ఆహార, ప్రజా పంపిణీ, వినియోగదారుల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ
వినియోగదారుల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ, ఆహారం & ప్రజా పంపిణీ భారత ప్రభుత్వ మంత్రిత్వ శాఖ. మంత్రిత్వ శాఖకు క్యాబినెట్ ర్యాంక్ మంత్రి నాయకత్వం వహిస్తారు.
| వినియోగదారుల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ, ఆహారం & ప్రజా పంపిణీ | |
|---|---|
| |
| భారత ప్రభుత్వ శాఖ | |
| |
| వినియోగదారుల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ | |
| |
| సౌత్ బ్లాక్ భవనం, క్యాబినెట్ సెక్రటేరియట్‌ను కలిగి ఉంది | |
| సంస్థ అవలోకనం | |
| స్థాపనం | 2 సెప్టెంబర్ 1946 |
| అధికార పరిధి | భారత ప్రభుత్వం |
| ప్రధాన కార్యాలయం | సంసద్ భవన్, న్యూఢిల్లీ |
| వార్ర్షిక బడ్జెట్ | ₹ 205,765 కోట్లు (US$25 బిలియన్) (2023–24 అంచనా) |
| Ministers responsible | ప్రహ్లాద్ జోషి, (కేబినెట్ మంత్రి) నిముబెన్ బంభానియా, సహాయ మంత్రి |
| వెబ్‌సైటు | |
| https://consumeraffairs.nic.in/ | |
విభాగాలు
మార్చుమంత్రిత్వ శాఖ ఆహార ప్రజా పంపిణీ శాఖ, వినియోగదారుల వ్యవహారాల శాఖ అనే రెండు విభాగాలుగా విభజించబడింది.
ఆహారం ప్రజా పంపిణీ శాఖ
మార్చువిభాగం యొక్క లక్ష్యాలు నిర్ధారించడం:
- రైతులకు లాభసాటి రేట్లు.
- ప్రజా పంపిణీ వ్యవస్థ ద్వారా సరసమైన ధరలకు ఆహార ధాన్యాల సరఫరా.
ప్రజా పంపిణీ వ్యవస్థ
మార్చుఇండియన్ పబ్లిక్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ సిస్టమ్ (PDS) అనేది భారతదేశంలోని పేదలకు సబ్సిడీ ఆహారాన్ని పంపిణీ చేసే జాతీయ ఆహార భద్రతా వ్యవస్థ . ప్రధాన వస్తువులలో గోధుమలు , బియ్యం , పంచదార, కిరోసిన్ ఉన్నాయి . పెరిగిన పంట దిగుబడి ( హరిత విప్లవం, మంచి రుతుపవనాల ఫలితంగా ) ఆహార మిగులు ఆహార సంస్థ చట్టం 1964 ద్వారా స్థాపించబడిన ఫుడ్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియాచే నిర్వహించబడుతుంది. ఈ వ్యవస్థ వ్యవసాయ ధర మద్దతు , కార్యకలాపాలు, సేకరణ కోసం జాతీయ విధానాన్ని అమలు చేస్తుంది. , నిల్వ, సంరక్షణ, అంతర్-రాష్ట్ర ఉద్యమం , పంపిణీ. PDS దాదాపు 478,000 సరసమైన ధరల దుకాణాల (FPS) నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది, ఇది బహుశా ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద పంపిణీ నెట్‌వర్క్, ఇది కేంద్ర ప్రభుత్వం , రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలచే నిర్వహించబడుతుంది.
వినియోగదారుల వ్యవహారాల శాఖ
మార్చుబ్యూరో ఆఫ్ ఇండియన్ స్టాండర్డ్స్ (BIS) తూనికలు, కొలతలు వంటి చట్టబద్ధమైన సంస్థల నియంత్రణ, వినియోగదారుల తరలింపు, వినియోగదారుల సహకారానికి సంబంధించిన విధానాలను విభాగం నిర్వహిస్తుంది.[1]
డిపార్ట్‌మెంట్ దీనికి బాధ్యత వహిస్తుంది:
- నేషనల్ టెస్ట్ హౌస్
- బరువులు, కొలతల ప్రమాణాలు
- బ్యూరో ఆఫ్ ఇండియన్ స్టాండర్డ్స్
- వినియోగదారుల సహకార సంఘాలు
- ఫార్వర్డ్ మార్కెట్స్ కమీషన్, ముంబై
- నిత్యావసర వస్తువుల ధరలు, లభ్యతపై పర్యవేక్షణ
- వినియోగదారుల రక్షణ చట్టం, 2019
- వినియోగదారుల సంక్షేమ నిధి
- అంతర్గత వాణిజ్యం
- ఇంటర్-స్టేట్ ట్రేడ్: ది స్పిరిట్యుయస్ ప్రిపరేషన్స్ (ఇంటర్-స్టేట్ ట్రేడ్ అండ్ కామర్స్) కంట్రోల్ యాక్ట్, 1955 (39 ఆఫ్ 1955).
- ఫ్యూచర్స్ ట్రేడింగ్ నియంత్రణ: ఫార్వర్డ్ కాంట్రాక్ట్స్ (నిబంధనలు) చట్టం, 1952 (74 ఆఫ్ 1952).
డిపార్ట్‌మెంట్ లభ్యతను నియంత్రిస్తుంది, బలహీనమైన ప్రజల ఆహార భద్రత కోసం వ్యవస్థ పనిచేసేలా చూసేందుకు చర్యలను నిర్దేశిస్తుంది. ఈ ఉద్దేశం గౌరవం, జవాబుదారీతనం, దృశ్యమానత, సానుకూల ధోరణ మారిన మైండ్ సెట్‌ను పెంచడం.
మంత్రులు
మార్చుఆహారం & వ్యవసాయం (1947–71)
మార్చు| # | ఫోటో | పేరు | పదవీకాలం | ప్రధాన మంత్రి | పార్టీ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
రాజేంద్ర ప్రసాద్ | 15 ఆగస్టు 1947 | 14 జనవరి 1948 | 152 రోజులు | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ |
| 2 | 
|
జైరామదాస్ దౌలత్రం | 19 జనవరి 1948 | 13 మే 1950 | 2 సంవత్సరాలు, 114 రోజులు | ||
| 3 | 
|
KM మున్షీ | 13 మే 1950 | 13 మే 1952 | 2 సంవత్సరాలు, 0 రోజులు | ||
| 4 | 
|
రఫీ అహ్మద్ కిద్వాయ్ | 13 మే 1952 | 24 అక్టోబర్ 1954 | 2 సంవత్సరాలు, 164 రోజులు | ||
| 5 | అజిత్ ప్రసాద్ జైన్ | 25 నవంబర్ 1954 | 24 ఆగస్టు 1959 | 4 సంవత్సరాలు, 303 రోజులు | |||
| 6 | .jpg)
|
SK పాటిల్ | 24 ఆగస్టు 1959 | 1 సెప్టెంబర్ 1963 | 4 సంవత్సరాలు, 8 రోజులు | ||
| 7 | 
|
స్వరణ్ సింగ్ | 1 సెప్టెంబర్ 1963 | 9 జూన్ 1964 | 282 రోజులు | ||
| 8 | 
|
చిదంబరం సుబ్రమణ్యం | 9 జూన్ 1964 | 12 మార్చి 1967 | 2 సంవత్సరాలు, 276 రోజులు | లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి
ఇందిరా గాంధీ | |
| 9 | 
|
జగ్జీవన్ రామ్ | 13 మార్చి 1967 | 27 జూన్ 1970 | 3 సంవత్సరాలు, 106 రోజులు | ఇందిరా గాంధీ | |
| 10 | 
|
ఫకృద్దీన్ అలీ అహ్మద్ | 27 జూన్ 1970 | 2 మే 1971 | 309 రోజులు | ||
| ఆహార మంత్రిత్వ శాఖ ఆహార శాఖతో సహా నాలుగు విభాగాలతో వ్యవసాయ మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది | |||||||
ఆహారం & పౌర సరఫరాలు (1983–91)
మార్చు| # | ఫోటో | పేరు | పదవీకాలం | ప్రధాన మంత్రి | పార్టీ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 11 | 
|
భగవత్ ఝా ఆజాద్ | 14 ఫిబ్రవరి 1983 | 31 డిసెంబర్ 1984 | 1 సంవత్సరం, 321 రోజులు | ఇందిరా గాంధీ
రాజీవ్ గాంధీ |
భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ |
| 12 | 
|
రావ్ బీరేంద్ర సింగ్ | 31 డిసెంబర్ 1984 | 25 సెప్టెంబర్ 1985 | 268 రోజులు | రాజీవ్ గాంధీ | |
| 13 | కామాఖ్య ప్రసాద్ సింగ్ డియో | 25 సెప్టెంబర్ 1985 | 27 జనవరి 1986 | 124 రోజులు | |||
| 14 | పి. శివ శంకర్ | 27 జనవరి 1986 | 12 మే 1986 | 105 రోజులు | |||
| 15 | HKL భగత్ | 12 మే 1986 | 14 ఫిబ్రవరి 1988 | 1 సంవత్సరం, 278 రోజులు | |||
| 16 | సుఖ్ రామ్ | 14 ఫిబ్రవరి 1988 | 2 డిసెంబర్ 1989 | 1 సంవత్సరం, 291 రోజులు | |||
| 17 | నాథూరామ్ మిర్ధా | 8 డిసెంబర్ 1989 | 10 నవంబర్ 1990 | 337 రోజులు | వీపీ సింగ్ | జనతాదళ్ | |
| (12) |
|
రావ్ బీరేంద్ర సింగ్ | 21 నవంబర్ 1990 | 21 జూన్ 1991 | 212 రోజులు | చంద్ర శేఖర్ | సమాజ్‌వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ) |
ఆహారం (1991–96)
మార్చు| # | ఫోటో | పేరు | పదవీకాలం | ప్రధాన మంత్రి | పార్టీ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | కల్పనాథ్ రాయ్ | 18 జనవరి 1993 | 21 డిసెంబర్ 1994 | 1 సంవత్సరం, 337 రోజులు | పివి నరసింహారావు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | |
| 2 | .jpg)
|
పివి నరసింహారావు | 21 డిసెంబర్ 1994 | 10 ఫిబ్రవరి 1995 | 51 రోజులు | ||
| 3 | 
|
అజిత్ సింగ్ | 10 ఫిబ్రవరి 1995 | 16 మే 1996 | 1 సంవత్సరం, 96 రోజులు | ||
పౌర సరఫరాలు, వినియోగదారుల వ్యవహారాలు & ప్రజా పంపిణీ (1991–96)
మార్చు| # | ఫోటో | పేరు | పదవీకాలం | ప్రధాన మంత్రి | పార్టీ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |
|
పివి నరసింహారావు | 21 జూన్ 1991 | 18 జనవరి 1993 | 1 సంవత్సరం, 211 రోజులు | పివి నరసింహారావు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ |
| 2 | 
|
ఎకె ఆంటోని | 18 జనవరి 1993 | 8 ఫిబ్రవరి 1995 | 2 సంవత్సరాలు, 21 రోజులు | ||
| 3 | .jpg)
|
బూటా సింగ్ | 10 ఫిబ్రవరి 1995 | 16 మే 1996 | 1 సంవత్సరం, 96 రోజులు | ||
వినియోగదారుల వ్యవహారాలు, ఆహారం & ప్రజా పంపిణీ (1996–ప్రస్తుతం)
మార్చు| # | ఫోటో | పేరు | పదవీకాలం | ప్రధాన మంత్రి | పార్టీ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | .jpg)
|
అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | 16 మే 1996 | 1 జూన్ 1996 | 16 రోజులు | అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | భారతీయ జనతా పార్టీ |
| 2 | దేవేంద్ర ప్రసాద్ యాదవ్ | 1 జూన్ 1996 | 21 ఏప్రిల్ 1997 | 324 రోజులు | దేవెగౌడ | జనతాదళ్ | |
| 3 | 
|
ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్ | 21 ఏప్రిల్ 1997 | 24 ఏప్రిల్ 1997 | 3 రోజులు | IK గుజ్రాల్ | |
| 4 | చతురనన్ మిశ్రా | 24 ఏప్రిల్ 1997 | 10 జనవరి 1998 | 261 రోజులు | కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | ||
| 5 | 
|
బల్వంత్ సింగ్ రామూవాలియా | 10 జనవరి 1998 | 19 మార్చి 1998 | 68 రోజులు | స్వతంత్ర | |
| 6 | _(Surjit_Singh_Barnala).png)
|
సుర్జిత్ సింగ్ బర్నాలా | 19 మార్చి 1998 | 13 అక్టోబర్ 1999 | 1 సంవత్సరం, 208 రోజులు | అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | శిరోమణి అకాలీదళ్ |
| 7 | 
|
శాంత కుమార్ | 13 అక్టోబర్ 1999 | 1 జూలై 2002 | 2 సంవత్సరాలు, 261 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | |
| 8 | 
|
శరద్ యాదవ్ | 1 జూలై 2002 | 22 మే 2004 | 1 సంవత్సరం, 326 రోజులు | జనతాదళ్ (యునైటెడ్) | |
| 9 | 
|
శరద్ పవార్ | 22 మే 2004 | 19 జనవరి 2011 | 6 సంవత్సరాలు, 242 రోజులు | మన్మోహన్ సింగ్ | నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ |
| 10 | 
|
కె.వి. థామస్ | 19 జనవరి 2011 | 26 మే 2014 | 3 సంవత్సరాలు, 127 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | |
| 11 | .jpg)
|
రామ్ విలాస్ పాశ్వాన్ | 26 మే 2014 | 8 అక్టోబర్ 2020 | 6 సంవత్సరాలు, 135 రోజులు | నరేంద్ర మోదీ | లోక్ జనశక్తి పార్టీ |
| 12 | 
|
పీయూష్ గోయల్ | 8 అక్టోబర్ 2020 | 10 జూన్ 2024 | 3 సంవత్సరాలు, 246 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | |
| 13 | .jpg)
|
ప్రహ్లాద్ జోషి | 10 జూన్ 2024 | అధికారంలో ఉంది | 24 రోజులు | ||
మూలాలు
మార్చు- ↑ "Dept of Consumer Affairs – Overview". Dept of Consumer Affairs. Archived from the original on 12 December 2012. Retrieved 4 January 2013.