ఏనుగు లక్ష్మణ కవి
ఏనుగు లక్ష్మణ కవి సా.శ.18 వ శతాబ్దికి (1797) చెందిన వాడు. కవి తల్లి గారి పేరు పేరమాంబ, తండ్రిగారి పేరు తిమ్మకవి. జన్మ స్థలము పెద్దాడ (ప్రస్తుత తూర్పుగోదావరిజిల్లాలోని గొల్లల మామిడాడకు దగ్గరలో ఉన్నది). లక్ష్మణ కవి ముత్తాత "పైడిపాటి జలపాలామాత్యుడు". ఈయన పెద్దాపుర సంస్థానాధీశ్వరుల వద్ద ఏనుగును బహుమానముగా పొందుట చేత కాలక్రమేణ వీరి యింటి పేరు "పైడిపాటి" నుండి "ఏనుగు" వారిగా స్థిర పడినది. ఆ జలపాల మంత్రి ముని మనుమడు లక్ష్మణ మంత్రి. ఆయన మనుమడు ఏనుగు లక్ష్మణ కవి. ఈ వంశము కవుల వంశముగనే కనబడుతున్నది. శ్రీ వత్సవాయి తిమ్మజగపతి వద్ద ఉన్న ప్రసిద్ధ కవి 'కవి సార్వభౌమ కూచిమంచి తిమ్మకవి, లక్ష్మణకవికి సమ కాలికుడు.లక్ష్మణ కవి, భర్తృహరి సంస్కృతంలో రచించిన సుభాషిత త్రిశతి తెలుగులోనికి "సుభాషిరత్నావళి" పేరు మీద అనువాదం చేసాడు. సుభాషిరత్నావళి నీతి, శృంగార, వైరాగ్య శతకములని మూడు భాగములు. భర్తృహరి సుభాషితములను తెలుగులోనికి అనువాదము చేసినవారు ముగ్గురు 1. ఏనుగు లక్ష్మణ కవి 2. పుష్పగిరి తిమ్మన 3. ఏలకూచి బాలసరస్వతి. వీటన్నింటిలోను ప్రజాదరణ పొంది అందరి నోళ్ళలో నానినవి "ఏనుగు లక్ష్మణ కవి" అనువాదాలు.
| ఏనుగు లక్ష్మణ కవి | |
|---|---|
| జననం | ఏనుగు లక్ష్మణ కవి సా.శ.18 వ శతాబ్ది పెద్దాడ |
| ఇతర పేర్లు | ఏనుగు లక్ష్మణ కవి |
| వృత్తి | తెలుగు కవి |
| ప్రసిద్ధి | భర్తృహరి సుభాషితాలను అనువాదం చేసినవాడు |
| మతం | హిందూ మతము |
| తండ్రి | తిమ్మకవి |
| తల్లి | పేరమాంబ |
ఈ సుభాషిత రత్నావళిని అతి మనోహరముగ, యథామూలముగ, ప్రౌఢముగ, సందర్భసముచిత శైలిలో కవి హృదయమును గ్రహించి రచియించె ననుట పెద్దల యభిప్రాయము. కాని దీని యెడల లోటుపాటులు ఉన్నాయి. పద్యములు రసవంతముగ నుండుటకు వానిని పండితులును పామరులును గూడ పఠించు చుండుటయే సాక్ష్యము.
ఉదాహరణలు:
మార్చునీతి శతకములోని ఒక పద్యం.
తివిరి యిసుమున తైలంబు దీయవచ్చు
దవిలి మృగతృష్ణలో నీరు ద్రావవచ్చు
తిరిగి కుందేటి కొమ్ము సాధింపవచ్చు
చేరి మూర్ఖుల మనసు రంజింపరాదు.
ఆకాశంబున నుండి శంభుని శిరం, బందుండి శీతాద్రి, సు
శ్లోకంబైన హిమాద్రినుండి భువి, భూలోకమునందుండి య
స్తోకాంభోధి, పయోధినుండి పవనాంధోలోకమున్ చేరె గం
గా కూలంకష, పెక్కుభంగులు వివేక భ్రష్ట సంపాతముల్.
ఉరుతర పర్వతాగ్రముననుండి దృఢంబగు ఱాతిమాద స
త్వరముగ త్రెళ్ళి కాయము హతంబుగ చేయుట మేలు, గాలి మే
పరిదొర వాత కేలిడుట బాగు, హుతాశన మధ్యపాతమున్
వరమగు, చారుశీల గుణవర్జన మర్హముకాదు చూడగన్.