వికీపీడియా

అగ్నిపర్వతం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
అనువాద పరికరం నుండి వచ్చున స్పాన్ ట్యాగులను తొలగించాను
ట్యాగులు: విశేషణాలున్న పాఠ్యం 2017 source edit
చి AWB తో "మరియు" ల తొలగింపు, typos fixed: జనవరి 2014 → 2014 జనవరి (2), సెప్టెంబర్ → సెప్టెంబరు, అక్టోబర్ → అక్టోబరు, న
పంక్తి 1:
'''అగ్నిపర్వతం''' అంటే, [[గ్రహం|గ్రహం లాంటి పెద్ద ద్రవ్యరాశి గల ఖగోళ వస్తువు]] పైపెంకులో (పై పొర -క్రస్టు) ఏర్పడే చీలిక. ఉపరితలం క్రింద, శిలాద్రవం ఉండే గది నుండి ఈ చీలిక ద్వారా వేడి [[లావా]], అగ్నిపర్వత బూడిద, వాయువులూ వత్తిడితో బయటికి చిమ్ముతాయి.
 
భూమిపై అగ్నిపర్వతాలు ఎందుకు ఉంటాయంటే దాని పెంకు 17 ప్రధాన, దృఢమైన [[పలక విరూపణ సిద్ధాంతం|టెక్టోనిక్ పలకలుగా]] విభజించబడి ఉంది. ఈ పలకలు దాని మాంటిల్‌లోని వేడి, మృదువైన పొరపై తేలుతూంటాయి. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://enviroliteracy.org/nsfmod/NaturesFury.pdf|title=Earthquakes, Volcanoes, and Tsunamis|work=Resources for Environmental Literacy|author=NSTA Press / Archive.Org|date=2007|accessdate=April 22, 2014}}</ref> అందువల్ల, టెక్టోనిక్ ప్లేట్లు కదులుతూ ఒకదాన్నుండొకటి దూరంగా జరుగుతూ, ఒకదానికొకటి దగ్గరౌతూ ఉన్నచోట్ల అగ్నిపర్వతాలు కనిపిస్తాయి. చాలావరకు ఇవి సముద్రాల లోపల ఉంటాయి. ఉదాహరణకు, మిడ్-అట్లాంటిక్ రిడ్జ్ (అట్లాంటిక్ సముద్రం లోపల ఉన్న శిఖరాలు) వద్ద విడిపోతున్న టెక్టోనిక్ ప్లేట్ల వల్ల సంభవించే అగ్నిపర్వతాలున్నాయి. పసిఫిక్ రింగ్ ఆఫ్ ఫైర్‌లో దగ్గరౌతున్న టెక్టోనిక్ ప్లేట్ల వల్ల ఏర్పడే అగ్నిపర్వతాలు ఉన్నాయి. పెంకు లోని పలకలు సాగుతూ, సన్నబడుతూ ఉన్న చోట్ల కూడా అగ్నిపర్వతాలు ఏర్పడతాయి. ఉదా., తూర్పు ఆఫ్రికా రిఫ్ట్, వెల్స్ గ్రే-క్లియర్‌వాటర్ అగ్నిపర్వత క్షేత్రం, ఉత్తర అమెరికా లోని రియో గ్రాండే రిఫ్ట్. ఈ రకమైన అగ్నిపర్వతం "ప్లేట్ హైపోథీసిస్" అగ్నిపర్వతం అనే నిర్వచనం కిందకు వస్తుంది. <ref name="Foulger">{{Cite book|title=Plates vs. Plumes: A Geological Controversy|last=Foulger|first=Gillian R.|publisher=Wiley-Blackwell|year=2010|isbn=978-1-4051-6148-0}}</ref> పలకల సరిహద్దులకు దూరంగా ఉన్న అగ్నిపర్వతాలను మాంటిల్ ప్లూమ్స్ అని అంటారు. "హాట్‌స్పాట్‌" అనే ఇలాంటి అగ్నిపర్వతాలకు ఉదాహరణలు హవాయిలో ఉన్నాయి. భూమిలో 3,000 కి.మీ. లోతున ఉన్న కోర్-మాంటిల్ సరిహద్దు నుండి పైకి ఉబికి వచ్చే శిలాద్రవంతో ఇవి ఏర్పడతాయి. రెండు టెక్టోనిక్ పలకలు ఒకదానికొకటి రాసుకుంటూ జరిగిపోయే చోట్ల అగ్నిపర్వతాలు సాధారణంగా ఏర్పడవు.
[[దస్త్రం:Erupción_en_el_volcán_Sabancaya,_Perú.jpg|thumb|[[Sabancaya|సబన్కాయ]] అగ్నిపర్వతం, 2017 లో పెరూ]]
[[దస్త్రం:Apaneca,_El_Salvador_-_panoramio_(47).jpg|thumb|[[ఎల్ సాల్వడోర్|ఎల్ సాల్వడార్‌లోని]] [[కార్డిల్లెరా డి అపానెకా]] అగ్నిపర్వత శ్రేణి. దేశం 170 అగ్నిపర్వతాలకు నిలయంగా ఉంది, 23 చురుకుగా ఉన్నాయి, వీటిలో రెండు [[కాల్డేరాస్|కాల్డెరాస్ ఉన్నాయి]], ఒకటి [[అతి అగ్నిపర్వతం|సూపర్వోల్కానో]] . ఎల్ సాల్వడార్ ''లా టియెర్రా డి సోబెర్బియోస్ అగ్నిపర్వతాలు'', (ది ల్యాండ్ ఆఫ్ మాగ్నిఫిసెంట్ అగ్నిపర్వతాలు) అనే ''పేరును'' సంపాదించింది.]]
[[దస్త్రం:MtCleveland_ISS013-E-24184.jpg|thumb|[[అలాస్కా|అలస్కాలోని]] [[అలూటియన్ దీవులు|అలూటియన్ దీవులలోని]] [[మౌంట్ క్లీవ్‌ల్యాండ్ (అలాస్కా)|క్లీవ్‌ల్యాండ్ అగ్నిపర్వతం]]. [[అంతర్జాతీయ అంతరిక్ష కేంద్రం]] నుండి 2006 మే లోమేలో తీసిన ఫోటో]]
విస్ఫోటనం చెందుతున్న అగ్నిపర్వతాలు [[పార్శ్వ విస్ఫోటనం|విస్ఫోటనం]] జరిగిన చోట మాత్రమే కాకుండా దూరాన కూడా అనేక ప్రమాదాలను కలిగిస్తాయి. అలాంటి ఒక ప్రమాదం ఏమిటంటే, అగ్నిపర్వత బూడిద విమానాలకు, ప్రత్యేకించి జెట్ ఇంజన్లు ఉన్న వాటికి, ముప్పు కలిగిస్తుంది. ఈ ఇంజన్లు పనిచేసే అధిక ఉష్ణోగ్రత వలన బూడిద కణాలు కరుగుతాయి; కరిగిన బూడిద టర్బైన్ బ్లేడ్‌లకు అంటుకుపోయి, వాటి ఆకారాన్ని మారుస్తాయి. దీనివలన, టర్బైన్ పనికి అంతరాయం కలుగుతుంది. పెద్ద విస్ఫోటనాల్లో వెలువడే బూడిద, [[సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం]] మొదలైనవి [[సూర్యుడు|సూర్యకాంతికి]] అడ్డం పడి, భూమి దిగువ వాతావరణాన్ని (లేదా ట్రోపోస్పియర్ ) చల్లబరుస్తాయి. అయితే, అవి భూమి నుండి వెలువడే వేడిని కూడా గ్రహిస్తాయి, తద్వారా ఎగువ వాతావరణం (లేదా స్ట్రాటోస్ఫియరు ) వేడెక్కుతుంది. అగ్నిపర్వత శీతాకాలాలు ఏర్పడి మహా విపత్కారక [[కరువు|కరువులు]] ఏర్పడిన సంఘటనలు చరిత్రలో ఉన్నాయి.
[[దస్త్రం:Pinatubo_ash_plume_910612.jpg|thumb|[[పినాటుబో పర్వతం]] 1991 జూన్ 12 న దాని అంతిమ విస్ఫోటనం జరగడానికి మూడు రోజుల ముందు]]
[[దస్త్రం:Lava_fountain_USGS_page_30424305-068_large.JPG|కుడి|thumb|హవాయి, 1983 లో అగ్నిపర్వత శంకువు నుండి విస్ఫోటనం చెందుతున్న [[లావా|లావా ఫౌంటెన్]]]]
[[దస్త్రం:Ile_Barren,_1995.jpg|thumb|1995 లో విస్ఫోటనం సమయంలో అండమాన్ దీవుల లోని [[బ్యారెన్ ఐలాండ్]] దృశ్యం. ఇది దక్షిణ ఆసియాలో ఉన్న ఏకైక చురుకైన అగ్నిపర్వతం.]]
[[దస్త్రం:Mount_Shasta_satellite_view_Jan_2014_-_Zoomed.jpg|thumb|కాలిఫోర్నియాలోని శాస్తా పర్వతం ఉపగ్రహ చిత్రం, జనవరి 2014 జనవరి]]
 
== ప్లేట్ టెక్టోనిక్స్ ==
పంక్తి 18:
 
=== దగ్గరయ్యే ఫలకాల సరిహద్దులు ===
[[స్వాధీన|సబ్డక్షన్]] జోన్లు రెండు ప్లేట్లు, సాధారణంగా ఒక సముద్ర ఫలకం ఒక ఖండపు ఫలకం డీకొనే ప్రదేశాల్లో సబ్డక్షన్ జోన్లు ఏర్పడతాయి. ఇలాంటి చోట్ల సముద్ర ఫలకం ఖండాంతర ఫలకం కిందికి చొచ్చుకుపోతుంది. దీనివలన సముద్రలో తీరానికి దగ్గర్లో లోతైన కందకం ఏర్పడుతుంది. చొచ్చుకుపోయే ఫలకం నుండి విడుదలైన నీరు, మాంటిల్ చీలిక యొక్క ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రతను తగ్గిస్తుంది. ఈ ప్రక్రియను ఫ్లక్స్ మెల్టింగ్ అంటారు. తద్వారా శిలాద్రవం (మాగ్మా) ఏర్పడుతుంది . ఈ శిలాద్రవంలో అధిక శాతంలో ఉన్న సిలికా కారణంగా ఇది చాలా చిక్కగా ఉంటుంది. అందుచేత ఇది సముద్ర ఉపరితలం పైదాకా రాకుండా, లోతులోనే చల్లబడి, ఘనీభవిస్తుంది. ఒకవేళ ఇది ఉపరితలం చేరుకుంటే, అగ్నిపర్వత రూపం తీసుకుంటుంది. మౌంట్ ఎట్నా, పసిఫిక్ రింగ్ ఆఫ్ ఫైర్ లోని అగ్నిపర్వతాలు దీనికి ఉదాహరణలు.
 
=== హాట్‌స్పాట్‌లు ===
హాట్‌స్పాట్‌లు అగ్నిపర్వత ప్రాంతాలు. కోర్-మాంటిల్ సరిహద్దు పైకి ఉబికి వచ్చే వేడి పదార్థపు స్థంభాలస్తంభాల వంటి [[మాంటిల్ ప్లూమ్|మాంటిల్ ప్లూమ్‌ల]] వలన ఇవి ఏర్పడతాయి. టెక్టోనిక్ ఫలకాలు వాటి గుండా కదులుతూ ఉంటాయి కాబట్టి, అగ్నిపర్వతాలు నిద్రాణమై పోతాయి. చివరికి, ఫలకం ఈ ప్లూమ్ మీదుగా ముందుకు పోయే కొద్దీ, అవి తిరిగి ఏర్పడతాయి. [[హవాయి దీవులు]] ఈ పద్ధతిలో ఏర్పడినట్లు చెబుతారు; [[స్నేక్ రివర్ ప్లెయిన్]] కూడా ఇలాగే ఏర్పడింది. [[ఎల్లోస్టోన్ కాల్డెరా]] హాట్ స్పాట్ పైన ఉన్న ఉత్తర అమెరికా ప్లేట్‌లో భాగం. అయితే ఈ సిద్ధాంతం సందేహాస్పదంగా ఉంది. <ref name="Foulger" />
 
== అగ్నిపర్వత లక్షణాలు ==
[[దస్త్రం:Lakagigar_Iceland_2004-07-01.jpg|కుడి|thumb|1783–84 లో ప్రపంచవ్యాప్త వాతావరణ మార్పులకు మూలమైన [[ఐస్‌లాండ్|ఐస్లాండ్‌లోని]] లకాగిగర్ ఫిషర్ బిలం, దాని పొడవునా వరుసగా అగ్నిపర్వత శంకువులున్నాయి.]]
[[దస్త్రం:Skjaldbreidur_Herbst_2004.jpg|కుడి|thumb|[[Skjaldbreiður|షీజల్డ్‌బ్రేయూర్]], షీల్డ్ అగ్నిపర్వతం, దీని పేరు "విస్తృత కవచం"]]
అగ్నిపర్వతం అనగానే, ఒక [[శంకువు|శంఖాకార]] పర్వతం, దాని శిఖరం వద్ద ఒక [[అగ్నిపర్వత బిలం|బిలం]] నుండి [[లావా]], విష వాయువులను చిమ్మడం - ఇదే మామూలుగా మదిలో మెదిలే చిత్రం. అయితే, ఇది అనేక రకాల అగ్నిపర్వతాలలో ఒకటి మాత్రమే. అగ్నిపర్వతాల లక్షణాలు చాలా క్లిష్టంగా ఉంటాయి. వాటి నిర్మాణం, ప్రవర్తన అనేక అంశాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. కొన్ని అగ్నిపర్వతాలకు శిఖరమూ, బిలమూ కాకుండా లావా గోపురాలతో ఏర్పడిన కఠినమైన శిఖరాలుంటాయి. మరికొన్నిటికి భారీ [[పీఠభూమి|పీఠభూములు]] ఉంటాయి. లావా, బూడిద వంటి అగ్నిపర్వత పదార్థాలను, వాయువులనూ వెలువరించే ముఖ ద్వారాలు ఎక్కడైనా ఏర్పడవచ్చు. ఇతర రకాల అగ్నిపర్వతాలలో క్రయోవోల్కానోస్ (లేదా మంచు అగ్నిపర్వతాలు) ఉన్నాయి. ఇవి ముఖ్యంగా [[గురుడు|బృహస్పతి]], [[శని గ్రహం|శని]], [[నెప్ట్యూన్]] ల ఉపగ్రహాలపై ఉంటాయి. మట్టి అగ్నిపర్వతాలు, వీటికి మామూలు మాగ్మాటిక్ కార్యకలాపాలతో సంబంధం ఉండదు. చురుకైన మట్టి అగ్నిపర్వతాల్లో మామూలు మంట అగ్నిపర్వతాల కంటే చాలా తక్కువ ఉష్ణోగ్రత ఉంటుంది, మట్టి అగ్నిపర్వతం ఓ అగ్నిపర్వత బిలం అయితే తప్ప.
 
=== పగుళ్ళు ===
పంక్తి 38:
 
=== క్రిప్టోడోమ్‌లు ===
చిక్కటి లావా పైకి '''ఎగదన్నినపుడు, ఉపరితలం ఉబ్బి, క్రిప్టోడోమ్స్''' ఏర్పడతాయి. [[సెయింట్ హెలెన్స్ పర్వతం యొక్క 1980 విస్ఫోటనం|సెయింట్ హెలెన్స్ పర్వతం]] [[సెయింట్ హెలెన్స్ పర్వతం యొక్క 1980 విస్ఫోటనం|1980 లో విస్ఫోటనం]] చెందడం దీనికొక ఉదాహరణ; పర్వతం అడుగున ఉన్న లావా, ఒక ఉబ్బరాన్ని సృష్టించింది. ఇది పర్వతానికి ఉత్తరం వైపుకు జారిపోయింది.
 
=== అగ్నిపర్వత శంకువులు (సిండర్ శంకువులు) ===
పంక్తి 47:
 
=== స్ట్రాటోవోల్కానోస్ (మిశ్రమ అగ్నిపర్వతాలు) ===
[[దస్త్రం:Volcano_scheme.svg|thumb|'''[[స్ట్రాటోవాల్కెనో|స్ట్రాటోవోల్కానో]] అడ్డుకోత''' :{{Div col|colwidth=30em}}{{ordered list|పెద్ద మాగ్మా చాంబరు|బెడ్‌రాక్|గొట్టం|పాదం|సిల్|డైక్|అగ్నిపర్వతం విరజిమ్మిన బూడిద పొరలు|పక్క|అగ్నిపర్వతం విరజిమ్మిన లావా పొరలు|గొంతు|పారాసైటిక్ కోన్|లావా ప్రవాహం|వెంట్|బిలం|బూడిద మేఘం}}{{Div col end}}]]
'''స్ట్రాటోవోల్కానోస్''' లేదా '''మిశ్రమ అగ్నిపర్వతాలు పొడవైన శంఖాకార పర్వతాలు.''' లావా ప్రవాహాలు, ఇతర పదార్థాలు పొరలు పొరలుగా పేరుకుపోతే ఏర్పడిన పర్వతాలివి. అవి వివిధ రకాల విస్ఫోటనాల సమయంలో వెలువడ్డ బహుళ నిర్మాణాల నుండి ఏర్పడతాయి కాబట్టి, వీటిని మిశ్రమ అగ్నిపర్వతాలు అని కూడా పిలుస్తారు. స్ట్రాటో / మిశ్రమ అగ్నిపర్వతాలు సిండర్లు, బూడిద, లావాతో ఏర్పడతాయి. సిండర్లు, బూడిద గుట్టలు ఒకదానిపై ఒకటి పరుచుకుంటాయి. ఈ బూడిద పైన లావా ప్రవహించి, చల్లబడి, ఘనీభవిస్తుంది. అనంతర విస్ఫోటనాల్లో ఇదే ప్రక్రియ పునరావృతమవుతుంది. జపాన్‌లోని [[ఫ్యూజీ పర్వతం|మౌంట్ ఫుజి]], ఫిలిప్పీన్స్‌లోని [[మాయోన్ అగ్నిపర్వతం|మాయన్ అగ్నిపర్వతం]], ఇటలీలోని [[వెసువియస్ పర్వతం|వెసూవియస్]], [[స్త్రాంబోలి|స్ట్రోంబోలి]] [[వెసువియస్ పర్వతం|పర్వతాలు]] దీనికి ఉదాహరణలు.
 
[[చరిత్ర రికార్డ్ చేయబడింది|చరిత్రలో]], స్ట్రాటోవోల్కానోస్ [[పేలుడు విస్ఫోటనం|విస్ఫోటనాల్లో]] విరజిమ్మినన [[అగ్నిపర్వత బూడిద|బూడిద]] మానవ నాగరికతలకు అత్యంత పెను విపత్తులను కలిగించాయి. షీల్డ్ అగ్నిపర్వతాల కంటే స్ట్రాటోవోల్కానోల్లో లావా ప్రవాహం చాలా ఎక్కువ పీడననాన్ని కలిగి ఉండటమే కాకుండా, వాటి పగుళ్ళు [[మోనోజెనెటిక్ అగ్నిపర్వత క్షేత్రం|మోనోజెనెటిక్ అగ్నిపర్వత క్షేత్రాలు]] (అగ్నిపర్వత శంకువులు) కూడా మరింత శక్తివంతంగా విరజిమ్ముతాయి. షీల్డ్ అగ్నిపర్వతాల కన్నా నిటారుగా ఉంటాయి. సాధారణంగా షీల్డ్ అగ్నిపర్వతాల వాలు 5-10 డిగ్రీల ఉంటే, వీటికి 30-35 డిగ్రీల వాలు ఉంటుంది. వాటిలో వదులుగా ఉండే [[Tephra|టెఫ్రా]] ప్రమాదకరమైన [[లహార్|లాహర్‌లకు]] కారణమౌతుంది. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=eJopFDVRgYMC&pg=PA115&dq|title=Volcanoes: Global Perspectives|last=Lockwood|first=John P.|last2=Hazlett|first2=Richard W.|year=2010|isbn=978-1-4051-6250-0|page=552}}</ref> టెఫ్రాలో ఉండే పెద్ద ముక్కలను [[అగ్నిపర్వత బాంబు|అగ్నిపర్వత బాంబులు]] అంటారు. పెద్ద బాంబులు 1.2 మీటర్ల కంటే ఎక్కువ పరిమాణంతో, అనేక టన్నుల బరువు ఉంటాయి. <ref>Berger, Melvin, Gilda Berger, and Higgins Bond. "Volcanoes-why and how ." Why do volcanoes blow their tops?: Questions and answers about volcanoes and earthquakes. New York: Scholastic, 1999. 7. Print.</ref>
 
=== మహా అగ్నిపర్వతాలు ===
పంక్తి 58:
'''జలాంతర్గత అగ్నిపర్వతాలు''' సముద్రపు అడుగుభాగంలో ఉండడం మామూలే. తక్కువ లోతున్న చోట, చురుకైన అగ్నిపర్వతాలు సముద్రపు ఉపరితలం పైకి బాగా ఎత్తు లోకి ఆవిరి, రాతి శకలాలను విరజిమ్మడంతో వాటి ఉనికి తెలుస్తూంటుంది. బాగా లోతుల్లో ఉన్న అగ్నిపర్వతాలు, వాటికి పైన ఉన్న నీటి విపరీతమైన బరువు కారణంగా ఆవిరి, వాయువులు ఉపరితలానికి రావు; అయితే, [[హైడ్రోఫోన్|హైడ్రోఫోన్లు]] ద్వారా, [[అగ్నిపర్వత వాయువు|అగ్నిపర్వత వాయువుల]] కారణంగా నీటి రంగు [[హైడ్రోఫోన్|పాలిపోవటం]] ద్వారానూ వాటిని గుర్తించవచ్చు. [[దిండు లావా]] అనేది జలాంతర్గత అగ్నిపర్వతాల విస్ఫోటనంలో ఏర్పడుతుంది. నీటి కింద ఏర్పడే మందపాటి దిండు ఆకారపు ద్రవ్యరాశిని దిండు లావా అంటారు. త్వరగా చల్లబడడం కారణంగా పెద్ద జలాంతర్గత విస్ఫోటనాలు కూడా సముద్రపు ఉపరితలంపై ఏ సంచలనాన్నీ కలిగించకపోవచ్చు. నీటికి వస్తువులను తేల్చే గుణం కారణంగా, సముద్రపు అడుగుభాగంలో అగ్నిపర్వత బిలాల పైన నిటారుగా ఉండే స్తంభాలు ఏర్పడతాయి. ఈ అగ్నిపర్వతాల దగ్గర [[హైడ్రోథర్మల్ బిలం|హైడ్రోథర్మల్ వెంట్స్]] ఉంటాయి. [[నల్ల ధూమపానం|కొన్ని]] కరిగిన ఖనిజాల ఆధారంగా [[నల్ల ధూమపానం|కొన్నిరకాల పర్యావరణ వ్యవస్థలకు ఇవి మద్దతు ఇస్తాయి]] . కాలక్రమేణా, జలాంతర్గత అగ్నిపర్వతాలు సృష్టించిన నిర్మాణాలు చాలా పెద్దవిగా మారి, అవి సముద్రపు ఉపరితలాన్ని చీల్చుకుని పైకి వచ్చి, కొత్త ద్వీపాలు లేదా తేలియాడే [[ప్యూమిస్ తెప్ప|ప్యూమిస్ తెప్పలుగా]] ఏర్పడతాయి.
 
2018 మే జూన్‌లలో, ప్రపంచవ్యాప్తంగా [[భూకంపం|భూకంప]] పర్యవేక్షణ సంస్థలు [[సీస్మాలజీ|భూకంప]] సంకేతాలను కనుగొన్నాయి. అవి ఓ విచిత్రమైన హమ్మింగ్ ధ్వనిని సృష్టించాయి. ఆ సంవత్సరం నవంబర్‌లోనవంబరులో కనుగొన్న కొన్ని సిగ్నళ్ళు 20 నిమిషాల పాటు సాగాయి. 2019 మేలో నిర్వహించిన ఒక [[సముద్ర అధ్యయన|సాగర శాస్త్ర]] అధ్యయనంలో మాయోట్టి తీరంలో నీటి అడుగున అగ్నిపర్వతం ఏర్పడడం వల్ల శబ్దాలు వచ్చాయని తేలింది. <ref>{{వెబ్ మూలము|language=en|title=Origin of mystery humming noises heard around the world, uncovered|author=Ashley Strickland|date=10 Jan 2020|url=https://www.msn.com/en-us/news/technology/origin-of-mystery-humming-noises-heard-around-the-world-uncovered/ar-BBYN2oY?ocid=spartanntp}}</ref>
 
=== హిమానీనదాల అడుగున అగ్నిపర్వతాలు ===
'''హిమానీ నదాంతర్గత అగ్నిపర్వతాలు''' మంచుటోపీల కింద ఏర్పడుతాయి . ఇవి విస్తృతమైన దిండు లావాలు, [[పాలగోనైట్|పాలగోనైట్‌ల]] పైన బల్లపరుపుగా లావా ప్రవహించడంతో ఏర్పడతాయి. మంచుటోపీ (ఐస్‌క్యాప్) కరిగినప్పుడు, పైన ఉన్న లావా కూలిపోయి, ఒక బల్లపరుపుగా ఉండే పర్వతం బయటపడుతుంది. ఈ అగ్నిపర్వతాలను [[ట్యుయ|టేబుల్ పర్వతాలు]], [[ట్యుయ|తూయాస్]] లేదా (అప్పుడప్పుడూ) మోబెర్గ్స్ అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ రకమైన అగ్నిపర్వతాలకు ఉదాహరణలు ఐస్లాండ్‌లో చూడవచ్చు. అయితే, [[బ్రిటిష్ కొలంబియా|బ్రిటిష్ కొలంబియాలో]] కూడా తుయాస్ ఉన్నాయి. ఈ పదానికి మూలం [[తుయా బుట్టే]] నుండి వచ్చింది. ఉత్తర బ్రిటిష్ కొలంబియాలోని [[తుయా నది|తూయా నది]], [[తుయా రేంజ్]] ప్రాంతంలోని అనేక తుయాస్‌లలో ఇది ఒకటి. తుయా బుట్టే అటువంటి నేలరూపాన్ని విశ్లేషించిన మొట్టమొదటిది కావడం వల్ల ఈ రకమైన అగ్నిపర్వత నిర్మాణాలకు ఆ పేరు వచ్చింది. ఈ అసాధారణ ప్రకృతి దృశ్యాన్ని పరిరక్షించడానికి [[తుయా పర్వతాలు ప్రావిన్షియల్ పార్క్|తుయా పర్వతాల ప్రావిన్షియల్ పార్కును]] స్థాపించారు, ఇది [[తుయా సరస్సు|తుయా సరస్సుకి]] ఉత్తరాన, [[జెన్నింగ్స్ నది|జెన్నింగ్స్ నదికి]] దక్షిణాన [[యుకాన్|యుకాన్ భూభాగానికి]] సరిహద్దు వద్ద ఉంది.
 
=== బురద అగ్నిపర్వతాలు ===
పంక్తి 75:
"క్రియాశీల" అగ్నిపర్వతాన్ని ఎలా నిర్వచించాలనే దానిపై అగ్నిపర్వత శాస్త్రవేత్తలలో ఏకాభిప్రాయం లేదు. అగ్నిపర్వతాల ఆయుర్దాయం కొన్ని నెలల నుండి అనేక మిలియన్ సంవత్సరాల వరకు ఉండవచ్చు. మానవుల జీవితకాలంతో, ఆ మాటకొస్తే, నాగరికతలతోటి పోల్చినప్పుడు ఇటువంటి వర్గీకరణ కొన్నిసార్లు అర్థరహితం అవుతుంది. ఉదాహరణకు, భూమి పైనున్న అనేక అగ్నిపర్వతాలు గత కొన్ని వేల సంవత్సరాలలో డజన్ల కొద్దీ విస్ఫోటనం చెందాయి, కాని ప్రస్తుతం అవి విస్ఫోటనం సంకేతాలను చూపించలేదు. అటువంటి అగ్నిపర్వతాల దీర్ఘ ఆయుర్దాయం చూస్తే, అవి చాలా చురుకుగా ఉన్నట్లే. మానవ జీవితకాలాల ప్రకారం, అవి చేతనంగా ఉన్నట్లు కాదు.
 
''చారిత్రక సమయం'' (అంటే నమోదైన చరిత్ర) ''క్రియాశీలతకు'' మరొక ''కాలపరిమితి'' . <ref name="Decker">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=-P83AAAAIAAJ&pg=PA7|title=Mountains of Fire: The Nature of Volcanoes|last=Decker|first=Robert Wayne|last2=Decker|first2=Barbara|publisher=Cambridge University Press|year=1991|isbn=978-0-521-31290-5|page=7}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Volcanoes|last=Tilling|first=Robert I.|publisher=U.S. Department of the Interior, U.S. Geological Survey|year=1997|location=Denver, Colorado|page=|pages=|chapter=Volcano environments|quote=There are more than 500 active volcanoes (those that have erupted at least once within recorded history) in the world|access-date=August 16, 2012|chapter-url=http://pubs.usgs.gov/gip/volc/environments.html}}</ref> ఇంటర్నేషనల్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ వోల్కనాలజీ ప్రచురించిన ''కాటలాగ్ ఆఫ్ ది యాక్టివ్ వొల్కానోస్'' లో ఈ నిర్వచనాన్ని ఉపయోగించారు. దీని ప్రకారం 500 కంటే ఎక్కువ క్రియాశీలక అగ్నిపర్వతాలు ఉన్నాయి. <ref name="Decker" /> అయితే, రికార్డ్ చేయబడిన చరిత్ర కాలావధి ప్రాంతం నుండి ప్రాంతానికి మారుతూ ఉంటుంది. చైనా, [[మధ్యధరా సముద్రము|మధ్యధరాల్లో]], ఇది దాదాపు 3,000 సంవత్సరాలు. కాని అమెరికా, కెనడా ల వాయువ్యవాయవ్య ప్రాంతంలో, ఇది 300 సంవత్సరాల కన్నా తక్కువే. హవాయి, [[న్యూజీలాండ్|న్యూజిలాండ్లలో]], ఇది కేవలం 200 సంవత్సరాలే. <ref name="Decker" />
[[దస్త్రం:Lava_entering_sea_-_Hawaii.png|కుడి|thumb|కిలావే నుండి వెలువడ్డ లావా సముద్రం లోకి ప్రవేశిస్తుంది]]
[[దస్త్రం:Bárðarbunga_Volcano,_September_4_2014_-_15145875322.jpg|కుడి|thumb|[[ఐస్‌లాండ్|ఐస్లాండ్]], [[Holuhraun|హోలుహ్రాన్]] వద్ద లావా ప్రవహిస్తుంది 2014 సెప్టెంబర్సెప్టెంబరు]]
2013 నాటికి, భూమ్మీది అత్యంత చురుకైన అగ్నిపర్వతాలు కిందివి: <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://www.volcanodiscovery.com/558.html|title=The most active volcanoes in the world|publisher=VolcanoDiscovery.com|accessdate=August 3, 2013}}</ref>
 
* కిలావే, ప్రసిద్ధ [[హవాయి]] అగ్నిపర్వతం. 1983 నుండి 2018 వరకు దాదాపు నిరంతరాయంగా పేలుతూనే ఉంది. లావా నెమ్మదిగా నేల మీదికి ప్రవహిస్తూ ఉంది. అత్యంత పొడవైన లావా సరస్సు ఉంది.
* ఎట్నా పర్వతం, సమీపంలోని స్ట్రోంబోలి. ఈ రెండు [[మధ్యధరా సముద్రము|మధ్యధరా]] అగ్నిపర్వతాలు ప్రాచీన కాలం నుండీనుండి "దాదాపు నిరంతర విస్ఫోటనం"లో ఉన్నాయి
* రీయూనియన్‌లోని పిటాన్ డి లా ఫోర్‌నైస్ తరచుగా విస్ఫోటనం చెందుతూ పర్యాటకులను ఆకర్షిస్తోంది.
 
పంక్తి 108:
==== అంతరించినవి ====
[[దస్త్రం:Fourpeaked-fumaroles-cyrus-read1.JPG|thumb|10,000 సంవత్సరాలకు పైగా అంతరించిపోయినట్లు భావించిన [[అలాస్కా|అలస్కాలోని]] [[ఫోర్పీక్డ్ పర్వతం|ఫోర్పీక్డ్ అగ్నిపర్వతం]]]]
[[దస్త్రం:Rinjani_1994.jpg|thumb|1994 మౌంట్ రింజాని విస్ఫోటనం. లామ్బాక్, [[ఇండోనేషియా]]]]
శిలాద్రవం అయిపోయినందున ఇకపై విస్ఫోటనం చెందదని శాస్త్రవేత్తలు భావించిన వాటిని అంతరించిపోయిన అగ్నిపర్వతాలు అంటారు. వీటికి ఉదాహరణలుగా పసిఫిక్ మహాసముద్రంలో ఎంపరర్ సీమౌంట్ చెయిన్ లో అనేక అగ్ని పర్వతాలు (గొలుసు తూర్పు చివరన కొన్ని అగ్నిపర్వతాలు చురుకుగా ఉన్నప్పటికీ), జర్మనీలో హోహెన్‌ట్వీల్, న్యూ మెక్సికోలో షిప్‌రాక్, [[నెదర్లాండ్స్]] లో జుద్వల్, [[ఇటలీ|ఇటలీలో]] మోంటే వల్చర్ వంటి అనేక అగ్నిపర్వతాలు ఉన్నయిఉన్నాయి. స్కాట్లాండ్‌లోని ఎడిన్‌బర్గ్ కోట అంతరించిపోయిన అగ్నిపర్వతం పైన ఉంది.
 
==== నిద్రాణమై, తిరిగి కియాశిలమైనవి ====
[[దస్త్రం:Narcondam_island.jpg|thumb|భారతదేశంలోని నర్కొండం ద్వీపాన్ని నిద్రాణమైన అగ్నిపర్వతం అని [[జియోలాజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా]] వర్గీకరించింది]]
అగ్నిపర్వతం అంతరించిపోయిందా, నిద్రాణమై ఉందా అని చెప్పడం కష్టం. నిద్రాణమైన అగ్నిపర్వతాలంటే వేలాది సంవత్సరాలుగా విస్ఫోటనం చెందనివి. కానీ భవిష్యత్తులో ఇవి మళ్లీ విస్ఫోటనం చెందే అవకాశం ఉంది. <ref name="Nelson2016">{{వెబ్ మూలము}}</ref> <ref name="VolcWorldDormant">{{వెబ్ మూలము}}</ref> అగ్నిపర్వతాల కార్యకలాపాల గురించి వ్రాతపూర్వక రికార్డులు లేకపోతే అవి అంతరించిపోయినవని భావిస్తూంటారు. ఏదేమైనప్పటికీ, అగ్నిపర్వతాలు ఎక్కువ కాలం నిద్రాణమై ఉండవచ్చు. ఉదాహరణకు, ఎల్లోస్టోన్కు 7,00,000 సంవత్సరాల రీఛార్జ్ వ్యవధి ఉంది. టోబా కుటోబాకు సుమారు 380,000 సంవత్సరాలు ఉంది. <ref name="chesner1991">{{Cite journal|last=Chesner|first=C.A.|last2=Rose|first2=J.A.|last3=Deino|first3=W.I.|last4=Drake|first4=R.|last5=Westgate|first5=A.|date=March 1991|title=Eruptive History of Earth's Largest Quaternary caldera (Toba, Indonesia) Clarified|url=http://www.geo.mtu.edu/~raman/papers/ChesnerGeology.pdf|journal=Geology|volume=19|issue=3|pages=200–203|bibcode=1991Geo....19..200C|doi=10.1130/0091-7613(1991)019<0200:EHOESL>2.3.CO;2|access-date=January 20, 2010}}</ref> సా.పూ 79 లో విస్ఫోటనం చెంది, హెర్క్యులేనియం, [[పాంపే|పాంపీ]] పట్టణాలను నాశనం చేసే ముందు వెసూవియస్‌ అగ్నిపర్వతాన్ని తోటలు, ద్రాక్షతోటలూ కప్పేసి ఉండేవని రోమన్ రచయితలు వర్ణించారు. 1991 లో వినాశనకరంగా విస్ఫోటనం చెందే ముందు, పినాటుబో పెద్దగా గుర్తింపు లేని అగ్నిపర్వతం. పరిసర ప్రాంతాల ప్రజల్లోనే చాలా మందికి దీని గురించి తెలియదు. మోంట్సెరాట్ ద్వీపంలో దీర్ఘకాలంగా నిద్రాణమైన సౌఫ్రియర్ హిల్స్ అగ్నిపర్వతం, 1995 లో కార్యకలాపాలు తిరిగి ప్రారంభించే వరకు, అది అంతరించిపోయిందనే భావించారు. [[అలాస్కా|అలాస్కాలోని]] ఫోర్‌పీక్డ్ పర్వతం, 2006 సెప్టెంబరులో విస్ఫోటనం చెందడానికి ముందు, క్రీ.పూ 8000 ముందు నుండి విస్ఫోటనం చెందనేలేదు. అది అంతరించిపోయినట్లు గానే భావించారు.
 
== దశాబ్ది అగ్నిపర్వతాలు ==
పంక్తి 142:
[[దస్త్రం:Volcanic_injection.svg|ఎడమ|thumb|అగ్నిపర్వతం ఏరోసోల్స్‌ను, వాయువులనూ వెదజల్లడం]]
[[దస్త్రం:Mauna_Loa_atmospheric_transmission.png|thumb|సౌర వికిరణ గ్రాఫ్ 1958-2008, పెద్ద విస్ఫోటనాల తరువాత సౌర వికిరణం ఎలా తగ్గుతుందో చూపిస్తుంది]]
[[దస్త్రం:SO2_Galapagos_20051101.jpg|కుడి|thumb|అక్టోబర్ 2005 లోఅక్టోబరులో విస్ఫోటనం సమయంలో గాలాపాగోస్ దీవులలోని సియెర్రా నెగ్రా అగ్నిపర్వతం మీద సల్ఫర్ డయాక్సైడ్ గాఢత]]
అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనాల్లో అనేక రకాలున్నాయి. అవి: ఫ్రియాటిక్ విస్ఫోటనాలు (ఆవిరి ఉత్పత్తయ్యే విస్ఫోటనాలు), హై - సిలికా లావా వెదజల్లే విస్ఫోటనం (ఉదా., రియోలైట్ ), తక్కువ-సిలికా లావా (ఉదా., బసాల్ట్ ), పైరోక్లాస్టిక్ ప్రవాహాలు, లాహర్స్ (శిధిలాలశిథిలాల ప్రవాహం), [[కార్బన్ డయాక్సైడ్]] ఉద్గారాలు. ఇవన్నీ మానవులకు ప్రమాదం కలిగిస్తాయి. భూకంపాలు, వేడి నీటి బుగ్గలు, ఫ్యూమరోల్స్, బురద చెరువులు, [[వేడి నీటి బుగ్గ|వేడి నీటి బుగ్గలు]] తరచుగా అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాలతో పెనవేసుకుని ఉంటాయి.
 
=== అగ్నిపర్వత వాయువులు ===
వివిధ అగ్నిపర్వత వాయువుల సాంద్రతలు ఒక అగ్నిపర్వతం నుండి మరొకదానికి గణనీయంగా మారవచ్చు. అగ్నిపర్వత వాయువుల్లో సాధారణంగా పెద్ద మొత్తంలో ఉండేది నీటి ఆవిరి. తరువాత [[కార్బన్ డయాక్సైడ్]] <ref>{{Cite journal|last=Pedone|first=M.|last2=Aiuppa|first2=A.|last3=Giudice|first3=G.|last4=Grassa|first4=F.|last5=Francofonte|first5=V.|last6=Bergsson|first6=B.|last7=Ilyinskaya|first7=E.|date=2014|title=Tunable diode laser measurements of hydrothermal/volcanic CO2 and implications for the global CO2 budget|journal=Solid Earth|volume=5|issue=2|pages=1209–1221|bibcode=2014SolE....5.1209P|doi=10.5194/se-5-1209-2014}}</ref>, సల్ఫర్ డయాక్సైడ్ లుంటాయి. ఇతర ప్రధాన అగ్నిపర్వత వాయువులలో [[హైడ్రోజన్ సల్ఫైడ్]], హైడ్రోజన్ క్లోరైడ్, హైడ్రోజన్ ఫ్లోరైడ్ ఉన్నాయి. కొద్దిపరిమాణంలో ఉండే వాయువులు కూడా అనేకం కనిపిస్తాయి, ఉదాహరణకు [[హైడ్రోజన్]], [[కార్బన్ మొనాక్సైడ్|కార్బన్ మోనాక్సైడ్]], హేలోకార్బన్లు, సేంద్రీయ సమ్మేళనాలు, అస్థిర లోహ క్లోరైడ్లు.
 
పెను విస్ఫోటనాలు విరజిమ్మే నీటి ఆవిరి (H<sub>2</sub>O), కార్బన్ డయాక్సైడ్ (CO<sub>2</sub>), సల్ఫర్ డయాక్సైడ్ (SO<sub>2</sub>), హైడ్రోజన్ క్లోరైడ్ (HCl), హైడ్రోజన్ ఫ్లోరైడ్ (HF), బూడిద (పల్వరైజ్డ్ రాక్ అండ్ ప్యూమిస్) ను భూమి నుండి 16–32 కిలోమీటర్ల ఎత్తుకు, స్ట్రాటో ఆవరణంలోకి పోతాయి. వీటి వలన కలిగే ముఖ్యమైన ప్రభావాల్లో సల్ఫర్ డయాక్సైడ్‌, [[సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం]] (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>) గా మారి, స్ట్రాటో ఆవరణంలో వేగంగా ఘనీభవించి, సన్నటి సల్ఫేట్ ఏరోసోల్‌లు ఏర్పడతాయి. రెండు వేర్వేరు విస్ఫోటనాలు శీతోష్ణస్థితిపై చూపగల ప్రభావాలను పోల్చేందుకు ఆ విస్ఫోటనాల్లో వెలువడ్డ SO<sub>2</sub> ఉద్గారాలను మాత్రమే పోల్చినా సరిపోతుంది. <ref>{{Cite journal|last=Miles|first=M.G.|last2=Grainger|first2=R.G.|last3=Highwood|first3=E.J.|date=2004|title=The significance of volcanic eruption strength and frequency for climate|url=http://eodg.atm.ox.ac.uk/eodg/papers/2004Miles1.pdf|journal=Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society|volume=130|issue=602|pages=2361–2376|bibcode=2004QJRMS.130.2361M|doi=10.1256/qj.03.60}}</ref> ఏరోసోల్స్ వలన భూమి ఆల్బెడో పెరుగుతుంది -ఇది [[సూర్యుడు|సూర్యుడి]] నుండి వచ్చే వికిరణాన్ని తిరిగి అంతరిక్షంలోకి ప్రతిబింబించి, తద్వారా భూమి పైని దిగువ వాతావరణాన్ని లేదా ట్రోపోస్పియర్‌ను చల్లబరుస్తుంది. అయితే, అవి భూమి నుండి వెలువడే వేడిని కూడా గ్రహిస్తాయి, తద్వారా స్ట్రాటోస్ఫియరు వేడెక్కుతుంది. గత శతాబ్దంలో జరిగిన అనేక విస్ఫోటనాల వలన ఒకటి నుండి మూడు సంవత్సరాల కాలం పాటు, భూమి ఉపరితల ఉష్ణోగ్రత అర డిగ్రీ ఫారెన్‌హీట్ తగ్గేది. 1601-1603 లో రష్యాలో ఏర్పడ్డ కరువుకు కారణం, హుయెనాపుటినా విస్ఫోటనంలో వెలువడ్డ సల్ఫర్ డయాక్సైడు యి ఉండవచ్చు. <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref>
 
=== గణనీయమైన పరిణామాలు ===
పంక్తి 154:
 
==== చరిత్ర పూర్వం ====
70,000 సంవత్సరాల క్రితం ఇండోనేషియాలోని సుమత్రా ద్వీపంలో టోబా అగ్నిపర్వతం పేలిన తరువాత అగ్నిపర్వత శీతాకాలం ఏర్పడిందని భావిస్తున్నారు. <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> కొంతమంది మానవ శాస్త్రవేత్తలు, పురావస్తు శాస్త్రవేత్తలు నమ్ముతున్న [[టోబా మహావిపత్తు సిద్ధాంతం|టోబా విపత్తు సిద్ధాంతం]] ప్రకారం, ఇది ప్రపంచ వ్యాప్తంగా విపరిణామాలను కలిగించింది. <ref>{{Cite news|url=http://www.bbc.co.uk/sn/prehistoric_life/human/human_evolution/new_batch1.shtml|title=The new batch – 150,000 years ago|archive-url=https://web.archive.org/web/20060326004611/http://www.bbc.co.uk/sn/prehistoric_life/human/human_evolution/new_batch1.shtml|archive-date=2006-03-26|publisher=BBC}}</ref> ఆనాటి మానవులను చాలావరకు మరణించి, జనాభా బాటిల్‌నెక్ ఏర్పడింది. అది ఈనాటి మానవులందరి జన్యు వారసత్వాన్ని ప్రభావితం చేసింది. <ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2975862.stm|title=When humans faced extinction|date=June 9, 2003|access-date=January 5, 2007|publisher=BBC}}</ref>
 
అంత్య-ఆర్డోవిషియన్, పెర్మియన్-ట్రయాసిక్, లేట్ డెవోనియన్ సామూహిక జీవ విలుప్తతలకూ బహుశా ఇతర విలుప్తి ఘటనలకూ అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాలు కారణమని, లేదా ఆ ఘటనలకు దోహద పడ్డాయని భావిస్తున్నారు. గత 50 కోట్ల సంవత్సరాల్లో జరిగిన అతిపెద్ద అగ్నిపర్వత సంఘటనలలో ఒకటి, సైబీరియన్ ట్రాప్స్ భూభాగం ఏర్పడిన భారీ విస్ఫోటన సంఘటన. సుమారు 250 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం "మహా విలుప్తికి" ఇది కారణమైందని భావిస్తారు, <ref>{{వెబ్ మూలము}}</ref> ఆ సమయంలో ఉన్న జీవజాతుల్లో 90% వరకూ అంతరించిపోయినట్లు అంచనా. <ref>{{Cite book|title=When Life Nearly Died: The Greatest Mass Extinction of All Time|last=Benton|first=Michael J.|publisher=Thames & Hudson|year=2005|isbn=978-0-500-28573-2}}</ref>
పంక్తి 165:
=== ఆమ్ల వర్షం ===
[[దస్త్రం:Eyjafjallajokull-April-17.JPG|కుడి|thumb|2010 ఏప్రిల్ 17, న [[Eyjafjallajokull|ఐజాఫ్జల్లాజాకుల్]] నుండి వెలువడుతున్న బూడిద మేఘాలు]]
సల్ఫేట్ ఏరోసోల్స్ స్ట్రాటో ఆవరణలోని క్లోరిన్, [[నత్రజని]] లను రసాయనికంగా మార్చే సంక్లిష్ట [[రసాయన ప్రతిచర్య|ప్రతిచర్యలను]] ప్రోత్సహిస్తాయి. ఇది, క్లోరోఫ్లోరోకార్బన్ కాలుష్యం వలన పెరిగిన స్ట్రాటో ఆవరణ [[క్లోరిన్]] స్థాయిలతో కలిసి, క్లోరిన్ మోనాక్సైడ్ (ClO) ను ఉత్పత్తి చేస్తుంది. ఇది [[ఓజోన్]] (O<sub>3</sub>) ను [[ఓజోన్ క్షీణత|నాశనం చేస్తుంది]]. ఏరోసోల్స్ పెరుగుతున్నప్పుడు, గడ్డకట్టేటప్పుడు, అవి ఎగువ ట్రోపోస్పియర్‌లో స్థిరపడతాయి, అక్కడ అవి [[సిరస్ మేఘం|సిరస్ మేఘాలకు]] కేంద్రకాలుగా పనిచేసి, భూమి [[వికిరణం|రేడియేషన్]] సమతుల్యతను మరింత మారుస్తాయి.. హైడ్రోజన్ క్లోరైడ్, హైడ్రోజన్ ఫ్లోరైడ్లు విస్ఫోటనం మేఘంలోని నీటి బిందువులలో కరిగి, [[ఆమ్ల వర్షం|ఆమ్ల వర్షంగా]] నేలమీద పడతాయి. విరజిమ్మిన బూడిద కూడా స్ట్రాటోస్ఫియరు నుండి వేగంగా కిందకు పడుతుంది; ఈ బూడిదలో చాలా వరకు కొన్ని రోజుల నుండి కొన్ని వారాల లోపు తొలగిపోతుంది. చివరగా, అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనాలు గ్రీన్‌హౌస్ గ్యాస్ అయిన కార్బన్ డయాక్సైడ్ను విడుదల చేస్తాయి. తద్వారా జీవ రసాయన చక్రాలకు అవసరమైన [[కార్బన్]] ను అందిస్తుంది. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://pubs.usgs.gov/of/1997/of97-262/of97-262.html|title=Impacts of Volcanic Gases on Climate, the Environment, and People|date=May 1997|publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}</ref>
 
అగ్నిపర్వతాల నుండి వచ్చే వాయు ఉద్గారాలు ఆమ్ల వర్షానికి సహజంగా సహాయపడతాయి. అగ్నిపర్వత కార్యకలాపాలు ప్రతి సంవత్సరం 130 నుండి 230 టెరాగ్రాముల (145 మిలియన్ నుండి 255 మిలియన్ టన్నులు ) [[కార్బన్ డయాక్సైడ్|కార్బన్ డయాక్సైడ్ను విడుదల]] చేస్తాయి. <ref>{{వెబ్ మూలము|url=http://volcanoes.usgs.gov/Hazards/What/VolGas/volgas.html|title=Volcanic Gases and Their Effects|accessdate=June 16, 2007|publisher=U.S. Geological Survey}}</ref> అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనాలు [[భూమి వాతావరణం|భూ వాతావరణంలోకి]] ఏరోసోల్‌లను వెదజల్లుతాయి. అవి అసాధారణమైన రంగురంగుల సూర్యాస్తమయాలకు కారణం కావచ్చు. ప్రధానంగా ప్రపంచ [[శీతోష్ణస్థితి|వాతావరణాన్ని]] చల్లబరుస్తాయి. అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనాలు అగ్నిపర్వత శిలలను శిథిలం చేసి, తద్వారా [[నేల|మట్టికి]] పోషకాలను చేరుస్తాయి. ఈ సారవంతమైన నేలలు మొక్కలు, వివిధ పంటల పెరుగుదలకు సహాయపడతాయి. అగ్నిపర్వత విస్ఫోటనాలు కొత్త ద్వీపాలను సృష్టించగలవు కూడా. ఎందుకంటే శిలాద్రవం నీటిని తాకగానే చల్లబడి ఘనీభవిస్తుంది.
 
=== గండాలు ===
"https://te.wikipedia.org/wiki/అగ్నిపర్వతం" నుండి వెలికితీశారు