రెండవ హరిహర రాయలు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

'''రెండవ హరిహర రాయలు''', [[మొదటి బుక్క రాయలు]] మరణానంతరము [[1377]]లో సింహాసమునకు వచ్చాడు.

[[మొదటి బుక్క రాయలు]] కుమారుడైన [[కంప రాయలు | కంప రాయలే]] ఈ పేరుతో రాజ్యమునకు అధిపతి అయినాడని ఓ అభిప్రాయము. ఇతను రాగానే చేసిన మొదటి పని, తన తండ్రి గారి కాలములో సామంతులుగా నియమితులైన అనేక రాజ బంధువులను స్వతంత్రులు కావాలెననెడి అభిలాషనుండి మరల్చి, వారిని తొలగించి, తన పుత్రులను నియమించినాడునియమించాడు. [[ఉదయగిరి]] కి [[దేవ రాయలు]]ను, [[మధుర]] ప్రాంతములకు [[విరూపాక్ష రాయలు]]ను అధికారులుగా నియమించినాడునియమించాడు.

మొదటి తరం [[విజయనగర]] రాజులకు బహుమనీ సుల్తానులతో యుద్దాలు తప్పలేదు. రెండవ తరం రాజులకు గజపతులతోనూ, నాలుగు బహుమనీ సుల్తాను శాఖలతోనూ యుద్దాలు తప్పలేదు. [[1378]] నందు బహుమనీ సుల్తాను [[ముజాహిద్ షా]] దారుణంగా హత్యచేయబడినాడు. బహుమనీ రాజ్యం అంతఃకలహాలకు ఆలవాలమయినది. [[1378]] నందే [[రెండవ మహమ్మద్ షా]] సింహాసనము అధిస్టించినాడుఅధిస్టించాడు. ఇతను శాంతిశీలుడు. ఈ కాలములో దక్షిణభారతదేశములందు పరిస్థితులు చాలా గందరగోళంగా ఉన్నాయి. [[కొండవీడు]] రెడ్డిరాజ్యమున [[పెదకోమటి వేమారెడ్డి]], [[కుమార గిరి రెడ్డి]], [[కాటయవేమా రెడ్డి]] ల మధ్య తరచూ యుద్దములు జరుగుతుండేవి. ఇదే సమయములో [[రేచర్ల పద్మనాయకులు]] [[బహుమనీ సుల్తాను]]లతో స్నేహం చేసుకొని [[విజయనగర]], [[కొండవీడు]] రాజ్యములను ఆక్రమించాలని పథకం రూపొందించినారురూపొందించారు. ఇటువంటి పరిస్థితులలో '''రెండవ హరిహర రాయలు''' [[కొండవీడు]] రాజ్యమందున్న [[శ్రీశైలం]] ప్రాంతమును ఆక్రమించినారుఆక్రమించారు. కానీ [[కాటయవేమా రెడ్డి]] [[విజయనగర]] సేనలను ఎదుర్కొని ఓడించినాడుఓడించాడు. '''హరిహర రాయలు''' కాటయవేమునితో సంధిచేసుకొని అతని కొడుకు [[కాటయ]]కూ తన కూతురు [[లక్ష్మి]] కి వివాహం జరిపించినాడుజరిపించాడు.

'''హరి హర రాయలు''' కుమారుడైన [[దేవ రాయలు]] [[ఉదయగిరి]] అధిపతి . ఆతడు సైన్యముతో [[మోటుపల్లి]] రేవును ఆక్రమించినాడుఆక్రమించాడు. తరువాత [[కొండవీడు]] రాజ్యముపైకి '''హరిహర రాయలు''' [[చౌండసేనాని]] ని పంపించినాడుపంపించాడు. ఇదే సమయంలో [[కొండవీడు]]ను [[కుమారగిరి రెడ్డి]] నుండి స్వాధీనము చేసుకున్న [[పెదకోటి వేమా రెడ్డి]] [[విజయనగర]] సైనికులను కొండవీడు భూబాగాలనుండి తరిమివేశాడు.

'''హరిహర రాయలు''' పద్మనాయకులపైకి తన పెద్ద కుమారుడూ, [[యువరాజు]] అయిన [[రెండవ బుక్కరాయలు]]ను పంపించినాడుపంపించాడు, ఈ యుద్దములో [[సాళువ రామదేవుడు]] అను యోధుడు చాలా ప్రముఖ పాత్ర వహించినాడువహించాడు. ఈ దండయాత్రను ఎదుర్కోవడంలో [[పద్మనాయక ప్రభువులకు]] [[బహుమనీ సుల్తానులు]] సహాయం చేసినారుచేసారు. [[కొత్తకొండ]] ప్రాంతమున జరిగిన పోరాటంలో [[సాళువ రామదేవుడు]] ప్రాణాలకు తెగించి పోరాడి, చివరకు తన ప్రాణాలు అర్పించినాడుఅర్పించాడు. [[రెండవ బుక్క రాయలు]] ఓటమిభారంతో [[విజయనగరం]] తిరిగి వచ్చినాడువచ్చాడు.

[[1397]]లో మరలా '''రెండవ హరిహర రాయలు''', [[గండదండాధీశుడు]] వంటి అనేక వీరులను, పెద్ద సైన్యమును, తోడుగా ఇచ్చి [[యువరాజు]] [[రెండవ బుక్క రాయలు]]ను మరల [[పద్మనాయకులు]] పైకి దండయాత్రకు పంపించినాడుపంపించాడు. ఇదే సమయలో [[దేవరాయలు]] మరికొంత సైన్యముతో [[అలంపురం]] పైకి దండెత్తినాడు. ఈ దండయాత్రలను పద్మనాయకులు, బహుమనీల సహయంతో ఎదుర్కోవాలని చూసినారు, కానీ [[విజయనగర]] రాజ సైనికులు [[కృష్ణా నది]] ఉత్తరభాగమున ఉన్న [[పానుగల్లు]] కోటను ముట్టడించి వశము చేసుకున్నారు, అలాగే [[చౌల్ దాలోల్]] ప్రాంతమును విజయనగర సైనికులు సాధించినారుసాధించారు.

[[విరూపాక్ష రాయలు]] గొప్ప నావికా సైన్యమును అభివృద్దిచేసి [[సింహళ]] ద్వీపముపైకి దండయాత్రచేసి విజయం సాధించి సింహళ రాజునుండి కప్పమును తీసుకోని వచ్చినాడువచ్చాడు. ఈ విజయము చాలా ముఖ్యమైనది. ఎందుకంటే భారత దేశ చరిత్రలో ఓ అపవాదు ఉన్నది, కేవలము బ్రిటీషువారికి మాత్రమే నావికాదళము కలదు అని. కానీ దానికంటే ఎంతో ముందే భారతదేశ ప్రభువులు చక్కని నావికాదళమును రూపొందించినారురూపొందించారు.

పైన చెప్పుకున్నటుల కొండవీడు విషయములలోనూ, వారి అంతఃకలహాలలోనూ విజయనగరరాజులు జోక్యము చేసుకున్నారు. కొన్ని ప్రాంతములు ఆక్రమించ ప్రయత్నించినారుప్రయత్నించారు. చివరకు [[కాటయ వేమా రెడ్డి]] వీరికి సహాయము చేసినాడుచేసాడు.

నియమాల ప్రాకారం ఇతని పెద్ద కుమారుడైన [[రెండవ బుక్క రాయలు ]] ఇతని తరువాత రాజు కావలెను, కానీ అప్పటికే గొప్ప సైన్యము కలవాడూ, [[సింహళ]]మును జయించినవాడు అయిన [[విరూపాక్ష రాయలు]] సింహాసనము బలవంతముగా ఎక్కి, ఒక సంవత్సరము పాలించినాడుపాలించాడు, కానీ [[రెండవ బుక్క రాయలు]] తన విధేయులతోనూ, సామంతులతోనూ వచ్చి సింహాసనం స్వాధీనం చేసుకున్నాడు, కానీ ఇతను కూడా సంవత్సరమే పాలించినాడుపాలించాడు. తరువాత [[దేవరాయలు]] [[ఉదయగిరి]] దుర్గము నుండి సైన్యముతో వచ్చి సింహాసనం అధిష్టించి, 16 సంవత్సరములు మరణము వరకూ విజయవంతమైన పరిపాలన చేసినాడుచేసాడు

[[వర్గం: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ చరిత్ర ]]