వ్యాఘ్రపాద మహర్షి

పాము పాదము పతంజలి, పులి పాదముల వ్యాఘ్రపాద మహర్షి కలసి నటరాజస్వామి రూపములో ఉన్న శివునికి నమస్కరిస్తున్న దృశ్యం

• వ్యాఘ్రపాద లేదా వ్యాఘ్రపాద మహర్షి లేదా వ్యాఘ్రపాదుడు అనగా వ్యాఘ్రము వలె చరించువాడు అని అర్ధము. పాదములు వ్యాఘ్రము యొక్క పాదములు వలె ఉండును కాన వ్యాఘ్రపాదుడు అని, వ్యాఘ్రము వాలె చరించు వాడు అని అర్ధము.
• కృతయుగములో ధర్మ ప్రవచన దక్షుడు, వేద వేదంగ విదుడు, జంతువుల యెడల భయంకరముగా చరించు వాడు, అయిన ఒక మహా ముని పేరు వ్యాఘ్రపాద లేదా వ్యాఘ్రపాదుడు.

సంప్రదాయం

ప్రధాన వ్యాసం: శివుడు

పురాణము మందు వ్యాఘ్రపాదుడు అనే ఒక ఋషి ఉన్నట్లు చెపుతుంది, వ్యాఘ్రపాదునకు, భారతదేశం యొక్క తమిళనాడు లోని చిదంబరంలో ఆలయ ప్రాంగణంలో ఉన్నతన అభిమతంలో నటరాజుగా ఉన్న శివుడు యొక్క నిత్య పూజ అందించటం కోసం, తేనెటీగ చే తాకబడని తాజా పుష్పాలు సేకరించే యొక్క పని అప్పగించబడుతుంది. అయితే, పువ్వులు కోసి సేకరించే సమయములో వ్యాఘ్రపాదుడు ముళ్ళు, కఠినమైన ఉపరితలాలపై గాయపడిన సందర్భాలు ఉంటాయి. అందువల్ల ఈ సందర్భములో శివుడు అతనికి పులుల పాదాలను ప్రదానం చేయడంతో ఆ విధంగా ఈ ముని దుఃఖం ముగిసింది.

పూర్వకాలవర్ణన

తన చిత్రం, చిత్రకథ మానవుడు, కానీ ఒక పులి కాళ్ళుతో ఉన్నఅతనిని వర్ణిస్తుంది. అతను కూడా ఒక పులి వలె ఉన్న తోక కలిగి ఉన్నట్లు చూపించారు. సాధారణంగా, అతను పతంజలి లతో కలిసి ఉన్నట్లు చూపినారు, ఇద్దరూ కలిసి తన మనసులో నటరాజు రూపంలో ఉన్న శివుడును మర్యాదగా ఆరాధిస్తున్నట్లు చిత్రీకరిస్తున్నారు.

వివాహము

వ్యాఘ్రపాద మహర్షి ఒక మునికన్యను వివాహము చేసుకొని గృహస్థ ఆశ్రమ ధర్మములు ఆచరించెను.

పిల్లలు

మరింత సమాచారం: పాండవులు వ్యాసంలో

వ్యాఘ్రపాదునకు ఇద్దరు కుమారులు. పెద్దకుమారుడు ఉపమన్యుడు, రెండావ కుమారుడు ధౌమ్యుడు. ఉపమన్యుడు, ధౌమ్యుడు తల్లి అనుమతితో శివుడు యొక్క అనుగ్రహంతో ఉపమన్యువు మహాజ్ఞాని, మహాయోగి అయ్యాడు. అలాగే ధౌమ్యుడు మహర్షి అయ్యి, పాండవులకు పురోహితుడు అయ్యాడు.

విశ్వనాథాష్టకము

వ్యాఘ్రపాద మహర్షి ఒకానొకప్పుడు కాశీ పట్టణం లోని విశ్వేశ్వరుడును సందర్శించి అనన్య నిరుపమానమైన అయిన భక్తితో ఈ క్రింద విధముగా స్తుతించాడు.

గంగాతరంగ కమనీయ జటాకలాపం
గౌరీ నిరంతర విభూషిత వామభాగమ్
నారాయణప్రియ మనంగ మాదాపహారం
వారాణసీ పురపతిం భజ విశ్వనాథమ్

వాచామగోచర మనేయ గుణస్వరూపం
వాగీశవిష్ణు సురసేవిత పాదపీఠమ్,
వామేన విగ్రహాభరేణ కళత్రవంతం
వారాణసీపురపతిం భజ విశ్వనాథమ్

రాగాదిదోషరహితం సుగుణానురాగం
వైరాగ్య శాంతినిలయం గిరిజా సహాయమ్,
మాధుర్యధైర్య నిలయం గరళాభిరామం
వారాణసీ పురపతిం భజ విశ్వనాథమ్.

తేజోమయం సకలనిష్కళ మద్వితీయం
ఆనందకంద మపరాజిత మప్రమేయమ్,
నానాత్మకం సగుణనిర్గుణ మాదిదేవం
వారాణసీపురపతిం భజ విశ్వనాథమ్

భూతాధిపం భుజగపుంగవ భూశితాంగం
వ్యాఘ్రాజినాంబరధరం జటిలం త్రినేత్రమ్,
పాశాంకుశాభయ వరప్రద శూలపాణిం
వారాణసీపురపతిం భజ విశ్వనాథమ్

ఆశాం విహాయ పరిహృత్య పరస్యనిందాం
పాపే రతిం చ వినివార్య మనస్సమాధౌ.
ఆధార హృత్క మలమధ్య గతం పరేశం
వారాణసీపురపతిం భజ విశ్వనాథమ్

సీతాంశుశోభిత కిరీట విరాజమానం
ఫాలేక్షణానల వినాశిత పంచబాణమ్
నాగాధిపారచిత భాసుర కర్ణ పూరం
వారాణసీపురపతిం భజ విశ్వనాథమ్

పంచాననం దురితమత్తమతంగ జానాం
నాగాంతకం దనుజపుంగవ పన్నగానామ్,
దావానలం మరణశోక భయాటవీనాం
వారాణసీపురపతిం భజ విశ్వనాథమ్

వారాణసీపురపతేః పరమేశ్వరస్య
వ్యాఘ్రోక్త మష్టక మిదం పఠతే మనుష్యః
విద్యాంశ్రియం విపులసౌఖ్య మనంతకీర్తిం
సంప్రాప్య దేహవిలయే లభతే చ మోక్షమ్

కాశీ విశ్వేశ్వరుడు వ్యాఘ్రపాదుని భక్తి ప్రపత్తులకు సంతసించి, శివుడు అతనికి సాక్షాత్కరించి కోరిన వరములు ఒసంగెను.

ఇవి కూడా చూడండి

• తాండవ

మరింత చదవడానికి

• Vyaghrapada

సూచనలు

• Dictionary of Hindu Lore and Legend (ISBN 0-500-51088-1) by Anna Dallapiccola