ఆచార్య విశ్వబంధు శాస్త్రి
ఆచార్య విశ్వబంధు శాస్త్రి (30 సెప్టెంబర్ 1897 - 01 ఆగస్టు 1973) ఒక భారతీయ వేద పండితుడు, రచయిత, విద్యావేత్త ఇంకా డిఎవి కాలేజ్ ట్రస్ట్ అండ్ మేనేజ్‌మెంట్ సొసైటీ నిర్వహణలో ఉన్న దయానంద్ బ్రహ్మ మహావిద్యాలయ ప్రిన్సిపాల్. 1968లో భారత ప్రభుత్వం పద్మభూషణ్‌తో సత్కరించింది.
| ఆచార్య విశ్వబంధు శాస్త్రి | |
|---|---|
| జననం | 1897 భేరా |
| మరణం | 1973 |
| వృత్తి | వైదిక విద్వాన్ శిక్షకుడు రచయిత |
| ప్రసిద్ధి | వేదిక నిఘంటువు కర్త |
| పురస్కారాలు | పద్మభూషణ్ |
జీవిత విశేషాలు
మార్చుఆచార్య విశ్వబంధుకి తల్లిదండ్రులు పెట్టిన పేరు చమన్ లాల్ . చమన్ లాల్ 1897 సెప్టెంబర్ 30న సర్గోధా జిల్లాలోని భేరా అనే గ్రామంలో జన్మించాడు. ప్రస్తుతం ఈ ప్రదేశం పాకిస్థాన్‌లో ఉంది. అతని గౌరవనీయమైన తండ్రి పేరు రామ్ లుభయ (దిల్షాద్) కాశ్మీర్ రాష్ట్ర పోలీసు విభాగంలో పనిచేశాడు. చమన్లాల్ తన తల్లితో కలిసి ఉండేవాడు. అతని తల్లి మతపరమైన అభిప్రాయాలు అతనిపై కూడా ప్రభావం చూపించసాగాయి. అతని మొగ్గు కూడా ధార్మిక మార్గం వైపు మారింది. అతను తన చిన్నతనంలోనే భేరాలో నడుస్తున్న ఆర్యసమాజ్‌తో పరిచయం కలిగి ఉన్నాడు, అందుకే ఆర్యసమాజ్ ప్రభావం అతనిపై సహజంగా ఉంది. భేరాలో కృపారం అనే ఆంగ్లో సంస్కృత ఉన్నత పాఠశాల ఇంకా ప్రభుత్వ ఉన్నత పాఠశాల కూడా ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ ఉన్నత పాఠశాలలో కాకుండా ఆర్యసమాజ్ పాఠశాలలో చదవడం మంచిదని బాల చమన్లాల్ భావించాడు. చమన్లాల్ చిన్నవాడు కానీ చాలా తెలివైనవాడు. దాదాపు అందరూ అతని చతురతను మెచ్చుకున్నారు, ఫలితంగా అతను తన సహవిద్యార్థులపై మంచి ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నాడు. అతను చిన్న వయస్సులోనే విద్యార్థులలో గౌరవనీయుడిగా మారాడు. క్రమంగా స్వామి దయానంద్ సరస్వతి సాహిత్యాన్ని చదివి తన స్నేహితులకు కూడా నేర్పించడం ప్రారంభించాడు. సమయం దొరికినప్పుడల్లా తన స్నేహితులను వెంట తీసుకుని ఊరి బయట ఎక్కడికైనా వెళ్లి కూర్చుని చర్చించుకునేవాడు. క్రమంగా చమన్లాల్ ఇతర పాఠశాలల విద్యార్థులపై కూడా ప్రభావం చూపడం ప్రారంభించాడు. ఆయన మార్గదర్శకత్వంలో ప్రభుత్వ ఉన్నత పాఠశాల, ఆర్యసమాజిక పాఠశాల విద్యార్థులు కలిసి ‘ధర్మ రక్ష’ పేరుతో సభ నిర్వహించారు.
బాల చమన్లాల్ ఏడాది పొడవునా ఆర్యసమాజ్ ఆలయంలో సాయంత్రం సత్యార్థ్ ప్రకాష్ కథను వివరించేవారు. వయసులో చిన్నవాడైన, అపారమైన జ్ఞానం ఉన్న చమన్లాల్ కథ చెబుతుంటే, చిన్నాపెద్దా, హైస్కూలు విద్యార్థులు కూడా వచ్చి కథ చెప్పేవారు. ఆయన చదువుకుంటూన్న దశలోనే తన తల్లి చనిపోవటం జరిగింది. తండ్రి భేరాకు దూరంగా కాశ్మీర్‌లో పనిచేసేవారు. ఇంత జరుగుతున్నా బాలుడు చమన్లాల్ అధైర్యపడకుండా తన కృషితో 1913లో మెట్రిక్యులేషన్‌ పరీక్షలో మంచి మార్కులతో ఉత్తీర్ణుడయ్యాడు. అప్పట్లో మంచి విద్యార్థులకు స్కాలర్‌షిప్‌లు వచ్చేవి. చిన్నారి చమన్ లాల్ కు కూడా స్కాలర్ షిప్ రావడంతో లాహోర్ వెళ్లి చదువుకున్నాడు. ఆ సమయంలో లాహోర్ అన్ని విధాలుగా మంచిదని భావించేవారు. ఇది విద్య ఇంకా ఆర్య సమాజానికి కేంద్రంగా ఉండేది. ఇప్పుడు బాల చమన్లాల్ యువకుడిగా మారాడు. అతను డి.ఎ.వి.లో చదివాడు. కళాశాలలో ఇంటర్మీడియట్‌లో ప్రవేశం పొంది, సంస్కృతం, భౌతికశాస్త్రం, రసాయన శాస్త్రం వంటి సబ్జెక్టులను ఎంచుకున్నారు. ఇంటర్మీడియట్ పాసయ్యాక బి.ఎ. సైన్స్ సబ్జెక్టులు వదిలేసి ఆర్ట్స్‌లో చేరాను. దీనితో పాటు సంస్కృత సబ్జెక్టు కూడా ఉంచారు.
యువకుడు చమన్ లాల్ తన దినచర్య ప్రకారం పని చేసేవాడు, కాలేజీకి వెళ్లేవాడు, మంచి విద్యార్థులతో పరిచయాన్ని కొనసాగించాడు. ప్రతిరోజూ ఆర్యసమాజ్ ఆలయాన్ని సందర్శించేవాడు. అదే సమయంలో , మహాత్మా హన్సరాజ్ జీ కూడా విద్యా శాఖ నుండి రిలీవ్ అయ్యారు. మహాత్మా హంసరాజ్ జీ డి.ఎ.వి. కళాశాల ప్రిన్సిపాల్‌గా పనిచేశారు. కానీ యువకుడు చమన్ లాల్ తన బి.ఎ పూర్తి చేసే సమయానికి మహాత్మా హంసరాజ్ కళాశాలకు D.A.V ప్రిన్సిపాల్ పదవి నుండి రిలీవ్ అయ్యాడు. కాలేజీ మేనేజ్‌మెంట్ అసోసియేషన్‌కు అధిపతి అయ్యాడు. యువకుడు చమన్లాల్ వారి దృష్టిలో పడినాడు.
యువకుడైన చమన్‌లాల్‌ని చూసి జూనియర్ విద్యార్థులే కాదు, అతని ప్రతిభావంతులైన వ్యక్తిత్వం, మేధో నైపుణ్యాలు, జ్ఞానం ఇంకా ఆర్యసమాజ్ పట్ల లోతైన ఆలోచనలు చొచ్చుకుపోవటం వల్ల ఆయన తన సీనియర్ విద్యార్థులను కూడా ఆకట్టుకోగలిగాడు. తనకంటే పెద్ద విద్యార్థులు కూడా ఆయనంటే ఎంతో గౌరవం చూపేవారు. హాస్టల్‌లో కూడా ఎంతో గౌరవంగా చూసేవారు. ఆచార్య ఇంటర్మీడియట్ పరీక్షలో ఉత్తీర్ణత సాధించి B.A లో అడ్మిషన్ తీసుకున్నారు. BA లో కూడా స్కాలర్‌షిప్ పొందారు. M.A.లో సంస్కృతాన్ని ఇష్టమైన సబ్జెక్ట్‌గా ఎంచుకున్నారు. ఆ సమయంలో పంజాబ్ యూనివర్సిటీ (లాహోర్)లోని ఓరియంటల్ కాలేజీ ప్రిన్సిపాల్ డా. AC వాజ్ వల్నర్. అతను ఆచార్య విశ్వబంధు యొక్క జ్ఞానం ఇంకా ఆసక్తికరమైన అధ్యయనాలచే బాగా ప్రభావితమయ్యాడు. విశ్వబంధు అతని ప్రతిభ కారణంగా, డా. వుల్నర్‌కి ఇష్టమైన విద్యార్థి అయ్యాడు. ఆచార్య విశ్వబంధు 1919లో ఎం.ఎ. సంస్కృత పరీక్షలో అత్యధిక మార్కులతో ఉత్తీర్ణులయ్యారు. అంతకుముందు రికార్డులన్నింటినీ బద్దలు కొట్టే విధంగా ఎక్కువ పాయింట్లు సాధించింది. డా. వూల్నర్ ఆచార్య తో ఎంతగానో సంతోషించి, ఆకట్టుకున్నాడు, అతను విశ్వబంధు పేరును రాష్ట్ర స్కాలర్‌షిప్ కోసం సిఫార్సు చేశాడు. ఆచార్యకి ఆ ప్రత్యేక స్కాలర్‌షిప్ ఇవ్వబడింది. ఆ స్కాలర్‌షిప్ నెలకు మూడు వందల రూపాయలు. ఈ మూడు వందల రూపాయల స్కాలర్ షిప్ ఆనాటి విద్యార్థులకు అపూర్వ గౌరవం. నాలుగేళ్లపాటు విదేశాల్లో ఈ స్కాలర్‌షిప్ ఇవ్వాల్సి ఉంది. విశ్వబంధు అలాంటి స్కాలర్‌షిప్ తీసుకోవడానికి సున్నితంగా తిరస్కరించాడు. ఆయన డా. వూల్నర్‌కు చాలా వినయంగా కృతజ్ఞతలు తెలుపుతూ, నా జీవిత గురువు మహాత్మ హన్సరాజ్ జీ అనుమతి పొందిన తర్వాతే నేను ఈ గౌరవప్రదమైన స్కాలర్‌షిప్‌ను స్వీకరించగలను అని చెప్పాడు. మహాత్మా హన్సరాజ్ జీ ఆచార్య విశ్వబంధు మనోభావాలను అర్థం చేసుకున్నారు ఇంకా స్కాలర్‌షిప్‌ను అంగీకరించనందుకు ఆయన మనోభావాన్ని కూడా ప్రశంసించారు.
అతను విదేశాలకు వెళ్లలేదు కానీ 1920లో పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయం నుండి శాస్త్రి పరీక్షలో ఉత్తీర్ణత సాధించాడు. ఆ పరీక్షలోనూ అతనే మొదటి స్థానంలో నిలిచారు. ఆ సమయంలో మహాత్మా హంసరాజ్ జీ డి.ఎ.వి. సాధారణ జీవనోపాధి పొందుతూ జీవితకాల సభ్యులుగా మారే ఆచార్యుల బృందాన్ని కళాశాలకు సిద్ధం చేస్తున్నాడు. ఎంపికైన ఈ యువత 25 ఏళ్ల పాటు కళాశాలలో బోధిస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేయవలసి వచ్చింది. చమన్లాల్ నుండి విశ్వబంధు-మహాత్మా హన్స్‌రాజ్ జీ వరకు కూడా విశ్వబంధుని జీవితకాల సభ్యునిగా ఎన్నుకున్నారు. ఆచార్య విశ్వబంధు డి.ఎ.వి. కళాశాల జీవిత సభ్యత్వాన్ని స్వీకరించడానికి ముందు, నేను కళాశాలలో బోధించడానికి కాలేజ్ జీవిత సభ్యత్వం తీసుకోవడం లేదని, పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయం నిర్వహించే శాస్త్రి మొదలైన కేటగిరీల స్థానంలో నా స్వంత పరీక్షలను ప్రారంభించాలని వినమ్రంగా మహాత్మజీకి చెప్పారు. యువకుడు చమన్ లాల్ చేసిన సాహసోపేతమైన అడుగు ఇది. యువకుడు చమన్ లాల్ డి.ఎ.వి. కళాశాల మేనేజింగ్ కౌన్సిల్ ఆధ్వర్యంలో, అతను విశారద్, శాస్త్రి మొదలైన బిరుదులను ఇచ్చిన వర్గాలను స్వతంత్రంగా నడుపుతానని ప్రతిజ్ఞ చేసాడు, ఈ ప్రతిజ్ఞతో పాటు అతను భీష్మ పితామహుడిలా జీవితాంతం బ్రహ్మచారిగా ఉంటానని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. యువకుడు చమన్ లాల్ మాటలు అందరికీ బాగా నచ్చాయి. ఈ సంఘటన 1921లో వైశాఖ మాసంలో జరిగింది. ఆ రోజు నుంచి చమన్ లాల్ తన పేరును ‘విశ్వబంధు’గా మార్చుకున్నారు. అదే రోజు నుండి, 'దయానంద్ బ్రహ్మ మహావిద్యాలయ' పేరుతో కొత్త సంప్రదాయాల ఆధారంగా తరగతులను నిర్వహించడానికి ఒక సంస్థ ప్రారంభించబడింది. విశ్వబంధు అతని మొదటి ఆచార్యుడు.
రచనలు
మార్చు- సాహిత్య - సుధా
- వేద సందేశ భాగ 1,2,3,4
- వేద పాఠ్య-భాషా అధ్యయనాలు (వేద వివరణపై పత్రాల సేకరణ)
- ద వేదాస్ అండ్ శాస్త్రాస్: ఎ జెనెరల్ వ్యూ
- రాజతరంగిణి
- ఋగ్వేదం - పాదపఠానుక్రమణికా
- అథర్వవేదం (శౌనకీయ) - పద-పఠనం శయనాచార్య భాష్య సహిత
- వైదిక పదానుక్రమకోష
- పాణినీయవ్యాకరణే అభినవార్త్రికాణి
- ఉపనిషదుద్ధారకోష:
- వైతానశ్రౌతసూత్రం
- వేదశాస్త్రసంగ్రహ:
- అథర్వవేదవైయాకరణ-పదసూచి
- ఋగ్వేదమంత్రానుక్రమాణిక
- తైత్తిరీయసంహితావైయాకరణ పదసూచీ
- బ్రాహ్మణోద్ధారకోష:
- సిద్ధభారతి