పృథ్వీరాజ్ చౌహాన్

పృథ్వీరాజ్ చౌహాన్ (1168-1192 క్రీ.శ రాజపుత్ర వంశమైన చౌహాన్ (చౌహమాన) వంశానికి చెందిన ప్రముఖ చక్రవర్తి. ఈయన 12వ శతాబ్దపు రెండవ అర్ధభాగంలో ఉత్తర భారతదేశాన్ని పాలించాడు. పృథ్వీరాజు ఢిల్లీని పాలించిన రెండవ చివరి హిందూ చక్రవర్తి. (చివరి హిందూ చక్రవర్తి హేమూ). 11 ఏళ్ల వయసులో 1179లో సింహాసనాన్ని అధిష్టించిన పృథ్వీరాజు అజ్మీరు, ఢిల్లీలు జంట రాజధానులుగా పరిపాలించాడు. ప్రస్తుత రాజస్థాన్, హర్యానా రాష్ట్రాలలోని చాలామటుకు ప్రాంతం పృధ్వీరాజు పాలనలో ఉన్నది. ఈయన ముస్లిం దండయాత్రలకు వ్యతిరేకంగా రాజపుత్రులను సంఘటితం చేశాడు. పృథ్వీరాజు, కనౌజ్ ను పరిపాలించిన ఘడ్వాల రాజు జయచంద్ర కూతురైన సంయుక్త (సంయోగిత) ను లేవదీసుకొనిపోయి పెళ్ళి చేసుకోవటం భారతదేశపు జనసాహిత్యంలో చాలా ప్రసిద్ధమైన ప్రేమకథ. పృథ్వీరాజు ఆస్థానకవి, స్నేహితుడైన చంద్ బర్దై వ్రాసిన పృథ్వీరాజ్ రాసో అనే కావ్యం ఈ కథపై ఆధారితమైనదే.పృథ్వీరాజు 1191లో మొదటి తారాయిన్ యుద్ధంలో గెలిచాడు.

నేపథ్యం

సమాచార మూలాలు

పృథ్వీరాజ్ పాలన కాలానికి చెందిన శాసనాలు కొంత తక్కువగా ఉన్నాయి. రాజు తనను గురించితానుగా శాసనాలలో వివరణ ఇవ్వలేదు. ఆయన గురించిన చాలా సమాచారం మధ్యయుగ పురాణ గాథలు నుండి లభించింది. తారైన్ యుద్ధం వంటి ముస్లిం పోరాటాలతో అతను హిందూ, జైన రచయితలు అనేక మధ్యయుగ కావ్యాలలో (పురాణ కవితలు) ఆయనను గురించి పేర్కొన్నారు. వీటిలో హమ్మరా మహాకవియా, పృథ్వీరాజ్ రాస్సోలలో పృథ్వీరాజ విజయాల వివరణలు ఉన్నాయి. ఈ గ్రంథాల్లో వృత్తాకార వివరణలు ఉన్నాయి. అయినప్పటికీ ఇవి పూర్తిగా నమ్మదగినవి కాదు.పృథ్వీరాజ్ పాలన నుండి ఉనికిలో ఉన్న ఏకైక సాహిత్య గ్రంథం పృథ్వీరాజ విజయ.గొప్ప రాజుగా ప్రాచుర్యం పొందిన పృథ్వీరాజ్ రాసో రాజు ఆస్థాన కవి చంద్ బర్దై చేత వ్రాయబడింది. అయినప్పటికీ అతిశయోక్తి కలిగిన రచనలుగా భావించబడిన వాటికి చరిత్రలో ప్రయోజనం ఉండదు.

పృథ్వీరాజ్ గురించి ప్రస్తావించిన ఇతర కథనాలు, గ్రంథాలు ప్రబంధ-చింతామణి, ప్రబంధ కోశ, పృథ్వీరాజ ప్రబంధం ఉన్నాయి. అవి ఆయన మరణం తరువాత శతాబ్దాల అనంతరం అక్షరబద్ధం చేసారు. అతిశయోక్తి, విశ్వనీయతలేని సంఘటనలు ఉన్నాయి. ప్రబంధం-చింతామణి, పృథ్వీరాజ-ప్రబంధం పృథ్వీరాజుని అసమర్ధ రాజుగా తన పతనానికి తానే కారణం అయినట్లు వర్ణించాయి. క్రీ.పూ. 1336 లో వ్రాయబడిన ఖరతార జైన్ సన్యాసుల జీవిత చరిత్రలను గురించి వ్రాసిన ఖరతారా-గచ్చ-పట్టావళి అనే సంస్కృత గ్రంథంలో పృథ్వీరాజ్ సుమారు క్రీ.పూ. 1250 కాలానికి చెందినవాడని వ్రాయబడింది. చందేలాకు చెందిన కవి జగనికా కూడా ఆల్హా-ఖండ (లేదా అల్హా రసో) చండేలాలకు వ్యతిరేకంగా పృథ్వీరాజు చేసిన యుద్ధం గురించి అతిశయోక్తిగా వివరించాడు.

పుట్టుక

పృథ్వీరాజ్ చహమాన రాజు సోమేశ్వరా, రాణి కర్పూరదేవి (ఒక కలాచూరి యువరాణి) కు జన్మించాడు.వారి తండ్రి సోమేశ్వరాను తన తల్లి బంధువులు గుజరాతులోని చాళుఖ్యరాజసభకు తీసుకుని వెళ్ళారు. ఆయన చాళుఖ్యుల రాజసభలో ఉన్న సమయంలోనే పృథ్వీరాజు, అతని తమ్ముడు హరిరాజా ఇద్దరూ గుజరాతులో జన్మించాడు. పృథ్వీరాజ విజయ ప్రకారం పృథ్వీరాజ్ జ్యేష్తా నెల 12 వ రోజు జన్మించాడు. ఈ గ్రంధంలో తన పుట్టిన సంవత్సరాన్ని ప్రస్తావించలేదు. కానీ తన జన్మ సమయంలో జ్యోతిషశాస్త్ర ఆధారిత జాతకచక్రాన్ని అందిస్తుంది. జాతకచక్ర ఆధారంగా దశరథ శర్మ కాలాన్ని గణించి ఆయన పృథ్వీరాజు పుట్టిన సంవత్సరం క్రీ.పూ. 1166 (విక్రమ సంవత్సరం 1223) గా నిర్ణయించాడు.

విద్య

పృథ్వీరాజు గురించిన మధ్యయుగ జీవిత చరిత్రలు అతను బాగా చదువుకున్నాడని సూచిస్తున్నాయి. పృధ్వీరాజా విజయం ఆయనకు 6 భాషలలో ప్రావీణ్యం ఉందని సూచించింది. పృథ్వీరాజ్ రాసో 14 భాషలను నేర్చుకున్నాడని వివరిస్తుంది. ఇది ఒక అతిశయోక్తిగా భావించబడుతుంది. చరిత్ర, గణితం, ఔషధం, సైనిక, పెయింటింగు, తత్వశాస్త్రం (మీమాంస), వేదాంతశాస్త్రం వంటి అనేక అంశాలలో అతను బాగా ప్రావీణ్యం పొందాడని రసో వ్యాఖ్యానించాడు. ఈ రెండు రచనల్య్ ఆయన విలువిద్యలో ప్రత్యేకంగా నైపుణ్యం కలిగి ఉన్నాయని పేర్కొన్నాయి.

అధికారబాధ్యత

రెండవ పృథ్వీరాజా తరువాత పృథ్వీరాజు తండ్రి సోమేశ్వరా చహమానా రాజు కిరీటాన్ని ధరించిన తరువాత పృథ్వీరాజు గుజరాతు నుండి అజ్మీరుకు మారిపోయాడు. క్రీ.పూ. 1177 లో (విక్రమ సంవత్సరం 1234) పృథ్వీరాజు 11 సంవత్సరాల వయసులో ఉన్నప్పుడు సోమదేవరా మరణించాడు. సోమేశ్వరా పాలన చివరి శిలాశాసనం, పృథ్వీరాజు పాలనా మొదటి శాసనం ఈ సంవత్సరం నాటివి. ఆ సమయంలో చిన్న వయస్సులో ఉన్న పృథ్వీరాజు తన తల్లి రాజప్రాతినిర్ధ్యం వహిస్తుండగా సింహాసనం అధిరోహించాడు. సోమేశ్వరా సింహాసనంపై పృథ్వీరాజును సింహాసనం అధిష్టింపజేసి ఆ తరువాత విశ్రాంతజీవితం గడపడానికి వనవాసానికి వెళ్ళాడని హమీరా మహాకవి పేర్కొన్నాడు. అయితే ఇది సందేహాస్పదంగా ఉంది

Early reign

During his early years as the king, Prithviraj's mother managed the administration, assisted by a regency council.

Kadambavasa served as the chief minister of the kingdom during this period. He is also known as Kaimasa, Kaimash or Kaimbasa in the folk legends, which describe him as an able administrator and soldier devoted to the young king. Prithviraja Vijaya states that he was responsible for all the military victories during the early years of Prithviraj's reign. According to two different legends, Kadambavasa was later killed by Prithviraj. The Prithviraja-Raso claims that Prithviraj killed the minister after finding him in the apartment of the king's favourite concubine Karnati. Prithviraja-Prabandha claims that a man named Pratapa-Simha conspired against the minister, and convinced Prithviraj that the minister was responsible for the repeated Muslim invasions. Both these claims appear to be historically inaccurate, as the much more historically reliable Prithviraja Vijaya does not mention any such incident.

Bhuvanaikamalla, the paternal uncle of Prithviraj's mother, was another important minister during this time. According to Prithviraja Vijaya, he was a valiant general who served Prithviraj as Garuda serves Vishnu. The text also states that he was "proficient in the art of subduing nāgas". According to the 15th-century historian Jonaraja, "naga" here refers to elephants. However, Har Bilas Sarda interpreted Naga as the name of a tribe, and theorized that Bhuvanaikamalla defeated this tribe.

According to historian Dasharatha Sharma, Prithviraj assumed actual control of the administration in 1180 CE (1237 VS).