ఋగ్వేద భాష్య పదార్థ నిఘంటువు
ఋగ్వేద భాష్య పదార్థ నిఘంటువు లేదా ఋగ్భాష్య పదార్ధ కోష్ (English: Rigbhashya Padarth Kosh) అనేది ప్రొఫెసర్ జ్ఞానప్రకాష్ శాస్త్రి సంపాదకత్వం వహించిన ఋగ్వేద శ్లోకాల యొక్క పదార్ధ నిఘంటువు, దీనిలో ఋగ్వేద శ్లోకాలను అక్షర క్రమంలో ఉంచి, మహర్షి యాస్క నుండి స్వామి దయానంద్ సరస్వతి వరకు భారతదేశంలోని ప్రముఖ వ్యాఖ్యాతలందరూ ఇచ్చిన అర్థాలు వరుసగా ఇవ్వబడ్డాయి.
గ్రంథ వివరములు
మార్చుఇది చాలా మంది వేదిక సాహిత్యం పురాతన కాలం నుండి ఆధునిక కాలం పరిశోధకులు, ప్రసిద్ధ వ్యాఖ్యాతలు చేసిన ప్రతి పద్యం యొక్క అర్థం ఉండే వేద సాహిత్యం యొక్క భాష్య తాత్పర్యాలను పొందుపొరిచే ప్రయత్నం లక్ష్యంగా కల గ్రంథము. సమిష్టిగా, సులభంగా ఇది నిర్మించబడినది. స్వామి విశ్వేశ్వరానంద, స్వామి నిత్యానంద ఋగ్వేద పదార్ధ నిఘంటువును నిర్మించటానికి ' విశ్వేశ్వరానంద వేద రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్'ని స్థాపించారు. అయితే, వీరిద్దరే కాకుండా అటువంటి ప్రణాళికను రూపొందించడానికి అవసరమైన నిబంధనలు లేదా సూచికల జాబితాను సిద్ధం చేసే ప్రాథమిక పనిలో ఆచార్య విశ్వబంధు శాస్త్రి వీరికి దీనిని తయారు చేయటానికి ప్రశంసనీయమైన సహకారం అందించారు. [1] ఆచార్య విశ్వబంధు శాస్త్రి ఎందరో పండితుల సహకారంతో పదహారు సంపుటాలుగా రూపొందించిన ' వేద-పదానుక్రమ-కోష్'తో పాటు 'చతుర్వేద వ్యాకరణ జాబితా'ను రెండు సంపుటాలుగా, ఋగ్వేదంతో పాటు ప్రసిద్ధ ప్రాచీన భారతీయ వ్యాఖ్యాతలు స్కందస్వామి వారి వ్యాఖ్యానాలను కూడా తయారు చేశారు. కానీ, ఈ రచనలకు అంతర్లీనంగా ప్రసిద్ధ వ్యాఖ్యాతలందరూ చేసిన అర్థాల నిఘంటువును రూపొందించాలనే కోరిక నెరవేరలేదు. ప్రొ.జ్ఞానప్రకాష్ శాస్త్రి 'ఋగ్భాష్య-పదార్థ-కోశః' (యాస్కతః దయానంద్పర్యంతం) రూపంలో ఈ పనిని దాదాపు పూర్తి చేశారు. [2] ఎనిమిది భాగాలలో ప్రచురించబడిన ఈ నిఘంటువులో, ఋగ్వేదంలోని శ్లోకాలు (విభజన పదాలు) అక్షర క్రమంలో ఉంచబడ్డాయి, వేద అర్థాల యొక్క అత్యంత ప్రాచీన అన్వేషకుడైన మహర్షి యాస్కుడు చేసిన నిరుక్తము లో లభించే అర్థాల నుండి స్వామి దయానంద్ సరస్వతి వరకు. ఆధునిక యుగానికి చెందినది, మొత్తం పదకొండు మంది ఋషులచే రూపొందించబడింది.ఋగ్వేదంలోని శ్లోకాల (పదాలు) యొక్క అర్థాలు వరుసగా వ్యాఖ్యానాలు లేదా వృత్తిల ద్వారా ఇవ్వబడ్డాయి.
ఉదహరించబడిన వ్యాఖ్యాతల పేర్లు
మార్చుమొత్తం పదకొండు మంది వ్యాఖ్యాతలు, అభ్యాసకులు ఇచ్చిన అర్థాలు సమర్పించబడిన నిఘంటువులో క్రింది క్రమంలో చేర్చబడ్డాయి [3] .
పదార్థాలు- లక్షణాలు
మార్చుసమర్పించబడిన 'ఋగ్భాష్య పదార్ధ కోష్'లో, పైన పేర్కొన్న పదకొండు మంది వ్యాఖ్యాతలు అందించిన అర్థం యొక్క అందుబాటులో ఉన్న భాగాలు, ఋగ్వేదంలోని పదాలను అక్షర రూపంలో ఇస్తూ, వరుసగా ఇవ్వబడ్డాయి. కానీ ఉపసర్గ పదాలు ఉపసర్గ యొక్క అక్షర క్రమంలో ఇవ్వబడవు . ఉదాహరణకు, 'ని అహసత్' అనే పదాన్ని 'న' అక్షరం క్రింద ఉంచడానికి బదులుగా 'అహసత్' క్రమంలో ఇవ్వబడింది. [4] అదేవిధంగా 'ప్రతి అహన్‌'ను 'పి' అనే అక్షరం కింద ఇవ్వకుండా 'అహన్‌' క్రమంలో ఉంచారు. [5] ఉపసర్గ పదాల సందర్భంలో ఈ క్రమాన్ని అవలంబించడానికి ప్రాథమిక కారణం ఏమిటంటే, పాఠకుడు ఉపసర్గ-రహిత లేదా ఉపసర్గ అఖ్యతపదముల యొక్క పూర్తి వివరాలను ఒకే చోట పొందగలడు.
సమర్పించబడిన నిఘంటువులో, ఎవరైనా వ్యాఖ్యాతలు ఒక పదానికి ఒకటి కంటే ఎక్కువ అర్థాలు ఇచ్చినట్లయితే, ఆ అర్థాలన్నీ (సంస్కృత భాషలో) పదబంధంతో పాటు, వినియోగ స్థలం క్రమంలో తగిన గ్రంథ పట్టికను అందించడం ద్వారా అందించబడ్డాయి. ఈ కారణంగా, చాలా పదాల అర్థాలు చాలా పేజీలలో కనిపించాయి. ఉదాహరణకు, 'అగ్నే' అనే పదానికి అర్థం దాదాపు 11 పేజీలలో ఇవ్వబడింది. [6]
వ్యాఖ్యాతల పేర్ల సందర్భంలో గమనించదగ్గ విషయం ఏమిటంటే, స్కందస్వామి, స్కంద మహేశ్వరుల పేరిట ఇద్దరు వేర్వేరు వ్యాఖ్యాతల అర్థాలు అందించబడ్డాయి. అటువంటి అనేక శ్లోకాలపై రెండు వ్యాఖ్యానాలు అందుబాటులో ఉన్నాయి. అవి వరుసగా విడివిడిగా ఇవ్వబడ్డాయి. ఈ రెండింటి అర్థాలలో కూడా తేడా ఉంది. ఉదాహరణకు, 'ఏలే' [7], 'హిరణ్యం' [8], 'హోతారం' [9] మొదలైన పదాలు ఈ రెండింటిపై వరుసగా వ్యాఖ్యానాలు అందుబాటులో ఉన్న చోట చూడవచ్చు.
హిందీలో వ్రాయబడిన ఈ మొత్తం నిఘన్ంటువు 812 పేజీల స్వతంత్ర పుస్తకంగా 'ఋగ్వేద భాష్యకార ఔర్ మంత్రార్థదృష్టి ' అనే పేరుతో 'మహర్షి సాందీపని జాతీయ వేద విద్యా ప్రతిష్ఠాన్, ఉజ్జయిని' నుండి ప్రచురించబడింది. పైన పేర్కొన్న వ్యాఖ్యాతలందరూ ఇవే కాకుండా, T.V. కపాలి శాస్త్రితో సహా పన్నెండు మంది వ్యాఖ్యాతల పరిశోధనాత్మక విమర్శనాత్మక చర్చలు ఇందులో వివరంగా వివరించబడ్డాయి. [10] తరువాత, అతను ఈ పుస్తకం యొక్క అనుబంధంలో ఋగ్వేదానికి చెందిన మరొక వ్యాఖ్యాత పండిట్ రామ్‌నాథ్ వేదాలంకర్ యొక్క వ్యాఖ్యానాన్ని కూడా చేర్చాడు. [11] ఈ విధంగా ఇందులో చర్చించబడిన వ్యాఖ్యాతల మొత్తం పదమూడు మంది అయ్యారు.
ఆచార్య విశ్వబంధు శాస్త్రి రూపొందించిన 'వైదిక పదానుక్రమ కోష్' యొక్క తదుపరి దశగా ప్రొఫెసర్ జ్ఞాన్ ప్రకాష్ శాస్త్రి ఈ ప్రాజెక్ట్‌ను సమర్పించారు, ఋగ్వేదంలోని ప్రతి శ్లోకంతో పాటు వ్యాఖ్యాతలందరికీ అర్థాలు ఇవ్వాలి, తద్వారా పాఠకుడు తాను అనుకున్నది స్వీకరించవచ్చు. తగినది. ఈ తీర్మానాన్ని ప్రాతిపదికగా తీసుకొని, అతను యూనివర్సిటీ గ్రాంట్స్ కమీషన్, న్యూఢిల్లీ నుండి 'ఋగ్భాష్య-ప్రధాన్-కోష్' సృష్టికి ఒక పెద్ద పరిశోధన ప్రాజెక్ట్‌ను సమర్పించాడు, ఇది 2008 సంవత్సరంలో ఆమోదించబడింది. ఈ పని 2011లో పూర్తయింది. 2011 సంవత్సరంలో పరిమళ్ పబ్లికేషన్స్, శక్తినగర్, ఢిల్లీ నుండి మంజూరు. 2013లో ఎనిమిది భాగాలుగా ప్రచురించబడింది. [1] దీనికి ముందు, 'యజుర్వేదం-పదార్ధ-కోష్' ఆయనచే ప్రచురించబడింది.
మూలములు
మార్చుసూచన
మార్చు- ↑ 1.0 1.1 प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, महाभारत-पदानुक्रम-कोष, प्रथम खण्ड, परिमल पब्लिकेशंस, शक्तिनगर, नयी दिल्ली, प्रथम संस्करण-2017, (प्रस्तावना में उल्लिखित)।
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, प्रथम भाग, प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, परिमल पब्लिकेशन्स, शक्तिनगर, दिल्ली, प्रथम संस्करण-2013 ई॰, पृष्ठ-V.
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, प्रथम भाग, प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, परिमल पब्लिकेशन्स, शक्तिनगर, दिल्ली, प्रथम संस्करण-2013 ई॰, पृष्ठ-V,VI एवं 52-56 ('अग्निम्' पद)।
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, प्रथम भाग, प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, परिमल पब्लिकेशन्स, शक्तिनगर, दिल्ली, प्रथम संस्करण-2013 ई॰, पृष्ठ-773.
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, प्रथम भाग, पूर्ववत्, पृष्ठ-766.
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, प्रथम भाग, पूर्ववत्, पृष्ठ-59-69.
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, द्वितीय भाग, प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, परिमल पब्लिकेशन्स, शक्तिनगर, दिल्ली, प्रथम संस्करण-2013 ई॰, पृष्ठ-1078.
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, अष्टम भाग, प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, परिमल पब्लिकेशन्स, शक्तिनगर, दिल्ली, प्रथम संस्करण-2013 ई॰, पृष्ठ-5675.
- ↑ ऋग्भाष्य-पदार्थ-कोषः, अष्टम भाग, पूर्ववत्, पृष्ठ-5702.
- ↑ ऋग्वेद के भाष्यकार एवं उनकी मन्त्रार्थ दृष्टि, प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, महर्षि सांदीपनि राष्ट्रीय वेदविद्या प्रतिष्ठान, उज्जैन, द्वितीय संस्करण-२०१५, पृष्ठ-iv (प्राथम्यङ्किञ्चित्).
- ↑ ऋग्वेद के भाष्यकार एवं उनकी मन्त्रार्थ दृष्टि, प्रो॰ ज्ञानप्रकाश शास्त्री, महर्षि सांदीपनि राष्ट्रीय वेदविद्या प्रतिष्ठान, उज्जैन, द्वितीय संस्करण-२०१५, पृष्ठ-७६२.