భూమి: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
+పెరిహిలియన్ మరియుఅఫీలియన్ లింకు |
ChaduvariAWB (చర్చ | రచనలు) చి AWB వాడి RETF మార్పులు చేసాను, typos fixed: మార్చ్ → మార్చి , లో → లో (3), కు → కు (4), గా → గా (3), ద్వార using AWB |
||
పంక్తి 89:
[[File:Bhumi-Te.ogg]]
{{హిందూ మతము}}
'''భూమి''' సూర్యుడి నుండి మూడవ గ్రహం మరియు సౌర వ్యవస్థలో అతి పెద్ద వ్యాసం, ద్రవ్యరాశి మరియు సాంద్రత గల [[గ్రహం]]. భూమిని ''ప్రపంచం ''
భూమి మనుషులతో సహా లక్షలాది [[జీవులు|జీవరాశులకు]],<ref>{{cite journal
Line 100 ⟶ 99:
| accessdate=2007-08-14
| doi=10.1126/science.241.4872.1441
| pmid=17790039 }}</ref> నిలయం. మొత్తం విశ్వంలో జీవం ఉన్న ప్రదేశం భూమి మాత్రమే. భూగోళం [[భూమి యొక్క వయసు
| first=G.B. | last=Dalrymple | year=1991
| title=The Age of the Earth | publisher=Stanford University Press | location=California
Line 121 ⟶ 120:
}}</ref> ఆవిర్భవించింది మరియు దాని ఉపరితలంపై జీవం లక్ష కోట్ల సంవత్సరాల క్రితమే కనిపించింది. అప్పటినుండి, భూమి యొక్క [[జీవావరణం]] దాని వాతావరణాన్ని మరియు ఇతర అజీవ పరిస్థితులను మార్చివేసి జీవం వ్యాపించటానికి మరియు ఓజోన్ పొర ఏర్పడటానికి తోడ్పడింది. ఓజోన్ పొర మరియు భూమి యొక్క అయస్కాంత క్షేత్రం ప్రమాదకర కిరణాలను అడ్డుకొని జీవులను కాపాడుతాయి. భూమి యొక్క భౌతిక లక్షణాలు, దాని చరిత్ర మరియు కక్ష్య ప్రాణులు నిలదొక్కుకోడానికి సహాయం చేసాయి. మన ప్రపంచం మరో 1.5 లక్ష కోట్ల సంవత్సరాల పాటు జీవించడానికి అనుకూలంగా ఉంటుందని అంచనా. ఆతర్వాత, సూర్యుని అతి ప్రకాశం వల్ల జీవావరణం నశించిపోతుంది.<ref name="carrington"/>
భూగోళం యొక్క బాహ్య పొరను ఎన్నో ఫలకాలుగా లేదా టెక్టోనిక్ ప్లేట్లుగా విభజించవచ్చు. ఆ పొరలు ఎన్నో లక్షల సంవత్సరాలుగా ఉపరితలంపై ప్రయాణిస్తూ వస్తున్నాయి. భూమి మీద దాదాపు 71 శాతం ఉపరితలం ఉప్పునిటితో కప్పబడి ఉంది మరియు మిగిలిన భాగంలో ఖండాలు మరియు [[ద్వీపాలు]] ఉన్నాయి. జీవానికి అవసరమైన ద్రవరూపంలోని నీరు వేరే ఏ గ్రహంలోను కనుగొనబడలేదు. ఎందుకంటే ఇతర గ్రహాలు మిక్కిలి వేడిగా లేదా చల్లగా ఉంటాయి. అయినా పూర్వం అంగారక గ్రహంపై ద్రవ నీరు ఉండినట్లు నిర్ధారించబడింది మరియు అది ఇప్పుడు కూడా ఉండే అవకాశాలు ఉన్నాయి. చూడండి:
* <cite>{{cite news
Line 142 ⟶ 140:
| author=Tinetti, G. ''et al.'' | title=Water vapour in the atmosphere of a transiting extrasolar planet
| journal=Nature | month=July | year=2007 | volume=448
| pages=169–171 | url=http://www.nature.com/nature/journal/v448/n7150/abs/nature06002.html | doi = 10.1038/nature06002 }}</ref> భూమి యొక్క అంతర్భాగం ఎప్పుడు చురుగ్గా ఉంటూ, ఒక మందమైన ఘన పదార్ధపు మాంటిల్, అయస్కాంత కక్షను ఏర్పాటు చేసే ద్రవ
భూమి విశ్వంలోని సూర్యుడు మరియు చంద్రుని వంటి ఇతర గ్రహాలు, పదార్ధాలతో కలిసి ఉంటుంది. ప్రస్తుతం, భూగోళం తన చుట్టూ తను తిరగడానికి పట్టే సమయం కంటే అది సూర్యుని చుట్టూ ఒకసారి భ్రమించడానికి పట్టే సమయం సుమారు 366.26 రెట్లు. ఈ సమయాన్ని [[నక్షత్ర సంవత్సరం|సంవత్సరం]] అంటారు, ఇది 365.26 రోజులకి సమానం. భూమి యొక్క కక్ష్య తిరుగుతూ 23.4° లంబంగా గ్రహ మార్గం వైపు వంగి ఉంటుంది<ref>యోదర్ చార్లెస్ ఎఫ్. (1995:8).</ref>]]దీనివల్ల భూ గ్రహంపై కాలాలు ఏర్పడతాయి, ఇవి సంవత్సరం పొడుగునా మారుతూ ఉంటాయి. భూమికి ఉన్న సహజ ఉపగ్రహం [[చంద్రుడు]] ఒక్కటే, అది 4.53 బిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం గ్రహమార్గం వైపు పయనించడం మొదలు పెట్టింది. ఇది సముద్రంలో అలలు రావడానికి కారణం అవుతూ, భూ గ్రహం సూర్యుని చుట్టూ తిరగడాన్ని తగ్గిస్తుంది. 4.1 మరియు 3.8 బిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం, ఉల్కలు ఒకదానితో మరొకటి ఢీకొనడం వల్ల భూమి ఉపరితలంపై కొన్ని మార్పులు సంభవించాయి.
మినరల్స్ మరియు బయోస్పియర్లో ఉన్న పదార్ధాలు, మనుషులు కావలసిన అవసరాలను తీర్చడానికి ఉపయోగ పడుతున్నాయి. భూమ్మీద నివసిస్తున్న వారందరూ గుంపుగా 200 సోవరిన్ రాష్ట్రాలను ఏర్పాటు చేసుకున్నారు. అందులో వారు రెండు రాజ్యముల మధ్య రాయబారము, వర్తక వ్యాపారములు, ప్రయణములు మరియు సరిహద్దును కాపాడే సైనికులను ఏర్పాటు చేసుకున్నారు. మనుషులు భూమి గురించి చాలా ఆలోచనలు చేసారు, వాటిలో ప్రధానమైనవి భూమిని దేవతగా పూజించడం, భూమి అంత సమానంగా ఉంటుందని, భూమి విశ్వం మధ్యలో ఉంటుందని అంచనా వేసారు. భూమి అన్ని కలగలిసిన పర్యావరణంగా గుర్తించారు. దానికి ఒక నాయకత్వం ఉండాలి అని కూడా ఆలోచనలు చేసారు.
== కాలక్రమానుసారం ==
{{main|History of the Earth}}
{{seealso|Geological history of Earth}}
శాస్త్రవేత్తలు భూగ్రహం ఆవిర్భావానికి సంబంధించిన విషయాలను చాలా లోతుగా అధ్యాయనం చేసారు.సౌర వ్యవస్థ 4.5672 ± 0.0006 నూరు కోట్ల సంవస్తరాల క్రితం ఆవిర్భవించింది(<ref name="age_earth2"/> 1% శాతం అనిస్చితితో )<ref name="age_earth1"/><ref name="age_earth2"/><ref name="age_earth3"/><ref name="age_earth4"/>.
విశ్వంలోని భూమి మరియు ఇతర గ్రహాలు సౌర నీహారిక (సూర్యుడు ఆవిర్భవించినప్పుడు వలయాకారంలో ఏర్పడిన ధూళి మరియు ఇతర వాయువుల సమూహము) నుండి ఆవిర్భవించినవి. ఈ ధూళి యొక్క సమూహము నుండి భూమి అవతరించడానికి 10–20 మిలియన్ సంవత్సరాలు పట్టింది.<ref>{{cite journal
| last=Yin | first=Qingzhu | coauthors=Jacobsen, S. B.; Yamashita, K.; Blichert-Toft, J.; Télouk, P.; Albarède, F.
Line 166 ⟶ 160:
| url = http://adsabs.harvard.edu/abs/2001AGUFM.U51A..02C | accessdate = 2007-03-10 }}</ref>, బుధ గ్రహం అంత పెద్దగా ఉండే 'తియా' అనే ఒక ఉల్క భూమిని ఢీకొనడం<ref>{{cite journal
| last = R. Canup and E. Asphaug | title = Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation | journal = Nature | volume = 412
| pages = 708–712 | year = 2001 | url = http://www.nature.com/nature/journal/v412/n6848/abs/412708a0.html | doi = 10.1038/35089010 }}</ref> వలన అందులో కొంత భాగం భూమిలో కలిసి మిగతాది విశ్వంలోకి ఎగిరి
వాయువులు మరియు అగ్ని పర్వతాల వల్ల మొదటగా వాతావరణం ఏర్పడింది.ఆవిరి గడ్డకట్టి దానికి ఉల్కలు,ఇతర గ్రహాలు, తోక చుక్కల నుంచి వచ్చి చేరిన మంచు మరియు నీరు కలిపి మహా సముద్రాలు<ref name="watersource">{{cite journal | author=Morbidelli, A.; Chambers, J.; Lunine, J. I.; Petit, J. M.; Robert, F.; Valsecchi, G. B.; Cyr, K. E. | title=Source regions and time scales for the delivery of water to Earth
Line 174 ⟶ 167:
| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2000M&PS...35.1309M
| accessdate=2007-03-06 }}</ref> ఏర్పడ్డాయి.
ఖండాల పెరుగుదలకు రెండు ముఖ్యమైన కారణాలను ప్రతిపాదించారు:<ref name="Rogers 2004 48">{{cite book
| first=John James William | last=Rogers
| coauthors=Santosh, M. | year=2004
| title=Continents and Supercontinents | pages=48
| publisher=Oxford University Press US
| isbn=0195165896 }}</ref> నేటి వరకు స్థిర పెరుగుదల <ref name="Rogers 2004 48"/> మరియు భూమి ఏర్పడినప్పుడు<ref>{{cite
ఇంత వరకు జరిగిన అధ్యయనం ప్రకారం రెండవ పద్ధతి ద్వారా ఏర్పడిన అవకాశాలు ఎక్కువగా కనబడుతున్నాయి. కొన్ని వేల లక్షల సంవత్సరాల నుండి కొంచంకొంచంగా ఖండాలు<ref>{{cite journal|doi=10.1016/S0040-1951(00)00055-X|title=Early formation and long-term stability of continents resulting from decompression melting in a convecting mantle|year=2000|author=De Smet, J|journal=Tectonophysics|volume=322|pages=19}}</ref><ref>{{cite journal|doi=10.1126/science.1117926|year=2005|month=December|author=Harrison, Tm; Blichert-Toft, J; Müller, W; Albarede, F; Holden, P; Mojzsis, Sj|title=Heterogeneous Hadean hafnium: evidence of continental crust at 4.4 to 4.5 ga.|volume=310|issue=5756|pages=1947–50|pmid=16293721|journal=Science (New York, N.Y.)}}</ref><ref>{{cite journal|doi=10.1016/S1367-9120(03)00134-2|title=Continental crustal growth and the supercontinental cycle: evidence from the Central Asian Orogenic Belt|year=2004|author=Hong, D|journal=Journal of Asian Earth Sciences|volume=23|pages=799}}</ref><ref>{{cite journal|last=Armstrong|first=R.L.|date=1991|title=The persistent myth of crustal growth|journal=Australian Journal of Earth Sciences|volume=38|pages=613–630|doi=10.1080/08120099108727995}}</ref> ఏర్పడటం మరియు ముక్కలవటం జరుగుతున్నది.కొన్ని ఖండాలు ఉపరితలం మీద సంచరిస్తూ ఒక్కో సారి కలిసి పోయి మహా ఖండాలుగా రూపాంతరం చెందాయి. ఇంచుమించు 750 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం మనకి తెలిసిన మహా ఖండం రోడినియా ముక్కలవటం మొదలయింది. 600–540 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం అవి మళ్లీ కలిసి పనోషియా అనే మహా ఖండం అవతరించింది. సుమారు 180 మిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం మళ్లీ కలిసిన పాన్గే అనే మహా ఖండం ముక్కలుగా విడిపోయింది.<ref>{{cite journal
| author=Murphy, J. B.; Nance, R. D.
| title=How do supercontinents assemble?
Line 192 ⟶ 180:
| url=http://scienceweek.com/2004/sa040730-5.htm
| accessdate=2007-03-05 | doi=10.1511/2004.4.324 }}</ref>
=== జీవ ఆవిర్భావం ===
{{main|Evolutionary history of life}}
ప్రస్తుతం జీవ ఆవిర్భావానికి<ref>{{cite book | author=Purves, William Kirkwood; Sadava, David; Orians, Gordon H.; Heller, Craig
Line 207 ⟶ 192:
| journal=Journal of Atmospheric Sciences
| year=1965 | volume=22 | issue=3 | pages=225–261 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1965JAtS...22..225B
| accessdate=2007-03-05 | doi= 10.1175/1520-0469(1965)022<0225:OTOARO>2.0.CO;2 }}</ref> ఆవిర్భవించాయి. ఒక ప్రదేశంలో ఉన్న కణాలు పరిణితి చెంది బహు కణజీవులుగా రూపాంతరం చెందాయి.ఓజోన్ పొర ప్రమాదకరమైన అతినీల లోహిత కిరణాలను పీల్చుకోవటం వల్ల భూమి మీద ఉండే జీవులు వేరే ప్రదేశాలకి వలస పోతాయి.<ref>{{cite web | last = Burton | first = Kathleen
| date = 2002-11-29 | url = http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_79AR.html | title = Astrobiologists Find Evidence of Early Life on Land | publisher = NASA
| accessdate = 2007-03-05 }}</ref>
కొన్ని పెద్ద మంచు ముక్కలు 750 నుండి 580 Ma మధ్య భూమిని పూర్తిగా కప్పినట్లు 1960 లో ఉహించారు. ఈ ఉహజనిత అధ్యయనాన్ని స్నో బాల్ ఎర్త్ గ అభివర్ణించారు.దీనికి ముందు కేంబ్రిడ్జ్ ఎక్స్ప్లోషన్
| last=Kirschvink | first=J. L. | editors=Schopf, J.W.; Klein, C. & Des Maris, D.
| year=1992 | title= Late Proterozoic low-latitude global glaciation: the Snowball Earth
Line 219 ⟶ 203:
| isbn=0521366151 }}</ref>
కేంబ్రిడ్జ్ ఎక్స్ప్లోషన్ తరువాత సుమారు 535 యం.ఎలో అయిదు సార్లు వినాశనము<ref>{{cite journal | author=Raup, D. M.; Sepkoski, J. J.
| title=Mass Extinctions in the Marine Fossil Record
| journal=Science | year=1982 | volume=215
| issue=4539 | pages=1501–1503 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1982Sci...215.1501R
| accessdate=2007-03-05 | doi = 10.1126/science.215.4539.1501 | pmid=17788674 }}</ref>
| title=The Evolution of Life on Earth
| journal=Scientific American | month=October
| year=1994 | url=http://brembs.net/gould.html
| accessdate=2007-03-05 }}</ref> రెండు కాళ్ళ మీద నిలబడ గల్గినది. ఇందువల్ల ఉపకరనములను వాడుకొనుట మరియు సంభాషణ ఎదుగుదలకు అనుకులించినవి. తద్వారా మెదడు ఎదగ దానికి అవసరమైన పోషక పదార్ధాలు సమకూరినవి. వ్యవసాయము అభివృద్ధి చెందుట, తరువాత నాగరికత మానవులు భూమిని చాలా తక్కువ కాలంలోనే శాసించగలిగారు. ఇతర జీవ రాసుల మీద కూడా ఆ ప్రభావం పడింది.<ref>{{cite journal
| author=Wilkinson, B. H.; McElroy, B. J.
| title=The impact of humans on continental erosion and sedimentation | journal=Bulletin of the Geological Society of America | year=2007
| volume=119 | issue=1–2 | pages=140–156 | url=http://bulletin.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/119/1-2/140
| accessdate=2007-04-22 | doi = 10.1130/B25899.1 }}</ref>
40 Ma లో ఐస్ ఎజ్ గా పిలవబడే ఒక నమునా ఏర్పడింది. అది 3 Ma లో బలపడింది.నాటి నుంచి ధృవ ప్రాంతాలు 40–100,000 సంవత్సరాల కాల చక్రంలో చాలా మార్పులకు లోనయ్యింది. ఆఖరి ఐస్ ఎజ్ 10,000 సంవత్సరాల క్రితం ముగుసిపోయింది{0}[78]{/0}.
=== భవిష్యత్తు ===
{{seealso|Risks to civilization, humans and planet Earth}}
[[దస్త్రం:Sun Life.png|700px|center|సూర్యుని యొక్క జీవితం
భూగ్రహం యొక్క భవిష్యత్తు సూర్యుని బట్టి ఉంటుంది.సూర్యుని యొక్క మధ్య భాగంలో స్థిరముగా హీలియం కణాలూ కలిగి ఉండుటచే [[సూర్యుని కాంతి|నక్షత్రాల యొక్క ప్రకాశం]] నెమ్మదిగా పెరుగుతుంది.సూర్యుని యొక్క వెలుగు, వచ్చే 1.1 బిలియన్ సంవత్సరాలలో 10 శాతం పెరుగుతుంది మరియు, ఇంకొక 40% మిగతా 3.5 బిలియన్ సంవత్సరాలలో<ref name="sun_future">{{cite journal
| author=Sackmann, I.-J.; Boothroyd, A. I.; Kraemer, K. E.
Line 255 ⟶ 235:
| volume=74 | pages=472–494 | accessdate=2007-03-31
| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1988Icar...74..472K
| doi = 10.1016/0019-1035(88)90116-9 }}</ref>
భూమి యొక్క పై భాగంలో వేడి పెరుగుతూ ఉండటం వల్ల జీవము లేని [[Carbon cycle|CO<sub>2</sub>చక్రము 900 మిలియన్ సంవత్సరాలలో, దాని యొక్క చిక్కదనం తగ్గి మొక్కలమీద(10]] [[Parts-per notation|ppm]] మరియు C4 ఫోటోసిన్తసిస్)దాని ప్రభావం నాశనం చేసే స్థాయికి పెంచుతుంది. వాతావరణంలో చెట్ల శాతం తగ్గిపోవడం వల్ల ప్రాణవాయువు తగ్గిపోతోంది,దానివల్ల ఇంకొన్ని మిలియన్ సంవత్సరాల తర్వాత జంతు జాతి కనుమరుగైపోతుంది.<ref name="ward_brownlee">వార్డ్ మరియు బ్రౌన్ లీ(2002)</ref> సూర్యుడు స్థిరముగా మరియు అంతము లేని వాడు అయినప్పటికీ, నిరంతరము భూమి అంతర్భాగం చల్లగా ఉండుటచే,వాతావరణంలో మరియు సముద్రాలలో చాల నష్టం జరగచ్చు.అది అగ్ని పర్వతాల వల్ల కూడా జరగవచ్చును.<ref>{{cite journal
| author=Guillemot, H.; Greffoz, V.
| title=Ce que sera la fin du monde
| journal=Science et Vie
| month=March | year=2002 | volume=N° 1014
| language=French }}</ref> ఇంకొన్ని బిలియన్ సంవత్సరాల తరువాత భూమి పై భాగంలో ఉండే నీరు అంతా మాయమైపోతుంది<ref name="carrington">{{cite news
| first=Damian | last=Carrington
| title=Date set for desert Earth
| publisher=BBC News | date=2000-02-21
| url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/specials/washington_2000/649913.stm
| accessdate=2007-03-31 }}</ref> మరియు దాని యొక్క వేడి 70
| first=Robert | last=Britt
| url=http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html
| title=Freeze, Fry or Dry: How Long Has the Earth Got?
| date=2000-02-25|archiveurl=http://web.archive.org/web/20000706232832/http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/death_of_earth_000224.html|archivedate=2000-07-06}}</ref>
సూర్యుని యొక్క ఆవిర్భావంలో భాగంగా, అది ఒక ఎర్రటి పెద్ద నక్షత్రం లాగా ఇంకో 5 Gyr లో ఏర్పడుతుంది.సూర్యుని వ్యాసార్ధం, ఇప్పటి వ్యాసార్ధం కన్నా ఇంకా 250 రెట్లు సాగుతుందని అంచనా.<ref name="sun_future"/><ref name="sun_future_schroder">{{cite journal
Line 281 ⟶ 259:
| doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x
| journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
| id={{arxiv|0801.4031}} | volume=386 | pages=155}}<br />ఇవి చూడండి
== కూర్పు మరియు ఆకారము ==
{{main|Earth science}}
{{See|Earth physical characteristics tables}}
భూమి టేర్రెస్త్రియల్ గ్రహం,అంటే రాతి ప్రదేశం, భూమి అంగారకుని వలె వాయు గ్రహం కాదు.భూమి మిగతా నాలుగు టేర్రెస్త్రియల్ గ్రహాల కన్నా పెద్దది, రూపం మరియు బరువులో కూడా భూమి పెద్దది.
శక్తి]]
| last=Stern | first=David P. | date=2001-11-25
| url= http://astrogeology.usgs.gov/HotTopics/index.php?/archives/147-Names-for-the-Columbia-astronauts-provisionally-approved.html
| title=Planetary Magnetism | publisher=NASA
| accessdate=2007-04-01 }}</ref> చురుకైన ప్లేట్ టెక్తోనిక్స్ కలిగింది భూ గ్రహం మాత్రమే.<ref>{{cite journal
| last=Tackley | first=Paul J.
| title=Mantle Convection and Plate Tectonics: Toward an Integrated Physical and Chemical Theory
Line 297 ⟶ 275:
| volume=288 | issue=5473 | pages=2002–2007
| doi=10.1126/science.288.5473.2002
| pmid=10856206 }}</ref>
=== రూపము ===
Line 315 ⟶ 291:
| url =http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML
| title =Exploring the Ocean Basins with Satellite Altimeter Data
| publisher = NOAA/NGDC | accessdate = 2007-04-21 }}</ref> కన్నా 43 కిమీ ఎక్కువ ఏర్పడుతుంది.<ref name="ngdc2006"/> సగటు ఉండాల్సిన మధ్యరేఖ 12,742 కిమీ, అది 40,000 కిమీలకు/[[ఫై|π]],దగ్గరగా ఉంటుంది.పారిస్ మరియు ఫ్రాన్స్ నుంచి భూమి యొక్క ఉత్తర ధృవానికి భూ మధ్యరేఖకు 1/10,000,000 మీటర్ల దూరం ఉంటుంది.<ref>{{cite web
| author=Mohr, P.J.; Taylor, B.N.
| month=October | year=2000
Line 327 ⟶ 298:
| work=NIST Reference on Constants, Units, and Uncertainty
| publisher=NIST Physics Laboratory
| accessdate=2007-04-23 }}</ref>
ప్రాంతీయ స్థలవర్ణన (టోపోగ్రఫి) ఒక కచ్చిత మైన వృత్తముగా ఉండక, చిన్న చిన్న సందర్భములలో మార్పులు చెందును. భూమి యొక్క వృత్తానికి 1/584 (0.17%) వ వంతు మార్పు అనుమతించబడును.ఇది బిలియర్డ్స్ బంతికి అనుమతించే 0.22% కంటే తక్కువ.<ref>{{cite web | author=Staff | month = November | year = 2001 | url = http://www.wpa-pool.com/index.asp?content=rules_spec | title = WPA Tournament Table & Equipment Specifications | publisher = World Pool-Billiards Association | accessdate = 2007-03-10 }}</ref> అన్నిటికంటే ఎక్కువ ప్రాంతీయంగా మార్పులు ఉన్నవి మౌంట్ ఎవరస్ట్ (సముద్రమట్టం కంటే 8,848 మీటర్లు ఎత్తులో ఉన్నది) మీద, మారియానా ట్రెంచ్ (సముద్రమట్టం కంటే 10,911 మీటర్లు లోతున ఉన్నది) మధ్య రేఖ వద్ద చిన్నగా ఉండే వంపు వల్ల భూమి మధ్య నుంచి ఎక్కువ దూరం ఉండే ప్రదేశం ఈక్వ్ డార్లో ఉన్న మౌంట్ చిమ్బోరజో.<ref>{{cite journal
Line 340 ⟶ 310:
| journal=The Lancet | date=2005-03-05
| volume=365 | issue=9462 | pages=831–832
| doi=10.1016/S0140-6736(05)71021-7 }}</ref>
{| class="wikitable" style="float:right;clear:right;margin-left:2em"
Line 397 ⟶ 365:
! style="text-align:right"|99.22%
|}
=== రసాయన కూర్పు ===
{{seealso|Abundance of elements on Earth}}
భూమి యొక్క బరువు 5.98{{e|24}}కే.
మరియు 1% కన్నా తక్కువ ట్రేస్ ఎలిమెంట్స్
భూగర్భ శాస్త్రవేత్త [[ఫ్రాంక్ విగ్గ్లేస్వోర్త్ క్లార్క్|ఆఫ్.డబ్లు.క్లార్క్]] 47% కన్నా కొంచం ఎక్కువగా భూమి యొక్క క్రస్ట్ లో ఆక్సిజన్ వుందని కనుగొన్నారు.సాధారణంగా భూమి క్రస్ట్ లో రాతి ప్రదేశాలన్నీ అక్సిడ్; క్లోరిన్,సల్ఫూర్ మరియు ఫ్లోరిన్ తప్ప మిగతావి కనపడవు. ఎందుకంటే ఏ రాతి ప్రదేశంలోనైన ఇవి 1% కన్నా తక్కువగా వుంటాయి.సిలికా,అలుమిన,ఐరన్ అక్సిడ్, లైం,మగ్నేసియా,పోటాష్ మరియు సోడా అనేవి ప్రధానమైన అక్సిడ్ ముఖ్యంగా సిలికా ఒక ఆమ్లంలా పనిచేయడం వల్ల సిలికేట్స్ ఏర్పడతాయి,మరియు సాధారణంగా అన్ని నిప్పు మయమయిన రాళ్ళు. మినరల్స్ ఈ రూపంలోనే వుంటాయి. క్లార్క్ లెక్క ప్రకారం 1,672 అద్యయనలలో తేలింది ఏమిటంటే రాళ్ళలో 99.22% వరకు 11 వివిధ అక్సైడ్లు ఉన్నాయి.(కుడివైపున వున్న పట్టిక చూడుము) మిగతావి చాల తక్కువ మోతాదుల్లో ఏర్పడతాయి.<ref group="note" name="EB1911">{{1911|article=Petrology}}</ref>
=== అంతర్భాగం ===
{{main|Structure of the Earth}}
భూమి యొక్క అంతర్భాగం ఇతర భౌగోలిక గ్రహాల వలె వాటి రసాయన లేదా భౌతిక లక్షణాలను బట్టి పొరలు క్రింద ఏర్పడినవి. భూమి యొక్క భాహ్య పొర ఇసుక రాయితో(సిలికేట్)ఏర్పడింది.దాని క్రింద భాగములో చిక్కటి ఘన పదార్థం వ్యాపించి
| first=Toshiro | last=Tanimoto
| editor=Thomas J. Ahrens | year=1995
Line 420 ⟶ 383:
| location=Washington, DC | isbn=0-87590-851-9
| url=http://www.agu.org/reference/gephys/15_tanimoto.pdf
| format=PDF | accessdate=2007-02-03 }}</ref> ఘనీభవించిన గుల్ల పదార్ధము భూ గ్రహం కంటే సంవత్సరానికి 0.1 నుంచి 0.5 డిగ్రీల వేగముతో తిరుగును.<ref>{{cite journal
| last=Kerr | first=Richard A. | title=Earth's Inner Core Is Running a Tad Faster Than the Rest of the Planet
| journal=Science | date=2005-09-26 | volume=309
Line 426 ⟶ 389:
| doi=10.1126/science.309.5739.1313a
| pmid=16123276 }}</ref>
{| class="wikitable" style="margin:4px;margin-right:0px;width:100%"
Line 479 ⟶ 440:
| style="text-align:center"| 12.8–13.1
|}
=== వేడి ===
Line 486 ⟶ 445:
| first=Robert | last=Sanders
| title=Radioactive potassium may be major heat source in Earth's core | publisher=UC Berkeley News | date=2003-12-10 | url=http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2003/12/10_heat.shtml
| accessdate=2007-02-28 }}</ref> భూమి మధ్యలో శీతోష్ణ స్థితి(టెంపరేచర్)7000 K వరకు ఉంటుంది,మరియు దాని యొక్క ఒత్తిడి 360 జిపిఏ.
| author=Alfè, D.; Gillan, M. J.; Vocadlo, L.; Brodholt, J; Price, G. D. | title=The ''ab initio'' simulation of the Earth's core
| journal= Philosophical Transaction of the Royal Society of London
| year=2002 | volume=360 | issue=1795 | pages=1227–1244 | url=http://chianti.geol.ucl.ac.uk/~dario/pubblicazioni/PTRSA2002.pdf
| format=PDF | accessdate=2007-02-28 }}</ref> చాల మటుకు వేడి రేడియో ఆక్టివ్ డికే వలన వచ్చునందున, శాస్త్రవేత్తలు అంచనా ప్రకారం భూగ్రహం మొదట్లో ఇసొటోపులు ఎక్కువగా ఉండేటప్పుడు ఉష్ణోగ్రత ఇంకా ఎక్కువ ఉండేది.3 బిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం ఉత్పత్తి అయిన వేడి,నేటి వేడికి రెండు రెట్లు ఉండేది.<ref name="turcotte"
| last=Vlaar | first=N | title=Cooling of the earth in the Archaean: Consequences of pressure-release melting in a hotter mantle | year=1994 |journal=Earth and Planetary Science Letters
| volume=121 | page=1 | doi=10.1016/0012-821X(94)90028-0
| pages=1 }}</ref>
{| class="wikitable" border="1" style="text-align:center"
Line 530 ⟶ 487:
| {{nowrap|1.08 × 10<sup>-12</sup>}}
|}
భూమి బయటకి వెళ్ళే మొత్తం వేడి {{nowrap|4.2 × 10<sup>13</sup> Watts}}.<ref name="heat loss">{{cite journal
Line 536 ⟶ 492:
| year=1981 | last=Sclater | first=John G
| journal=Journal of Geophysical Research | volume=86 |pages=11535
}}</ref> భూమి యొక్క కోర్ నుండి కొంత శాతం వేడి మాంటిల్ ప్లుమ్స్(ఎక్కువ ఉష్ణోగ్రత కలిగిన రాళ్ళు)ద్వారా క్రస్ట్ కి చేరుకొనును.ఈ ప్లుమ్స్ వేడి ప్రదేశాల్ని మరియు పలు ధాతు ప్రవాహాల్ని కలిగించును.<ref>{{cite journal
| author=Richards, M. A.; Duncan, R. A.; Courtillot, V. E.
| title=Flood Basalts and Hot-Spot Tracks: Plume Heads and Tails
Line 544 ⟶ 500:
| doi=10.1126/science.246.4926.103 | accessdate=2007-04-21
| pmid=17837768 }}</ref>
చాల శాతం వేడి భూమి నుంచి టెక్టోనిక్ ప్లేట్ల వద్ద, మహా సముద్రాల మధ్య ఉండే రిడ్జెస్
=== టెక్టోనిక్ ప్లేట్లు ===
Line 573 ⟶ 529:
| style="text-align:center"| 67.8
|-
| [[
| style="text-align:center"| 75.9
|-
Line 593 ⟶ 549:
| work = Online Astronomy eText Table of Contents
| publisher = cseligman.com | accessdate = 2008-02-28 }}</ref>
వాటి యొక్క కదలిక మాంటిల్ లోపలి ప్రవాహపు నమూనాలతో కలగలిపి ఉంటుంది.
ఈ టెక్టోనిక్ ప్లేట్లు గ్రహం అంతట సంచరిస్తునప్పుడు మహా సముద్ర ఉపరితలం ప్లేట్ల చివరి భాగంలో కలుస్తూ ఉంటుంది.అదే సమయంలో, మాంటిల్ యొక్క పదార్థములు పైకి ఎగదన్నటంతో మహా సముద్రంలో రిడ్జెస్ యేర్పడును.ఈ రెండు పనులు ఒకే సరి జరగడం వల్ల ఒషనిక్ క్రస్ట్, మాంటిల్ గా మారిపోతుంది.ఈ విధానం మళ్లీ మళ్లీ చేయడం వల్ల చాల వరకు సముద్రపు నేల 100 మిలియన్ సంవత్సరాలు వయసు తక్కువవుతుంది.అన్నిటికన్నా పాత సముద్రపు క్రస్ట్ పడమర పసిఫిక్ సముద్రం వద్ద వుంది.దీని వయసు 200 మిలియన్ సంవత్సరాలు.<ref>{{cite web | last = Duennebier | first = Fred
Line 600 ⟶ 555:
| publisher = University of Hawaii | accessdate = 2007-03-14 }}</ref>{[181{1}] పోల్చిచూడటం వల్ల,అత్యంత పాత కాన్టినన్టాల్ క్రస్ట్ 4030 మిలియన్ సంవత్సరాల నాటిది.<ref>{{cite journal|doi=10.1007/s004100050465|title=Priscoan (4.00-4.03 Ga) orthogneisses from northwestern Canada|year=1999|author=Bowring, Samuel A.|journal=Contributions to Mineralogy and Petrology|volume=134|pages=3}}</ref>
మిగతా ప్లేట్లు ఇండియన్ ప్లేట్,అరబియన్ ప్లేట్,కారిబెయన్ ప్లేట్,నజ్కా ప్లేట్ దక్షిణ అమెరికాకి చెందినపడమర కోస్ట్,మరియు స్కాటియా ప్లేట్ దక్షిణ అట్లాంటిక్ సముద్రానికి చెందినది.ఆస్ట్రేలియన్ ప్లేట్ ఇండియన్ ప్లేట్ తో 50 నుండి 55 మిలియన్ సంవత్సరాలు మధ్య కలిసి ఉంది.ఒషనిక్ ప్లేట్లు వేగంగా కదిలే ప్లేట్లు,ఇవి కాకస్ ప్లేట్ మరియు పసిఫిక్ ప్లేట్ తో కలిసి కదులుతాయి.కాకస్ ప్లేట్ యొక్క రేట్ 75mm/yr<ref>{{cite web
| author=Meschede, M.; Udo Barckhausen, U.
| date=2000-11-20
Line 615 ⟶ 569:
| publisher = NASA JPL
| accessdate = 2007-04-02 }}</ref>
=== ఉపరితలం ===
Line 626 ⟶ 578:
| edition = 2nd Edition
| publisher = PhysicalGeography.net
| accessdate = 2007-03-19 }}</ref> కన్నా ఎక్కువ నీటితో నిండి వుంది,చాల మటుకు ఖండ ప్రదేశములు సముద్ర నీటి మట్టం క్రింద
గ్రహాల యొక్క పైభాగంలో,వాటి యొక్క రూపాలలో మార్పులు వస్తాయి, భూగర్భ కాల పరిమితి ప్రకారం టెక్టోనిక్స్ మరియు ఎరోషన్ వల్ల ఇలా జరుగుతుంది.ఉపరితలం మీద టెక్టోనిక్ ప్లేట్లు కాల క్రమేణా వాతావరణమునకు, ఉష్ణ చక్రాలకు మరియు రసాయన చర్యలకు మార్పులు చెందినది. మంచు ముక్కలు, సముద్రపు ఒడ్డున నేల,నీటిలో మునిగి ఉండు రాతి గట్లు మరియు ఉల్కల తాకిడి <ref>{{cite web
| last = Kring | first = David A. | url = http://www.lpi.usra.edu/science/kring/epo_web/impact_cratering/intro/index.html
| title = Terrestrial Impact Cratering and Its Environmental Effects | publisher = Lunar and Planetary Laboratory | accessdate = 2007-03-22 }}</ref> వంటి కారణాల వల్ల భూమి ఉపరితలం రూపాంతరం చెందింది.
[[దస్త్రం:AYool topography 15min.png|250px|ఎడమ|thumbnail|Present day Earth altimetry and bathymetry. Data from the National Geophysical Data Center's TerrainBase Digital Terrain Model.]]
ఖండముల మెడ నేల సాంద్రత తక్కువగా కలిగిన అగ్నిమయమైన రాళ్ళు, నల్ల రాయి(గ్రానైట్) మరియు యాండసైట్ మొదలైన పదార్దములు కలిగి ఉంది.తక్కువ మోతాదులో దొరికేది బసల్ట్,అధిక సాంద్రత కలిగిన అగ్నిమయమైన రాయి(ఇది సముద్ర నేలలో ముఖ్యంగా దొరుకును).<ref>{{cite web
| author=Staff | url = http://volcano.oregonstate.edu/vwdocs/vwlessons/plate_tectonics/part1.html
| title = Layers of the Earth
| publisher = Volcano World
| accessdate = 2007-03-11 }}</ref>
నీటిలో అడుగున చేరిన మట్టి(సెడిమెంట్) గట్టిపడి సెడిమెంటరి రాయి యేర్పడును.75% ఖండాల యొక్క పైభాగం సేదిమెంతరి రాళ్లతో కప్పబడి ఉంది,అవి కేవలం 5% క్రస్ట్ ని మాత్రమే ఏర్పడేలా చేస్తాయి.<ref>{{cite web | last=Jessey | first=David | url = http://geology.csupomona.edu/drjessey/class/Gsc101/Weathering.html | title = Weathering and Sedimentary Rocks | publisher = Cal Poly Pomona | accessdate = 2007-03-20 }}</ref> మూడవ రకం
| last=Cox | first=Ronadh | year=2003
| url=http://madmonster.williams.edu/geos.302/L.08.html
Line 646 ⟶ 596:
| publisher=Williams College | accessdate=2007-04-21
}}</ref>
పెదోస్పెయర్, భూమి యొక్క భాహ్యపోర,అది మొత్తం మట్టితో కప్పబడి ఉంటుంది,ఇది మట్టి ఏర్పడానికి తోడ్పడుతుంది.ఇది లితో స్పెయర్,అత్మోస్పేయర్,హైడ్రో స్పెయర్ మరియు బయో స్పెయర్ వద్ద కలయికగా ఏర్పడుతుంది.ప్రస్తుతం మొత్తం లభించే నేల 13.31%.ఇందులో 4.71% నెలలో మాత్రమే పంటలు పండుతాయి.<ref name="cia">{{cite web
Line 654 ⟶ 603:
| publisher=Central Intelligence Agency
| accessdate=2008-08-05
}}</ref> భూమ్మీద ఉన్న నెలలో 40% పచ్చిక,పంటలు పండించుటకు ఉపయోగించుచున్నారు.(సుమారు 1.3 చదరపు కిలో మీటర్ల నేల పంట పొలాలకు 3.4 చదరపు కిలో మీటర్ల నేల పచ్చిక బయళ్ళకు ఉపయోగిస్తున్నారు).<ref>{{cite book
| author=FAO Staff | year=1995
| title=FAO Production Yearbook 1994
Line 661 ⟶ 610:
| location=Rome, Italy | isbn=9250038445 }}</ref>
భూమి ఉపరితలము యొక్క ఎత్తు కనిష్ఠముగా డెడ్ సి వద్ద -418 మీటర్లు, గరిష్ఠముగా మౌంట్ ఎవరస్ట్ వద్ద 8,848 మీటర్లు ఉంది. భూమి ఉపరితలం యొక్క సామాన్యమైన ఎత్తు 840 మీటర్లు.<ref name="sverdrup">{{cite book
| first=H. U. | last=Sverdrup
| coauthors=Fleming, Richard H. | date=1942-01-01
Line 668 ⟶ 616:
| publisher=Scripps Institution of Oceanography Archives
| url=http://repositories.cdlib.org/sio/arch/oceans/
| accessdate=2008-06-13 }}</ref>
=== హైడ్రోస్పియర్ ===
{{main|Hydrosphere}}
[[దస్త్రం:Earth elevation histogram 2.svg|thumbnail|300px|Elevation histogram of the surface of the Earth. Approximately 71% of the Earth's surface is covered with water.]]
భూ గ్రహంపైన మాత్రమే నీరు ఉంది,అందుకే దానిని "నీలి గ్రహం"అని అంటారు.మిగతా ఏ గ్రహాల పైన నీరు లేదు.భూమి యొక్క హైడ్రోస్పెయర్ ఎక్కువ సముద్రాలతో ఉంది.ఇది అన్ని నీటి ప్రదేశాలను కలిగి ఉంది,ఉదాహరణకు సముద్రాలూ,నదులు కాలువలు,మరియు భూమి లోపలి నీటిని 2,000 మీ అడుగులో కలిగి ఉంది.నీటిలో అత్యంత లోతైన ప్రదేశం పసిఫిక్ మహా సముద్రంలో ఉన్న ఛాలెంజర్ డీప్ ఆఫ్ మారియానా ట్రెంచ్. దీని లోతు −10,911.4 మీటర్లు.<ref group="note">
| publisher=Japan Agency for Marine-Earth Science and Technology (JAMSTEC) | accessdate=2008-06-07}}</ref> మహా సముద్రాల సగటు లోతు 3,800 మీటర్లు. ఇది భూమ్మీద ఉన్న ఖండాల సగటు ఎత్తు కన్నా నలుగు రెట్లు ఎక్కువ.<ref name="sverdrup"
మహా సముద్రం యొక్క బరువు 1.35 మెట్రిక్ టన్ వరకు ఉండచ్చు,అది మొత్తం భూమి యొక్క బరువులో 1/4400 వ వంతు ఉండును.మహా సముద్రముల యొక్క పరిమాణము 1.386 కిమీ<sup>3</sup> ఉంటుంది. భూమిపై ఉన్న పొడి ప్రదేశం అంత పరిచి చూస్తే,నీరు 2.7 కిమీ కన్నా ఎక్కువ వుంటుంది.<ref group="note">భూమి యొక్క సముద్ర మొత్తం సాంద్రత 1.4{{e|9}} కిలో మీటర్లు<sup>3</sup>.భూమి యొక్క మొత్తం వైశాల్యం 5.1{{e|8}} చదరపు కిలో మీటర్లు.కాబట్టి, సగటు లోతు రెండు నిష్పత్తిలో వుంటుంది.లేదా 2.7 కి.మీ ,ఇది మొదటి దగ్గర విలువ.</ref> 97.5% కన్నా ఎక్కువ నీరు ఉప్పగా ఉంది. మిగతా 2.5% నీరు మాత్రమే తాగడానికి వీలుగా ఉంది. 68.7% కన్నా ఎక్కువ తాగే నీరు ప్రస్తుతం ఐస్ రూపంలో వుంది.<ref>{{cite web | author = Igor A. Shiklomanov ''et al.''
| year = 1999 | url = http://webworld.unesco.org/water/ihp/db/shiklomanov/
| title = World Water Resources and their use Beginning of the 21st century" Prepared in the Framework of IHP UNESCO | publisher = State Hydrological Institute, St. Petersburg
| accessdate = 2006-08-10 }}</ref>
సముద్రపు నీటిలో ఉప్పు బరువు సుమారు 3.5% ఉంటుంది.చాల మటుకు ఉప్పు అగ్ని పర్వతాల చర్యల వల్ల లేదా అగ్ని మయమైన రాళ్ల <ref>{{cite web | last = Mullen | first = Leslie
Line 689 ⟶ 633:
| title = Salt of the Early Earth
| publisher = NASA Astrobiology Magazine
| accessdate = 2007-03-14 }}</ref> నుండి విడుదలవును. మహా సముద్రాలు వాతావరణంలో ఉండే వాయువులను ద్రవ రూపములో కలిగి ఉండును. దీని వల్లే చాల జీవ రాసులు<ref>{{cite web | last = Morris | first = Ron M. | url = http://seis.natsci.csulb.edu/rmorris/oxy/oxy4.html | title = Oceanic Processes | publisher = NASA Astrobiology Magazine | accessdate = 2007-03-14 }}</ref> సముద్రంలో జీవించ గలుగుతున్నాయి. సముద్రపు నీటి ప్రభావం ప్రపంచ వాతావరణం మీద చాల ఎక్కువ ఉంటుంది.
మహా సముద్రాలు వేడిని జలాశయములవలె దాచుకోనును.<ref>{{cite web | last = Scott | first = Michon | date = 2006-04-24 | url = http://earthobservatory.nasa.gov/Study/HeatBucket/ | title = Earth's Big heat Bucket | publisher = NASA Earth Observatory | accessdate = 2007-03-14
}}</ref>
మహా సముద్రములో ఉష్ణోగ్రత వలన వాతావరణంలో ఎల్నినో-సౌతేర్న్ ఆసిలేషన్{1}[229]{/1} వంటి పెను మార్పులు సంభవించును.
=== వాతావరణం ===
{{main|Earth's atmosphere}}
భూమిపై వున్న వాతావరణ 101.325 కిలో పాస్కల్ ఒత్తిడి మరియు 8.5 కిలో మీటర్ల<ref name="earth_fact_sheet"/> ఎత్తు ఉండును. వాతావరణంలో 78% నత్రజని, 21% ప్రాణ వాయువు ఇంకా చిన్న మోతాదుల్లో ఆవిరి, కార్బన్ డియక్సైడ్, మరియు ఇతర వాయువులు
| last=Geerts | first=B. | coauthors=Linacre, E.
| url=http://www-das.uwyo.edu/~geerts/cwx/notes/chap01/tropo.html
Line 705 ⟶ 646:
| work=Resources in Atmospheric Sciences
| publisher=University of Wyoming
| accessdate=2006-08-10 }}</ref>
భూమి యొక్క జివవరణం వాతావరాన్ని మార్చింది.ప్రాణ వాయువు ఆధారంగా జరిగే కిరణ జన్యు సంయోగ క్రియ 2.7 బిలియన్ సంవత్సరాల క్రితం మొదలయింది.దీని వల్ల నత్రజని,ప్రనవయువుతో కూడిన వాతావరణం ఏర్పడటం మొదలయింది.ఈ మార్పు వలన ప్రనవయువుతో వృద్దియగు జీవులు ఆవిర్భవించాయి మరియు ఓజోన్ పొర ఏర్పడినది. ఈ ఓజోన్ పొర మరియు భూమి యొక్క అయస్కాంత క్షేత్రం కలిపి అతి నీల లోహిత కిరణాలను అడ్డుకుని జీవవిర్భావానికి తోడ్పడినవి.వాతావరణానికి సంబందించిన ఇతర ప్రక్రియలలో ముఖ్యమైనవి ఆవిరిని రవాణా చేయుట, ఉపయోగ కరమైన వాయువులను అందుబాటులో ఉంచడం, తద్వారా చిన్న చిన్న ఉల్కలు భూమిని తాకక ముందే వాతావరణంలో మండిపోవుట మరియు ఉష్ణోగ్రతను తగు మాత్రలలో ఉంచడం.<ref name="atmosphere">{{cite web | author=Staff | date = 2003-10-08 | url = http://www.nasa.gov/audience/forstudents/9-12/features/912_liftoff_atm.html | title = Earth's Atmosphere | publisher = NASA | accessdate = 2007-03-21 }}</ref> ఈ ఆఖరి ప్రక్రియని గ్రీన్ హౌస్ అఫెక్ట్ అని అంటారు: వాతావరణంలో ఉన్న పరమాణువులు భూమిలో ఉన్న ఉష్ణ శక్తిని గ్రహించి వాతావరణ ఉష్ణోగ్రతను పెంచును.వాతావరణంలో ఆవిరి, కార్బన్ డియక్సైడ్,మీథేన్,ఓజోన్ అనేవి గ్రీన్ హౌస్ వాయువులు అని అంటారు.ఈ విధంగా వేడిని గ్రహించి ఉంచక పోతే వాతావరణంలో ఉష్ణోగ్రత −18 °C వద్దకు తగ్గి జీవము ఉండకపోయేది.<ref name="Pidwirny2006"/>
==== వాయుస్థితి మరియు శీతోష్ణ స్థితి ====
{{main|Weather|Climate}}
భూమి యొక్క వాతావరణానికి ఒక నిషిద్దమైన సరిహద్దు లేదు. ఎత్తుకు వెళ్లేకొద్ది అది పల్చబడుతూ
వాతావరణంలో భూ మధ్య రేఖ వద్ద 30° అక్షరేఖ (లాటిట్యుడ్) క్రింది ప్రాంతమంతా 'ట్రేడ్ విండ్స్' మరియు 30° -60° అక్షరేఖల మధ్య ప్రాంతం పడమటి గాలులు వీచును.
Line 723 ⟶ 660:
| title = The Earth's Climate System
| publisher = University of California, San Diego
| accessdate = 2007-03-24 }}</ref> మహా సముద్రాల గాలులు కూడా వాతావరణాన్ని నిర్దేశిస్తాయి. ముఖ్యంగా థర్మోహలిన్ సర్కులేషన్ అనే ప్రక్రియ
| first=Stefan | last=Rahmstorf | year=2003
| url =http://www.pik-potsdam.de/~stefan/thc_fact_sheet.html
| title =The Thermohaline Ocean Circulation
| publisher =Potsdam Institute for Climate Impact Research
| accessdate = 2007-04-21 }}</ref>
భూమి ఉపరితలం మీద వ్యాప్తి చెందిన నీటి ఆవిరి వాతావరణంలోకి ఒక క్రమ పద్ధతిలో రవాణా అవుతుంది.
Line 738 ⟶ 673:
| title = The Hydrologic Cycle
| publisher = University of Illinois
| accessdate = 2007-03-24 }}</ref>
భూమి చాల వెడల్పులో చాల రకాలుగా విభజించవచ్చు. [[భూమధ్యరేఖ]] నుంచి పోలార్ రీజియన్ వరకు,ఇవి ట్రోపికల్,సబ్ట్రోపికల్,టెంపరేచర్ మరియు పోలార్ క్లేమాట్స్.<ref>{{cite web
| author=Staff | url = http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/Climate/Older/Climate_Zones.html
| title = Climate Zones | publisher = UK Department for Environment, Food and Rural Affairs
| accessdate = 2007-03-24 }}</ref> వాతావరణం అనేది వేడిని మరియు మిగిలిన పదార్ధాల బట్టి విభజించబడింది.మనం మామూలుగా ఉపయోగించు కొప్పెన్ క్లైమాట్ క్లాసిఫికేషన్ సిస్టం(వ్లద్మిర్ కొప్పెన్ యొక్క స్టూడెంట్ రుడోల్ఫ్ గైగర్ క్రింద మార్చబడింది) అయిదు విధాలుగా విభజించ బడింది.(హుమిడ్ ట్రాపిక్,అరిడ్,హుమిడ్ మిడిల్ లాటిట్యుడ్స్,కాంటినెంటల్ మరియు కోల్డ్ పోలార్)అవి ఇంకొన్ని భాగాలుగా విభజించ బడ్డాయి.<ref name="berger2002"
==== వాతావరణం పై భాగం ====
[[దస్త్రం:Full moon partially obscured by atmosphere.jpg|thumbnail|కుడి|300px|This view from orbit shows the full Moon partially obscured by the Earth's atmosphere. NASA image.]]
{{seealso|Outer space}}
ట్రోపోస్పెయర్ పైన,వాతావరణం మూడు విధాలుగా విభజించబడింది.అవి స్ట్రాటోస్పెయర్,మేసోస్పెయర్ మరియు తెర్మోస్పెయర్.<ref name="atmosphere"/> ప్రతి పొరకి గమనంలో వివిధ రకాల తేడాలుంటాయి,వాటి యొక్క ఎత్తును బట్టి ఉష్ణోగ్రతలో మార్పులు వుంటాయి. ఇవి కాకుండా, ఎక్సోస్పెయర్ పల్చబడి మగ్నేటోస్పెయర్ కింద మారుతుంది.ఈ మగ్నేటోస్పెయర్ లో భూమి యొక్క అయస్కాంత క్షేత్రం సౌర పవనాలతో <ref>{{cite web
| author=Staff | year = 2004
| url = http://scienceweek.com/2004/rmps-23.htm
| title = Stratosphere and Weather; Discovery of the Stratosphere | publisher = Science Week
| accessdate = 2007-03-14 }}</ref> కలుస్తుంది. వాతావరణంలో ఉండే ఓజోన్ పొర జీవకోటికి చాలా ముఖ్యమైనది. ఇది స్ట్రాటోస్పెయర్ లో ఉంటూ సూర్యుని నుంచి వెలువడే అతి నీల లోహిత కిరణాలను అడ్డుకుంటుంది.కర్మన్ గీత, ఏదైతే భూమికి 100 కిమీ పైన వుందో అది వాతావరణానికి విశ్వానికి<ref>{{cite web
| first=S. Sanz Fernández | last=de Córdoba
| date =2004-06-21
Line 762 ⟶ 694:
| publisher =Fédération Aéronautique Internationale
| accessdate = 2007-04-21 }}</ref> మధ్య సరిహద్దు గీతలా వుంది.
థర్మల్ శక్తి వల్ల,భూమి యొక్క వాతావరణంలో వున్న కొన్ని పరిమనువులు వాటి యొక్క శక్తిని పెంచుకుని,గ్రహం యొక్క ఆకర్షణ శక్తి నుంచి బయటికి వెళ్ళడానికి ప్రయత్నిస్తాయి.దీనివల్ల నిమ్మదిగా మరియు స్థిరముగా వాతావరణం విశ్వంలోకి తప్పించుకుని వెళ్లిపోతుంది నిశ్చలములేని హైడ్రోజెన్ కు తక్కువ పరిమాణ బరువుంటుంది,అది మిగతా వాయువుల కన్నా బయట వాతావరణంలోకి తొందరగా వెళ్ళిపోతుంది.<ref>{{cite journal | author=Liu, S. C.; Donahue, T. M.
Line 768 ⟶ 699:
| journal=Journal of Atmospheric Sciences
| year=1974 | volume=31 | issue=4 | pages=1118–1136 | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1974JAtS...31.1118L
| accessdate=2007-03-02 | doi=10.1175/1520-0469(1974)031<1118:TAOHIT>2.0.CO;2 }}</ref> హైడ్రోజెన్ విశ్వంలోకి వెళ్ళిపోవటం వల్ల భూమి తగ్గిపోయే స్థితి నుంచి భస్మము చేసే స్థితికి చేరుకుంటుంది. కిరనజన్యుసంయోగక్రియ(ఫోటోసైన్తేసిస్) వల్ల ఆక్సిజన్ ఉత్పత్తి అవుతుంది.కానీ హైడ్రోజెన్ వెళ్ళిపోవడం అనేది అవసరమైన చర్య కాబట్టి ఆక్సిజన్ తొందరగా వాతావరణంలోకి వెళ్ళిపోతుంది.<ref>{{cite journal
|title=Biogenic Methane, Hydrogen Escape, and the Irreversible Oxidation of Early Earth
|author=David C. Catling, Kevin J. Zahnle, Christopher P. McKay
Line 802 ⟶ 733:
| isbn = 0521822068}}</ref>.
ఈ క్షేత్రము వలన [[magnetosphere|మాగ్నటోస్పియర్]] ఏర్పడినది. అది [[solar wind|గాలిలో]] పదార్ధాల గతిని మారుస్తుంది.బౌ షాక్ యొక్క సున్వార్డ్ వంపు భూమి యొక్క వ్యాసార్ధం కన్నా13 రెట్లు ఎక్కువగా ఉండే ప్రదేశంలో ఉంది.గాలి మరియు అయస్కాంత క్షేత్రం గుద్దుకోవడం వల్ల వాన్ అల్లెన్ రేడియేషన్ బెల్ట్స్ ఏర్పడతాయి,టోరస్ రూపులో,ఒకే మధ్య రేఖతో శక్తి ఉన్న పదార్థాలు భూమి యొక్క వాతావరణంలోకి ప్లాస్మా ప్రవేశించినప్పుడు అయస్కాంత ధ్రువాల వద్ద అరోరా ఏర్పడుతుంది.<ref>{{cite web | last = Stern | first = David P. | date = 2005-07-08 | url = http://www-spof.gsfc.nasa.gov/Education/wmap.html | title = Exploration of the Earth's Magnetosphere | publisher = NASA | accessdate = 2007-03-21 }}</ref>
{{-}}
Line 815 ⟶ 745:
| url=http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html
| accessdate=2008-09-23 }}</ref>
స్థిరమైన నక్షత్రాలతో పోలిస్తే భూమి తన చుట్టూ తను తిరిగే కాలాన్ని 'స్టేల్లార్ డే' గా ఇంటర్నేషనల్ యర్త్ రోటేషన్ అండ్ రేఫరంస్ సిస్టమ్స్ సర్విస్(ఐ.ఈ.ఆర్.యస్){{nowrap |23{{smallsup|h}} 56{{smallsup|m}} 4.098903691{{smallsup|s}}. }}<ref name="IERS">{{cite web
Line 827 ⟶ 756:
| volume=105 | issue=2 | pages=359–361
| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1982A&A...105..359A
| accessdate=2008-09-23 }}
| author=Staff | url=http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/earthor/ut1lod/lod-1623.html
| title=IERS Excess of the duration of the day to 86400s ... since 1623 | publisher=International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS)
| accessdate=2008-09-23 }}—గ్రాఫ్ చివరిలో
| author=Staff | url=http://web.archive.org/web/20070813203913/http://hpiers.obspm.fr/eop-pc/earthor/ut1lod/figure3.html
| title=IERS Variations in the duration of the day 1962–2005 | publisher=International Earth Rotation and Reference Systems Service (IERS)
| accessdate=2008-09-23 }}</ref> మధ్య కాలమునకు అందించారు.
విశ్వంలో తిరుగుతూ ఉండే పదార్థాలు(ఉల్కలు,ఉపగ్రహాలు తప్ప) ఆకాశంలో పడమట దిశగా గంటకు 15° వేగముతో ప్రయాణించు నట్టు కనిపించును. ఇది సూర్యుని లేదా చంద్రుని వ్యాసమును రెండు నిముషాలలో దాటు వేగమునకు సమానము. (సూర్యుని, చంద్రుని యొక్క వ్యాసములు భూమి పై నుండి సమానముగా అగుపడును)<ref>{{cite book
Line 846 ⟶ 774:
| title=Planetary Fact Sheets
| publisher=NASA | accessdate=2008-09-28
}}—భూమి మరియు చంద్రుని మీద ఉన్న మధ్యరేఖలు పరిశీలించండి.
=== గ్రహ మార్గము ===
భూ గ్రహ మార్గమునకు సూర్యునికి వున్న దూరము 150 మిలియన్ కిలోమీటర్లు వరకు వుంటుంది.భూ సూర్యుని చుట్టూ తిరగటానికి 365.2564 రోజులు పడుతుంది,దానినే ఒక సంవత్సరము,లేదా [[sidereal year|సైడ్రియల్ సంవత్సరం]]అని అందురు.దీనివల్ల భూమి మీద నుంచి చుసిన వారికి సూర్యుడు ప్రతి రోజు ఒక డిగ్రీ కదిలి నట్టు కనిపించును.ప్రతి 12 గంటలు ఇటు నుంచి అటు ప్రయాణించి నట్టు కనిపించును.ఈ కదలిక వల్ల ఒక రోజుకి 24 గంటల సమయం పట్టును.ఈ సమయంలో భూమి తన చుట్టూ తను ఒక్క సారి తిరుగును(పరిభ్రమణం) మరియు సూర్యుడు మళ్లీ తూర్పున ఉదయించును(ఉత్క్రుష్ట్ట రేఖను మధ్యాన్నం చేరుకొనును).భూమి కక్ష యొక్క వేగము సెకనుకు 30 కిలోమీటర్లు.ఈ వేగముతో భూమి తన మధ్య రేఖను 7 నిమిషాలలో మరియు చంద్రుని దూరము 4 గంటలలో చేరుకోనగలదు.<ref name="earth_fact_sheet">{{cite web | last = Williams | first = David R. | date = 2004-09-01 | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html | title = Earth Fact Sheet | publisher = NASA | accessdate = 2007-03-17 }}</ref>
చంద్రుడు భూమి చుట్టూ తిరగటానికి 27.32 రోజుల కాలం పడుతుంది.భూమి మరియు చంద్రుడు సూర్యుని చుట్టూ తిరిగే కాలమును పరిగణనలోకి తీసుకుంటే అమావాస్య నుంచి అమావాస్యకి 29.53 రోజుల కాలం పడుతుంది,దీనినే ఒక నెల అందురు. ఉత్తర ధృవం నుంచి చూసినప్పుడు భూమి చంద్రుడు వారి కక్ష్యలలో అప్రదక్షిణ దిశలో(యాంటిక్లాక్ వైస్)తిరుగును. ఉత్తర ధృవానికిపైన విశ్వంలోనించి చూసిన యడల భూమి సూర్యుని చుట్టూ అప్రదక్షిణ దిశలో(యాంటిక్లాక్ వైస్)తిరుగును. గ్రహ మార్గం మరియు కక్ష్య రేఖలు కచ్చితమైన సమ రేఖలో ఉండవు. భూకక్ష్య, భూమి సూర్యుల సమతల లంబరేఖకు 23.5 డిగ్రీల వంపుతో ఉండును. ఈ వంపు లేకపోతే,ప్రతి రెండు వారాలకు ఒక గ్రహణం ఏర్పడి ఉండేది(ఒక సూర్య గ్రహణం, ఒక చంద్ర గ్రహణం)<ref name="earth_fact_sheet"/><ref name="moon_fact_sheet">{{cite web | last = Williams | first = David R. | date = 2004-09-01 | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/moonfact.html | title = Moon Fact Sheet | publisher = NASA | accessdate = 2007-03-21 }}</ref>
భూమి యొక్క గురుత్వాకర్షణ శక్తి గోళా కారములో 1,500,000 కిలోమీటర్ల వ్యాసార్ధం కలిగి ఉండును.<ref>{{cite web | author=Vázquez, M.; Montañés Rodríguez, P.; Palle, E. | year=2006 | url =http://www.iac.es/folleto/research/preprints/files/PP06024.pdf | title = The Earth as an Object of Astrophysical Interest in the Search for Extrasolar Planets | publisher = Instituto de Astrofísica de Canarias | accessdate = 2007-03-21 |format=PDF}}</ref><ref group="note">భూమికి [[Hill radius|హిల్ రెడియస్]]అనేది
:<math>\begin{smallmatrix} R_H = a\left ( \frac{m}{3M} \right )^{\frac{1}{3}} \end{smallmatrix}</math>,
Line 863 ⟶ 787:
''యమ్'' అనేది భూమి యొక్క బరువు,''ఎ'' అనేది అస్త్రోనోమికాల్ యూనిట్,మరియు ''యమ్'' అనేది సూర్యుని యొక్క బరువు So the radius in A.U. is about:
<math>\begin{smallmatrix} \left ( \frac{1}{3 \cdot 332,946} \right )^{\frac{1}{3}} = 0.01 \end{smallmatrix}</math>.</ref> ఈ దూరమున భూమి యొక్క గురుత్వాకర్షణ శక్తి సూర్యుడు మరియు ఇతర గ్రహాల కంటే ఎక్కువ ఉండును. పదార్థములు ఈ
[[దస్త్రం:236084main MilkyWay-full-annotated.jpg|thumbnail|Illustration of the Milky Way Galaxy, showing the location of the Sun.]]
భూమి మరియు ఇతర సౌర వ్యవస్థ పాలపుంతలో(మిల్కి వే)ఉన్నవి. ఈ పాలపుంత నక్షత్ర వీధి (గెలాక్సీ)మధ్య నుంచి 28,000 కాంతి సంవత్సరాల దూరం ఉండే కక్ష్యలో పరిభ్రమించును. ప్రస్తుతం పాలపుంత నక్షత్ర వీధి మధ్య రేఖకు 20కాంతి సంవత్సరాల దూరంలో ఓరియన్లో ఉంది.<ref>{{cite web
| author=Astrophysicist team | date=2005-12-01
| url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/030827a.html
Line 877 ⟶ 799:
=== కక్ష్య వంపు మరియు కాలములు ===
భూమి యొక్క కక్ష కొంచం వంగి ఉండడం వల్ల, ఒక ప్రదేశానికి చేరే సూర్య కిరణాలు సంవత్సరమంతా మారుతుంది.దీని వల్ల కాలాలు మారతాయి. ఉత్తర ధృవం సూర్యుని వైపు ఉన్నప్పుడు ఉత్తర భూభాగంలో వేసవి కలం ఏర్పడుతుంది.అదే ఉత్తర ధృవం సూర్యునికి అవతలి వైపు ఉన్నప్పుడు చలి కాలం ఏర్పడుతుంది.వేసవి కాలంలో పగలు ఎక్కువసేపు ఉంటుంది మరియు సూర్యుడు ఆకాసంలో చాలా పైకి వెళ్తాడు.చలి కాలంలో, వాతావరణం చల్లగా అవటం వల్ల రోజులు చిన్నవి అవుతాయి.ఆర్కిటిక్ సిర్కిల్ వద్ద సంవత్సరంలో ఒక భాగం వరకు పగలు అసలు వెలుగు ఉండదు. దీనిని ఒక పోలార్ నయిట్ అంటారు.దక్షిణ భాగంలో,ఈ పరిస్థితి అంతా తారుమారవుతుంది. దక్షిణ ధృవం ఉత్తర ధృవానికి వ్యతిరేకంగా ఉంటుంది.
[[దస్త్రం:Earth and Moon from Mars PIA04531.jpg|200px|thumbnail|ఎడమ|Earth and Moon from Mars, imaged by Mars Global Surveyor. From space, the Earth can be seen to go through phases similar to the phases of the Moon.]]
అస్త్రోనోమికాల్ లోక సమ్మతి ప్రకారం, ఎక్కువ వంగి ఉన్న భూ కక్ష్య సూర్యుడి వైపు లేదా అవతలి వైపుకు ఉండటం మరియు కాంతి పాతము, సూర్యుని యొక్క దిక్కు మరియు కక్ష్య యొక్క వంపు,రెండు లంబంగా ఉండటం.చలి కాలం డిసెంబర్ 21, వేసవి కాలం జూన్ 21 కి దగ్గరగా, స్ప్రింగ్ కాంతి పాతము
| last=Bromberg | first=Irv | date=2008-05-01
| url=http://www.sym454.org/seasons/
Line 887 ⟶ 808:
| accessdate=2008-11-08 }}</ref>
భూమి యొక్క వంగి ఉండే కోణం చాల సేపటి వరకు స్థిరముగా ఉంటుంది.చాల చిన్న క్రమముగాలేని కదలికని న్యుటేషన్ అంటారు. ఈ వంకరుగా ఉన్న ప్రదేశం(టిల్ట్) కదలటానికి 18.6 సంవత్సరాల సమయం పడుతుంది.భూమి యొక్క కక్ష్య అల్లలడటం కొంత సమయం ప్రకారం మారుతుంది.ఇది 25,800 సంవత్సరాలకి ఒక చక్రం తిరుగుతుంది. ఇదే మాములు సంవత్సరానికి సైదిరియల్ సంవత్సరానికి తేడ.ఈ రెండు కదలికలు సూర్యుని మరియు చంద్రుని యొక్క వేరు వేరు ఆకర్షణ శక్తుల వల్ల భూమి యొక్క మధ్య రేఖ వంపు దగ్గర ఏర్పడతాయి.భూమి యొక్క ధృవాలు కూడా దాని యొక్క ఉపరితలం మీద నుంచి కొంత దూరం వెళ్ళిపోతాయి.ఈ పోలార్ కదలికలకి చాల చక్రాలు ఉంటాయి,వీటన్నిటిని 'క్వాసి పిరియోడిక్ మోషన్'అంటారు.ఈ కదలికతో పాటు 14-నెలల చక్రం ఉంది,దానిని 'చాన్డ్లేర్ వోబుల్'అంటారు.భూమి యొక్క తిరిగే వేగమును, రోజు యొక్క పొడవు ప్రకారం కూడా కనుక్కుంటారు.<ref>{{cite web | last = Fisher | first = Rick | date = 1996-02-05 | url = http://www.cv.nrao.edu/~rfisher/Ephemerides/earth_rot.html | title = Earth Rotation and Equatorial Coordinates | publisher = National Radio Astronomy Observatory | accessdate = 2007-03-21 }}</ref>
ఇప్పటి కాలంలో, భూమియొక్క [[పెరిహిలియన్ మరియుఅఫీలియన్|పెరిహిలియన్]] జనవరి 3, మరియు అపెహిలియన్ జూలై 4 న ఏర్పడతాయి.ఈ రోజులు సమయం ప్రకారం మారిపోతూ ఉంటాయి, దానికి కారణం ప్రెసేషన్ మరియు కక్ష్యకు సంబంధించిన కారణాలు.ఇవి ఒక చక్రాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాయి,వాటిని మిలాన్కోవిట్చ్ చక్రాలు అని అంటారు.సూర్యుని మరియు భూమి యొక్క దూరంలో మార్పుల వల్ల 6.9%<ref>ఎపిలియన్,పెరీలియన్కి 103.4% దూరంలో ఉన్నది.ఇన్వర్స్ స్క్వేర్ లా ప్రకారం, అపెలియన్ కన్నా పెరిలియన్ వద్ద ప్రసరణ 106.9% ఎవ్వువగా ఉంటుంది.</ref> కన్నా ఎక్కువ, పెరిలియన్ వద్ద భూమిని చేరే సౌర శక్తి అపెలియన్కి కూడా దగ్గరగా ఉంటుంది. భూమి యొక్క దక్షిణ భాగం సూర్యుని వైపుకు ఒకే సమయంలో కొంచం వంగి,సూర్యునికి భూమి దగ్గరగా ఉండుట వలన ఒక సంవత్సరంలో దక్షిణ భాగం, ఉత్తర భాగం కన్నా ఎక్కువ శక్తిని తీసుకుంటుంది.భూమి యొక్క కక్ష్య కొంచం వంగి ఉండుట వలన ఈ చర్య తక్కువ ప్రాచుర్యం లోకి వచ్చింది,దక్షిణ భాగంలో మిగిలిన శక్తి ఎక్కువ నీటి మోతాదులలో అరాయించుకుంటుంది.<ref>{{cite web | last = Williams | first = Jack | date = 2005-12-20 | url = http://www.usatoday.com/weather/tg/wseason/wseason.htm | title = Earth's tilt creates seasons | publisher = USAToday | accessdate = 2007-03-17 }}</ref>
== చంద్రుడు ==
Line 912 ⟶ 831:
చంద్రుడు,మాములు గ్రహాల లాగా కనపడే ఒక ఉపగ్రహం. చంద్రుని యొక్క మధ్యరేఖ భూమి కన్నా ఒక పావు ఎక్కువ. చంద్రుడు సౌర మండలంలోని అన్ని ఉపగ్రహాల కన్నా పెద్దది,ఇది రూపంలో భూ గ్రహానికి దగ్గరగా వుంటుంది.( [[Charon (moon)|కేరోన్]] మరియు [[dwarf planet|ద్వర్ఫ్ గ్రహాలలో]]కరోన్ పెద్దది.[[Pluto|ప్లూటో]].)(సహజ ఉపగ్రహాలు భూమి కాకుండా మిగతా గ్రహాల చుట్టూ తిరిగే వాటిని "మూన్స్"అంటారు.భూమి యొక్క ఉపగ్రహం తరువాత.
భూమికి చంద్రునికి మధ్య ఆకర్షణ శక్తి వల్ల భూమిపై [[tides|అలలు]] ఏర్పడతాయి.ఇందు వల్లే చంద్రుడు భూమి చుట్టూ తిరిగే కాలమే చంద్రుని యొక్క భ్రమణ కాలము అయినది. దీనినే టైడల్ లాకింగ్ అందురు. . కాబట్టి, అది ఎప్పుడు గ్రహానికి ఒక వైపుకు మాత్రమే వస్తుంది.చంద్రుడు భూమి చుట్టూ తిరగటం వల్ల, వివిధ భాగాలు సూర్యునిచే ప్రకాశింపబడతాయి, దీని వల్ల లునార్ ఫేసులు ఏర్పడతాయి. సోలార్ టెర్మీనెటార్ ద్వారా చీకటిగా ఉండే ప్రదేశం వెలుతురుగా ఉండే ప్రదేశంతో విడదీయ బడుతుంది.
అలలు కలవటం వల్ల, చంద్రుడు భూమి నుంచి సంవత్సరానికి 38 mm వెనకకు వెళ్లి పోతాడు.కొన్ని లక్షల సంవత్సరాల తరువాత, ఈ చిన్న కదలికల వలన మరియు సంవత్సరానికి రోజులో 23 మిక్రో సెకను వంతు పెరుగుట వలన చాలా మార్పులు కలుగును.<ref>{{cite web
| author=Espenak, F.; Meeus, J.
| date = 2007-02-07
Line 933 ⟶ 850:
| accessdate = 2007-04-20
}}</ref>
భూమి యొక్క వాతావరణంపై చంద్రుడు తన ప్రభావం చూపిస్తూ దాని యొక్క ప్రగతికి అడ్డుపడ్డాడు.పురాణ జంతు శాస్త్రం మరియు కంప్యూటర్ లెక్కల ప్రకారం, చంద్రుని<ref>{{cite journal
Line 945 ⟶ 861:
| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2004A&A...428..261L
| accessdate=2007-03-31 | doi = 10.1051/0004-6361:20041335
}}</ref> వలన కలిగే అలలు భూమి కక్ష్యలో ఉన్న వంపుని నియంత్రిస్తాయి.ఇవి లేకపోతే సూర్యుడు మరియు ఇతర గ్రహాల ఆకర్షణ వల్ల భూమి యొక్క కక్ష్య కొన్ని వేల సంవత్సరాల తరబడి అస్తవ్యస్తంగా తయారయ్యేది. ఈ కారణం చేతనే బుధ గ్రహం<ref>{{cite journal
| last=Murray | first=N. | coauthors=Holman, M.
| title=The role of chaotic resonances in the solar system
Line 960 ⟶ 876:
| pages=1437–1438
| url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1996LPI....27.1437W
| accessdate=2007-03-31 }}</ref> ఇది ఇంకా ఒక కొలిక్కి రాని విషయము. బుధ గ్రహాన్ని అద్యయనం చేసిన శాస్త్రవేత్తలు చెప్పింది ఏమంటే, భూమి లాగే తిరిగే లక్షణాలు, కక్ష్య కల ఈ గ్రహానికి సంబంధించిన విషయాలు ఇక మీద జరిగే అధ్యయనం లోనే బయటపడాల్సి వుంది.
భూమి నుంచి చూస్తే, చంద్రుడు చాల దగ్గరగా మరియు సూర్యుడు ప్రకాశించి నట్లు ప్రకాశిస్తూ కనిపిస్తాడు.ఈ రెండిటి యొక్క కోణము సైజ్ మరియు ఘన కోణము ఒకేలా ఉంటుంది. ఎందుకంటే, సూర్యుని యొక్క మధ్య రేఖ చంద్రుడి కన్నా 400 రెట్లు ఎక్కువ.<ref name="angular"/> దీనివల్ల సంపూర్ణ మరియు అర్థ గ్రహణాలు భూమిపై ఏర్పడతాయి.
{{-}}
[[దస్త్రం:Earth Moon Scale.jpg|thumbnail|center|800px|భూమి మరియు చంద్రుని మధ్య దూరము మరియు వాటి యొక్క రూపం కొలమానంలో చూపడం
చాల మంది చంద్రుడి గురించి నమ్మే శాస్త్రం ఏమిటంటే, బుధ గ్రహం లాంటి ఒక ప్రోటోప్లానెట్ (దిఇయ) భూమితో గుద్దుకున్నప్పుడు చంద్రుడు ఏర్పడ్డాడు.దీనినే జైంట్ ఇంపాక్ట్ తియరి అని అంటారు.
| last = R. Canup and E. Asphaug
| title = Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation
Line 975 ⟶ 889:
| pages = 708–712
| year = 2001
| doi = 10.1038/35089010 }}</ref>
భూమికి కనీసం రెండు కక్ష్యలలో ఉల్కలు ఉన్నాయి.అవి 3753 కృఇతన్ మరియు [[2002 AA29|2002 AA<sub>29</sub>]].<ref>{{cite news
Line 988 ⟶ 901:
== నివసించడం ==
గ్రహం ఏదైతే జీవించడానికి వీలుగా ఉంటుందో దానిని హాబీటబుల్ అని అంటారు. అక్కడ జీవించే ప్రాణులు లేకపోయిన,ఆ వాతావరణాన్ని కల్పించే ప్రదేశాలని కూడా హాబీటబుల్ అని అంటారు.భూమి జీవించడానికి తగినట్లుగా, ద్రవ రూపంలో ఉన్న నీటిని, ప్రాణులు నివసించడానికి వీలుగా ఉండే ప్రాంతాలని,బ్రతకడానికి కావలిసినంత శక్తిని కలిగి ఉంది.<ref>{{cite web | author=Staff | month = September | year = 2003 | url = http://astrobiology.arc.nasa.gov/roadmap/g1.html | title = Astrobiology Roadmap | publisher = NASA, Lockheed Martin | accessdate = 2007-03-10 }}</ref> సూర్యునికి భూమికి మధ్య ఉన్న దూరము,భూమి దాని యొక్క కక్షలో మధ్యరేఖను అనుసరించి తిరగటం,తిరిగే వేగం,కొంచం వంగే ఉండే కక్ష,భూగర్భ చరిత్ర,సరిన వాతావరణం,కాపాడడానికి వీలుగా ఉండే అయస్కాంత శక్తి,ఈ కారణాల వల్ల భూమి మీద ప్రాణులు నివసించడానికి వీలు ఉంది.<ref>{{cite book | first=Stephen H. | last=Dole | year=1970 | title=Habitable Planets for Man | edition=2nd | publisher=American Elsevier Publishing Co. | url=http://www.rand.org/pubs/reports/R414/ | accessdate=2007-03-11 | isbn=0-444-00092-5 }}</ref>
=== జీవావరణం ===
Line 1,003 ⟶ 912:
| publisher=Springer-Verlag
| location=New York
| isbn=0387987010 }}</ref>
బయోస్పెయర్ అనేది చాల బైయోమ్స్ క్రింద విభాజించబడుతుంది,ఇవి ఒకే రకంగా ఉండే మొక్కలని,జంతువులని కలిగి ఉంటుంది. భూమి మీద ముఖ్యంగా లాటిట్యుద్ మరియు సముద్ర ఉపరితలానికి ఎత్తులో బైయోమ్స్ విభజించబడి ఉన్నాయి..ఆర్కిటిక్,అంటార్కిటిక్ వృత్తం వద్ద వుండే,లేద ఎత్తుగా ఉండే ప్రదేశాల వద్ద తెరస్త్రియాల్ బైయోమ్స్ లో మొక్కలు లేద జంతువులు ఉండవు. ఎక్కువ లాటిట్యుడినల్ డివర్సిటీ భూమధ్య రాఖ వద్ద వుంటుంది. అక్కడ మొక్కలు,మరియు జంతువులు బాగా ఉంటాయి.<ref>{{cite journal
Line 1,018 ⟶ 926:
=== సహజ వనరులు మరియు భూమి యొక్క వాడకం. ===
మనుషులు ఉపయోగించు కోడానికి వీలుగా భూమిపై కొన్ని సహజ వనరులు ఉన్నాయి. ఇందులో కొన్ని తక్కువ సమయములో తిరిగి వెనక్కి తేలేని వనరులు (ఖనిజములు వగైరా) కూడా
ఫాసిల్ ఫ్యయూల్స్ ఎక్కువ మొత్తంలో భూమి యొక్క క్రస్ట్ లో లభిస్తాయి,ఇందులో ముఖ్యంగా కోల్,పెట్రోలియం,సహజ వాయువు,మరియు మీథెన్ క్లాత్రాట్ ఉన్నాయి.మనుషులు వీటిని ఎక్కవగా శక్తిని ఉత్పత్తి చేయడానికి మరియు రసాయన ఉత్పత్తి చేయడానికి వినియోగిస్తారు.మినరల్ ఒర్ కూడా భూమి యొక్క క్రస్ట్ నుంచి ఉత్పత్తి అవుతుంది,దీనిని ఒర్ జెనసిస్ అనే పద్ధతి ద్వారా వెలికి తీస్తారు.<ref>{{cite web
| author=Staff | date=2006-11-24 | url=http://www.utexas.edu/tmm/npl/mineralogy/mineral_genesis/
| title=Mineral Genesis: How do minerals form?
Line 1,027 ⟶ 934:
| accessdate=2007-04-01
}}</ref> ఇవి ఏ మెటల్ నుంచైనా సారము తీయడానికి,మరియు ఇతర ఎలిమెంట్స్ కి కూడా వుపయోగపడుతుంది.
భూమి యొక్క బయోస్పెయర్ మనుషుల కోసం చాల ప్రాకృతిక పదార్ధాలను ఉత్పత్తి చేస్తోంది.అందులో కొన్ని భోజనం,చెక్క,మందులు,ఆక్సిజన్,మరియు వ్యర్ధ పదార్ధాలని మళ్లీ వాడుకోడానికి వీలుగా తేయరుచేస్తుంది. భూమి మీద ఉండే జీవావరణం మంచి నీరు మరియు నెల మీద ఉండే మట్టి మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. సముద్రాలలో ఉండే జీవావరణం భూమి మీద నుంచి కొట్టుకుపోయిన పోషక విలువల మీద ఆధారపడి వుంటుంది.<ref>{{cite journal
Line 1,041 ⟶ 947:
| accessdate=2007-02-04 | doi = 10.1126/science.1080679
| pmid = 12560541
}}</ref> మానవులు భూమి మీద ఇల్లు నిర్మిచుకుని జీవిస్తారు. 1993
{| class="wikitable"
Line 1,067 ⟶ 971:
| style="text-align:right"| 30%
|}
1993 లో ఆశించిన సాగు భూమి 2,481,250 చదరపు కిలోమీటర్లు <ref name="cia"/>
Line 1,073 ⟶ 976:
=== ప్రకృతి వైపరీత్యాలు ===
పెద్ద ప్రదేశాలలో వాతావరణంలో మార్పుల వల్ల వరదలు,తుఫాన్లు మొదలైనవి ఏర్పడి మనుషులకు కష్టపెడుతున్నాయి.భూకంపాలు,కొండ చర్యలు విరగటం,సునామీ,అగ్ని పర్వతాలు బ్రద్దలవటం,వరదలు,కరువు,చీకటి చేసే మంచు వర్షాలు,ఉగ్రమైన గాలి వాన మొదలైన ప్రాకృత వైపరిత్యలకు చాల ప్రదేశాలు గురి అవుతున్నాయి.
గాలి మరియు నీటి యొక్క కాలుష్యం,ఆమ్ల వర్షాలు,పంటలు పండించకపోవటం,చెట్లు నరకటం,జంతువులని చంపటం,కొన్ని జాతుల జంతువులు మరియు పక్షులు అంతరించి పోవడం,మట్టి దాని యొక్క సారాన్ని కోల్పోవటం, మొదలైనవి మనుషుల చేసే కాలుష్యం ద్వారా ఏర్పడుతున్నాయి.
మానవుని వలన (పరిశ్రమలు వెదజల్లే పొగలో ఉండే కార్బన్ డయాక్సైడ్) భూగ్రహం మీద వేడి పెరిగి "గ్లోబల్ వార్మింగ్"కి దారి తీస్తుంది అని శాస్త్రీయంగా నిరూపించబడింది.దీని వల్ల వాతావరణంలో చల్ల ప్రమాదకర మార్పులు సంభవిస్తాయి,అవి మంచు కరగటం,ఒకేసారి భూమి యొక్క వీడి పెరగడం లేదా తగ్గటం,వాతావరణంలో మార్పులు మరియు సముద్ర మట్టంలో నీరు పెరగటం లాంటివి జరుగుతాయి.<ref>{{cite web
| author=Staff
| date = 2007-02-02
Line 1,084 ⟶ 985:
| title = Evidence is now ‘unequivocal’ that humans are causing global warming – UN report
| publisher = United Nations
| accessdate = 2007-03-07 }}</ref>
=== మనుషుల భూగోళ శాస్త్రం ===
పటములను అధ్యయనం చేయడం, తయారు చేయడాన్ని కార్టోగ్రఫీ అందురు. భూమిని గురించి చెప్పటానికి కార్టోగ్రఫీ, జియోగ్రఫీని చారిత్రకంగా వాడతారు. అధ్యయనం (అనగా ప్రదేశాలను దూరాలను నిర్దేశించుట) మరియు నౌకాయానము (అనగా స్థితిని దిశను నిర్దేశించుట) అనునవి కార్టోగ్రఫీ, జియోగ్రఫీతో పాటుగా
భూమిపై సుమారు 6,740,000,000 జనాభా నవంబర్ 2008 నాటికి వుంది. శాస్త్రవేత్తలు అంచనా ప్రకారం ప్రపంచ మొత్తం జనాభా 2013 నాటికి ఏడు బిల్లిఒన్లకు చేరుతుంది,మరియు 2050 నాటికి 9.2 బిల్లిఒన్లకు చేరుతుంది.జనాభా పెరుగుదల ఎక్కువగా అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలోనే వుంటుంది.మనుషుల జనాభా సాంద్రత ప్రపంచ మంతా వుంటుంది,కానీ ఎక్కువ మంది మాత్రం ఆసియాలో నివసిస్తారు.2020 నాటికి,60% ప్రపంచ జనాభా మాములు ప్రదేశాలలో కన్నా అభివృద్ధి చెందిన ప్రదేశాలలోనే నివసిస్తారని అంచనా.
అధ్యయనాల ప్రకారం కేవలం 1/8 ప్రదేశం మాత్రమే మనుషులు నివసించడానికి వీలుగా వుంది.మిగతా ప్రదేశం అంత సముద్రంతో నిండి వుంది. మరియు మిగతా సగం ఎడారులతో (14%),<ref>{{cite journal
Line 1,117 ⟶ 1,014:
| accessdate = 2007-03-31
}}</ref> (82°28′N)వుంది.ఉత్తరాన [[Amundsen-Scott South Pole Station|అమున్దేన్-స్కాట్ ఉతర ధృవ స్టేషను]],ఇది అంటార్కిటికాలో ఇంచుమించు ఉత్తర ధృవంలో వుంది. (90°S)
[[దస్త్రం:Earthlights dmsp.jpg|400px|కుడి|thumbnail|The Earth at night, a composite of DMSP/OLS ground illumination data on a simulated night-time image of the world. This image is not photographic and many features are brighter than they would appear to a direct observer.]]
అంటార్కిటికా లోని కొంత ప్రదేశం తప్ప భూ గ్రహం యొక్క మొత్తం ప్రాంతాన్ని ఇండిపెండెంట్ సోవరిన్ నేషన్ అథ్యయనమ్ చేసింది.2007 వరకు మొత్తం 201 సోవరిన్ రాష్ట్రాలు
| first=Paul | last=Kennedy
| authorlink=Paul Kennedy | year=1989
| title=[[The Rise and Fall of the Great Powers]]
| edition=1st | publisher=Vintage
| isbn=0679720197 }}</ref>
ఐక్యరాజ్యసమితి అనేది ప్రపంచ ప్రఖ్యాత ప్రభుత్వ అంతర్గత నిర్మాణ సంస్థ. అది ప్రపంచ దేశాల మధ్య వున్న వైరాలను, మరియు యుద్ధాలను తొలగించడానికి ఏర్పాటు చేసిన వ్యవస్థ. ఇది ఒక ప్రపంచ ప్రభుత్వ సంస్థ. ఐక్య రాజ్యా సమితి ప్రపంచంలో అన్ని దేశాల చట్టాల అంగీకారంతో, దేశాల మధ్య రాయభారం నెరుపుతుంది<ref>{{cite web | author=Staff | url = http://www.un.org/law/ | title = International Law | publisher = United Nations | accessdate = 2007-03-27 }}</ref>. సభ్య దేశాల అంగీకారంతో అవసరమైతే ఆయుధాలతో కూడా మధ్య వర్తిత్వం నెరుపుతుంది.
భూమి యొక్క గ్రహ మార్గం వైపు పయనించిన మొదటి మనిషి యూరి గగారిన్. ఇతను ఏప్రిల్ 12,1961.<ref>{{cite book
Line 1,137 ⟶ 1,031:
}}</ref> మొత్తం 400 మంది భూమిపై చేరారు,మరియు గ్రహ మార్గం(orbit) వైపు పయనించారు. ఇందులో మొత్తం 12 మంది చంద్రుడి మీద నడిచారు.<ref>{{cite book
| first=Lee | last=Ellis | year=2004 | title=Who's who of NASA Astronauts | publisher=Americana Group Publishing | isbn=0966796144
}}</ref>}[379][377][381] విశ్వంలో వున్న మనుషులు మాత్రమే అంతర్జాతీయ స్పేస్ స్టేషన్లో కూడా
| date=2007-01-16 | url=http://www.nasa.gov/mission_pages/station/news/ISS_Reference_Guide.html | title=Reference Guide to the International Space Station
| publisher=NASA | accessdate=2008-12-23 }}</ref> మనుషులు భూగ్రహం నుండి 1970 కాలంలో అపోలో 13 భూమికి 400,171 కిమీ దూరంలో ఉన్నప్పుడు అత్యంత దూరం ప్రయాణించారు.<ref>{{cite news
Line 1,161 ⟶ 1,055:
| title=Symbols -- Encyclopedia of Western Signs and Ideograms
| pages=281–282 | publisher=Ionfox AB
| location=New York | isbn=91-972705-0-4 }}</ref>
భూమిని తరువాత [[దేవత|దేవుడు]]గా ముఖ్యంగా [[goddess|దేవతగా]] వ్యాఖ్యానించారు.చాల ఆచారాలలో [[mother goddess|ఆడ దేవతలని]] భూమాత,గా మరియు [[fertility deity|సారవంతమైన దేవతగా]] వ్యాఖ్యానించేవారు.వివిధ మతాలలో చెప్పిన [[Creation myth|కల్పిత కథల]] ప్రకారం భూమి యొక్క ఆవిర్భావం మహిమలున్న దేవుడు లేదా దేవతలచే ఆవిర్భావం చెందింది.చాల రకల మతాలు,చాల ప్రధానమైన పుస్తకాల,ఇంకా మహర్షులు,రోమన్ కాతోలిక్ మతానికి విరుద్ధ మతానికి చెందినా వారు <ref name="Dutch2002">{{cite journal
| author = Dutch, S.I. | year = 2002
| title = Religion as belief versus religion as fact
Line 1,196 ⟶ 1,089:
| journal = Natural History | volume = 106
| issue = 2 | pages = 16–22 | url = http://www.jbburnett.com/resources/gould_nonoverlapping.pdf
| accessdate = 2008-04-28|format=PDF}}</ref> తప్పని కొట్టి పారేసారు.
భూమి సమానంగా వుండేదని<ref>{{cite web
| last = Russell | first = Jeffrey B. | url = http://www.asa3.org/ASA/topics/history/1997Russell.html | title = The Myth of the Flat Earth
| publisher = American Scientific Affiliation
| accessdate = 2007-03-14 }};[[Cosmas Indicopleustes|కోస్మాస్ ఈన్దికొప్లెఉస్తెస్]] ని కూడా చుడండి.</ref> గతంలో చాలా నమ్మకాలు ఉండేవి.కానీ ఇది భూమి గుండ్రంగా వుంటుందని కనుక్కోవటం వల్ల మరుగున పడింది.దీనిని ఓడ యొక్క ప్రయాణాన్ని బట్టి కనుగున్నారు.<ref>{{cite web
| last = Jacobs | first = James Q. | date =1998-02-01
| url =http://www.jqjacobs.net/astro/aegeo.html
Line 1,237 ⟶ 1,129:
<references group="note"></references>
</div>
== సూచనలు /రేఫెరెన్సెస్ ==
Line 1,271 ⟶ 1,161:
| url=http://www.agu.org/reference/gephys.html
| accessdate=2007-03-17 | isbn=0875908519 }}
== బాహ్య లింకులు ==
Line 1,283 ⟶ 1,171:
{{సౌరకుటుంబం}}
{{సౌర వ్యవస్థ పట్టిక}}
[[వర్గం:గ్రహాలు]]
[[వర్గం:పంచ భూతములు]]
| |||