పోర్ట్ బ్లెయిర్

శ్రీ విజయపురం
(పోర్ట్ బ్లెయిర్)
శ్రీ విజయపురం ; (పోర్ట్ బ్లెయిర్)
నగరం
	శ్రీ విజయపురం ; (పోర్ట్ బ్లెయిర్) భారతదేశంలో అండమాన్ నికోబార్ దీవులు స్థానం శ్రీ విజయపురం ; (పోర్ట్ బ్లెయిర్) శ్రీ విజయపురం ; (పోర్ట్ బ్లెయిర్) (Bay of Bengal)
	Coordinates: 11°40′06″N 92°44′16″E / 11.66833°N 92.73778°E
దేశం	భారతదేశం
రాష్ట్రం	అండమాన్ నికోబార్ దీవులు
జిల్లా	సౌత్ అండమాన్ జిల్లా
Government
• Type	నగరపాలక సంస్థ
• Body	పోర్ట్ బ్లెయిర్ నగరపాలక సంస్థ
విస్తీర్ణం
• Total	94.34 కి.మీ2 (36.42 చ. మై)
Elevation	16 మీ (52 అ.)
జనాభా (2011)
• Total	1,00,186
Time zone	UTC+5.30

శ్రీ విజయపురం (పోర్ట్ బ్లెయిర్)^[2], భారతదేశ, కేంద్రపాలిత ప్రాంత భూభాగమైన బంగాళాఖాతంలోని అండమాన్ నికోబార్ దీవుల రాజధాని నగరం, ద్వీపాల స్థానిక పరిపాలనా ఉపవిభాగం (తహసిల్ ), దక్షిణ అండమాన్ జిల్లాకు ప్రధాన కార్యాలయ కేంద్రస్థానం.ఇది కేంద్రపాలిత ప్రాంత భూభాగమైన అండమాన్ నికోబార్ దీవులలో ప్రకటించిన ఏకైక పట్టణం.పోర్ట్ బ్లెయిర్ అండమాన్ నికోబార్ దీవులను సందర్శించడానికి ప్రవేశ కేంద్రంగా పనిచేస్తోంది.ప్రధాన భారత భౌగోళం నుండి పోర్ట్ బ్లెయిర్ చేరుకోవటానికి వాయు, సముద్ర మార్గాల ద్వారా ప్రయాణవసతి సౌకర్యాలు ఉన్నాయి.భారత ప్రధాన భూభాగం నుండి విమానం ద్వారా పోర్ట్ బ్లెయిర్ వీర్ సావర్కర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం చేరుకోవటానికి 2 నుండి 3 గంటల సమయం పట్టింది. పోర్ట్ బ్లెయిర్‌లోని హడ్డో వార్ఫ్ నుండి కోల్‌కతా, చెన్నై, విశాఖపట్నం చేరుకోవడానికి సముద్రమార్గం ద్వారా 3 నుండి 4 రోజులు కాలం పట్టింది.పోర్ట్ బ్లెయిర్ నగరంలో అనేక మ్యూజియంలు, భారత నావికాదళానికి చెందిన తీరరక్షక నావికాదళ స్థావరం.అండమాన్ నికోబార్ పోలీస్, అండమాన్, నికోబార్ కమాండ్ సముద్ర వైమానిక, స్థావరాలతో పాటు,భారత సాయుధ మొదటి ఇంటిగ్రేటెడ్ ట్రై-కమాండ్ దళాల భారత వైమానిక దళాల స్థావరాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి.^[3]

పోర్ట్ బ్లెయిర్ చారిత్రాత్మక సెల్యులార్ జైలు కార్బిన్స్ కోవ్, వాండూర్, రాస్ ఐలాండ్, వైపర్ ఐలాండ్ వంటి ఇతర చిన్న ద్వీపాలకు కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది. ^[4] ఇవి ఒకప్పుడు బ్రిటిష్ వలసవాదులకు నివాసంగా ఉండేవి.నగరాలలో ఒకటిగా అభివృద్ధి చెందవలసిన స్మార్ట్ సిటీస్ క్రింద, స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్ పోర్ట్ బ్లెయిర్ ను ఎంపిక చేసింది. ^[5]

సెప్టెంబరు 2024లో పోర్ట్ బ్లెయిర్ పేరు మార్చుతూ భారత ప్రభుత్వం నిర్ణయం తీసుకుంది. దీంతో పోర్ట్ బ్లెయిర్‌ను శ్రీ విజయపురంగా పిలవాలని కేంద్ర హోంశాఖ మంత్రి అమిత్ షా ట్విటర్ వేదికగా వెల్లడించాడు.^[2]^[6]

పూర్వ చరిత్ర

అండమాన్ తెగలు ఉత్తర ఆఫ్రికానుండి 60,000 సంవత్సరాల క్రితం వలస వచ్చినప్పటి నుండి దగ్గరి సమాజాలలో నివసించారు.^[7] 30,000 సంవత్సరాల క్రితం అండమనే తెగలు ఆఫ్రికా పూర్వీకులు ఆధునిక మానవుల ఆఫ్రికా మూలాల మానవ పరిణామం నుండి విడిపోయాయని జీనోమ్ అధ్యయనాలు రుజువు చేస్తున్నాయి. పోర్ట్ బ్లెయిర్ సమీపంలోని చోలాదరి వద్ద భారతదేశం మానవశాస్త్ర అవలోకనం ద్వారా తవ్విన మట్టిదిబ్బల నుండి వంటగది రేడియో కార్బన్ డేటింగ్ అధ్యయనాలు మరో రుజువును అందిస్తున్నాయి. అండమాన్ తెగలు కనీసం 2,000 సంవత్సరాలు క్రితం నుండి ఇక్కడ నివసిస్తున్నట్లు ఆధారాల ద్వారా తెలుస్తోంది.^[8] ^[9]

ఆధునిక చరిత్ర

గ్రేట్ అండమాన్ ఆగ్నేయ సముద్రంలోని చాతం ద్వీపంలో బెంగాల్ ప్రభుత్వం 1789 లో ఒక శిక్షా కాలనీని (జైలు) స్థాపించింది.దీనికి ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీకి చెందిన ఆర్కిబాల్డ్ బ్లెయిర్ గౌరవార్థం పోర్ట్ బ్లెయిర్ అని పేరు పెట్టారు.రెండు సంవత్సరాల తరువాత,ఈ కాలనీ గ్రేట్ అండమాన్ ఈశాన్య భాగానికి మారింది.అడ్మిరల్ విలియం కార్న్వాలిస్ పేరు మీద పోర్ట్ కార్న్వాలిస్ అని పేరు పెట్టారు. అయినప్పటికీ, శిక్షా కాలనీలో చాలా వ్యాధులు, మరణాలు ఎక్కువుగా ఉన్నందున, ప్రభుత్వం దీనిని 1796 మేలో నిలిపివేసింది.

ఆంగ్లో-బర్మీస్ యుద్ధానికి సైన్యాన్ని తీసుకువెళ్ళే నౌకాదళం 1824లో పోర్ట్ కార్న్‌వాలిస్ మొదటి సారిగా సందర్శించింది.1830, 1840 లలోఅండమాన్ లపైకి వచ్చిన ఓడలపై స్థానికులు తరచుగా దాడిచేసి అండమాన్ దీవుల సిబ్బందిని చంపి, బ్రిటిష్ ప్రభుత్వాన్ని భయపెట్టారు.1855లో అప్పటి ప్రభుత్వం దోషుల స్థాపనతో సహా ద్వీపాలలో మరొక పరిష్కారాన్ని ప్రతిపాదించింది.కానీ భారత తిరుగుబాటుదారులు దాని నిర్మాణంలో ఆలస్యం చేసారు.

బ్రిటిష్ వారికి ఏదేమైనా, తిరుగుబాటు వలన చాలా మంది కొత్త ఖైదీలను అందించినందున,ఇది కొత్త అండమాన్ లో జైలుఏర్పాటు అత్యవసర అవసరంగా పరిష్కారమార్గంగా సూచించింది1857 నవంబరులో పోర్ట్ బ్లెయిర్ వద్ద పునర్నిర్మించిన నిర్మాణం ప్రారంభమైంది.చిత్తడి సమీపంలో ఉండకుండా పాత శిక్షా కాలనీ అనేక సమస్యలకు మూలంగా అనిపించింది.శిక్షా కాలనీ మొదట వైపర్ ద్వీపంలో ఉంది.దోషులు,ఎక్కువగా రాజకీయ ఖైదీలు, క్రూరమైన, అవమానకరమైన పరిస్థితులలో కఠినమైన శ్రమతో జీవిత ఖైదు అనుభవించారు. చాలా మందిని ఉరితీశారు.మరికొందరు వ్యాధులు, ఆకలితో మరణించారు.1864 నుండి 1867 మధ్య రాస్ ద్వీపం ఉత్తర భాగంలో దోషపూరిత శ్రమతో శిక్షా స్థాపన కూడా నిర్మించబడింది. ^[10] ఈ నిర్మాణాలు ఇప్పుడు శిథిలావస్థలో ఉన్నాయి. ^[11]

19 వ శతాబ్దం చివరలో భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమం పెరుగుతూనే ఉండటంతో, 1896 నుండి 1906 మధ్యకాలంలో అపారమైన సెల్యులార్ జైలును భారతీయ దోషులు,ఎక్కువగా రాజకీయ ఖైదీలును, ఏకాంత నిర్బంధంలో ఉంచడానికి నిర్మించారు.సెల్యులార్ జైలును కాలా పానీ అని కూడా పిలుస్తారు.భారతీయ దోషుల పట్ల హింస, సాధారణ దుర్వినియోగం కారణంగా దానికి ఈ పేరు పెట్టారు.

అండమాన్ నికోబార్ రాజధాని పోర్ట్ బ్లెయిర్ వద్ద ఉన్న విమానాశ్రయానికి వీర్ సావర్కర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం అని పేరు పెట్టారు.హిస్టారిక్ బిల్డింగ్ అండ్ మాన్యుమెంట్స్ కమిషన్ ఫర్ ఇంగ్లాండ్ చేత నిర్మించిన ఇండియా భవనం స్మారక నీలం ఫలకంపై " వినాయక్ దామోదర్ సావర్కర్ 1883-1966 భారత దేశభక్తుడు తత్వవేత్త ఇక్కడ నివసించారు" అని రాశారు.రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో,రక్షణ సైన్యం వ్యతిరేకతలేకుండా ఈద్వీపాలను జపనీయులు 1942 మార్చి 23 న ఆక్రమించారు.1945 అక్టోబరులో బ్రిటిష్ దళాలు తిరిగి ద్వీపాలను వశపర్చుకున్నాయి. ^[12] రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో పోర్ట్ బ్లెయిర్ సుభాస్ చంద్రబోస్ ఆధ్వర్యంలో 1943 నుండి 44 వరకు,ఆజాద్ హింద్ ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యాలయంగా పనిచేసింది.2004 హిందూ మహాసముద్రం భూకంపం సునామీ ప్రభావం ఉన్నప్పటికీ, పోర్ట్ బ్లెయిర్ నగరం,ద్వీపాలలో సహాయక చర్యలు అందించటానికి తగినంతగా ఒక స్థావరంగా పనిచేసింది

వాతావరణం

పోర్ట్ బ్లెయిర్‌లో ఉష్ణమండల రుతుపవనాల వాతావరణంఉంది. సగటు ఉష్ణోగ్రతలో తక్కువ వ్యత్యాసం,ఏడాది పొడవునా పెద్ద మొత్తంలో అవపాతం ఉంటుంది. జనవరి, ఫిబ్రవరి,మార్చి మినహా అన్ని నెలలు గణనీయమైన వర్షపాతం ఉంటుంది.

జనాభా

2011 భారత జనాభా లెక్కలు ఆధారంగా, పోర్ట్ బ్లెయిర్‌ మొత్తం జనాభా 1,00,608 మంది కాగా అందులో పురుషులు 53,242 (52.92%) స్త్రీలు 47,361 (47.07%) మంది ఉన్నారు.6 సంవత్సరాల వయసులోపు గల పిల్లలు 9357 (9.3%) మంది ఉన్నారు.^[13]