[[సుధీ రంజన్ దాస్]]
#[[భువనేశ్వర్ ప్రసాద్ సిన్హా]]
#[[పి.బి.గజేంద్రగాడ్కర్]]
#[[ఎ.కె.సర్కార్]]
#[[కోకా సుబ్బారావు]]
#[[కె.ఎన్.వాంఛూ]]
#[[మహమ్మద్ హిదయతుల్లా]]
#[[జె.సి.షా]]
#[[ఎస్.ఎం.సిక్రీ]]
#[[ఎ.ఎన్.రాయ్]]
#[[మీర్జా హమీదుల్లా బెగ్]]
#[[వై.వి.చంద్రచూద్]]
#[[పి.ఎన్.భగవతి]]
#[[ఆర్.ఎస్.పాఠక్]]
#[[ఇ.ఎస్.వెంకటరామయ్య]]
#[[ఎస్.ముఖర్జీ]]
#[[రంగనాథ్ మిశ్రా]]
#[[కె.ఎన్.సింగ్]]
#[[ఎం.ఎచ్.కనియా]]
#[[ఎం.ఎల్.శర్మ]]
#[[ఎం.ఎన్.వెంకటాచలయ్య]]
#[[కె.ఎస్.పరిపూర్ణన్]]
#[[ఎ.ఎం.అహ్మదీ]]
#[[జె.ఎస్.వర్మ]]
#[[ఎం.ఎం.పూంఛి]]
#[[ఎ.ఎస్.ఆనంద్]]
#[[ఎస్.పి.భారుచా]]
#[[బి.ఎన్.కిర్పాల్]]
#[[జి.బి.పట్నాయక్]]
#[[వి.ఎన్.ఖరే]]
#[[రాజేంద్ర బాబు]]
#[[ఆర్.సి.లాహోతి]]
#[[వై.కె.సభర్వాల్]]
 
==ఇవి కూడా చూడండి==
* [[భారత సుప్రీంకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తులు]] - పూర్తి జాబితా.
* [[క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్]]
* అటార్నీ జనరల్ ఆఫ్ ఇండియా
* సొలిసిటర్ జనరల్ ఆఫ్ ఇండియా
* [[లా కమిషన్ ఆఫ్ ఇండియా]]
* [[భారతీయ శిక్షాస్మృతి]]
* [[న్యాయవాద పదజాలము]]
 
==బయటి లింకులు==
* {{Official website|supremecourtofindia.nic.in}}
* [http://supremecourtofindia.nic.in/ అధికారిక వెబ్‌సైట్]
* [http://www.commonlii.org/in/cases/INSC/ టెక్స్ట్ ఆఫ్ ఆళ్ ఇండియన్ సుప్రీం కోర్ట్ జడ్జిమెంట్స్ ఆన్ కామన్LII]
Line 194 ⟶ 259:
* [http://www.rishabhdara.com/ ఇండియన్ సుప్రీం కోర్ట్ కేసెస్ / జడ్జిమెంట్స్ / లెజిస్లేషన్ / కేస్ లా]
* [http://www.hindustantimes.com/news/181_1780397,000600010001.htm డిస్కషన్ ఆన్ ఫైనలిటీ ఆఫ్ సుప్రీం కోర్ట్ ఆఫ్ ఇండియా జడ్జిమెంట్స్ ఆన్ హిందూస్థాన్‌టైమ్స్]
* జస్టిస్ బి[[B.ఎన్N. శ్రీకృష్ణ]], "స్కిన్నింగ్ ఎ క్యాట్", (2005) 8 SCC (Jour) 3, available at http://www.ebc-india.com/lawyer/articles/2005_8_3.htm (a critique of judicial activism in India).
*[http://maps.google.com/maps?ll=28.622237,77.239584&amp;q=28.622237,77.239584&amp;spn=0.002208,0.00537&amp;t=h గూగుల్ మాప్స్ ఉపగ్రహ చిత్రం]
* [http://www.forestcaseindia.org / సుప్రీం కోర్టు పర్యావరణ కేసులు]
 
{{Commons category}}
{{Asia topic|Supreme Court of|title=Supreme Courts of Asia|countries_only=yes}}
* [http://www.supremecourtofindia.nic.in/scr.htm సుప్రీం కోర్ట్ రిపోర్ట్స్]
{{India topics}}
* [http://www.indiacourts.in సుప్రీం కోర్టు అన్నితీర్పులు పాఠాలు]
 
[[Category:భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం]]
[[Category:జాతీయ సుప్రీం కోర్టులు]]
[[వర్గం:భారత దేశము]]
[[వర్గం:న్యాయ వ్యవస్థ]]
 
==మూలాలు==
{{reflist}}
{{Reflist|colwidth=30em}}
 
 
==సూచనలు==
{{reflist|2}}
 
{{భారత దేశము న్యాయశాఖ}}
 
[[వర్గం:భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం]]
[[వర్గం:భారత దేశము]]
[[వర్గం:భారతీయ న్యాయవ్యవస్థ]]