కలిఖో పుల్
కలిఖో పుల్ ( 1969 జూలై 20 - 2016 ఆగస్టు 9) ఒక భారతీయ రాజకీయ నాయకుడు, 2016లో అరుణాచలప్రదేశ్కు తక్కువకాలం పనిచేసిన ముఖ్యమంత్రి[2] భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌కు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న హయులియాంగ్ విధానసభ నియోజకవర్గం నుంచి ఐదుసార్లు ఎన్నికయ్యాడు. కాంగ్రెస్ పార్టీ నుండి ఎన్నికైన కొద్దిమంది సభ్యుల మద్దతుతో, ప్రత్యర్థి పార్టీ అయిన భారతీయ జనతా పార్టీ సహకారంతో ఆయన అరుణాచల్ ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి పదవిని చేపట్టాడు. అయితే, ఈ నియామకానికి వ్యతిరేకంగా వివిధ కారణాల వల్ల భారత సుప్రీంకోర్టు తీర్పు ఇచ్చింది . 2016 ఆగస్టు 9 న, పుల్ ఇటానగర్ లోని తన అధికారిక నివాసంలో ఉరి వేసుకుని ఆత్మహత్య చేసుకున్నాడు. సెంట్రల్ బ్యూరో ఆఫ్ ఇన్వెస్టిగేషన్ (సిబిఐ) దర్యాప్తు చేయాలని డిమాండ్ చేస్తూ పుల్ మద్దతుదారులు ఇటానగర్‌లో నిరసన తెలిపారు.
కలిఖో ఫుల్ | |
|---|---|
 | |
| 8వ అరుణాచల ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి | |
| In office 19 ఫిబ్రవరి 2016 – 13 జూలై 2016 | |
| Deputy | కమెంగ్ డోలో |
| అంతకు ముందు వారు | రాష్ట్రపతి పాలన |
| తరువాత వారు | నాబం తుకి |
| నియోజకవర్గం | హయులింగ్ విధానసభ నియోజకవర్గం |
| శాసనసభ్యుడు హయులింగ్ విధానసభ నియోజకవర్గం | |
| In office 1995 – 9 ఆగస్టు 2016 | |
| అంతకు ముందు వారు | కప్రిసో క్రోంగ్ |
| తరువాత వారు | TBD |
| నియోజకవర్గం | హయులింగ్ విధానసభ నియోజకవర్గం |
| వ్యక్తిగత వివరాలు | |
| జననం | 1969 జూలై 20 [1] వల్లా, హవాయి, అంజా,అరుణాచల ప్రదేశ్, భారతదేశం |
| మరణం | 2016 ఆగస్టు 9 (వయసు 47) ఇటానగర్, అరుణాచల ప్రదేశ్ |
| రాజకీయ పార్టీ | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (−2016) పీపుల్స్ పార్టీ ఆఫ్ అరుణాచల ప్రదేశ్ (2016) |
| జీవిత భాగస్వామి | దంగ్వింసాయి ఫుల్, దాసాంగ్లు ఫుల్ |
| సంతానం | 6 |
| నివాసం | ఇటానగర్, భారతదేశం |
| వృత్తి | రాజకీయ నాయకుడు |
జీవితం తొలి దశలో
మార్చుపుల్ 1969 జూలై 20 న అంజవ్ జిల్లాకు చెందిన హవాయిలోని వల్లా గ్రామంలో జన్మించాడు. అతను కమన్ మిష్మి జాతికి చెందినవాడు.[3]
తన తల్లి మరణించేనాటికి అతనికి 13 నెలల వయస్సు. అతని తండ్రి తన ఆరు సంవత్సరాల వయస్సులో మరణించాడు. తరువాత అతను తన అత్త కుటుంబంతో కలసి నివసించాడు. అతను కట్టెలు సేకరించి ఆ కుటుంబాన్ని పోషించటానికి సహాయం చేశాడు. అతను తన 10 సంవత్సరాల వయసులో పాఠశాలను విడిచిపెట్టి హవాయి క్రాఫ్టు సెంటరులో వడ్రంగి కోర్సులో చేరాడు. అక్కడ అతను రోజుకు ₹1.5 (1.9¢ US) వేతనంగా సంపాదించాడు. అతను అక్కడ తాత్కాలిక ప్రాతిపదికన శిక్షకుడిగా కూడా పనిచేశాడు. ఎనభైల మధ్యలో హవాయి మిడిల్ స్కూల్ ప్రధానోపాధ్యాయుడు శ్రీ రామ్ నరేష్ ప్రసాద్ సిన్హా సలహా మేరకు అతను ఒక రాత్రి పాఠశాలలో చేరాడు.[4] చదువులో అతని పురోగతి చూసి, సిన్హా 6 వ తరగతిలో నేరుగా ప్రవేశానికి సంబంధించి చర్యలు తీసుకున్నాడు. ఆ సందర్భంలో, విద్యాశాఖ మంత్రి ఖాప్రిసో క్రోంగ్, లోహిత్ డిప్యూటీ కమిషనర్ డిఎస్ నెగి హాజరుకావాల్సిన పాఠశాలలో జరిగిన కార్యక్రమంలో స్వాగత ప్రసంగం కోసం అతనిని సిద్ధం చేశారు. కలిఖో చేసిన ప్రసంగం, దేశభక్తి గీతం ప్రేక్షకులను ఆకట్టుకోగలిగినందున, మిస్టర్ సిన్హా పుల్ ను హవాయి మిడిల్ స్కూల్ లో చేర్చుకున్నాడు. అంతేకాకుండా అతనికి స్కూల్ హాస్టల్ లో చోటు కల్పించాడు. పేద విద్యార్థులకు అధికారిక ఉపకార వేతనం లేనందున, ప్రధానోపాధ్యాయుడు, హవాయి సర్కిల్ ఆఫీసర్ మద్దతుతో; నెలవారీ ₹212 (US$2.70) ల వేతనం ఇచ్చేటట్లు సర్కిల్ ఆఫీసు, హవాయిలో కలిఖో కోసం కాపలాదారు ఉద్యోగం ఇప్పించాడు. తన పాఠశాల చివరి సంవత్సరంలో, అతను ప్రధాన కార్యదర్శి పదవితో విద్యార్థి ప్రతినిధిగా నామినేట్ అయ్యాడు. పుల్ తరువాత పాన్ దుకాణం తెరవడం, వెదురు కంచెలు, వెదురితో ఇళ్ళు తయారు చేయడం, కాంక్రీట్ నిర్మాణాలను నిర్మించడం ద్వారా జీవనం సాగించాడు. తరువాత, తేజులోని ఇందిరా గాంధీ కళాశాల నుండి ఆర్థికశాస్త్రంలో పట్టభద్రుడయ్యాడు . తరువాత న్యాయశాస్త్రం కూడా అభ్యసించాడు.[5]
ఒక ఇంటర్వ్యూలో పుల్ తాను దేవుణ్ణి నమ్మలేదని పేర్కొన్నాడు; "నేను దేవుణ్ణి నమ్మను ఎందుకంటే అఎందుకంటే నేను కష్టాల్లో ఉన్నప్పుడు ఆయన ఒక్కసారి కూడా నాకు సాయపడలేదు." [5]
1980 లలో, పుల్ ఆరు సంవత్సరాలు దీర్ఘకాలిక గ్యాస్ట్రిక్ సమస్యతో బాధపడ్డాడు. చికిత్స కోసం ఆర్థిక సహాయం పొందలేకపోయాడు. లోహిత్ నదిలోని వంతెనపై నుంచి దూకి ఆత్మహత్య చేసుకోవాలని అతను భావించాడు. కాని " అక్కడ ప్రజల ఉనికి కారణంగా అంత తీవ్రమైన చర్య తీసుకోలేకపోయానని" చెప్పాడు.[5] అతను డిప్యూటీ కమిషనర్ నేగి నుండి ఆర్థిక సహాయం పొంది గ్యాస్ట్రిక్ సమస్యకు చికిత్స పూర్తి చేశాడు.[5]
రాజకీయ జీవితం
మార్చుపుల్ హయులియాంగ్ విధానసభ నియోజకవర్గం నుండి 1995, 1999, 2004, 2009, 2014 సంవత్సరాల్లో భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ అభ్యర్థిగా పోటీ చేశాడు.[6] అతను మంత్రిగా ఫైనాన్స్, టాక్స్ & ఎక్సైజ్,, హెల్త్ & ఫ్యామిలీ వెల్ఫేర్ వంటి వివిధ శాఖలను నిర్వహించాడు. అతను 2003 నుండి 2007 వరకు ముఖ్యమంత్రి గెగాంగ్ అపాంగ్ ఆధ్వర్యంలో రాష్ట్ర ఆర్థిక మంత్రిగా ఉన్నాడు.[7] 2011 నవంబరు వరకు ఆయన మళ్లీ ఆర్థిక మంత్రిగా ఉన్నారు.[8]
2014 ఎన్నికల తరువాత, అతను ఆరోగ్య, కుటుంబ సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ బాధ్యతలు స్వీకరించగా, నాబమ్ తుకి ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నాడు. యువతలో నల్లమందు వ్యసనం గురించి ఆందోళన వ్యక్తం చేసిన అతను బాధిత జిల్లాల్లో వ్యసనం నిరోధక కేంద్రాలను నెలకొల్పాడు. ఏలకులు, కివీస్, రేగు పండ్లు, ఆపిల్, నారింజ వంటి ఉత్పత్తుల రైతులకు సాంకేతిక సహకారం, మార్కెటింగ్ సహాయం అందించడం లక్ష్యంగా అంజవ్ జిల్లాలో కమ్యూనిటీ హోర్తి-వ్యవసాయ ప్రాజెక్టును ప్రారంభించాడు.[9]
ఆరోగ్య, కుటుంబ సంక్షేమ మంత్రిగా ఉన్న కాలంలో, "సిబ్బంది , ఔషథ కొరతను తీర్చడానికి నిధులను సంపాదించేటప్పుడు రాష్ట్ర ఆరోగ్య సూచికలను మెరుగుపరిచేందుకు చేసిన ప్రయత్నాలు తరచూ రోడ్‌బ్లాక్‌లకు గురయ్యాయి" అని అతనిపై ఫిర్యాదు చేశారు.[10] ఇది ఇతర క్యాబినెట్ మంత్రులతో విభేదాలకు దారితీసింది. 2014 డిసెంబరులో అతనిని కేబినెట్ నుంచి తొలగించారు. పార్టీ వ్యతిరేక కార్యకలాపాల ఆరోపణలతో 2015 ఏప్రిల్‌లో ఆయనను ఆరేళ్లపాటు పార్టీ నుంచి బహిష్కరించారు.[11] షో కాజ్ నోటీసు కూడా ఇవ్వకపోవడంతో అరుణాచల్ ప్రదేశ్ కాంగ్రెస్ కమిటీ చర్యను "తన పని చేసినందుకు శిక్షించబడ్డాడు" అని చెప్పాడు.[10]
- ముఖ్యమంత్రిగా
2015 చివరలో, పుల్ కాంగ్రెస్ పార్టీ నుండి వైదొలిగారు. అతను 2016 ఫిబ్రవరి 19 న ఆపద్ధర్మ ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలను చేపట్టాడు.[12] ఆయన ప్రభుత్వానికి ప్రత్యర్థి పార్టీ భారతీయ జనతా పార్టీ మద్దతు ఇచ్చింది.[13] 2016 మార్చి 3 న ఆయన 30 మంది అసమ్మతి కాంగ్రెస్ ఎమ్మెల్యేలతో కలిసి అరుణాచల్ పీపుల్స్ పార్టీలో చేరాడు.[14] పుల్ ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నప్పుడు, అతని అధికారిక నివాసం పేద గ్రామస్తులకు వైద్య సహాయం కోసం తెరిచి ఉంది.[5]
భారత సుప్రీంకోర్టు 2016 జూలైలో పుల్ ప్రభుత్వాన్ని రద్దు చేసింది. పుల్ ప్రభుత్వం ఏర్పాటుపై గవర్నర్ జ్యోతి ప్రసాద్ రాజ్‌ఖోవా తీసుకున్న నిర్ణయాన్ని కోర్టు తోసిపుచ్చింది. షెడ్యూల్‌కు ఒక నెల ముందే డిసెంబరులో జరిగే అసెంబ్లీ సమావేశాన్ని పిలవడం ద్వారా రాజ్‌ఖోవా తిరుగుబాటుదారులకు నిశ్శబ్దంగా సహాయం చేస్తున్నారని కాంగ్రెస్ పార్టీ ఆరోపించింది. ఫ్లోర్ టెస్ట్ లేకుండా సభలో తన మెజారిటీని నిరూపించమని ముఖ్యమంత్రిని కోరకుండా ప్రభుత్వం కూడా ఏర్పడింది.[13] పుల్ తరువాత నాబమ్ తుకి బాధ్యతలు స్వీకరించాడు, కాని ఆయనను కాంగ్రెస్ ఎమ్మెల్యేలు అంగీకరించలేదు. పుల్, అసమ్మతి ఎమ్మెల్యేలు తిరిగి కాంగ్రెస్ లోకి వచ్చి పెమా ఖండుకు ముఖ్యమంత్రిగా మద్దతు ఇచ్చారు.[15][16][17]
మరణం
మార్చుపుల్ 2016 ఆగస్టు 9 న 47 సంవత్సరాల వయసులో మరణించాడు. ఆ రోజు ఉదయం అతను యోగా సాధన చేసిన గదిలో సీలింగ్ ఫ్యాన్ నుండి వేలాడుతున్నట్లు అతని శరీరం కనుగొనబడింది.[16] పోలీసులు మృతదేహాన్ని అదుపులోకి తీసుకొని శవపరీక్ష కోసం పంపారు.[18] ఇటానగర్‌లోని ముఖ్యమంత్రి బంగ్లాలో ఉరి వేసుకుని ఆత్మహత్య చేసుకున్నట్లు ఆరోపణలు వచ్చాయి. ఆయనకు ముగ్గురు భార్యలు, నలుగురు పిల్లలు ఉన్నారు.[18]
మూలాలు
మార్చు- ↑ "Kalikho Pul: Rise From A Remote Village To Chief Minister Of Arunachal Pradesh". NDTV. 20 February 2016. Retrieved 19 August 2016.
- ↑ "Arunachal will see repeat of Kargil, warns minister". The Times of India. New Delhi. 29 October 2014.
- ↑ "Kalikho Pul: Arunachal's 'minority' CM with half his tribe in China". Hindustantimes.com. 20 February 2016. Retrieved 15 June 2016.
- ↑ "Remembering Kalikho Pul, the Headmaster's Bright-Eyed Pupil From Walla Basti". Thewire.in. 11 August 2016. Archived from the original on 27 ఫిబ్రవరి 2017. Retrieved 12 ఆగస్టు 2019.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 "Kalikho Pul has spoken of attempting suicide earlier". 22 February 2016.[permanent dead link]
- ↑ "Sitting and previous MLAs from Hayuliang Assembly Constituency". 11 January 2014. Archived from the original on 15 జూలై 2016. Retrieved 9 August 2016.
- ↑ "Apang to formally inaugurate Anjaw district on Feb 14 – Oneindia". 12 February 2007. Archived from the original on 29 అక్టోబరు 2014. Retrieved 14 June 2016.
- ↑ The Arunachal Times (4 April 2015). "Pul alleges financial mismanagement by Govt". Archived from the original on 15 సెప్టెంబరు 2016. Retrieved 10 August 2016.
- ↑ "State's Health and Family Welfare Minister, Kalikho Pul launches community horti-farming project in Anjaw District". Nabam Tuki Website. Archived from the original on 19 సెప్టెంబరు 2016. Retrieved 10 August 2016.
- ↑ 10.0 10.1 "Punished for doing job: Pul". Telegraph India. Retrieved 10 August 2016.
- ↑ "Arunachal Pradesh Congress MLA expelled for anti-party activities". Economic Times. Archived from the original on 2016-08-26. Retrieved 10 August 2016.
- ↑ "Arunachal Pradesh: Two deputy chief minister in Kalikho Pul's cabinet". Economictimes.indiatimes.com. Retrieved 15 June 2016.
- ↑ 13.0 13.1 "In Arunachal Pradesh Ruling, Court's Damning Indictment Of Governor". Retrieved 9 August 2016.
- ↑ "Arunachal Pradesh: Two deputy chief minister in Kalikho Pul's cabinet". Retrieved 9 August 2016.
- ↑ "Kalikho Pul, Removed As Arunachal Chief Minister Weeks Ago, Found Hanging". Retrieved 9 August 2016.
- ↑ 16.0 16.1 "Crowd turns violent outside deceased Kalikho Pul's house". The Hindu. Retrieved 10 August 2016.
- ↑ "New leader unites Arunachal Congress". The Hindu.
- ↑ 18.0 18.1 Utpal Parashar (9 August 2016). "Ex-CM Kalikho Pul's suspected suicide sparks protests in Itanagar".
బయటి లంకెలు
మార్చు- Rajashekhar (2016-03-13). "అప్పుడు అనాథగా ఆత్మహత్యాయత్నం: ఇప్పుడు సీఎం అయ్యారు". telugu.oneindia.com. Archived from the original on 2019-08-12. Retrieved 2019-08-12.