చుట్టకాముడు
- చుట్టకాముడు తెలంగాణా ప్రజాపోరాట కాలంలో పోరాట జీవిత గాథలను ప్రతిబింబించే జానపద నృత్యం.
నాట్యరీతి మార్చు
పిల్లలు బొడ్డెమ్మ ఆడుతారు. పెద్దలు బతుకమ్మ ఆట ఆడుతారు. ఇందులో నృత్యమూ, పాట కలసి కట్టుగా వుంటాయి. బొడ్డెమ్మ, బతుకమ్మ, చుట్ట కాముడు ఈ మూటి నృత్యగానాలు దాదాపు ఒకే లాగా వుంటాయని జయధీర్ తిరుమల రావు గారు ప్రజా సాహితి సంచికలో ఉదహరించారు. ఈ మూడు రూపాలూ, నాట్లు వేసే సమయం లోనూ కలుపు తీసే సమయం లోనూ, కోతల సమయంలోనూ, నూర్పిడి సమయం లోనూ ఏర్పడిన స్వరూపాలే. కలుపు తీసే సమయంలో పాడుకునే పాటనే స్త్రీలు విరామ సమయంలో బతుకమ్మ పాటగా పాడు కుంటారు. రాను రాను బతుకమ్మ పాటలో శారీరకమైన పని పోయి నృత్యం చోటు చేసుకుంది. కలుపు తీయడమనే చేతుల శ్రమ చప్పట్లు కొట్టడంగా మారింది. పని పాటల్లో శ్రామికి స్త్రీలు జీవితాన్ని పాడుకున్నా, పండుగల సందర్భంలో గౌరమ్మ మీదో, బొడ్డెమ్మ మీదో పాడు కోక తప్పదు. కానీ తెలంగాణా ప్రజాపోరాట కాలంలో పోరాట జీవిత కథలనే, బతకమ్మ పాటల్లోనూ, చుట్ట కాముడు నృత్యాల్లోనూ ప్రతిబింబించారు.
శక్తి వంతమైన కళారూపం మార్చు
తెలంగాణా పోరాట కాలంలో నల్లగొండ జిల్లాలో చుట్ట కాముడు చాల ప్రసిద్ధి పొందింది. నైజాం ప్రభుత్వానికి ఒక నివేదిక సమర్పిస్తూ కందూరి ఈశ్వర దత్తు లాంటి వారు కూడా చుట్ట కాముడు చాల శక్తి వంతమైన కళా రూపంగా పేర్కొన్నారు. స్త్రీలు పాల్కొనే చుట్ట కాముడు ఆటకి దగ్గరగా వున్న ధులా కళా రూపాన్ని పురుషులు రాత్రి పూట ప్రదర్శిస్తారు.
ఉయ్యాల పదం మార్చు
పోరాట కాలంలో మల్లు స్వరాజ్యం వ్రాసిన వీరమట్టా రెడ్డి ఉయ్యాలో అనీ, ధీర ఆనంతా రెడ్డి ఉయ్యాలో అని చుట్టూ తిరుగుతూ చేసే నృత్యం ఎంతో ఉత్తేజాన్ని కలిగించేది. ఆ పోరాట కాలంలో పాదిన అనేక పాటల్లో, ఉయ్యాలోఅని, ఎన్నియాలో అనీ, చంద మామా అని వంతలు ఉపయోగించే వారు. ఉయ్యాలో అనడం వల్ల అది ఉయ్యాల పాట కాదు. వంత మాత్రమే. పోరాట కాలంలో ఎక్కువగా, అమర వీరుల మీదే ఈ పాత బాణీలతో పాడు కున్నారు. ఉదాహరణకు:
వీరామట్టా రెడ్డి ఉయ్యాలో..........
ధీర అనంతా రెడ్డి ఉయ్యాలో............
అంటూ సాగుతుంది.
మూలాలు మార్చు
- తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం, హైదరాబాదు వారు 1992 సంవత్సరంలో ముద్రించిన డా. మిక్కిలినేని రాధాకృష్ణ మూర్తి గారు రచించిన తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు
యితర లింకులు మార్చు
- తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం, హైదరాబాదు వారు 1992 సంవత్సరంలో ముద్రించిన డా. మిక్కిలినేని రాధాకృష్ణ మూర్తి గారు రచించిన తెలుగువారి జానపద కళారూపాలు