చెన్నై: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
చి clean up, replaced: గ్రంధాలయం → గ్రంథాలయం (3) using AWB |
ChaduvariAWB (చర్చ | రచనలు) AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: బడినది. → బడింది. (2), చున్నవి. → తున్నాయి., కలవు. → ఉన్నాయ using AWB |
||
పంక్తి 30:
footnotes = |
}}
'''చెన్నై''' ([[ఆంగ్లం]] : Chennai), {{ఆడియో|Madras.ogg|పలకడం}}, ([[తమిళం]] : சென்னை, చెన్నై), ([[తెలుగు]] : చెన్నపట్నం) [[భారత దేశము]]లోని [[తమిళనాడు]] రాష్ట్ర రాజధాని. ఇది భారత దేశములోని నాలుగవ పెద్ద మహానగరం. చెన్నై నగరము [[బంగాళా ఖాతము]] యొక్క తీరమున
== నగరపు పేరు వెనుక కథ ==
ఆంధ్ర పధ్మనాయక ప్రభువైన వేంకటపతి నాయకుని కుమారుడైన దామెర్ల చెన్నప్ప నాయకుడు ఈ పట్టణాన్ని పాలించేవాడని, నగరానికి ఈ పేరు చెన్నప్ప నాయక నుండి వచ్చిందని చెబుతారు.<ref>http://www.chennai.tn.nic.in/chndistprof.htm#hist</ref> 1639 సంవత్సరంలో బ్రిటీష్ వారు [[ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ]] పేరుతో [[భారత దేశం|ఇండియా]]ని ఆక్రమించుకొని వలసస్థావరముగా ఏర్పరచుకొన్నప్పుడు మద్రాసపట్నం అని అది కాలక్రమంలో మద్రాసుగా మార్పు చెందింది. మద్రాసపట్నానికి దక్షిణానికి ఉన్న చిన్న పట్టణం చెన్నపట్టణాన్ని రెండిటినీ కలిపి బ్రిటీష్ వారు మద్రాస్ గా పిలవడం ప్రారంభించారు. కానీ నగరవాసులు మాత్రము '''చెన్నపట్టణం''' లేదా '''చెన్నపురి''' అని పిలవడానికే ఇష్టపడతారు. [[1996]] ఆగష్టు మాసంలో నగరం పేరు మద్రాసు నుండి చెన్నైగా మార్చబడింది.<ref name=renamed>{{cite news | title=India's name game | author = Sashi Tharoor | work = International Herald Tribune | url=http://www.shashitharoor.com/articles/iht/name-game.php|accessdate=2005-08-09 }}</ref>. మద్రాసు పేరు పోర్చుగీసు వారి నుండి వచ్చిందనే మరో వాదన కూడా
ఏనుగుల వీరాస్వామి గారి తన [[కాశీ యాత్ర]] రచనల ప్రకారము [[మదరాసు]] అనే పదము డచ్చి భాష నుండి
=== నగర నామ వివరణ ===
చెన్నపట్టణమును గూర్చి, అందలి భాషలను గూర్చి వీరాస్వామి గారిట్లు తెలిపినారు.
''200 ఏండ్ల క్రిందట (అనగా 1831 కి 200 ఏండ్ల పూర్వము) చంద్రగిరిలో బీజానగరపు (విజయనగరపు) సమస్థానాధిపతి యయిన శ్రీరంగరాయడు దొరతనము చేయుచుండగా 'డే' అనే దొర యీ సముద్రతీరమందు ఒక రేవు బందరు కట్టించవలెనని యత్నముచేసి శ్రీరంగరాయుణ్ణి అడిగి వుత్తరువు తీసుకొని యీ ప్రాంతాలకు జమీందారుడైన దామర్ల వెంకటాద్రి నాయడిపేర సన్నదు పుచ్చుకొన్నాడు. ఆ వెంకటాద్రినాయడు డే దొరకు కృత పరిచయుడు కనుక శ్రీరంగరాయడు తన పేరు పెట్టి శ్రీరంగరాయ పట్టణము అని రేవుబందరు కట్టి మాన్నా వెంకటాద్రినాయడు తన తండ్రియైన చెన్నపనాయడి పేరట చెన్నపట్టణమని పేరుపెట్టి కట్టడమేకాక తానే సన్నిధానాథిపతి గనుక అదే నామకరణము ఆరంభములో చేసినందున చెన్నపట్టణము పేరు కలిగినది. తత్పూర్వము ఈ రేవును ఇంగ్లీషువారు మదిరాసు అంటూవచ్చినారు." మద్రాసు రేవులో ఇంగ్లీషువారు గుట్టగా కట్టెలకుప్పను తమ కోట నిర్మాణానికి వేసియుండిరి. అప్పుడు ఆ ప్రాంతమందుండిన డచ్చివారు తమ భాషలో కట్టెకుప్పకు మదారై అందురు. కాన దానిని మదారైస్ అనిరి. అదే మద్రాసు అయ్యెను. ''
చెన్నపట్టణం అనే పేరు చెన్న అనే పూర్వపదం, పట్టణం అనే ఉత్తరపదాల కలయికతో ఏర్పడింది. వీటిలో చెన్న అనే పదం పురుషనామాన్ని సూచిస్తోండగా, పట్టణం అనే పదం జనావాస సూచి. పట్టణం అంటే వ్యాపారకేంద్రం, విశాలమైన ముఖ్యజనావాసం (నగరం వంటిది), సముద్రతీర ప్రాంతం అనే అర్థాలు ఉన్నాయి.<ref name="ఉగ్రాణం చంద్రశేఖరరెడ్డి">{{cite book|last1=ఉగ్రాణం|first1=చంద్రశేఖరరెడ్డి|title=నెల్లూరుజిల్లా గ్రామనామాలు భాషా సామాజిక పరిశీలన|date=1989|publisher=శ్రీవేంకటేశ్వర విశ్వవిద్యాలయం|location=తిరుపతి|url=http://www.dli.gov.in/cgi-bin/metainfo.cgi?&title1=Neloore%20Jilla%20Grama%20Namalu%20Bhasha%20Samajika%20Parishilana&author1=Ugranam%20Chandhrashekar%20Reddy&subject1=&year=1989%20&language1=telugu&pages=284&barcode=2020120035071&author2=&identifier1=&publisher1=SRI%20VENKATESHWARA%20VISWA%20VIDYALAYAM&contributor1=-&vendor1=NONE&scanningcentre1=ccl,%20hyderabad&slocation1=NONE&sourcelib1=ROP&scannerno1=&digitalrepublisher1=PAR%20INFORMATICS,HYDERABAD&digitalpublicationdate1=0000-00-00&numberedpages1=&unnumberedpages1=&rights1=OUT_OF_COPYRIGHT©rightowner1=enter%20name%20of%20the%20copyright%20owner©rightexpirydate1=&format1=BOOK%20&url=/data/upload/0035/076|accessdate=10 March 2015|page=240}}</ref> చెన్నపట్టణానికి ఈ మూడు అర్థాలూ పొసగుతూండడం విశేషం.
== నగర చరిత్ర ==
[[దస్త్రం:MylaporeKapaleeshwararTemple.jpg|thumb|250px| చెన్నై నగరము (మైలాపూర్)లోని అతి ప్రాచీనమైన [[కపాలేశ్వర దేవాలయం]]{{Fact|date=February 2007}}.]]
చెన్నై పట్టణానికి క్రీ.శ. ఒకటో శతాబ్దం నుండి చరిత్ర
[[1522]] సంవత్సరములో [[పోర్చుగీసు]] వారు ఇక్కడకు వచ్చారు. వారు క్రైస్తవ గురువైన ''సంత థామస్'' పేరు మీద మరో ఓడరేవును నిర్మించుకొని దానికి సెయింట్ టోమ్ అని పేరు పెట్టారు. థామస్ ఇక్కడ 1552-70 మధ్య సంవత్సరాలలో మత ప్రచారం చేసాడు. ఆ తరువాత పోర్చుగీసు వారి ప్రాబల్యం తగ్గింది. [[1612]]
== నగర రవాణా వ్యవస్థ ==
చెన్నైని దక్షిణ భారతదేశానికి ముఖ ద్వారంగా పిలుస్తారు. చెన్నై నగరం దేశ నలుమూలలతోనూ మరియు అంతర్జాతీయ స్థానాలకు కలపబడుతోంది. చెన్నై నుండి ఐదు జాతీయ రహదారులు [[కలకత్తా]], [[బెంగుళూరు]], [[తిరుచినాపల్లి]], [[తిరువళ్ళూరు]] మరియు [[పుదుచ్చేరి]].<ref name=transport>{{cite web | title= GIS database for Chennai city roads and strategies for improvement | work=Geospace Work Portal | url=http://www.gisdevelopment.net/application/Utility/transport/utilitytr0001.htm| accessmonthday=August 4|accessyear=2005}}</ref>
ఈ నగరంలో విస్తారమైన లోకల్ రైలు వ్యవస్థ
ఈ నగరమునందలి మీనంబాకములో విమానాశ్రయము
దక్షిణాదిన ఆంగ్లేయులు కాలు మోపిన ఓడరేవు ఇచటనే గలదు.
==చెన్నైలో తెలుగు వారు==
* ఆరోజుల్లో మదరాసులొ అన్ని రంగాలలో ప్రాముఖ్యత వహించిన వారు తెలుగు వారే.
* 1830 దశకంలో తన కాశీయాత్రపై తొలి తెలుగు ట్రావెలాగ్ [[కాశీయాత్ర చరిత్ర]] రచించిన ఏనుగుల వీరాస్వామయ్య చెన్నపట్టణంలో ఆనాడు ఈస్టిండియా సుప్రీంకోర్టులో ఉన్నతోద్యోగిగా పనిచేసేవారు. వందమంది పరిజనంతో 14నెలల పాటు చేసిన ఈ యాత్ర వివరాలను రాసిన గ్రంథం ఆనాటి సామాజిక చరిత్రకు గొప్ప సాక్ష్యం.<ref name="కాశీయాత్ర చరిత్ర">{{cite book|last1=వీరాస్వామయ్య|first1=యేనుగుల|title=కాశీయాత్రా చరిత్ర|date=1941|publisher=దిగవల్లి వెంకట శివరావు|location=విజయవాడ|edition=మూడవ ముద్రణ|url=http://ia601406.us.archive.org/12/items/kasiyatracharitr020670mbp/kasiyatracharitr020670mbp.pdf|accessdate=26 November 2014}}</ref>
పంక్తి 59:
[[దస్త్రం:Anna-university.jpg|thumb|కుడి|220px|[[అన్నా విశ్వవిద్యాలయం]] ముఖ ద్వారం చిత్రం]]
=== ప్రాథమిక, మాధ్యమిక విద్య ===
చెన్నై నగరంలో తమిళనాడు ప్రభుత్వంచే నడపబడే పాఠశాలు, ప్రైవేటు పాఠశాలలు, ఉమ్మడిగా (ప్రభుత్వ ప్రైవేటు రంగం ఉమ్మడి నిధులతో) నడిచే పాఠశాలు ఉన్నాయి. ప్రైవేటు పాఠశాలలో బోధనా మాధ్యమం [[ఆంగ్లము]], ప్రభుత్వ రంగ పాఠశాలలో బోధనా మాధ్యమము [[ఆంగ్లము]] కానీ, [[తమిళం]] గానీ ఉండవచ్చు.ఇచట తెలుగు మాధ్యమ పాఠశాలలు
=== ఉన్నత విద్య ===
1857 సంవత్సరములో ఏర్పాటు చేయబడిన [[మద్రాసు విశ్వవిద్యాలయం|మద్రాసు విశ్వవిద్యాలయానికి]] మూడు క్యాంపసులు ఉన్నాయి. ఈ విశ్వవిద్యాలయములో అనేక విభాగాలలో (విజ్ఞాన శాస్త్రము, వాణిజ్య శాస్త్రము, వివిధ కళలు, [[వైద్య శాస్త్రము]], [[న్యాయ శాస్త్రము]] మొదలైనవి) ఉన్నత విద్యలు అభ్యసించే అవకాశము
భారతదేశములో సాంకేతిక విద్యకు ప్రసిద్ధి చెందిన [[ఐ.ఐ.టి.]] మద్రాసు నగరానికి దక్షిణ భాగంలో అంతర్జాతీయా ఖ్యాతి గాంచిన ఈ ఐ.ఐ.టి. 1959లో స్థాపించబడింది. ఈ ఐ.ఐ.టి. ప్రక్కగా [[అన్నా విశ్వవిద్యాలయం]] (1978) ప్రధాన ప్రాసాదం
1891 సంవత్సరములో స్థాపించబడిన [[డా. అంబేద్కర్ ప్రభుత్వ న్యాయ కళాశాల]] చెన్నైలోని ప్రాచీన న్యాయశాస్త్ర కళాశాల. 1835వ సంవత్సరంలో స్థాపించిన మద్రాసు కళాశాల భారత ఉపఖండంలోనే పురాతన కాళాశాల<ref>{{cite web | title=The Hindu: Madras Miscellany | url=http://www.hinduonnet.com/2000/10/30/stories/1330128m.htm | accessmonthday=November 19 |accessyear=2005 }}</ref>. నగరములో ఉన్న మరికొన్ని వైద్యకళాశాలల్లో స్టాన్లీ వైద్య కళాశాల, కిల్పాక్ వైద్యకళాశాల, శ్రీ రామచంద్రా వైద్యకళాశాల ప్రముఖ మెడికల్ కాలేజిలు. 1903లో స్థాపించిన [[మద్రాసు వెటరినరీ కాలేజి]] దేశంలోనే మొదటి పశువైద్యకళాశాల.
1890 సంవత్సరములో స్థాపించిన [[కొన్నెమరా పబ్లిక్ లైబ్రరీ]] భారతదేశంలోని నాలుగు జాతీయ సంగ్రహలయ కేంద్రము (నేషనల్ డిపాజిటరి సెంటర్ల)లలో ఒకటి. ఈ సంగ్రహలాయములో దేశంలో వెలువడే పత్రికలు, ప్రచురితమైన పుస్తకల ప్రతులు ఉంటాయి. [[యునెస్కో]] ఈ సంగ్రహాలయానికి ఒక స్థాయ గుర్తింపుని ఇచ్చింది. నగరములో ఉన్న మరో ముఖ్య గ్రంథాలయం సెయింట్ జార్జి ఫోర్టులోని భారత పురావస్తు శాఖ వారి గ్రంథాలయం, రామకృష్ణ మఠంలోని గ్రంథాలయం, జిడ్డు కృష్ణమూర్తి పౌండేషన్ లైబ్రరీ. అడయార్లోని థియోలాజికల్ లైబ్రరీ.
పంక్తి 77:
నాలుగు వేల ప్రేక్షకులు వీక్షించే సామర్ధ్యమున్న మేయర్ రాధాకృష్ణన్ క్రీడాప్రాంగణం [[మైదాన హాకీ|హాకీ]] క్రీడకు ముఖ్య వేదిక. చెన్నై వీరన్స్ అనే జట్టు ప్రీమియర్ [[మైదాన హాకీ|హాకీ]] ఆటలో ఒక ప్రముఖ జట్టు. ఈ క్రీడాప్రాంగణం ఛాంపియన్స్ ట్రోఫీ (ప్రపంచములో 6 ఉత్తమ జట్లు ఆడే పోటి)కి వేదికగా రెండు సార్లు నిలిచింది. చివరిసారిగా 2005లో జరిగింది.
=== సాకర్, మిగతా క్రీడలు ===
నలభై వేలమంది ప్రేక్షకులు వీక్షించగల సామర్ధ్యమున్న జవహర్ లాల్ నెహ్రు క్రీడాప్రాంగణం సాకర్ (ఫుట్ బాల్ ఆటకు) అథ్లెటిక్స్ పోటీలకుకు ముఖ్య వేదిక. ఈ క్రీడాప్రాంగణంలోనే 8000 వేల మంది ఆటలు చూడడానికి వీలుగా ఇండోర్ స్టేడియం
1777లో గుఱ్ఱపు పందాలు జరగడానికి వీలుగా గుండిలో గుండి రేస్ కోర్స్ని నిర్మించాడు. [[శ్రీపెరంబూరు]]లో మోటారు రేసింగ్ పోటీలు నిర్వహించడుతున్నాయి. కారు రేసింగ్, మరియు ద్విచక్ర వాహాన రేసింగ్ కి వీలుగా షోళావరంలో ఉంది. 1867 సంవత్సరములో మద్రాసు బోట్ క్లబ్ [[బేసిన్ బ్రిడ్జి]]లో ప్రారంభమైంది. ఈ బోటు ఆటలపోటీలకు వేదిక. నగరములో 18 గుంటలతో కూడిన [[గోల్ఫ్]] క్లబ్బులు కూడా ఉన్నాయి. ఒకటి కాస్మోపాలిటన్ క్లబ్, మరొకటి జింఖానా క్లబ్. ఈ రెండు కూడా 19వ శతాబ్దం చివరి భాగములో నిర్మించబడ్డాయి. 2005 సంవత్సరములో కామన్ వెల్త్ ఫెన్సింగ్ పోటీలు కూడా ఈ నగరములో జరిగాయి.
పంక్తి 91:
# అణ్ణాయూనివర్శిటీ
# కాగితేమిల్లత్
# ప్రెసిడెన్సీ (పురుషులు)
# పచ్చిపాస్ కాలేజ్
# త్యాగరాజ్ కాలేజ్
# లయోలా కాలేజ్
# ఎతిరాజ్ కాలేజ్ (స్త్రీలు)
# క్వీన్మేరీస్ (స్త్రీలు)
# స్టాన్లీ వైద్య కళాశాల
# ఎమ్జీఆర్ వైద్య కళాశాల
పంక్తి 109:
# రాజాజీ నినైవు ఇల్లమ్
# గాంధి నినైవు ఇల్లమ్
# [[ప్లానిటోరియమ్]] (అడయార్)
# వండలూర్ జంతు ప్రదర్శనశాల
పంక్తి 132:
== సూపర్ మార్కెట్లు ==
# సిటీసెంటర్ (
# స్కై వాక్ (ఎగ్మూర్)
# బిగ్ బజర్ (పాండీ బజార్), (వడ పళని)
# అభిరామి మాల్ (పురసైవాక్కమ్)
=== చైన్ షాపులు ===
|