అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
Gokulellanki (చర్చ | రచనలు) |
ChaduvariAWB (చర్చ | రచనలు) చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: ప్రధమ → ప్రథమ, బందాలు → బంధాలు, , → , (3), ( → ( (13), షుమారు → సుమ using AWB |
||
పంక్తి 79:
రిపబ్లిక్ కూడా అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలతో ఐక్యం అయింది. స్పానిష్ అమెరికన్ యుద్ధానంతరం జరిగిన ఒప్పందం ప్యూర్టో రికో మరియు గ్యూం ఒదులు కోవడంతీఓ ముగిసింది. 19వ శతాబ్ధపు చివరికి అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాల జాతీయ ఆదాయం ప్రపంచంలో మొదటి స్థానంలో నిలిచింది.
స్పానిష్ అమెరికన్ యుద్ధం మరియు మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం దేశ ఆర్ధిక శక్తి మరియు అంతర్జాతీగా సైనిక శక్తిని వెలుగులోకి తీసుకు వచ్చింది. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం నుండి అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు అవతరించాయి. అలాగే ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలిలో శాశ్వత సభ్యత్వం మరియు అణుశక్తిని కలిగి ఉన్న మొదటి దేశంగా గుర్తింపును పొందింది. ప్రపంచంలో శక్తివంతమైన దేశంగా అవతరించడానికి [[సోవియట్ యూనియన్]]
19వ మరియు 20వ శతాబ్దములలో అమెరికా యొక్క సైనిక, ఆర్థిక, సాంస్కృతిక మరియు రాజకీయ ప్రాభవము క్రమక్రమముగా పెరిగినది. ప్రచ్చన్న యుద్ధం చివర [[సోవియట్ సమాఖ్య]] పతనముతో అమెరికా నేటి ప్రపంచములో ఏకైక అగ్రరాజ్యముగా అవతరించినది. నేడు ప్రపంచ వ్యవహారాలలో అమెరికా ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తున్నది.
పంక్తి 85:
== నామకరణం ==
క్రీ. శ. 16వ శతాబ్దం ప్రారంభంలోని ప్రముఖ ఇటాలియన్ సాహస యాత్రికుడు అమెరిగో వెస్పూచి పేరు మీదుగా [[అమెరికా]] అనే పదం ప్రాచుర్యంలోకొచ్చింది. తరువాత జర్మన్ కార్టోగ్రాఫర్ మార్ట్ వాల్డ్సీ ముల్లర్ తన భౌగోళిక చిత్ర పటంలో దీనికి అమెరికా అనే పేరును ప్రతిపాదిస్తూ ప్రపంచపటాన్ని అందించాడు. జులై 4, 1776న ఈ పదాన్ని మొదటి సారి అధికారికంగా అమెరికా స్వాతంత్ర్య
1777, నవంబర్ 15, జరిగిన రెండవ ఖండాతంత కాంగ్రెస్ మహాసభ కాన్ఫెడరేషన్ యొక్క వ్యాసాల నుండి అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు అన్న పదాన్ని దత్తత తీసుకుంది. 1778 న ఫ్రాంకో-అమెరికన్ ఒప్పందం ఈ దేశాన్ని '''యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ నార్త్ అమెరికా''' గా పేర్కొన్నది. 1778 జూలై 11 నుండి పరస్పర చెల్లింపు రసీదులలో '''యునటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ అమెరికా''' (అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రం)గా పేర్కొనబడింది. సాధారణంగా పిలవబడే దీని లఘునామం యునటెడ్ స్టేట్స్. యు.ఎస్, యు.ఎస్.ఎ మరియు అమెరికా అనేవి ఇతర లఘు నామాలు. 1700 ల నుండి సామాన్యులు యు ఎస్ ఆఫ్ ఎ అని అంతర్జాతీయంగా స్టేట్స్ అని అంటారు. కొలంబియా అని సాహిత్యంలో, పద్యాలలో పాటల్లో వాడుతుంటారు. ఇది క్రిస్టోబర్ కొంలంబస్ నుండి వచ్చింది. ఈ పేరు కొలంబియా జిల్లాకు పెట్టబడింది.
అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్ర ప్రజలను స్థిరంగా అమెరికన్ అంటారు. అధికారంగా సంయుక్తరాష్ట్రాలు (యునైటెడ్ స్టేట్స్) అంటున్నా అమెరికా మరియు యు.ఎస్ అని సాధారణంగా అంటుంటారు (యు.ఎస్ ఫోర్స్, అంరికన్ విలువలు ). ఆంగ్లంలో యునైటెడ్ లేకుండా అమెరికా అని అరుదుగా అంటూ ఉంటారు.
1865 నుండి యునైటెడ్ స్టేట్స్ 13వ రాజ్యాంగ సవరణ తరువాత '''యునైటెడ్ స్టేట్స్''' అనే పదాన్ని '''సంయుక్తరాష్ట్రాలు అనేవి''' అని బహువచనంగా వాడుతుంటారు. ప్రజోద్యమం తరువాత నుండి ఇప్పటి వరకు వీటిని ఏక వచన రూపంలో వ్యవహరిస్తున్నారు.
== చరిత్ర ==
=== స్థానిక అమెరికనులు, ఐరోపా వలసదారులు ===
హిమ యుగం ముందు ఇప్పటి అలాస్కా ప్రాంతం అసియా ఖండంలోని
యు.ఎస్ మూలవాసులని 4000 వేల సంవత్సరాలు మరియు 12 వేల సంవత్సరాల మధ్యకాలంలో ఆసియా నుండి వలస వెళ్ళిన అలాస్కా వాసులని విశ్వసించబడుతున్నారు. కొలంబియన్ ముందు మిసిసిపి
1492 లో స్పెయిన్ సామ్రాజ్య ఒప్పందంతో '''క్రిస్టోఫర్ కొలంబస్''' పలు కరేబియన్ ద్వీపాలను కనుగిని ఈ యు.ఎస్ మూలవాసుల వాసులతో ఒప్పందం కుదుర్చుకున్నాడు. ఏప్రెల్ 2, 1513, తారీఖున స్పానిష్ వీరుడైన '''జువాన్ ఫోన్స్ డె లియోన్''' తాను
పంక్తి 115:
== అంతర్యుద్ధం మరియు పరిశ్రమీకరణ ==
స్వతంత్ర రాష్ట్రాలు మరియు బానిసల మధ్య ఉన్న ఉద్రిక్తతలు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం మరియు ఫెడరల్ ప్రభుత్వం మధ్య
యుద్ధానంతరం అబ్రహాం లింకన్ కాల్పులకు గురి అయిన తరువాత దక్షిణ రాష్ట్రాలను తిరిగి సమైక్యం లక్ష్యంగా కొత్తగా విముక్తి పొందిన బానిసల హక్కులకు హామీ ఇస్తూ రిపబ్లికన్ విధానాల పునర్నిర్మాణానికి పూనుకుంది. 1876 అధ్యక్ష ఎన్నిక తరువాత తలెత్తిన వివాదాలకు 1877 నాటి రాజీతో తరువాత ఆఫ్రికన్ అమెరికన్ల కొరకు '''జిం క్రో లాస్''' పునర్నిర్మాణం చేయడంతో ముగింపుకు వచ్చింది. ఉత్తర భూములు నగరాలుగా రూపుదిద్దుకోవడంతో దక్షిణ ప్రాంతాల నుండి క్రమపచ లేని సరికొత్త వలసల ప్రవాహానికి దారి తీసింది. తూర్పున ఉన్న యూరప్ దేశాన్ని పారిశ్రామికీకరణ చేయడాన్ని వేగవంతం చేసింది. 1929 వరకు కూలీలను అందిస్తూ అమెరికన్ సంస్కృతిని మారుస్తూ వలసదారుల అల కొనసాగింది. వేగవంతమైన ఆర్ధికాభివృద్ధి ప్రజోపయోగ నిర్మాణాల (ఇంఫ్రాస్టక్చర్) అభివృద్ధికి దారి తీసింది. 1867 లో రష్యా నుండి అలాస్కాను కొనుగోలు చేయడంతో దేశ విస్తరణ పూర్తి అయింది. 1890 లో జరిగిన '''ది వూండెడ్ నీ మాస్క్రీ''' నరమేధం ఇండియన్లతో జరిగిన ప్రధాన సైనిక యుద్ధంగా మిగిలిపోయింది. పసిఫిక్ రాజ్యం హవాయి దేశీయమైన రాజరికం 1893 లో అమెరికన్ వాసుల నాయకత్వంలో జరిగిన ఆకస్మిక తిరుగుబాటుతో త్రోసివేయబడింది. 1998 లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ తమ పక్కన ఉన్న సముద్ర ద్వీపాలను (ఆర్చియోపిలాగో) ను తమతో ఐఖ్యం చేసుకుంది. స్పానిష్ -అమెరికన్ యుద్ధ విజయం అదే సంవత్సరంలో సంయుక్త రాష్ట్రాల శక్తిని ప్రపంచానికి తెలియజేయడమే కాక ప్యూర్టో రికో, గ్వాం మరియు ఫిలిప్పైన్ అనుసంధానానికి దారి తీసింది. తరువాత 50 సంవత్సరాలకు ఫిలిప్పైన్స్ స్వతంత్రం పొందింది. ప్యూర్టో రికో, గ్వాం మాత్రం అమెరికన్ యూనియన్ ప్రదేశంగా మిగిలి పోయింది.
== మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం అణిచివేత మరియు రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం ==
పంక్తి 136:
సంయుక్త రాష్ట్రాలు 1969 నాటికి మానవుడిని మొట్టమొదటి సారిగా చంద్రమండలం మీద నిలబెట్టారు. క్యూబాలో సోవియట్ సైన్యాల మీద అణుబాంబు విషయంలో కెనడీ కూడా వత్తిడిని ఎదుర్కొన్నాడు. రోసా పార్క్, మార్టిన్ లూథర్ కింగ్, ఆఫ్రికన్ అమెరికన్ల పౌర హక్కుల కొరకు చేపట్టిన అహింసా యుద్ధం వృద్ధి చెందింది. తరువాత 1963లో కెనడీ కాల్చి చంపబడ్డాడు. అలాగే 1964 లో పౌర హక్కుల చట్టం, 1965లో ఓటు హక్కు ప్రెసిడెంట్ లిండన్.బి. జాన్సన్ ఆధ్వర్యంలో జారీచేయబడ్డాయి. వైద్యరక్షణ మరియు వైద్యసహాయం చట్టం మీద కూడా ఆయన సంతకం చేసాడు. జాన్సన్ ఆయన తరుత అధ్యక్షుడైన నిక్సన్ ఆగ్నేయాసియా లోని విజయవంతం కాని వియత్నాం యుద్ధానికి ప్రాతినిధ్యం వహించారు. యుద్ధాన్ని వ్యతిరేకిస్తూ సాంస్కృతిక వ్యతిరేక కారులు, నల్ల జాతీయులు మరియు స్త్రీ విమోచనోద్యమ కారుల సహకారంతో చెలరేగిన ఉద్యమం తీవ్ర రూపందాల్చింది. రాజకీయ, సాంఘిక మరియు ఆర్ధిక హక్కులను కోరుతూ బెట్టీ ఫ్రైడెన్, గ్లోరియా స్టెనెం మరియు ఇతరుల నాయకత్వంలో స్త్రీ విమోచనోద్యమం కొనసాగింది.
'''వాటర్ గేట్''' కుంభ కోణం ఫలితంగా మహాభియోగంలో భాగం కావడం న్యానిర్ణేతల న్యాయనిర్ణయాన్ని అడ్డగించడాన్ని మరియు అధికారాన్ని దుర్వినియోగ పరచడం వంటి వాటిని తప్పించడానికి 1974లో నిక్సన్ తిరిగి అధ్యక్షుడిగా పదవీ ప్రమాణం చేసాడు. రెండవ సారి పదవీ ప్రమాణం చేసిన అధ్యక్షులలో ఈయన
పదవి వహించిన కాలంలో ఇరాన్-కాంట్రా కుంభకోణం అలాగే సోవియట్ యూనియన్తో దౌత్య సంబంధాల వంటివి జరిగాయి. సోవియట్ కుప్ప కూలిన ఫలితంగా పరోక్ష యుద్ధం వెలుగులోకి వచ్చింది.
== సమకాలీన శకం ==
[[ఐక్య రాజ్య సమితి]] ఆమొదంతో జరిగిన అరేబియన్ గల్ఫ్ (అరేబియన్ అఖాతం) అధ్యక్షుడు యుద్ధంలో జార్జ్ బుష్ నాయకత్వంలో సంయుక్తరాష్ట్రాలు ప్రధానపాత్ర వహించింది. 1991 నుండి 2001 వరకు యు.ఎస్ చరిత్రలో సుదీర్ఘ ఆర్ధిక విస్తరణ జరిగింది. 1998లో బిల్ క్లింటన్ ప్రభుత్వ నిర్వహణలో ఆయన ఎదుర్కొన్న సివిల్ కేసు మరియు అక్రమసంబంధ కేసు క్లింటన్ మోసం అనే అపవాదుకు గురి చేసింది. అయినప్పట్కీ అతడు పదవిలో కొనసాగాడు. 2000 అమెరికా చరిత్రలోనే మొదటి సారిగా అధ్యక్షఎన్నికలలో తలెత్తిన సమస్యను ఉన్నత యు.ఎస్ న్యాయస్థానం తీర్పు ద్వారా పరిష్కరించబడింది. జార్జ్ హెచ్.డబ్ల్యూ. బుష్ తనయుడు జార్జ్ డబ్ల్యూ బుష్ అధ్యక్షుడు అయ్యాడు.
2001, సెప్టెంబర్ 11 న [[అల్ ఖైదా]] తీవ్రవాదులు [[న్యూయార్క్]] వరల్డ్ ట్రేడ్ సెంటర్ (ప్రపంచ వాణిజ్య కేంద్రం) మరియు [[వాషింగ్టన్, డి.సి.]] సమీపంలో ఉన్న పెంటగన్, డి.సి నరమేధంలో
== భౌగోళికం మరియు పర్యావరణం ==
పంక్తి 254:
| 177లో 12 స్థానం<ref>
{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/statistics/ |title=2007/2008 Human Development Index rankings|accessdate=2008-07-10}}
</ref><br /> (1-వ స్థానం ఉత్తమం)
|-
|ది ఎకనోమిస్ట్
పంక్తి 260:
| '''70'''లో[[1]] స్థానం<ref>
{{cite web |url=http://www.economist.com/markets/rankings/displaystory.cfm?story_id=11562022 |title=E-readiness ranking|accessdate=2008-07-10}}
</ref><br /> (1-వ స్థానం ఉత్తమం)
|-
|ది ఎకనోమిస్ట్
పంక్తి 266:
|'''48'''లో[[1]] వ స్థానం<ref>
{{cite web |url=http://www.economist.com/markets/rankings/pocketworldinfigures/displaystory.cfm?story_id=11318624|title=Biggest economies|accessdate=2008-07-10}}
</ref><br /> (1-వ స్థానం ఉత్తమం)
|-
|ది ఎకనోమిస్ట్
పంక్తి 272:
|'''70'''లో5 వ స్థానం<ref>
{{cite web |url=http://www.economist.com/markets/rankings/pocketworldinfigures/displaystory.cfm?story_id=11318671|title=Highest purchasing power|accessdate=2008-07-10}}
</ref><br /> (1-వ స్థానం ఉత్తమం)
|-
| ఎటి కీర్నరీ/విదేశీ వ్యవహారాల పత్రిక
| [ అంతర్జాతీయకరణ సూచిక 2006]
|
|-
| ఐ ఎం డి ఇంటర్నేషనల్
పంక్తి 290:
| యేల్ యూనివర్సిటి/కొలంబియా యూనివర్సిటి
| వాతావరణ రక్షిత సూచిక, 2005 (pdf)
|
|-
| ఎల్లలు లేని పాత్రికేయులు
పంక్తి 297:
{{cite web |url=http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |title=
ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్చ సూచిక 2007|accessdate=2008-07-10|archiveurl=http://web.archive.org/web/20071017110631/http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025|archivedate=2007-10-17}}
</ref><br /> (1-వస్థానం ఉత్తమం)
|-
| ట్రాన్స్పరెన్సీ ఇంటర్నేషనల్
పంక్తి 303:
| '''158'''లో17 స్థానం<ref>
{{cite web |url=http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi/2005 |title=Corruption Perceptions Index 2007 |accessdate=2008-07-10 }}
</ref><br /> (1-వ స్థానం ఉత్తమం)
|-
| హేరిటేజి ఫౌండేషన్/ది వాల్ స్ట్రీట్ జర్నల్
పంక్తి 318:
{{cite web |url=http://www.visionofhumanity.org/gpi/documents/results-report.php |title=EIU Reports - Documents - Global Peace Index |accessdate=2008-06-17 |author=Vision of Humanity |authorlink=Vision of Humanity |year=2008 }}
</ref>
| '''144''' లో వ స్థానం 97<br /> (1-వ స్థానం ఉత్తమం)
|-
| విడుదల కొరకు నిధులు /[http://www.foreignpolicy.com/ ForeignPolicy.com ]
పంక్తి 324:
| '''177''' లో160 వ స్థానం<ref>
{{cite web |url=http://www.fundforpeace.org/web/index.php?option=com_content&task=view&id=229&Itemid=366 |title=Failed States Index Scores 2007|accessdate=2008-07-10}}
</ref><br /> (1-వ స్థానం అద్వాన్నం)<ref>larger number indicates [[sustainability]]</ref>
|}
పంక్తి 357:
* [http://www.britannica.com/nations/United-States అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు] ''ఎన్సైక్లోపెడియా బ్రిటానికా'' ఎంట్రీ
* [http://www.census.gov/hhes/www/ అమెరికా సెన్సుస్ హౌసింగ్ అండ్ ఎకనమిక్ స్టాటిస్టిక్స్] వైడ్ - రేంజింగ్ డేటా ఫ్రొం ది అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు సెన్సుస్ బ్యూరో
* [http://www.ers.usda.gov/statefacts/ స్టేట్ ఫాక్ట్ షీట్స్] పొపులేషన్
* [http://tonto.eia.doe.gov/state/ స్టేట్ ఎనర్జీ ప్రోఫైల్స్] ఎకనమిక్, ఎన్విరోన్మెంటల్, అండ్ ఎనర్జీ డేటా ఫర్ ఈచ్ స్టేట్
* [http://www.teacheroz.com/states.htm 50 - అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు] ఎకనమిక్ రీసెర్చ్ సర్వీసు కాలేక్టేడ్ ఇంఫోర్మషనల్ లింక్స్ ఫర్ ఈచ్ స్టేట్
పంక్తి 378:
{{జి-8 దేశాలు}}
<!--
[[వర్గం:అమెరికా]]
పంక్తి 384:
[[వర్గం:ఉత్తర అమెరికా దేశాలు]]
<!--
|