వికీపీడియా

మౌర్య సామ్రాజ్యం: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

చరిత్రలో దిద్దుబాట్లను ఎంపిక చేసుకుంటూ తేడాలు చూడండి
← మునుపటి తేడాతరువాతి తేడా →
Content deleted Content added
విజువల్వికీటెక్స్ట్
చి clean up, replaced: మరియు → ,, typos fixed: śok → śంk, సాంరాజ్య → సామ్రాజ్య (3), లో → లో , ను → ను , గా → గా (2), ధృవ → ధ్రువ (6), ఖచ
ట్యాగులు: AutoWikiBrowser విశేషణాలున్న పాఠ్యం
చి Bot: Automated text replacement (-deadurl=no +url-status=live)
పంక్తి 108:
|}
చణుక్యుడు మగధ సింహాసనాన్ని స్వాధీనం చేసుకోవాలని చంద్రగుప్త మౌర్యుడు, ఆయన సైన్యాన్ని ప్రోత్సహించాడు. తన ఇంటెలిజెన్స్ నెట్‌వర్క్‌ను ఉపయోగించి, చంద్రగుప్తా మగధ, ఇతర ప్రావిన్సుల నుండి చాలా మంది యువకులను సమీకరించాడు, ధన నంద రాజు యొక్క అవినీతి, అణచివేత పాలనపై పురుషులు కలత చెందారు, అంతేకాకుండా అతని సైన్యం సుదీర్ఘ యుద్ధాలతో పోరాడటానికి అవసరమైన వనరులు. ఈ పురుషులలో టాక్సీలా మాజీ జనరల్, చాణక్య నిష్ణాతులైన విద్యార్థులు, పర్వతక రాజు ప్రతినిధి, అతని కుమారుడు మలయకేతు, చిన్న రాష్ట్రాల పాలకులు ఉన్నారు. నందా రాజవంశానికి వ్యతిరేకంగా చంద్రగుప్త మౌర్య సాయుధ తిరుగుబాటులో మాసిడోనియన్లు (భారతీయ వనరులలో యోనా లేదా యవనాగా వర్ణించబడింది) ఇతర సమూహాలతో కలిసి పాల్గొని ఉండవచ్చు.<ref name="RM">{{cite book |last1=Mookerji |first1=Radhakumud |title=Chandragupta Maurya and His Times |date=1966 |publisher=Motilal Banarsidass |isbn=9788120804050 |page=27 |url=https://books.google.com/books?id=i-y6ZUheQH8C&pg=PA27 |language=en}}; {{cite book |last=Mookerji |first=Radha Kumud |chapter=The Foundation of the Mauryan Empire |editor=K. A. Nilakanta Sastri |title=A Comprehensive History of India, Volume 2: Mauryas and Satavahanas |date=1957 |publisher=Orient Longmans |page=4 |url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.532644/page/n5}}: "The Mudrarakshasa further informs us that his Himalayan alliance gave Chandragupta a composite army ... Among these are mentioned the following : Sakas, Yavanas (probably Greeks), Kiratas, Kambojas, Parasikas and Bahlikas."</ref><ref name="EI134">{{cite book |last1=Shashi |first1=Shyam Singh |title=Encyclopaedia Indica: Mauryas |date=1999 |publisher=Anmol Publications |isbn=9788170418597 |page=134 |url=https://books.google.com/books?id=HfwvAQAAIAAJ |language=en}}: "Among those who helped Chandragupta in his struggle against the Nandas, were the Sakas (Scythians), Yavanas (Greeks), and Parasikas (Persians)"
</ref> విశాఖదత్తుది ముద్రారాక్షసం జైన రచన పారిసిష్టాపవరను చంద్రగుప్తా సంకీర్ణం ఏర్పరచుకున్న హిమాలయ రాజు పర్వతకుడు (తరచుగా పోరసుగా గుర్తించబడ్డాడు).<ref>Chandragupta Maurya and His Times, Radhakumud Mookerji, Motilal Banarsidass Publ., 1966, p.26-27 {{cite web |url=https://books.google.fr/books?id=i-y6ZUheQH8C&pg=PA27 |title=Archived copy |accessdate=2016-11-26 |deadurlurl-status=nolive |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161127023139/https://books.google.fr/books?id=i-y6ZUheQH8C&pg=PA27 |archivedate=27 November 2016 |df=dmy-all }}</ref><ref>Sir John Marshall, "Taxila", p. 18 ''et passim''</ref> ఈ గుర్తింపుల విషయంలో చరిత్రకారులంరిలో ఏకాభిప్రాయం లేదు.<ref>K. A. Nilakanta Sastri (ed., 1967), ''Age of the Nandas and Mauryas'', p.147</ref> ఈ హిమాలయ (పర్వతకుడు) కూటమి చంద్రగుప్తుడికి యవనాలు (గ్రీకులు), కంబోజాలు, షకాలు (సిథియన్లు), కిరాతులు (హిమాలయన్లు), పరాసికులు (పర్షియన్లు), బాహ్లికులు (బాక్ట్రియన్లు (కుమారపురా అనే పటాలిపుత్రను తీసుకున్న)) కూడిన మిశ్రమ, శక్తివంతమైన సైన్యాన్ని ఇచ్చింది. కుసుమపురా (పాటలీపుత్ర) ముద్రరాక్ష 2:<ref name="books.google.fr">Chandragupta Maurya and His Times, Radhakumud Mookerji, Motilal Banarsidass Publ., 1966, p.27 {{cite web |url=https://books.google.fr/books?id=i-y6ZUheQH8C&pg=PA27 |title=Archived copy |accessdate=2016-11-26 |deadurlurl-status=nolive |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161127023139/https://books.google.fr/books?id=i-y6ZUheQH8C&pg=PA27 |archivedate=27 November 2016 |df=dmy-all }}</ref>లో చాణుక్యుడి సలహా మేరకు "కుసుమపురాన్ని పర్వతకుడు, చంద్రగుప్తుడి సైన్యాలు ప్రతి దిశ నుండి ముట్టడించాయి: షకాలు, యవనులు, కిరాతులు, కాంబోజులి, పరాసికాలు, బహ్లికులు, ఇతరులు సమావేశమయ్యారు".<ref name="books.google.fr"/><ref>Sanskrit original: "asti tava Shaka-Yavana-Kirata-Kamboja-Parasika-Bahlika parbhutibhih Chankyamatipragrahittaishcha Chandergupta Parvateshvara balairudidhibhiriva parchalitsalilaih samantaad uprudham Kusumpurama". From the French translation, in "Le Ministre et la marque de l'anneau", {{ISBN|2-7475-5135-0}}</ref>
 
పటాలిపుత్రపై దాడి చేయడానికి సిద్ధమవుతున్న మౌర్యచంద్రగుప్తుడు ఒక వ్యూహంతో ముందుకు వచ్చాడు. యుద్ధం ప్రకటించగానే మౌర్య దళాలను ఎదుర్కొనేందుకు మగధ సైన్యం నగరం నుండి సుదూర యుద్ధభూమికి వచ్చారు. ఇంతలో మౌర్య సైనికాధికారి, గూఢాచారులు నందుని అవినీతిపరులకు లంచం ఇచ్చారు. ఫలితంగా ఆయన రాజ్యంలో అంతర్యుద్ధ వాతావరణాన్ని సృష్టించగలిగాడు. ఇది సింహాసనం వారసుడి మరణంతో ముగిసింది. చాణక్యుడు ప్రజల మనోభావాన్ని గెలుచుకోగలిగాడు. చివరకు నందుడు పదినుండి తొలగి చంద్రగుప్తుడికి అధికారాన్ని అప్పగించి ప్రవాసంలోకి వెళ్లాడు. చాణక్యుడు ప్రధానమంత్రి రాక్షసుడిని సంప్రదించి తన విధేయత మగధ వంశానికి మాత్రమేనని నందా రాజవంశానికి కాదని ఆయన పదవిలో కొనసాగాలని పట్టుబట్టాడు. ప్రతిఘటించడానికి ఎంచుకోవడం మగధను తీవ్రంగా ప్రభావితం చేసి, నగరాన్ని నాశనం చేసే యుద్ధాన్ని ప్రారంభిస్తుందని చాణక్య పునరుద్ఘాటించారు. రాక్షసుడు చాణక్యుడి వాదనను అంగీకరించాడు. మగధ కొత్త రాజుగా చంద్రగుప్త మౌర్యను చట్టబద్ధంగా స్థాపించాడు. రాక్షసుడు చంద్రగుప్తుడి ముఖ్య సలహాదారు అయ్యాడు. చాణక్య ఒక పెద్ద రాజనీతిజ్ఞుడిగా బాధ్యతలు స్వీకరించాడు.
పంక్తి 133:
{{sfn|Paul J. Kosmin|2014|p=35}}{{sfn|Alain Daniélou|2003|p=108}}
 
క్రీస్తుపూర్వం 297 లో బిందుసార సింహాసనాన్ని అధిరోహించారని చరిత్రకారుడు ఉపీందరు సింగు అంచనా వేశారు.{{sfn|Upinder Singh|2008|p=331}} కేవలం 22 సంవత్సరాల వయస్సులో ఉన్న బిందుసారా భారతదేశం ఉత్తర, మధ్య, తూర్పు భాగాలతో పాటు ఆఫ్ఘనిస్తాను, బలూచిస్తాను భాగాలతో కూడిన పెద్ద సామ్రాజ్యాన్ని వారసత్వంగా పొందాడు. బిందుసార ఈ సామ్రాజ్యాన్ని భారతదేశం దక్షిణ భాగం కర్ణాటక వరకు విస్తరించాడు. అతను మౌర్య సామ్రాజ్యం క్రింద పదహారు రాజ్యాలను తీసుకువచ్చాడు. తద్వారా దాదాపు అన్ని భారతీయ ద్వీపకల్పాలను జయించాడు (అతను 'రెండు సముద్రాల మధ్య భూమిని - బెంగాలు బే, అరేబియా సముద్రం మధ్య ద్వీపకల్ప ప్రాంతం' ను జయించినట్లు చెబుతారు). రాజు ఇలంసెటుసెన్నీ, పాండ్యాలు, చేరాలు పాలించిన చోళులవంటి స్నేహపూర్వక తమిళ రాజ్యాలను బిందుసార జయించలేదు. ఈ దక్షిణాది రాజ్యాలు కాకుండా, కళింగ (ఆధునిక ఒడిశా) భారతదేశంలో బిందుసార సామ్రాజ్యంలో భాగం కాని ఏకైక రాజ్యలుగా ఉన్నాయి.{{sfn|Dineschandra Sircar|1971|p=167}} తరువాత అతని కుమారుడు [[అశోకుడు]], తన తండ్రి పాలనలో ఉజ్జయిని రాజప్రతినిధ్గా పనిచేశాడు. ఇది పట్టణం ప్రాముఖ్యతను తెలియజేస్తుంది.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-HeJS3nE9cAC&pg=PA152 |title=The Greeks in Bactria and India |author=[[William Woodthorpe Tarn]] |publisher=Cambridge University Press |year=2010 |isbn=9781108009416 |page=152 }}</ref><ref>{{cite book |author=Mookerji Radhakumud |title=Asoka |url=https://books.google.com/books?id=uXyftdtE1ygC&pg=PA8 |year=1962 |publisher=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-0582-8 |page=8 |deadurlurl-status=nolive |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180510200953/https://books.google.com/books?id=uXyftdtE1ygC&pg=PA8 |archivedate=10 May 2018 |df=dmy-all }}</ref>
 
బిందుసార జీవితాన్ని అలాగే అతని తండ్రి చంద్రగుప్తా లేదా అతని కుమారుడు అశోకుడి జీవితం కూడా నమోదు చేయబడలేదు. ఆయన పాలనలో చాణుక్యుడు ప్రధానమంత్రిగా కొనసాగాడు. భారతదేశాన్ని సందర్శించిన మధ్యయుగ టిబెటు పండితుడు తారనాథ అభిప్రాయం ఆధారంగా చాణక్యుడు "పదహారు రాజ్యాల ప్రభువులను, రాజులను నాశనం చేయడానికి, తూర్పు, పశ్చిమ మహాసముద్రాల మధ్య భూభాగానికి సంపూర్ణ యజమాని కావడానికి" బిందుసారకు సహాయం చేశాడు.<ref name="EB_legends">{{cite book |url=https://archive.org/stream/legendsofindianb00burn#page/20/mode/2up |title=Legends of Indian Buddhism |author=Eugène Burnouf |publisher=E. P. Dutton |location=New York |year=1911 |pages=59 }}</ref> అతని పాలనలో, తక్షశిలా పౌరులు రెండుసార్లు తిరుగుబాటు చేశారు. మొదటి తిరుగుబాటులో అతని పెద్ద కుమారుడు సుసిమా పాల్గొన్నాడు. రెండవ తిరుగుబాటుకు కారణం తెలియదు. కానీ బిందుసార తన జీవితకాలంలో దానిని అణచివేయలేకపోయాడు. బిందుసార మరణం తరువాత దీనిని [[అశోకుడు]] రూపుమాపాడు.
పంక్తి 192:
===జైనమతం===
[[File:Shravanabelagola2007 - 44.jpg|thumb|Bhadrabahu Cave, [[Shravanabelagola]] where [[Chandragupta Maurya|Chandragupta]] is said to have died]]
చంద్రగుప్తా మౌర్యుడు పదవీ విరమణ చేసిన తరువాత జైన మతాన్ని స్వీకరించాడు. ఆయన తన సింహాసనాన్ని, భౌతిక ఆస్తులను త్యజించినతరువాత సంచారం చేస్తున్న జైన సన్యాసుల సమూహంలో చేరాడు. చంద్రగుప్తుడు జైన సన్యాసి ఆచార్య భద్రాబాహు శిష్యుడు. తన చివరి రోజులలో కర్ణాటకలోని శ్రావణ బెల్గోల వద్ద, శాంతారా కఠినమైన కానీ స్వీయ-శుద్ధి చేసే జైన కర్మను (మరణం వరకు వేగంగా) గమనించినట్లు చెబుతారు.{{sfn|R. K. Mookerji|1966|pp=39-41}}{{sfn|Romila Thapar|2004|p=178}}{{sfn|Hermann Kulke|2004|pp=64-65}}{{sfn|Geoffrey Samuel|2010|pp=60}} అశోకుడి మనవడు సంప్రతి కూడా జైన మతాన్ని పోషించాడు. సుహస్తిను వంటి జైన సన్యాసుల బోధనల ద్వారా సంప్రతి ప్రభావితమయ్యాడు. ఆయన భారతదేశం అంతటా 1,25,000 దరసరాలను నిర్మించాడని చెబుతారు.{{sfn|John Cort|2010|p=142}} వాటిలో కొన్ని ఇప్పటికీ అహ్మదాబాదు, విరాంగాం, ఉజ్జయిని, పాలితానా పట్టణాలలో కనిపిస్తాయి. {{citation needed|date=April 2019}}అశోకుడు, సంప్రాతి జైనమతం ప్రచారం చేయడానికి గ్రీకు, పర్షియా, మిడిలు ఈస్టులకు ప్రచారకులను పంపాడు. కానీ ఇప్పటి వరకు ఈ ప్రాంతంలో పరిశోధనలు జరగలేదు.{{sfn|John Cort|2010|p=199}}<ref>{{cite book |last=Tukol |first=T. K. |authorlink=T. K. Tukol |title=Jainism in South India |url=http://www.fas.harvard.edu/~pluralsm/affiliates/jainism/article/south.htm |deadurlurl-status=nolive |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304191052/http://www.fas.harvard.edu/~pluralsm/affiliates/jainism/article/south.htm |archivedate=4 March 2016 |df=dmy-all }}</ref>
 
ఆ విధంగా మౌర్య పాలనలో జైన మతం కీలక శక్తిగా మారింది. దక్షిణ భారతదేశంలో జైన మతం వ్యాప్తికి చంద్రగుప్తుడు, సంప్రతి ఘనత పొందారు. వారి పాలనలో లక్షలాది దేవాలయాలు, స్థూపాలు నిర్మించబడినట్లు చెబుతారు.
పంక్తి 258:
===సెల్యూకసుతో సంఘర్షణ - సంధి(క్రీ.పూ.305)===
[[File:Diadoch.png|thumb|left|A map showing the north western border of Maurya Empire, including its various neighboring states.]]
అలెగ్జాండరు పూర్వ సామ్రాజ్యం ఆసియా భాగానికి చెందిన మాసిడోనియా సాట్రాపీ అయిన మొదటి సెలూకసు నికేటరు, తన స్వంత అధికారం కలిగిన బాక్ట్రియా, సింధు (అప్పియను, హిస్టరీ ఆఫ్ రోం, ది సిరియా వార్సు 55) తూర్పు భూభాగాల వరకు స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. క్రీ.పూ 305 లో వరకు చక్రవర్తి చంద్రగుప్తుడు, సెల్యూకసు మద్య సంఘర్షణ జరిగింది:<blockquote>""పొరుగు దేశాల కోసం ఎల్లప్పుడూ వేచి ఉండి, ఆయుధాలతో బలంగా కౌన్సిలును ఒప్పించేవాడు. ఆయన [సెలూకసు] మెసొపొటేమియా, అర్మేనియా, 'సెలూసిదు' కప్పడోసియా, పెర్సిసు, పార్థియా, బాక్టీరియా, అరేబియా, టాపోరియా, సోగ్డియా, అరాకోసియా, హిర్కానియా, ఇతర అలెగ్జాండరు చేత అణచివేయబడిన పొరుగున ఉన్న ప్రజలు, సింధు నది వరకు పొందాడు. అలెగ్జాండరు తరువాత అతని సామ్రాజ్యం సరిహద్దులు ఆసియాలో చాలా విస్తృతంగా అభివృద్ధి చెందాయి. ఫ్రిజియా నుండి సింధు వరకు మొత్తం ప్రాంతం సెలూకసుకు లోబడి ఉంది ". అప్పీను హిస్టరీ ఆఫ్ రోమ్, ది సిరియన్ వార్స్ 55 <ref name="livius.org">{{cite web|url=http://www.livius.org/ap-ark/appian/appian_syriaca_11.html|title=Appian, The Syrian Wars 11|publisher=|deadurlurl-status=nolive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071103154609/http://www.livius.org/ap-ark/appian/appian_syriaca_11.html|archivedate=3 November 2007|df=dmy-all}}</ref></blockquote>
 
సంఘర్షణకు సంబంధించిన వివరణలు ఏవీ లేనప్పటికీ భూభాగాన్ని జయించడంలో విఫలమైనందున, సెలూకసు భారత చక్రవర్తిపై పేలవంగా వ్యవహరించాడని స్పష్టంగా తెలుస్తుంది. వాస్తవానికి అప్పటికే అతనికి చాలా వరకు లొంగిపోవలసి వచ్చింది. సెలూకసు, చంద్రగుప్తుడు చివరికి ఒక పరిష్కారానికి చేరుకున్నారు. క్రీస్తుపూర్వం 305 లో మూసివేయబడిన ఒక ఒప్పందం ద్వారా స్ట్రాబో ప్రకారం సెలూకసు చంద్రగుప్తుడికి తూర్పు ఆఫ్ఘనిస్తాను, బలూచిస్తాన్లతో సహా అనేక భూభాగాలను అప్పగించారు.{{citation needed|date=August 2016}}
పంక్తి 277:
చంద్రగుప్తుడు తన కోరికలతో కూడిన శాంతిసందేశాన్ని సెలూకసుకు పంపిన తరువాత వారి ఒప్పందాన్ని అనుసరించి చంద్రగుప్తుడు, సెలూకసు పరస్పర బహుమతులను మార్పిడి చేసుకున్నారని శాస్త్రీయ వర్గాలు నమోదు చేశాయి. :{{sfn|Paul J. Kosmin|2014|p=35}}
 
", థియోఫ్రాస్టసు అటువంటి విషయాలలో [ప్రజలను మరింత రంజింపజేయడానికి] అద్భుతమైన సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉన్నారని చెప్తాడు. ఫిలార్కసు ఆయను ధృవీకరించాడు. భారతీయుల రాజు సాండ్రాకోటసు సెలూకసుకు పంపిన కొన్ని బహుమతుల గురించి ప్రస్తావించాడు; అద్భుతమైన ప్రేమను ఉత్పత్తి చేయడంలో మనోజ్ఞతను ప్రదర్శించడం, కొంతమంది దీనికి విరుద్ధంగా, ప్రేమను బహిష్కరించడం. " నౌక్రాటిసు ఎథీనియసు, "ది డీప్నోసోఫిస్ట్సు" మొదటి బుక్కు, అధ్యాయం 32<ref>{{cite web|url=http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&entity=Literature000701860036&isize=M&pview=hide|title=Problem while searching in The Literature Collection|publisher=|deadurlurl-status=nolive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070313151642/http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&entity=Literature000701860036&isize=M&pview=hide|archivedate=13 March 2007|df=dmy-all}}</ref>
 
అతని కుమారుడు బిందుసరుడు 'అమిత్రాఘట' (స్లేయరు ఆఫ్ ఎనిమీసు) కూడా మొదటి ఆంటియోకసుతో బహుమతులు మార్పిడి చేసినట్లు క్లాసికలు మూలాలలో నమోదు చేయబడింది:{{sfn|Paul J. Kosmin|2014|p=35}}
 
"కానీ ఎండిన అత్తి పండ్లను పురుషులందరూ చాలా అధికంగా కోరుకున్నారు (నిజంగా, అరిస్టోఫేన్సు చెప్పినట్లుగా," ఎండిన అత్తి పండ్ల కంటే మంచిగా ఏమీ లేదు "), భారతీయుల రాజు అమిట్రోచాట్సు కూడా ఆంటియోకస్కు వ్రాస్తూ, (అది ఈ కథను చెప్పే హెగెసాండరు) ఆయనకు కొంచెం తీపి వైన్, కొన్ని ఎండిన అత్తి పండ్లను, ఒక సోఫిస్టు కొని పంపించమని ఆయనను వేడుకున్నాడు;, ఆంటియోకసు "పొడి అత్తి పండ్లను, తీపి వైన్ మేము మీకు పంపుతాము; గ్రీసులో ఒక సోఫిస్టును విక్రయించడం చట్టబద్ధం కాదు. "ఎథీనియసు," ఆయనకు సమాధానం రాశాడు. డీప్నోసోఫిస్టే "XIV.67<ref>{{cite web|url=http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=goto&id=Literature.AthV3&isize=M&page=1044|title=The Literature Collection: The deipnosophists, or, Banquet of the learned of Athenæus (volume III): Book XIV|publisher=|deadurlurl-status=nolive|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071011201316/http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=goto&id=Literature.AthV3&isize=M&page=1044|archivedate=11 October 2007|df=dmy-all}}</ref>
 
===భారతదేశంలో గ్రీకు ప్రజలు===
"https://te.wikipedia.org/wiki/మౌర్య_సామ్రాజ్యం" నుండి వెలికితీశారు