|
'''ఐర్లాండ్''' (<span class="noexcerpt">[[File:Speakerlink-new.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/En-us-Ireland.ogg|11x11px|Listen]]<sup><span class="IPA" style="color:#00e;font:bold 80% sans-serif;padding:0 .1em">i</span></sup></span><span class="IPA nopopups">[[సహాయం:IPA for English|/<span style="border-bottom:1px dotted"><span title="/ˈ/ primary stress follows">ˈ</span><span title="/aɪər/ 'ire' in 'fire'">aɪər</span><span title="'l' in 'lie'">l</span><span title="/ə/ 'a' in 'about'">ə</span><span title="'n' in 'no'">n</span><span title="'d' in 'dye'">d</span></span>/]]</span>{{IPAc-en|ˈ|aɪər|l|ə|n|d|audio=en-us-Ireland.ogg}}; {{Lang-ga|Éire}} {{IPA-ga|ˈeːɾʲə|3=Eire_pronunciation.ogg}}), లేదా '''రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్''' అన్నది వాయువ్య [[ఐరోపా]]<nowiki/>లోని, [[ఐర్లాండ్|ఐర్లాండ్ ద్వీపం]]<nowiki/>లో ఆరింట ఐదు వంతుల భూమిలో ఉన్న సార్వభౌమ దేశం. దేశ రాజధాని, అత్యంత పెద్ద నగరం ద్వీపానికి తూర్పుదిశగా నెలకొన్న [[డబ్లిన్]] నగరం. డబ్లిన్ నగరపు మెట్రోపాలిటన్ ప్రాంతంలో దేశంలో మూడవ వంతు అయిన 4.75 మిలియన్ల ప్రజలు జీవిస్తున్నారు. The state shares its only land border with Northern Ireland, a part of the [[యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్|United Kingdom]]. It is otherwise surrounded by the [[అట్లాంటిక్ మహాసముద్రం|Atlantic Ocean]], with the Celtic Sea to the south, Saint George's Channel to the south-east, and the Irish Sea to the east. It is a unitary, parliamentary republic.<ref>{{citation|title=Constitutional Law of 15 EU Member States|author1=L. Prakke|author2=C. A. J. M. Kortmann|author3=J. C. E. van den Brandhof|publisher=Kluwer|location=Deventer|page=429|quote=Since 1937 Ireland has been a parliamentary republic, in which ministers appointed by the president depend on the confidence of parliament|year=2004|isbn=9013012558}}</ref> The legislature, the ''{{Lang|ga|[[Oireachtas]]}}'', consists of a lower house, ''{{Lang|ga|[[Dáil Éireann]]}}'', an upper house, ''{{Lang|ga|[[Seanad Éireann]]}}'', and an elected President (''{{Lang|ga|Uachtarán}}'') who serves as the largely ceremonial head of state, but with some important powers and duties. The head of government is the ''{{Lang|ga|[[Taoiseach]]}}'' (Prime Minister, literally 'Chief', a title not used in English), who is elected by the Dáil and appointed by the President; the Taoiseach in turn appoints other government ministers.
{{యాంత్రిక అనువాదం}}
{{Infobox Country
|native_name = {{lang|ga|Éire}}
|conventional_long_name = Ireland<small>{{Ref label|nomenclature|a|}}</small>
|common_name = Ireland
|image_flag=Flag of Ireland.svg
|image_coat=Coat of arms of Ireland.svg
|image_map = EU-Ireland.svg
|map_caption = {{map caption|location_color=green|region=[[Europe]]|region_color=grey|subregion=the [[European Union]]|subregion_color=light green|legend=EU-Ireland.svg|country=Ireland}}
|national_anthem = {{lang|ga|''[[Amhrán na bhFiann]]''}}{{Spaces|2}}<br /><small>''The Soldier's Song''</small>
|official_languages = [[Irish language|Irish]], [[Irish English|English]]
|demonym = Irish
|capital = [[Dublin]]
|latd=53 |latm=20.65 |latNS=N |longd=6 |longm=16.05 |longEW=W
|largest_city = capital
|government_type = [[Constitutional republic|Constitutional]] [[republic]], [[Parliamentary system|Parliamentary democracy]]
|leader_title1 = [[President of Ireland|President]]
|leader_name1 = [[Mary McAleese]]
|leader_title2 = [[Taoiseach]]
|leader_name2 = [[Brian Cowen]] [[Teachta Dála|TD]]
|accessionEUdate = 1 January 1973
|area_km2 = 70,273
|area_sq_mi = 27,133 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|area_rank = 119th
|area_magnitude = 1 E9
|percent_water = 2.00
|population_estimate = 4,456,000 <ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-27072010-AP/EN/3-27072010-AP-EN.PDF |title=Eurostat - January 2010 Population Estimates |format=PDF |date=July 2010 |accessdate=2010-07-27}}</ref>
|population_estimate_year = 2010
|population_census = 4,239,848
|population_census_year = 2006
|population_census_rank = 121st
|population_density_km2 = 60.3
|population_density_sq_mi = 147.6 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank = 139th
|ethnic_groups = 87% [[Irish people|Irish]] 13% Other<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ei.html |title=CIA World Factbook: Ireland |publisher=[[CIA]] |date= |accessdate=2009-07-09}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cso.ie/census/census2006results/volume_5/vol_5_2006_complete.pdf |title=CSO 2006 Census - Volume 5 - Ethnic or Cultural Background (including the Irish Traveller Community) |format=PDF |year=2006 |accessdate=2009-07-09}}</ref>
|GDP_PPP_year = 2009
|GDP_PPP = $175.055 billion<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=178&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=45&pr.y=10 |title=Ireland|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2010-04-21}}</ref>
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP_per_capita = $39,468<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal = $227.781 billion<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_rank =
|GDP_nominal_year = 2009
|GDP_nominal_per_capita = $51,356<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_per_capita_rank =
|HDI_year = 2006
|HDI = {{increase}} 0.965<ref>[http://hdrstats.undp.org/2008/countries/country_fact_sheets/cty_fs_IRL.html HDI of Ireland] The United Nations. Retrieved 8 July 2009.</ref>
|HDI_rank = 5th
|HDI_category = <span style="color:#090">very high</span>
|sovereignty_type = [[History of Ireland|Independence]]
|sovereignty_note = from the [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|United Kingdom]]
|established_event1 = [[Proclamation of the Irish Republic|Declared]]
|established_date1 = 24 April 1916
|established_event2 = [[Declaration of Independence (Ireland)|Ratified]]
|established_date2 = 21 January 1919
|established_event3 = [[Anglo-Irish Treaty|Recognised]]
|established_date3 = 6 December 1922
|established_event4 = [[Constitution of Ireland|Constitution]]
|established_date4 = 29 December 1937
|established_event5 = [[Republic of Ireland Act 1948|Became a republic]]
|established_date5 = 18 April 1949
|currency = [[Euro]] ([[Euro sign|€]])<ref>Prior to 1999, the Republic of Ireland used the [[Irish pound|punt]] (Irish pound) as its circulated currency. In 2002, the punt ceased to be legal tender.</ref>
|currency_code = EUR
|time_zone = [[Western European Time|WET]]
|utc_offset = +0
|time_zone_DST = [[Irish Standard Time|IST]] ([[Western European Summer Time|WEST]])
|utc_offset_DST = +1
|drives_on = left
|cctld = [[.ie]]{{Ref label|tld|b|}}
|calling_code = [[Telephone numbers in the Republic of Ireland|353]]
|footnotes =
a. {{note|nomenclature}} [http://www.taoiseach.gov.ie/upload/static/256.htm Article 4] of the [[Constitution of Ireland]] and [http://www.irishstatutebook.ie/1948/en/act/pub/0022/sec0002.html#zza22y1948s2 Section 2] of the [[Republic of Ireland Act 1948]] – the constitutional name of the state is ''Ireland''; the supplementary legal description is the ''Republic of Ireland'', but is deprecated by the state.<br />
b. {{note|tld}} The [[.eu]] domain is also used, as it is shared with other [[European Union]] member states.
}}
The Minister for Health has responsibility for setting overall health service policy. Every resident of Ireland is entitled to receive health care through the public health care system, which is managed by the Health Service Executive and funded by general taxation. A person may be required to pay a subsidised fee for certain health care received; this depends on income, age, illness or disability. All maternity services are provided free of charge and children up to the age of 6 months. Emergency care is provided to patients who present to a hospital Emergency Department. However, visitors to Emergency Departments in non-emergency situations who are not referred by their GP may incur a fee of €100. In some circumstances this fee is not payable or may be waived.<ref>{{citation|title=Charges for hospital services|publisher=Citizens Information board|date=26 July 2011}}</ref>
'''రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్''' ({{lang-ga|Poblacht na hÉireann}}),<ref name="description">{{cite web|url=http://www.irishstatutebook.ie/1948/en/act/pub/0022/sec0002.html#zza22y1948s2|title=Article 2|work=Republic of Ireland Act, 1948|author=Government of Ireland|publisher=Government of Ireland|location=Dublin|year=1948|quote=It is hereby declared that the description of the State shall be the Republic of Ireland.}}</ref>గా పిలువబడే '''ఐర్లాండ్''' <ref name="name">{{cite web|url=http://www.taoiseach.gov.ie/upload/static/256.htm|title=Article 4|work=Constitution of Ireland|author=Government of Ireland|publisher=Stationary Office|location=Dublin|year=1937|quote=The name of the State is ''[[Éire]]'', or, in the English language, ''Ireland''.}}</ref> ({{IPA-en|ˈaɪərlənd|pron|en-us-Ireland.ogg}}, {{lang-ga|Éire}}, {{IPA-ga|ˈeːɾʲə|pron|Eire.ogg}}), వాయవ్య ఐరోపాలోని ఒక దేశం. ఈ ఆధునిక [[సార్వభౌమ రాజ్యం]] [[ఐర్లాండ్ ద్వీపం]]లో సుమారు ఆరింట ఐదువంతులను ఆక్రమించి ఉంటుంది, 1921లో ఇది రెండు అధికార ప్రాంతాలుగా [[విభజింప]]బడింది.<ref>స్టాట్యుటరీ రూల్స్ & ఆర్డర్స్ అధికారికంగా ప్రచురించబడింది, 1921 (నెం. 533); 3 మే 1921 కి అదనపు వనరు: ఆల్విన్ జాక్సన్, ''హొం రూల్ - యాన్ ఐరిష్ హిస్టరీ'' , ఆక్స్ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్, 2004, పుట198.</ref> ఈ దేశం ఆగ్నేయ దిక్కున [[యునైటెడ్ కింగ్డం]]లో భాగమైన [[నార్తరన్ ఐర్లాండ్]] ను, తూర్పున [[అట్లాంటిక్ మహాసముద్రము]], [[ఐరిష్ సముద్రము]]ను, ఆగ్నేయంలో [[సెయింట్ జార్జ్'స్ ఛానల్]], మరియు దక్షిణాన [[సెల్టిక్ సముద్రము]]లను సరిహద్దులుగా కలిగి ఉంది. ఈ దేశం [[పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్యం]] మరియు [[రాజ్యాంగపరమైన]] [[గణతంత్రం]].
== Notes ==
ప్రారంభంలో [[ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్]]గా పేరు పెట్టబడిన ఈరాజ్యం 1922లో<ref>ఉదాహరణకి:
* "ఎయిర, 1937 నుండి ఈ విధంగా పిలవబడుతున్న దక్షిణ ఐర్లాండ్, ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ పేరుతో స్థాపించబడింది..." - CF స్ట్రాంగ్, ''మోడరన్ పొలిటికల్ కాన్స్టిట్యూషన్స్'' , సిద్గ్విక్ అండ్ జాక్సన్: లండన్, 1972
* "ప్రస్తుత ఐర్లాండ్ రిపబ్లిక్ దేశం 1922లో స్థాపించబడింది." - ''ఎన్సైక్లోపెడియా అమెరికాన'' , వాల్యూం 15, న్యూ యార్క్: అమెరికాన కార్పోరేషన్, 1965
* "ఐరిష్ రిపబ్లిక్, ఐర్లాండ్ ద్వీపం యొక్క ముప్పాతిక భాగాన్ని కలిగి, దాదాపు 3,500,000 జనాభాను కలిగిఉంది. ఈ రాజ్యం 1922లో స్థాపించబడి లిఖిత రాజ్యాంగాన్ని కలిగిఉంది ...." - డి రేనాల్డ్స్, ''వరల్డ్ క్లాస్ స్కూల్స్: ఇంటర్నేషనల్ పెర్స్పెక్టివ్స్ ఆన్ స్కూల్ ఎఫ్ఫెక్టివ్నెస్'' , రౌద్లేడ్జ్: లండన్, 2003
చట్ట పరివర్తనం యొక్క మరింత వివరణాత్మకమైన చర్చ కోసం, జె కాక్లే మొదలైనవారు, 2005, పోలిటిక్స్ ఇన్ ది రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్, రౌద్లేడ్జ్: లండన్:చూడండి.
{{quote|Ireland's constitution (Bunreacht na hÉireann) dates from 1937 and, despite significant innovations, marked a development of previous constitutional experience rather than a decisive break with it. ... In any case, for Fianna Fáil the Irish Free State constitution was inherently illegitimate no matter how it read. Eamon de Valera in particular felt the need for the state to have an entirely new constitution, and to this end he initiated the process of drafting one in 1935. ... Although legally and constitutionally this new constitution could have been enacted by the Oireachtas as one long amendment to the existing constitution, that would have defeated the whole point of the exercise; it was vital symbolically to seem to make a new beginning, and to have the Irish people confer the new constitution on themselves.}}
ఆర్ చుబ్, PJ ద్రుడి(ed)లో, 1986, ఐర్లాండ్ అండ్ బ్రిటన్ సిన్స్ 1922, కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీ ప్రెస్: కేంబ్రిడ్జ్
{{quote|The Irish government today is carried on with the framework laid down in the Constitution, Bunreach na hÉireann, that dates from 1937. That Constitution is the successor of two previous constitutions, the Constitution of the Irish Free State (1922) and the Constitution of Dáil Éireann (1919) which was created by Sinn Féinn as part of the political struggle for independence. All three are best viewed as the products of a process of emancipation from British domination and the emergence from the British political system. They were milestones in the evolution of the country's relationship with the United Kingdom and marked stages in the transition from a province of an essentially English state to a sovereign republic.}}</ref> [[బ్రిటిష్ కామన్ వెల్త్]]లో [[రాజ్యం]]గా స్థాపించబడింది. [[వెస్ట్ మిన్స్టర్ చట్టం]] మరియు [[1936 నాటి త్యజింపు సంక్షోభం]] ద్వారా దీని సార్వభౌమాధికారం పెరిగింది.<ref>DW హోల్లిస్, 2001, ''ది హిస్టరీ ఆఫ్ ఐర్లాండ్'' , గ్రీన్వుడ్: కనెక్టికట్<br />మైకేల్ జె. కెన్నెడీ, 2000, డివిజన్ అండ్ కాన్సెన్సస్: ది పోలిటిక్స్ ఆఫ్ క్రాస్-బోర్డర్ రిలేషన్స్ ఇన్ ఐర్లాండ్, 1925-1969, ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్: డబ్లిన్<br />{{quote|"In April 1936 de Valera had announced that he was preparing to draft a new constitution to replace that of 1922. Drafting was in progress when the abdication of King Edward VIII in December 1936 gave de Valera the opportunity to make further constitutional changes and introduce the External Relations Bill. In London, the cabinet's Irish Situation Committee had been told by [Malcolm] MacDonald in November 1936 to expect such legislation in the near future, so its introduction was not a shock to the British. Even so, de Valera was concerned about the possible British reaction, and he was able to use the abdication crisis to implement a further revision of the Treaty, safe in the knowledge that British politicians had other matters on their minds."}}</ref> 1937లో ప్రవేశపెట్టబడిన [[నూతన రాజ్యాంగం]]<ref>బిల్ కిస్సానే, 2007, ఈమోన్ డే వలేరా అండ్ ది సర్వైవల్ ఆఫ్ డెమోక్రసీ ఇన్ ఇంటర్-వార్ ఐర్లాండ్, జర్నల్ ఆఫ్ కాన్టెంపరరీ హిస్టరీ, వాల్యూం. 42, నెం. 2, 213-226</ref> దీనిని సంపూర్ణ సార్వభౌమాధికార రాజ్యంగా ప్రకటించి "ఐర్లాండ్"గా పేరు పెట్టింది.<ref name="1937rename">టి గార్విన్, ''1922: ది బర్త్ ఆఫ్ ఐరిష్ డెమోక్రసీ'' , గిల్ & మాక్మిలన్: డబ్లిన్, 2005<br />{{cite book |title=The Irish Civil War 1922-23 |author=Peter Cottrell |page=85 |isbn=9781846032707 |publisher=Osprey Publishing |year=2008 |quote=Irish voters approved a new constitution, ''Bunreacht na hÉireann'', in 1937 renaming the country Éire or simply Ireland.}}<br />{{cite web |title=Guide to Irish Law |author=Dr. Darius Whelan |date=June 2005 |url=http://www.nyulawglobal.org/globalex/Ireland.htm |accessdate=11 September 2009 |quote=This Constitution, which remains in force today, renamed the State ''Ireland'' (Article 4) and established four main institutions - the President, the Oireachtas (Parliament), the Government and the Courts.}}<br />జాన్ టి. కోచ్, సెల్టిక్ కల్చర్: ఎ హిస్టోరికల్ ఎన్సైక్లోపెడియా, ABC-CLIO: శాంతా బార్బర, 2006</ref> 1949లో ఐర్లాండ్ [[తనను తాను గణతంత్రంగా ప్రకటించుకున్నపుడు]] యునైటెడ్ కింగ్డం<ref>ఎఫ్ ఇలియట్ మొదలగువారు, 1959, ఎ డిక్షనరీ ఆఫ్ పోలిటిక్స్, పెంగ్విన్: లండన్<br />మున్రో మొదలైనవారు, 1990, ఎ వరల్డ్ రికార్డు ఆఫ్ మేజర్ కాన్ఫ్లిక్ట్ ఏరియాస్, సెయింట్. జేమ్స్ ప్రెస్: డెట్రాయిట్</ref> తో చివరి బంధం తెగిపోయింది, మరియు పద్ధతి ప్రకారం ఒక ప్రభుత్వ రాజ్యంగా ఉండటం రద్దయిపోయింది. వెంటనే ఐర్లాండ్ [[బ్రిటిష్ కామన్వెల్త్]] ను వదలివేసింది,<ref>[[రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్ ఆక్ట్ 1948]] యొక్క [http://www.irishstatutebook.ie/1948/en/act/pub/0022/sec0002.html#zza22y1948s2 సెక్షన్ 2].</ref> ఇది 1937 నుండే కామన్వెల్త్ సమావేశాలకు హాజరవడం మానివేసింది.<ref>{{cite|first1=Atsushi|last1=Kondo|first2=Atsushi|last2=Kondō|title=Citizenship in a Global World: Comparing Citizenship Rights for Aliens|publisher=Palgrave Publishers|location=Hampshire|year=2001|isbn=0-33-80265-9|page=120|quote=Ireland reluctantly remained a member of the Commonwealth s Irish citizens remained British Subjects. However, Irish representatives stopped attending Commonwealth meetings in 1937 and Ireland adopted a position of neutrality in World War II. Ireland became a Republic in 1949 and formally left the Commonwealth.}}</ref>
== References ==
బ్రిటిష్ పరిపాలనాకాలం మరియు స్వాతంత్ర్యం పొందిన ప్రారంభంలో, ఐర్లాండ్ [[పశ్చిమ ఐరోపా]]లోని అత్యంత పేద దేశాలలో ఒకటిగా ఉండి ఎక్కువ సంఖ్యలో వలసలను చూసింది. అయితే ఆకాలంలోని అనేక ఇతర దేశాలకు విరుద్ధంగా, అది ఆర్ధికంగా శక్తివంతంగా ఉండి ప్రజాస్వామ్యంగా నిలిచింది. 1950ల చివరిలో [[రక్షిత ఆర్ధికవ్యవస్థ]] ప్రారంభమైంది మరియు 1973లో ఐర్లాండ్ [[యూరోపియన్ ఎకనామిక్ కమ్యూనిటీ]] ([[యూరోపియన్ యూనియన్]])లో చేరింది. ఒక ఆర్ధిక సంక్షోభం ఐర్లాండ్ 1980ల చివరిలో భారీస్థాయి ఆర్ధిక సంస్కరణలు ప్రారంభించడానికి దారితీసింది. EU దేశాలతో పోల్చినపుడు ఐర్లాండ్ పన్నులను మరియు నియంత్రణలను నాటకీయంగా తగ్గించింది.<ref name="workforall">"EU: కాజెస్ ఆఫ్ గ్రోత్ డిఫరెన్షియల్స్ ఇన్ యూరప్", WAWFA మేథో కూటమి</ref> 1990లలో ఆర్ధిక వ్యవస్థ యొక్క వేగవంతమైన అభివృద్ధి "[[సెల్టిక్ టైగర్]]"గా పిలువబడే అనూహ్యమైన ఆర్ధిక ప్రగతి యొక్క ప్రారంభానికి దోహదం చేసింది.<ref>{{cite news |last=Nicoll |first=Ruaridh |url= http://www.guardian.co.uk/world/2009/may/10/ireland-financial-crisis-emigration |title=Ireland: As the Celtic Tiger roars its last |date=2009-05-16 |publisher=The Guardian |accessdate=2010-03-30 | location=London}}</ref> ఏదేమైనా, [[2007–2010 నాటి ఆర్ధిక సంక్షోభం]] [[ఐరిష్ ఆర్ధిక వ్యవస్థను ప్రభావితం]] చేసింది.
{{Reflist|25em}}
[[IMF]]చే ఐర్లాండ్ [[ప్రపంచంలోని 38వ ఆర్ధిక శక్తి]]గా స్థానం పొందింది. 2006లో ఐర్లాండ్ ఆరవ అత్యధిక నామమాత్ర తలసరి [[స్థూల దేశీయ ఉత్పత్తి]]([[కొనుగోలు శక్తి పోలిక]]లో తొమ్మిదవ అత్యధిక తలసరి)ని కలిగి ఉంది.<ref>తలసరి [[GDP (PPP)పరంగా దేశాల జాబితా]]</ref><ref>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2007/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=30&pr.y=11&sy=2004&ey=2008&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=193%2C158%2C122%2C542%2C124%2C137%2C156%2C138%2C423%2C196%2C128%2C142%2C172%2C182%2C132%2C576%2C134%2C961%2C174%2C184%2C532%2C144%2C176%2C146%2C178%2C528%2C436%2C112%2C136%2C111&s=NGDP_RPCH%2CNGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CPPPSH&grp=0&a= |title=Report for Selected Countries and Subjects |publisher=[[IMF]] |date=2006-09-14 |accessdate=2009-07-09}}</ref> [[మానవ అభివృద్ధి సూచీ]]లో ఈ దేశం ఐదవస్థానాన్ని పొందింది, మరియు ప్రపంచంలో అత్యున్నత జీవనప్రమాణాలను కలిగి ఉన్న దేశాలలో ఒకటిగా ఉండి, [[ఎకనామిస్ట్ ఇంటలిజెన్స్ యూనిట్]] యొక్క జీవన నాణ్యత సూచీ/2}లో ప్రధమ స్థానంలో నిలిచింది. ఐర్లాండ్, [[ప్రపంచ శాంతి సూచీ]]లో ఆరవస్థానంలో, [[పత్రికా స్వేచ్ఛ]]లో ప్రధమస్థానంలో మరియు [[ఆర్ధిక స్వేచ్ఛ]]లో నాల్గవస్థానంలో నిలిచింది. ఈ దేశం దాని విద్యా వ్యవస్థ, [[రాజకీయ స్వేచ్ఛ మరియు పౌర హక్కులకు]] కూడా అత్యున్నత స్థానాలను పొందింది. ఈ దేశం ప్రపంచంలోని అత్యంత స్థిరమైన దేశాలలో ఒకటిగా నిలిచి, [[విఫలమైన దేశాల సూచీ]]లో క్రింద నుండి ఐదవ స్థానంలో నిలిచింది. ఐర్లాండ్, [[EU]], [[OECD]], మరియు [[ఐక్యరాజ్యసమితి]]లలో సభ్యదేశంగా ఉంది.
== శబ్ద ఉత్పత్తి శాస్త్రం ==
{{Main|Names of the Irish state}}
[[అంతర్జాతీయ ఒప్పందాలు]] మరియు ఇతర చట్టపరమైన పత్రాలతో సహా, అన్ని అధికారిక ఉపయోగాలకు, [[ఆంగ్లం]]లో వ్రాయబడే పత్రాలకు ఈ దేశం యొక్క పేరు ''ఐర్లాండ్'' మరియు [[ఐరిష్]] లో వ్రాయబడే పత్రాలకు ''ఐర్'' . [[EU]] సంస్థలు ఇదేవిధమైన పద్ధతిని పాటిస్తాయి. 2007లో ఐరిష్ సమాఖ్య యొక్క [[అధికారిక భాష]]గా మారినందువలన, [[EU]] సమావేశాలలో ఈ దేశం యొక్క పేరు ''ఐర్ -ఐర్లాండ్'' గా వ్రాయబడుతుంది, ఇవే [[ఐరిష్ పాస్ పోర్ట్]]లలో కూడా ఉపయోగించబడతాయి.<ref group="note">1973లో ఐరిష్ మరియు ఇంగ్లిష్ లతో సహా బహు భాషలలో లిఖించబడిన ఒప్పందం క్రింద ఐర్లాండ్, EU (అప్పటి [[EEC]])లో చేరింది అప్పటి నుండి, EU లో దాని రెండు పేర్లూ వాడబడుతున్నాయి. యూరోపియన్ యూనియన్ చే అన్వయించబడిన వాడుక యొక్క పరిశీలనకు, యూరోపియన్ యూనియన్ యొక్క [http://publications.europa.eu/code/en/en-000100.htm ఇంటర్ ఇన్స్టిట్యూషనల్ స్టైల్ గైడ్ యొక్క క్లాజ్ 7.2.4 ] చూడుము.</ref> 1937నాటి [[ఐర్లాండ్ రాజ్యాంగం]] యొక్క ఆర్టికల్ 19 "ఈ దేశం యొక్క పేరు ''[[ఐర్]]'' , లేదా, ఆంగ్లభాషలో, ''ఐర్లాండ్'' " అని ప్రకటిస్తుంది. ఈ ఆర్టికల్ వ్యక్తీకరణ "అనవసరమైన సంక్లిష్టను కలిగి ఉంది మరియు దానిని సరళీకరించాలి" అని 1996లోని [[కాన్స్టిట్యూషనల్ రివ్యూ గ్రూప్]] ఒక ప్రకటనలో విమర్శించింది. "ఈ దేశం యొక్క పేరు ఐర్లాండ్", అని దానికి సమానమైన మార్పుని [[ఐరిష్]] గ్రంథంలో చేస్తూ ఒక సవరణ చేయాలని సిఫారసు చేయబడింది. "రిపబ్లిక్ ఆఫ్ "ని పేరులో చేర్చడానికి ఆర్టికల్ ని సవరించడాన్ని కూడా కాన్స్టిట్యూషన్ రివ్యూ గ్రూప్ పరిశీలించింది. దేశాన్ని "రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్",గా వివరిస్తూ ఒక చట్టపరమైన నిబంధనను ప్రకటించడం దీనికి సరిపోతుందని అంగీకరించడం జరిగింది."<ref>{{cite|title=Report of the Constitution Review Group|author=The Constitution Review Group|publisher=Stationery Office|location=Dublin|year=1996|url=http://www.constitution.ie/reports/crg.pdf}}</ref>
[[రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్ యాక్ట్ 1948]], రాజ్యం గురించిన వివరణ "రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్" (''పోబ్లాచ్ట్ న హీయిరేంన్'' )గా ఉండాలని పేర్కొంది.<ref name="description"/> [[బ్రిటిష్ రాజరికం]] యొక్క చివరి అధికారిక క్రియలను తొలగించి వాటిని ఎన్నికైన అధ్యక్షుడికి బదిలీ చేయడం ద్వారా ఐర్లాండ్ ను [[గణతంత్రం]]గా మార్చడం ఈ చట్టం యొక్క ఉద్దేశం. ఈ చట్టం వలన పేరులో ఏ విధమైన మార్పూ రాలేదు. 1989లో ఐరిష్ సుప్రీం కోర్ట్, ''రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్'' పేరుని ఉపయోగించిన ఒక నేరస్థుల మార్పిడి ఉత్తర్వును తిరస్కరించింది. జస్టిస్ వాల్ష్, "ఈ దేశం యొక్క సహాయంకోరే ఇతర దేశాల న్యాయస్థానాలు ఈ దేశానికి రావలసిన రాజ్యాంగబద్ధమైన మరియు అంతర్జాతీయంగా తగినంత గుర్తింపు ఇవ్వటానికి నిరాకరించినపుడు, నా అభిప్రాయంలో, ధృవీకరణపత్రాలను సరిచేసేంతవరకు ఆ దేశాలకు తిప్పిపంపాలని" తీర్పు ఇచ్చాడు.<ref>కేసీ, జేమ్స్, ''కాన్స్టిట్యూషనల్ లా ఇన్ ఐర్లాండ్'' , ISBN 978-1-899738-63-2, పుట. 31, ''ఎల్లిస్ వి ఓ'డే'' ని అప్పగించే కేసుని ఉటంకిస్తూ.</ref>
[[ఐర్లాండ్ ద్వీపం]] [[1916]]లో [[తిరుగుబాటుదారుల]] ద్వారా ఏకపక్షంగా స్వతంత్ర రిపబ్లిక్ గా [[ప్రకటించబడింది]] మరియు ఇది ''[[ఐరిష్ రిపబ్లిక్]]'' (''పోబ్లాచ్ట్ న హేయిరేంన్'' )గా పిలువబడింది. [[1918 సాధారణ ఎన్నికల]] తరువాత, ఆ [[ప్రకటన]] ఐరిష్ [[పార్లమెంట్ సభ్యులచే]] ధృవీకరించబడింది. 1921 మరియు 1922 మధ్య, బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ఐర్లాండ్ ను యునైటెడ్ కింగ్డంలో ఒక స్వయం ప్రతిపత్త ప్రాంతంగా ఏర్పరచడానికి, ''[[సదరన్ ఐర్లాండ్]]'' (మరియు నార్తరన్ ఐర్లాండ్)ను సృష్టిస్తూ ఒక శాసనం చేసింది. [[ఆంగ్లో-ఐరిష్ సంధి]] తరువాత, ఈ రాజ్యం ''[[ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్]]'' (''సవొర్స్టాట్ ఎయిరేయన్'' )రూపంలో [[బ్రిటిష్ కామన్వెల్త్]]లో స్వతంత్ర [[పాలితప్రాంతం]]గా ఏర్పడింది. ఈ పేర్లన్నీ ఇప్పటికీ కొన్నిసార్లు అనధికారికంగా ఉపయోగించబడతాయి. ఇతర వ్యావహారిక నామాలైన ''ఇరవై-ఆరు కౌంటీలు'' మరియు ''ది సౌత్'' వంటి వాటిని ప్రత్యేకించి నార్తరన్ ఐర్లాండ్ నివాసితులు తరచూ వాడతారు. అదే విధంగా, రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్ దృష్టిలో, ''ఆరు కౌంటీలు'' లేదా ''ది నార్త్''గా [[నార్తరన్ ఐర్లాండ్ తరచూ పిలువబడుతుంది]].
== స్వాతంత్ర్యము ==
{{Main|History of the Republic of Ireland|History of Ireland}}
=== హోమ్-రూల్ ఉద్యమం ===
[[దస్త్రం:Emigrants Leave Ireland by Henry Doyle 1868.jpg|thumb|upright|సామూహిక వలసకు కారణమైన ది గ్రేట్ ఫెమైన్.]]
[[యాక్ట్ ఆఫ్ యూనియన్]] ప్రకారం 1 జనవరి 1801 నుండి 6 డిసెంబర్ 1922 వరకు [[ఐర్లాండ్]] మొత్తం [[గ్రేట్ బ్రిటన్ యొక్క యునైటెడ్ కింగ్డం మరియు ఐర్లాండ్]]లో భాగంగా ఉంటుంది. 1845 నుండి 1849 వరకు ఏర్పడిన [[గొప్ప కరువు]] సమయంలో, 8 మిలియన్లకు పైన ఉన్న ఈ ద్వీప జనాభా 30% తగ్గి పోయింది. ఒక మిలియన్ ఐరిష్ ప్రజలు మరణించారు మరియు మరొక 1.5 మిలియన్ల మంది వలస వెళ్లారు,<ref>{{cite journal|last=Mokyr|first = Joel|authorlink = Joel Mokyr|title = New Developments in Irish Population History 1700-1850|journal = Irish Economic and Social History|volume = xi|pages = 101–121|year= 1984}}</ref> ఇది 1960ల వరకు స్థిరమైన తరుగుదలకు దారితీసిన తరువాత శతాబ్దం యొక్క వలస నమూనాలను ఏర్పరచింది.
1874 నుండి, ప్రత్యేకించి 1880 నుండి [[చార్లెస్ స్టీవర్ట్ పార్నెల్]] నాయకత్వంలోని, [[ఐరిష్ పార్లమెంటరీ పార్టీ]] విస్తృతమైన వ్యవసాయ పోరాటాల ద్వారా ప్రాచుర్యం పొంది ([[ఐరిష్ లాండ్ లీగ్]] ద్వారా) [[ఐరిష్ ల్యాండ్ యాక్ట్స్]] రూపంలో మెరుగు పరచిన [[భూ సంస్కరణ]]లను సాధించింది, మరియు [[హోమ్ రూల్]]ను సాధించాలనే తన ప్రయత్నాలలో, యునైటెడ్ కింగ్డంలో ఐర్లాండ్ కు పరిమిత జాతీయ స్వయంప్రతిపత్తిని సాధించగలిగే రెండు బిల్లులు అపజయం పొందాయి. ఇది గతంలో [[ప్రొటెస్టెంట్ అసెన్డన్సీ]] యొక్క భూస్వామ్య ఆధిపత్య [[గొప్ప న్యాయమూర్తుల]] అధీనంలో ఉన్న [[లోకల్ గవర్నమెంట్ (ఐర్లాండ్) యాక్ట్ 1898]] ప్రకారం జాతీయ విషయాలలో “సమూల” నియంత్రణకు దారితీసింది.
[[పార్లమెంట్ యాక్ట్ 1911]] [[హౌస్ ఆఫ్ లార్డ్స్]] యొక్క వీటోను రద్దు చేసినపుడు, మరియు [[జాన్ రెడ్మొండ్]] మూడవ [[హోమ్ రూల్ యాక్ట్ 1914]] సాధించినపుడు హోమ్ రూల్ ఖచ్చితమని అనిపించింది. [[ఐరిష్ కాథలిక్కులు]] నిజమైన రాజకీయ అధికారాన్ని పొందితే, తాము వివిక్షను ఎదుర్కొని ఆర్ధిక మరియు సాంఘిక సౌకర్యాలను కోల్పోతామనే భయంతో మొదటి హోమ్ రూల్ బిల్ ప్రవేశ పెట్టిన తరువాత, 1886 నుండి ఐరిష్ [[ప్రొటెస్టెంట్]]లలో ఈ [[యూనియనిస్ట్ ఉద్యమం]] ఎదుగుగుతోంది. ఐరిష్ ఐక్యతావాదం ఐర్లాండ్ అంతా వ్యాప్తిలో ఉన్నప్పటికీ, దేశం మొత్తంలో సాధారణంగా ఎక్కువగా ఉండే వ్యవసాయ రంగానికి వ్యతిరేకంగా, పారిశ్రామికరంగం ఎక్కువగా ఉన్న [[ఉల్స్టార్]] లోని కొన్ని భాగాలలో, పందొమ్మిదో శతాబ్ద చివరి భాగం మరియు ఇరవయ్యవ శతాబ్ద ప్రధమ భాగంలో ఐక్యతావాదం ప్రత్యేకంగా బలాన్ని పుంజుకుంది. (భయపడినట్లుగానే ఆ ప్రాంతంలో భారీ పన్నులు విధించబడ్డాయి.) దీనికి తోడు, ఐక్యతావాదులు నాలుగు కౌంటీలలో ఆధిక్యంలో ఉండగా, ఉల్స్టర్ లో ప్రొటెస్టెంట్ జనాభా యొక్క ప్రాబల్యం అధికంగా ఉంది.
[[డబ్లిన్]] లో-జన్మించిన [[సర్ ఎడ్వర్డ్ కార్సన్]] నాయకత్వంలో [[ఐరిష్ యూనియనిస్ట్ పార్టీ]] మరియు పశ్చిమానికి చెందిన [[సర్ జేమ్స్ క్రైగ్]] యొక్క [[ఉల్స్టర్ యూనియనిస్ట్ పార్టీ]]ల నేతృత్వంలో, ''ఉల్స్టర్ నిర్బంధాన్ని'' వ్యతిరేకించడానికి ఐక్యతావాదులు [[బలమైన సైన్యం]]గా తయారయ్యారు. ఉల్స్టర్ లో తిరుగుబాటును తొలగించడానికి మే 1914లో పార్లమెంట్ లో హోమ్ రూల్ బిల్ ఆమోదం పొందిన తరువాత, బ్రిటిష్ [[ప్రధానమంత్రి]] [[H. H. అస్క్విత్]], ఐరిష్ పార్టీ నాయకత్వం అయిష్టంగానే ఆమోదించిన ఒక [[సవరణ బిల్]] ప్రవేశపెట్టాడు, ప్రయోగ వ్యవధి అయిన ఆరు సంవత్సరాల కాలానికి ఈ బిల్లు పరిధి నుండి ఉల్స్టర్ తాత్కాలికంగా వదలివేయబడింది, తాత్కాలికంగా వదలివేయబడిన ప్రాంతానికి ఇప్పటికి ఇంకా నిర్ణయించబడని నూతన చర్యలు ప్రవేశపెట్టబడతాయి.
=== విప్లవ కాలము ===
[[దస్త్రం:Anglo-Irish Treaty signatures.gif|thumb|ఆంగ్లో-ఐరిష్ ఒప్పందం యొక్క సంతకాల పుట.]]
1914లో [[రాయల్ అస్సెంట్]](రాజ అంగీకారం) పొంది చట్ట గ్రంథాలలో పొందుపరచబడినప్పటికీ, [[థర్డ్ హోమ్ రూల్ యాక్ట్]] యొక్క అమలు [[గ్రేట్ వార్]] ముగిసేవరకు నిలిపి ఉంచబడింది. ఈ చట్టం యుద్ధం ముగిసిన తరువాత అమలు జరుగుతుందనే పూర్వ కారణాలతో, రెడ్మొండ్ మరియు అతని ఐరిష్ [[నేషనల్ వాలంటీర్స్]] [[ఐక్య కారణాన్ని]] బలపరచారు, మరియు 175,000మంది [[ఐరిష్ రెజిమెంట్]] యొక్క [[10త్ (ఐరిష్)]], [[16త్ (ఐరిష్)]]లలో చేరారు, యూనియనిస్ట్ లు [[న్యూ బ్రిటిష్ ఆర్మీ]] యొక్క [[36th (ఉల్స్టార్)]] విభాగాలలో చేరారు.<ref>[http://www.taoiseach.gov.ie/eng/index.asp?docID=2517 డిపార్టుమెంటు ఆఫ్ ది తోయిసీచ్] - మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో ఐరిష్ సైనికులు.</ref> జనవరి 1919లో, డిసెంబర్ [[1918 సాధారణ ఎన్నికల]] తరువాత, ఐర్లాండ్ యొక్క 106 మంది ఎన్నికైన [[MPలలో]] 73 మంది [[సిన్న్ ఫెయిన్]] సభ్యులు [[బ్రిటిష్ హౌస్ ఆఫ్ కామన్స్]]లో వారి స్థానాలను అంగీకరించడాన్ని నిరాకరించారు. దానికి బదులుగా, వారు [[డయిల్ ఎఇరెన్]] అని పిలువబడే ఐరిష్ పార్లమెంట్ ను స్థాపించారు. [[ఈ డయిల్]] జనవరి 1919లో [[డిక్లేరేషన్ ఆఫ్ ఇండిపెండెన్స్]]ను జారీచేసి [[ఐరిష్ రిపబ్లిక్]]ను ప్రకటించింది. ఈ ప్రకటన ముఖ్యంగా, ఐర్లాండ్ ఇక మీద [[యునైటెడ్ కింగ్డం]]లో భాగంగా ఉండదనే [[1916 అధికార ప్రకటన]]కు అదనపు నిబంధనతో కూడిన పునః ప్రకటించింది. ఈ నూతన ఐరిష్ రిపబ్లిక్ అంతర్జాతీయంగా కేవలం [[రష్యన్ సోవియట్ రిపబ్లిక్]]తో మాత్రమే గుర్తించబడింది.<ref>{{cite book | first=Desmond | last=Fennell | title=Heresy: the Battle of Ideas in Modern Ireland | publisher=Blackstaff Press | location= Belfast | year=1993 | isbn=0856405132 | page=33 | quote=Both the new Irish Republic and the labour movement were sympathetic to the new soviet regime in Russia. The government of the Soviet Union recognised the Republic, and the Dáil authorised the establishment of diplomatic relations. }}</ref> ఈ రిపబ్లిక్ యొక్క [[ఐరేఅచ్ట్]] (మంత్రివర్గం) [[సెంన్ కంహైర్లె]] [[సేయన్ T. ఓ'కెల్లీ]] నాయకత్వంలో 1919 [[పారిస్ పీస్ కాన్ఫరెన్స్]]కు ప్రతినిధి బృందాన్ని పంపింది, కానీ అది అనుమతించబడలేదు.
[[వార్ ఆఫ్ ఇండిపెండెన్స్]] మరియు జూలై 1921న ఇవ్వబడిన యుద్ధ విరామం తరువాత [[బ్రిటిష్ ప్రభుత్వ]] ప్రతినిధులు మరియు [[ఆర్థర్ గ్రిఫ్ఫిత్]], [[రాబర్ట్ బర్టన్]] మరియు [[మైఖేల్ కోలిన్స్]] నేతృత్వంలోని ఐరిష్ ఒప్పంద ప్రతినిధులు, [[లండన్]]లో అక్టోబర్ 11 నుండి 6 డిసెంబర్ 1921 వరకు [[ఆంగ్లో-ఐరిష్ ట్రియటీ]]కి మధ్యవర్తిత్వం చేసారు. ఐరిష్ ప్రతినిధులు [[నైట్స్ బ్రిడ్జ్]] లోని [[హన్స్ ప్లేస్]]లో తమ కేంద్ర స్థావరాన్ని ఏర్పాటు చేసుకున్నారు మరియు ఇక్కడ జరిగిన వ్యక్తిగత చర్చలలో డిసెంబర్ 5న ఈ ఒప్పందాన్ని డయిల్ ఐరాన్న్ కు సిఫారసు చేయాలన్న నిర్ణయం తీసుకొనబడింది.
రెండవ [[డయిల్ ఐరాన్న్]] ఈ ఒప్పందాన్ని [[తక్కువ మెజారిటీతో ధ్రువ పరచింది]].
ఈ ఒప్పందం ప్రకారం, 6 డిసెంబర్ 1922న [[ఐర్లాండ్ ద్వీపం]] మొత్తం [[ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్]] (''సవొర్స్టాట్ ఐరేనన్'' ) అని పిలువబడే స్వయం-పాలిత బ్రిటిష్ [[పాలనా ప్రాంతం]]గా మారింది. [[ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ యొక్క రాజ్యాంగం]] ప్రకారం, [[నార్తరన్ ఐర్లాండ్ యొక్క పార్లమెంట్]] కచ్చితంగా ఒక నెల తరువాత ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ ను వదలి యునైటెడ్ కింగ్డంలో చేరే ఎంపికను కలిగి ఉంది. జోక్య సమయంలో, [[ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ యొక్క పార్లమెంట్]] మరియు [[ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ యొక్క ఎక్జిక్యూటివ్ కౌన్సిల్]] నార్తరన్ ఐర్లాండ్ కు విస్తరించలేదు. [[నార్తరన్ ఐర్లాండ్]] ట్రియటీ ప్రకారం నూతన ప్రదేశం నుండి ''తొలగి పోయే'' హక్కుని ఉపయోగించుకొని 8 డిసెంబర్ 1922న యునైటెడ్ కింగ్డంలో తిరిగి ఐక్యమైంది. అది రాజుని ఒక సంబోధనలో అభ్యర్థిస్తూ, "ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ యొక్క పార్లమెంట్ మరియు ప్రభుత్వ అధికారాలు ఇకమీద నార్తరన్ ఐర్లాండ్ కు వర్తించవు" అని తెలిపింది.<ref name="ahds1922">{{cite web|url=http://stormontpapers.ahds.ac.uk/stormontpapers/pageview.html?volumeno=2&pageno=1145#bak-2-1149 |title=Northern Ireland Parliamentary Report, 7 December 1922 |publisher=Stormontpapers.ahds.ac.uk |date=1922-12-07 |accessdate=2009-07-09}}</ref> ఈ ఒప్పందం ఉభాయపక్షాలకు సంపూర్ణ సంతృప్తిని ఇవ్వలేదు. ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ అనే [[రాజ్యాంగ రాచరికం]]పై బ్రిటిష్ రాచరికం పరిపాలన చేసింది. ఈ ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ ఒక [[గవర్నర్-జనరల్]] ను, ఒక [[ద్వి సభా]] పార్లమెంట్ ను, "[[ఎక్జిక్యూటివ్ కౌన్సిల్]]"గా పిలువబడే ఒక మంత్రివర్గాన్ని మరియు [[ప్రెసిడెంట్ ఆఫ్ ది ఎక్జిక్యూటివ్ కౌన్సిల్]] గా పిలువబడే ప్రధానమంత్రిని కలిగి ఉంది.
=== ఐరిష్ పౌర యుద్ధం ===
[[దస్త్రం:Eamon de Valera c 1922-30.jpg|upright|thumb|upright|left|ఈమొన్ డే వలేరా]]
ఐరిష్ స్వేచ్ఛా రాజ్య సృష్టి యొక్క పర్యవసానమే [[ఐరిష్ పౌర యుద్ధం]]. [[ఈమొన్ డి వలేరా]] నేతృత్వంలోని ఒప్పంద-వ్యతిరేక బలగాలు, తాము విశ్వాసాన్ని ప్రకటించిన 1919 నాటి [[ఐరిష్ గణతంత్రాన్ని]] ఈ ఒప్పందాన్ని అంగీకరించడం ''రద్దు చేస్తుందనే'' నిజాన్ని వ్యతిరేకించారు, ప్రజల మద్దతు ప్రతిబింబిస్తూ "ప్రజలకు తప్పు చేసే హక్కు లేదు" అని అంగీకారం కొరకు వాదించారు. రాజ్యం [[బ్రిటిష్ కామన్వెల్త్]]లో భాగంగా ఉండటం మరియు ఒప్పంద-వ్యతిరేక పక్షం [[బ్రిటిష్ రాజు]]కు విశ్వాస ప్రమాణంగా భావించిన ప్రమాణాన్ని, [[స్వేచ్ఛా రాజ్య పార్లమెంట్]] సభ్యులు చేయడమనే నిజాన్ని వారు అధికంగా వ్యతిరేకించారు. [[మైఖేల్ కోలిన్స్]] నాయకత్వంలోని ఒప్పంద-అనుకూల వర్గాలు, ఈ ఒప్పందం "అన్ని దేశాలు కోరుకొని మరియు అభివృద్ధి చేసే అంతిమ స్వేచ్ఛను ఇవ్వడమే కాక, దానిని సాధించే స్వేచ్ఛను కూడా ఇచ్చింది" అని వాదించారు.
యుద్ధ ప్రారంభంలో, [[ఐరిష్ రిపబ్లికన్ ఆర్మీ]] (IRA) రెండు వ్యతిరేక దళాలుగా విడిపోయింది: ఒప్పంద-అనుకూల IRA మరియు [[ఒప్పంద వ్యతిరేక IRA]]. ఒప్పంద అనుకూల IRA చెదిరిపోయి నూతన [[ఐరిష్ సైన్యం]]లో చేరిపోయింది. ఏదేమైనా, ఒప్పంద-వ్యతిరేక IRAలో సమర్ధవంతమైన నాయకత్వ నిర్మాణం లేకపోవడం, మరియు యుద్ధ సమయంలో వారి రక్షణ వ్యూహాల ద్వారా, [[కోలిన్స్]] మరియు అతని ఒప్పంద-అనుకూల బలగాలు అనేక పదుల వేల సైన్యాన్ని బ్రిటిష్ సైన్యం యొక్క 1922 నాటి చెదిరిపోయిన [[ఐరిష్ రెజిమెంట్]] WWI మాజీలతో నిర్మించుకొని, ఒప్పంద-వ్యతిరేకులను సమర్ధవంతగా అధిగమించారు. ఫిరంగులు, విమానాలు, మర-తుపాకులు మరియు మందుగుండుల బ్రిటిష్ సరఫరా ఒప్పంద-అనుకూల దళాలకు బలాన్నిచ్చింది, మరియు ఒప్పందాన్ని అమలు చేయవలసిన అవసరం గురించి ఉన్న అనుమానాలను స్వేచ్ఛా రాజ్యంలోకి క్రౌన్ బలగాలు తిరిగి వస్తాయనే భయం తొలగించి వేసింది. ఒప్పంద వ్యతిరేక దళాలకు ప్రజల మద్దతు లేకపోవడం(తరచు ''అక్రమార్కులుగా'' పిలిచేవారు) మరియు ఈ అక్రమార్కులను అధిగమించాలనే ప్రభుత్వ నిర్ణయంలో స్థిరత్వం వారి ఓటమికి ముఖ్యకారణం అయింది.
నార్తరన్ ఐర్లాండ్ విషయంలో, ఐరిష్ ప్రభుత్వాలు ఐర్లాండ్ యొక్క శాంతియుత పునరేకీకరణను కోరడం ప్రారంభించాయి మరియు అనేక [[అర్ధ సైనిక బలగాలు]] మరియు నార్తరన్ ఐర్లాండ్ లో [["ది ట్రబుల్స్"]]గా పిలువబడే [[బ్రిటిష్ సైన్యం]] భాగంగా ఉన్న హింసాత్మక పోరాటంలో [[బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి]] ఎప్పటివలెనే సహకరించాయి. సరిహద్దుకు ఉత్తర, దక్షిణాలలో ప్రజల యొక్క ప్రత్యక్ష ఓటు ద్వారా నార్తరన్ ఐర్లాండ్ కొరకు ఒక శాంతి ఒప్పందం, [[బెల్ఫాస్ట్ అగ్రిమెంట్]] 1998లో ఆమోదించబడింది. ఈ శాంతి ఒప్పందంలో భాగంగా, ఐర్లాండ్, [[నార్తరన్ ఐర్లాండ్ యొక్క భూభాగా ప్రస్తావన]]ను విరమించుకుంది. ఈ శాంతి ఒప్పందం ప్రస్తుతం అమలులో ఉంది.
=== 1937 రాజ్యాంగం ===
29 డిసెంబర్ 1937న, ఒక నూతన రాజ్యాంగం, ది [[కాన్స్టిట్యూషన్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్]] (''బున్రీచ్ట్ న హీయిరెన్'' ), అమలులోకి వచ్చింది. ఇది [[కాన్స్టిట్యూషన్ ఆఫ్ ది ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్]] స్థానాన్ని ఆక్రమించి రాజ్యాన్ని ''ఐర్లాండ్'', లేదా ఐరిష్ భాషలో ''ఐరే''గా పిలిచింది.<ref name="1937rename"/> పూర్వ ఐరిష్ స్వేచ్ఛా ప్రభుత్వం నూతన రాజ్యాంగం అమలులోకి రావడానికి కొన్ని నెలల ముందు [[గవర్నర్-జనరల్]] యొక్క కార్యాలయాన్ని పద్ధతి ప్రకారం రద్దు చేయటానికి చర్యలను చేపట్టింది.<ref>తుదకు కార్యనిర్వహణాధికారాల (కాన్సీక్వెన్షియల్ ప్రొవిజన్స్) చట్టం, 1937 క్రింద, డిసెంబర్ 1936 నుండి అమలయ్యేలా గవర్నర్-జనరల్ యొక్క కార్యాలయం ఎత్తివేయబడింది.</ref> ఐర్లాండ్ యొక్క రాజ్యాంగం [[ఐర్లాండ్ అధ్యక్షుడి]] కార్యాలయానికి ఏర్పాటు చేసినప్పటికీ, 1937 మరియు 1949ల మధ్య ఐర్లాండ్ సాంకేతికంగా గణతంత్రం కాదు. దీనికి కారణం, దేశాధినేత పోషించే కీలక పాత్ర అనగా ఐర్లాండ్ కు అంతర్జాతీయ స్థాయిలో చిహ్నాత్మకంగా ప్రాతినిధ్యం వహించడం ''శాసనం'' ప్రకారం ఐరిష్ ప్రభుత్వంలో ''భాగం''గా ఉన్న బ్రిటిష్ రాజు వద్ద ఉంది. [[ఐరిష్ స్వేచ్ఛా రాజ్యంలో రాజు యొక్క బిరుదు]] బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యంలోని మిగిలిన ప్రాంతాల వలెనే ఉంటుంది:
* 1922-1927 – ''దేవుని దయ వలన, గ్రేట్ బ్రిటన్ యొక్క యునైటెడ్ కింగ్డం మరియు ఐర్లాండ్ మరియు సముద్రానికావల ఉన్న బ్రిటిష్ పాలిత ప్రాంతాల రాజు, విశ్వాస రక్షకుడు, భారత సామ్రాజ్యాధినేత'' .
* 1927–1937 – ''దేవుని దయ వలన, గ్రేట్ బ్రిటన్ యొక్క మరియు ఐర్లాండ్ మరియు సముద్రానికావల ఉన్న బ్రిటిష్ పాలిత ప్రాంతాల రాజు, విశ్వాస రక్షకుడు, భారత సామ్రాజ్యాధినేత'' .
[[IIవ ప్రపంచ యుద్ధ]] సమయంలో, [[ఐర్లాండ్ తటస్థంగా ఉంది]], ఈ కాలాన్ని అది [[అత్యవసర పరిస్థితి]]గా ప్రకటించింది. [[రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్ చట్టం 1948]] ఆమోదించడంతో రాజు యొక్క అధికారం అంతమైంది, ఇది అమలులోకి వచ్చిన 18 ఏప్రిల్ 1949 నుండి రాజు యొక్క స్థానాన్ని ఐర్లాండ్ అధ్యక్షుడు ఆక్రమించాడు. ఈ దేశాన్ని గణతంత్రంగా వర్ణించాలని ఈ చట్టం ప్రకటించింది. తరువాత, స్టాట్యూట్ లా రివిజన్ (ప్రి-యూనియన్ ఐరిష్ స్టాట్యూట్స్) చట్టం, 1962 ద్వారా ఐర్లాండ్ లో క్రౌన్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్ చట్టం పద్ధతి ప్రకారం రద్దు చేయబడింది.
ఐర్లాండ్, స్వాతంత్ర్యం పొందిన తరువాత 18 ఏప్రిల్ 1949న గణతంత్రంగా ప్రకటించబడేవరకు సాంకేతికంగా [[బ్రిటిష్ కామన్వెల్త్]] సభ్యదేశంగా ఉంది. ఆ సమయంలోని కామన్వెల్త్ నియమాల ప్రకారం, గణతంత్రం యొక్క ప్రకటనతో కామన్వెల్త్ లో సభ్యత్వం దానికదే రద్దయిపోతుంది. ఈ నియమం, ఐర్లాండ్ తనను తాను గణతంత్రంగా ప్రకటించుకున్న 10 రోజుల తరువాత, 28 ఏప్రిల్ 1949 నాటి [[లండన్ డిక్లరేషన్]]తో మార్చబడింది. అందువలన ఐర్లాండ్ సభ్యత్వం వెంటనే రద్దయిపోయింది మరియు కామన్వెల్త్, గణతంత్ర రాజ్యాలకు చేరడానికి అనుమతిస్తూ తన నియమాలను మార్చిన తరువాత అది సభ్యత్వం కోసం తిరిగి దరఖాస్తు చేయలేదు.
== పాలన ==
=== రాజకీయాలు ===
[[దస్త్రం:Mary McAleese.jpg|right|thumb|upright|ప్రెసిడెంట్ మేరీ మెక్అలీసే]]
{{Main|Politics of the Republic of Ireland}}
ఐర్లాండ్, పార్లమెంటరీ వ్యవస్థలో ప్రభుత్వాన్ని కలిగి ఉన్న ఒక [[గణతంత్రం]]. [[రాజ్యాధినేత]]గా పనిచేసే [[ఐర్లాండ్ అధ్యక్షుడు]], ఏడు సంవత్సరాల కాలానికి ఎన్నుకోబడతాడు మరియు తిరిగి ఒకసారి మాత్రమే ఎన్నుకోవచ్చు. అధ్యక్షుడు ఎక్కువగా [[నామమాత్ర అధినేత]], అయితే కొన్ని [[రాజ్యాంగ]]పరమైన అధికారాలు మరియు విధులు అప్పగించబడ్డాయి, ఈయనకు సహాయంగా ఒక సలహా సంఘం [[కౌన్సిల్ ఆఫ్ స్టేట్]] ఉంటుంది. {{lang|ga|[[Taoiseach]]}} ([[ప్రధాన మంత్రి]]) పార్లమెంట్ ప్రతిపాదన మేరకు అధ్యక్షునిచే నియమించబడతాడు. అధిక భాగం ''{{lang|ga|Taoisigh}}'' జాతీయ ఎన్నికలలో అధిక స్థానాలను పొందిన రాజకీయ పార్టీ నాయకులుగా ఉన్నారు. [[సంకీర్ణాలు]] ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేయడం సాధారణంగా మారింది, 1989 నుండి ఒకే-పార్టీ అధికారాన్ని చేపట్టలేదు.
[[దస్త్రం:Government Buildings, Dublin.jpg|thumb|left|ప్రభుత్వ భవనాలు.]]
ఈ {{lang|ga|[[Oireachtas]]}} ([[ద్వి సభా]] [[పార్లమెంట్]]) ఐర్లాండ్ అధ్యక్షుడిని, సెనేట్ ({{lang|ga|''[[Seanad Éireann]]''}}), ఎగువ సభ, మరియు హౌస్ ఆఫ్ రిప్రజన్టేటివ్స్({{lang|ga|''[[Dáil Éireann]]''}}), దిగువ సభలను కలిగి ఉంది.<ref>ఐర్లాండ్ చట్టం యొక్క ఆర్టికల్ 15.2</ref> ఈ {{lang|ga|Seanad}} అరవైమంది సభ్యులను కలిగి ఉంది, పదకొండు మంది సభ్యులు {{lang|ga|Taoiseach}}చే ప్రతిపాదించబడతారు, ఆరుగురు రెండు విశ్వవిద్యాలయాలచే ఎన్నుకోబడతారు, మరియు 43 మంది వృత్తిపరమైన ఆధారంతో తయారు చేయబడిన అభ్యర్థుల జాబితా నుండి ప్రజాప్రతినిధులచే ఎన్నుకోబడతారు. ఈ {{lang|ga|Dáil}} 166 మంది సభ్యులను కలిగి ఉంది [[నిష్పత్తిక ప్రాతినిధ్య]] వ్యవస్థలో [[ఏక బదిలీ ఓటు]]({{lang|ga|''[[Teachta Dála|Teachtaí Dála]]''}}) ద్వారా బహుళ-స్థానాల [[నియోజక వర్గాలకు]] ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి ఎన్నుకోబడతారు. రాజ్యాంగం ప్రకారం, పార్లమెంటరీ ఎన్నికలు కనీసం ఏడు సంవత్సరాలకు ఒకసారి జరగాలి, అయితే కనీస వ్యవధిని శాసనం ప్రకారం ఏర్పరచవచ్చు. ప్రస్తుత చట్టబద్ధ గరిష్ఠ అవధి ఐదు సంవత్సరాలు.
[[దస్త్రం:Leinsterhouseirl.jpg|thumb|left|లేయిన్స్టర్ హౌస్ ([59] యొక్క స్థావరం)]]
రాజ్యాంగపరంగా ప్రభుత్వం పదిహేనుమంది సభ్యులకు పరిమితం చేయబడింది. ప్రభుత్వంలోని ఇద్దరి కంటే ఎక్కువ మంది సభ్యులు {{lang|ga|Seanad}}, మరియు {{lang|ga|Taoiseach}} నుండి ఎన్నుకోబడరాదు, {{lang|ga|[[Tánaiste]]}} (ఉప ప్రధానమంత్రి) మరియు ఆర్ధిక మంత్రి తప్పనిసరిగా {{lang|ga|Dáil}} యొక్క సభ్యులై ఉండాలి. ప్రస్తుత ప్రభుత్వం రెండు పార్టీల సంకీర్ణాన్ని కలిగి ఉంది; {{lang|ga|[[Fianna Fáil]]}} నాయకుడు {{lang|ga|Taoiseach}} [[బ్రియాన్ కోవేన్]] మరియు [[గ్రీన్ పార్టీ]] [[జాన్ గోర్మ్లె]] నాయకత్వంలోనిది, వీరితో పాటు అనేకమంది స్వతంత్ర అభ్యర్థులు ఉన్నారు. [[డయిల్]]కు చివరి [[సాధారణ ఎన్నికలు]] 24 మే 2007లో నిర్వహించబడ్డాయి, దాని తరువాత అది 29 ఏప్రిల్ న టవోయిసీచ్ చే పిలువబడింది. ప్రస్తుత {{lang|ga|Dáil}}లో ఉన్న ప్రతిపక్ష పార్టీలు [[ఎండా కేన్నీ]] నేతృత్వంలోని [[ఫైన్ గేల్]], [[ఈమొన్ గిల్మోరే]] నాయకత్వంలోని [[లేబర్ పార్టీ]], మరియు [[అవొఇమ్హఘీన్ ఓ కావోలయిన్]] నేతృత్వంలోని [[సిన్న్ ఫీయిన్]]. 2007 ఎన్నికల ముందు కంటే తక్కువ సంఖ్యలో ఉన్నప్పటికీ అనేకమంది స్వతంత్ర సహాయకులు కూడా డాయిల్ ఏఇరేన్ లో కూర్చుంటారు.
ఐర్లాండ్ 1973లో [[యునైటెడ్ కింగ్డం]] మరియు [[డెన్మార్క్]] లతో పాటు [[ఐరోపా సమాఖ్య]]లో చేరింది మరియు [[స్చెంగెన్ ఏరియా]]కు వెలుపల ఉండటానికి ఎంపిక చేసుకుంది. [[కామన్ ట్రావెల్ ఏరియా]] కారణంగా యునైటెడ్ కింగ్డం పౌరులు పాస్ పోర్ట్ లేకుండా స్వేచ్ఛగా ఐర్లాండ్ లో ప్రవేశించవచ్చు. ఈ కామన్ ట్రావెల్ ఏరియా అనేది పాస్ పోర్ట్ లేకుండా స్వేచ్ఛగా తిరిగే ప్రాంతం, దీనిలో ఐర్లాండ్, గ్రేట్ బ్రిటన్, ఐల్ ఆఫ్ మాన్ ద్వీపాలు మరియు ఛానల్ ఐ లాండ్స్ ఉన్నాయి. ఏదేమైనా, విమానాశ్రయాలు మరియు నౌకాశ్రయాల వద్ద ఏదో ఒక రూపంలో గుర్తింపు అవసరం అవుతుంది.
=== కౌంటీలు ===
{{Main|Counties of Ireland}}
ఐర్లాండ్ ఇరవై-ఆరు సాంప్రదాయ [[కౌంటీలను]] కలిగి ఉంది మరియు అవి ఇప్పటికీ సాంస్క్రతిక మరియు క్రీడాసందర్భాలలో, మరియు తపాలా సేవల కొరకు ఉపయోగించబడతాయి. ఏదేమైనా, అవి ఎప్పుడూ పరిపాలనా విభాగాలతో ఒకే విధమైన హద్దులను కలిగి లేవు. అనేక సాంప్రదాయ కౌంటీలు నూతన పరిపాలనా విభాగాలుగా పునర్నిర్మించబడ్డాయి. 1990లలో [[డబ్లిన్ కౌంటీ]] మూడు ప్రత్యేక పరిపాలనా కౌంటీలుగా విభజించబడగా 1890లోనే [[టిప్పరరి కౌంటీ]] రెండుగా విభజింపబడింది. ఇది ప్రస్తుత మొత్తమైన ఇరవై-తొమ్మిది పరిపాలనా కౌంటీలు మరియు ఐదు నగరాలకు దారి తీసింది. ఈ ఐదు నగరాలు ([[డబ్లిన్]], [[కార్క్]], [[లైమ్ రిక్]], [[గాల్వే]], [[వాటర్ ఫోర్డ్]]) మిగిలిన కౌంటీల కంటే భిన్నంగా ప్రత్యేకంగా పరిపాలించబడతాయి. ఐదు పరిపాలనా విభాగాలు ([[క్లోన్మెల్]], [[ద్రోఘెడ]], [[కిల్కేన్నీ]], [[స్లిగో]], [[వెక్స్ ఫోర్డ్]]) కౌంటీ లోపల స్వయం ప్రతిపత్తిని కలిగి ఉన్నాయి.<ref>{{cite book|last=Callanan|first=Mark |coauthors=Justin F. Keogan|title=Local government in Ireland: inside out |editor=Mark Callanan, Justin F. Keogan|publisher=Institute of Public Administration|year=2003|page=49|isbn=9781902448930|url=http://books.google.com/?id=P6OdT7MIflgC&pg=PA49&dq=%22at+the+time+of+writing+there+are+five+borough+councils%22#v=onepage&q=%22at%20the%20time%20of%20writing%20there%20are%20five%20borough%20councils%22|accessdate=2009-09-21}}</ref> కిల్కేన్నీ ఒక పరిపాలనా విభాగం అయినా, అది చట్టపరంగా నగరంగా సూచించబడే హక్కుని నిలుపుకుంది.<ref>''[[లోకల్ గవర్నమెంట్ ఆక్ట్ 2001]]'' యొక్క 10(7) విభాగం చూడుము.</ref> కౌంటీ సరిహద్దులను సాధ్యమైనంతవరకు అనుసరించడానికి చట్టప్రకారం [[డాయిల్ నియోజకవర్గాలు]] అవసరం. అధిక జనాభాను కలిగి ఉన్న కౌంటీలు బహుళ నియోజకవర్గాలను కలిగి ఉండగా(ఉదా.లైమ్ రిక్ తూర్పు/పశ్చిమ) కొన్ని నియోజక వర్గాలు ఒకటి కంటే ఎక్కువ కౌంటీలను కలిగి ఉంటాయి(ఉదా. స్లిగో-నార్త్ లీట్రిం), మొత్తం మీద, కౌంటీ సహజ సరిహద్దులు అధిగమించబడవు.
గణాంక ప్రయోజనాల కొరకు ఈ కౌంటీలు ఎనిమిది [[ప్రాంతాలుగా]] ఏర్పాటు చేయబడ్డాయి.
{|
| valign="top"
| [[దస్త్రం:Ireland Counties Numbered.png|thumb|240px|right|26 సంప్రదాయ కౌంటీలు.]]
| valign="top"
|
{| class="toccolours" style="float:auto;text-align:left;background:#f5f5f5"
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 1
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[డబ్లిన్]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 14
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Kilkenny]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 2
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Wicklow]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 15
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Waterford]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 3
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Wexford]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 16
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Cork]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 4
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Carlow]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 17
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Kerry]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 5
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Kildare]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 18
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Limerick]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 6
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Meath]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 19
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Tipperary]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 7
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Louth]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 20
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Clare]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 8
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Monaghan]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 21
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Galway]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 9
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Cavan]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 22
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Mayo]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 10
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Longford]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 23
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Roscommon]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 11
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Westmeath]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 24
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Sligo]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 12
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Offaly]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 25
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Leitrim]]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 13
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Laois]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 26
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Donegal]]
|}
| valign="top"
| [[దస్త్రం:Ireland Administrative Counties.png|thumb|240px|right|29 పరిపాలనా కౌంటీలు మరియు 5 నగరాలు.]]
| valign="top"
|
{| class="toccolours" style="float:auto;text-align:left;background:#f5f5f5"
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! Cities
! జనాభా[15]
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[డబ్లిన్]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:center">1,045,769</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Cork]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:center">190,384</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Limerick]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:center">90,757</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Galway]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:center">72,729</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| [[Waterford]]
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:center">49,213</div>
|}
| valign="top"
|
|}
=== స్థానిక ప్రభుత్వం ===
{{Main|Local government in the Republic of Ireland}}
పర్యావరణ, సాంస్కృతిక మరియు స్థానిక ప్రభుత్వాల మంత్రి, స్థానిక అధికారుల మరియు సంబంధిత సేవల బాధ్యతను నిర్వహిస్తాడు. స్థానిక ప్రభుత్వం ''స్థానిక ప్రభుత్వ చట్టాలచే'' పరిపాలించబడుతుంది, వీటిలో ఇటీవలి కాలానికి చెందిన ([[స్థానిక ప్రభుత్వ చట్టం 2001]]) [[స్థానిక ప్రభుత్వం]] యొక్క రెండు-అంచెల నిర్మాణాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ప్రస్తుత స్థానిక ప్రభుత్వ వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేసిన ప్రధమ పత్రం [[స్థానిక ప్రభుత్వ చట్టం 1898]]. [[ఐర్లాండ్ యొక్క ఇరవయ్యవ రాజ్యాంగ సవరణ]] (1999) మొదటిసారిగా ఐర్లాండ్ లో స్థానిక ప్రభుత్వానికి రాజ్యాంగపరమైన గుర్తింపుని ఇచ్చింది. ప్రణాళిక, స్థానిక రహదారులు, ఆరోగ్యరక్షణ, మరియు గ్రంథాలయాల వంటి అంశాలకు స్థానిక ప్రభుత్వాలు బాధ్యులుగా ఉంటాయి.
ఈ నిర్మాణంలో ఉన్నత అంచె 29 [[కౌంటీ కౌన్సిళ్లను]] మరియు ఐదు [[నగర కౌన్సిళ్లను]] కలిగి ఉంది. 26 [[సాంప్రదాయ కౌంటీలలో]] ఇరవై-నాలుగు 1898 నుండి కౌంటీ కౌన్సిళ్లను కలిగి ఉన్నాయి. [[కౌంటీ టిప్పరరి]] రెండు ([[నార్త్ టిప్పరరి]] మరియు [[సౌత్ టిప్పరరి]]), మరియు 1994 నుండి సాంప్రదాయ [[కౌంటీ డబ్లిన్]] మూడింటినీ ([[డన్ లవోఘైర్-రాత్డౌన్]], [[ఫింగల్]], మరియు [[సౌత్ డబ్లిన్]]) కలిగి ఉన్నాయి. [[డబ్లిన్]], [[కార్క్]], [[లైమ్ రిక్]], [[వాటర్ఫోర్డ్]], మరియు [[గాల్వే]] ఈ ఐదు నగరాలు కౌంటీ కౌన్సిళ్ళతో సమానమైన హోదా కలిగిన నగర కౌన్సిళ్లను కలిగి ఉన్నాయి. రెండవ అంచె [[పట్టణ కౌన్సిళ్లను]] కలిగి ఉంది. [[కిల్కెన్ని]] నగరం మరియు 2001కి ముందు [[పరిపాలనా]] నగరపాలకసంస్థ హోదాని కలిగిన నాలుగు నగరాలు ([[స్లిగో]], [[ద్రోఘెడ]], [[క్లోన్మెల్]], మరియు [[వేక్స్ఫోర్డ్]]), "పట్టణ కౌన్సిల్"కి బదులుగా "బారౌ కౌన్సిల్" అనే పేరుని ఉపయోగించుకోవడానికి అనుమతించబడ్డాయి, అయితే వీటికి అదనపు బాధ్యతలు ఏవీ లేవు. ఐదు పరిపాలనా కౌన్సిళ్ళతో పాటు 75 పట్టణ కౌన్సిళ్ళు ఉన్నాయి. పట్టణాలకు వెలుపల, స్థానిక సేవలకు కౌంటీ కౌన్సిళ్ళు మాత్రమే బాధ్యత వహిస్తాయి.
=== న్యాయము ===
[[దస్త్రం:CriminalCourtofJusticeDublin.jpg|thumb|right|డబ్లిన్ లోని క్రిమినల్ కోర్ట్ ఆఫ్ జస్టిస్.]]
{{Main|Law of the Republic of Ireland|Courts of the Republic of Ireland|Law enforcement in Ireland}}
ఐర్లాండ్ [[పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్యాన్ని]] అందించే లిఖిత [[రాజ్యాంగాన్ని]] [[సాధారణ చట్ట]] [[న్యాయ వ్యవస్థ]]తో కలిగి ఉంది. ఈ న్యాయ వ్యవస్థ [[ఐర్లాండ్ చట్టాలను]] అమలు పరచే [[కోర్ట్ ఆఫ్ క్రిమినల్ అప్పీల్]] అయిన [[సుప్రీం కోర్ట్]], [[హై కోర్ట్]], [[సర్క్యూట్ కోర్ట్]] మరియు [[జిల్లా కోర్ట్]] లను కలిగి ఉంది. ఐర్లాండ్ [[ఉమ్మడి న్యాయ]] పరిధిని కలిగి ఉంది మరియు తీవ్రమైన నేరాల విచారణలు తప్పనిసరిగా [[న్యాయమూర్తుల బృందం]] ముందు జరుగుతాయి. [[రాజ్యాంగం]] మరియు చట్టం ప్రకారం, శాసనాల అనుగుణ్యతను మరియు రాజ్యంలోని ఇతర సంస్థల కార్యకలాపాలను నిర్ధారించడానికి హై కోర్టు మరియు సుప్రీం కోర్టు, [[న్యాయ సమీక్ష]] ద్వారా అధికారం కలిగి ఉన్నాయి. మినహాయించిన పరిస్థితులలో తప్ప, న్యాయస్థాన విచారణలు బహిరంగంగా జరగాలి. [[క్రిమినల్ కోర్ట్ ఆఫ్ జస్టిస్]] క్రిమినల్ న్యాయస్థానాలకు ప్రధాన భవనము.<ref name="it-first-case-new-courts">[http://www.irishtimes.com/newspaper/ireland/2009/1124/1224259339011.html ఫస్ట్ కేస్ సెట్ ఫర్ న్యూ క్రిమినల్ కోర్ట్స్], కెరోల్ కోల్టర్, [[ది ఐరిష్ టైమ్స్]], 24 నవంబర్ 2009</ref><ref name="independent-pantheon">[http://www.independent.ie/national-news/new-order-in-court-as-8364140m-legal-pantheon-opens-doors-1951951.html న్యూ ఆర్డర్ ఇన్ కోర్ట్ యాజ్ €140m లీగల్ 'పాన్థెయాన్' ఓపెన్స్ డోర్స్], డియర్భైల్ మెక్ డొనాల్డ్, [[ఐరిష్ ఇండిపెండెంట్]], 24 నవంబర్ 2009</ref> ఈ భవనంలో ఉండే న్యాయస్థానాలలో [[డిస్ట్రిక్ట్ కోర్ట్]], [[కోర్ట్ ఆఫ్ క్రిమినల్ అప్పీల్]], డబ్లిన్ సర్క్యూట్ క్రిమినల్ కోర్ట్ మరియు [[సెంట్రల్ క్రిమినల్ కోర్ట్]] ఉన్నాయి.<ref name="it-first-case-new-courts"/>
రాజ్యం యొక్క పౌర పోలీసు బలగం, [[గార్డ సియోచాన న హేయిరేంన్]] (''గార్దియన్స్ ఆఫ్ ది పీస్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్'' ), ప్రాదేశిక మరియు అవస్థాపనకు చెందిన పౌర రక్షణ యొక్క అన్ని అంశాలకు బాధ్యత వహిస్తుంది. ఈ సేవ ప్రభుత్వంచే నియమించబడిన గర్డా కమిషనర్ అధీనంలో ఉంటుంది. దీని కేంద్ర కార్యాలయం డబ్లిన్ లోని [[ఫోనిక్స్ పార్క్]]లో ఉంది. యూనిఫారం ధరించిన అన్ గర్డ సియోచాన సభ్యులలో అధికభాగం రోజువారీ కార్యకలాపాలలో [[తుపాకులు]] ధరించరు. గ్రామీణ మరియు పట్టణ ప్రాంతాలలో కేవలం [[బెత్తం]] ధరించిన యూనిఫారంలో ఉన్న అధికారులు ప్రామాణిక రక్షణను కల్పించడం సాంప్రదాయంగా ఉంది.
మిలిటరీ పోలీసు (''[[పాయిలీనీ ఐర్మ్]]'' ) [[ఐరిష్ సైన్యం]] యొక్క పటాలం, ఇది, రక్షక సేవల ఉద్యోగుల ఏర్పాటుకు మరియు ఏదైనా కార్యకలాపం మరియు మోహరింపు సమయంలో దళాలకు సైనిక పోలీసు లను అందించడానికి బాధ్యత వహిస్తుంది. యుద్ధ సమయంలో, వారి కార్యక్షేత్రాలకు సైనిక ఏర్పాట్లను వేగంగా తరలించడానికి వాహనాలను నియంత్రించే అదనపు కార్యకలాపాలు కూడా ఉంటాయి. ఇతర యుద్ధసమయ పాత్రలో [[యుద్ధ ఖైదీలను]] మరియు శరణార్ధులను నియంత్రించడం ఉంటుంది.<ref>http://www.rdf.ie/corps/military-police.html రక్షణ దళాలు</ref> వారు జాతీయ మరియు స్థానిక స్థాయిలో అన్ గర్డ సియోచానతో సన్నిహిత క్రియాశీల సంబంధాలను కలిగి ఉన్నారు.
=== విదేశీ సంబంధాలు ===
{{Main|Foreign relations of the Republic of Ireland|Irish Defence Forces}}
[[దస్త్రం:American Ambassador's Residence Dublin.jpg|thumb|left|డబ్లిన్ లో U.S. రాయబారి నివాసం.]]
[[ఐరోపా సమాఖ్య]] యొక్క సభ్యత్వం కారణంగా ఐర్లాండ్ యొక్క విదేశీ సంబంధాలు బాగా ప్రభావితమవుతున్నాయి, అయితే [[యునైటెడ్ స్టేట్స్]] మరియు [[యునైటెడ్ కింగ్డం]] లతో ద్వైపాక్షిక సంబంధాలు కూడా ముఖ్యమైనవి. ఐర్లాండ్ స్థిరంగా, EU సభ్య రాజ్యాల [[యూరోపియన్ అనుకూల]] దేశంగా ఉంది, 2006లో [[యూరో బారోమీటర్]] అభిప్రాయసేకరణలో 77% జనాభా EU సభ్యత్వాన్ని ఆమోదించారు.<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb65/eb65_en.htm స్టాండర్డ్ యూరో బారోమీటర్ 65] ''"ప్రశ్న QA11a: మామూలుగా చెప్పాలంటే, యూరోపియన్ యూనియన్ లో (మన దేశం యొక్క) సభ్యత్వం ...? '' ''జవాబు: ఒక మంచి పని."'' మే–జూలై 2006లో సర్వే జరుపబడి జూలై 2006లో ప్రచురించబడింది.</ref> మే 2004లో 10 సభ్యదేశాల నుండి వచ్చే శ్రామికులకు సరిహద్దులను తెరచిన కేవలం మూడు దేశాలలో ఐర్లాండ్ కూడా ఒకటి. ఈ దేశం [[ప్రెసిడెన్సీ ఆఫ్ ది కౌన్సిల్ ఆఫ్ ది యూరోపియన్ యూనియన్]]ను ఆరుసందర్భాలలో పొందింది మరియు 2013లో మరొకసారి అధ్యక్షతను నిర్వహించనుంది.<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:001:0011:0012:EN:PDF యూరోపియన్ యూనియన్ యొక్క అధికారిక పత్రిక]</ref>
ఐర్లాండ్ విదేశీ విధానంలో స్వతంత్రతకు మొగ్గు చూపుతుంది, అందువలన అది [[NATO]]లో సభ్యదేశం కాదు మరియు [[దీర్ఘకాలంగా]] సైనిక మధ్యస్థత విధానాన్ని కలిగి ఉంది. ఈ విధానం 1960 నుండి ([[కాంగో క్రైసిస్]]) మరియు తరువాత [[సైప్రస్]], [[లెబనాన్]] మరియు [[బోస్నియా మరియు హెర్జ్గోవిన]]లలో [[ఐరిష్ రక్షక దళాలకు]] UN శాంతి పరిరక్షక కార్యకలాపాలలో వారి సహాయం విజయవంతం కావడానికి దోహదపడింది.<ref>{{cite web |url= http://www.military.ie/overseas/index.htm|title=Ireland and the United Nations|accessdate=2010-07-15}}</ref>
[[దస్త్రం:Oglaigh na heireann.png|thumb|right|upright|ఎమ్బ్లెం ఆఫ్ ఐరిష్ డిఫెన్స్ ఫోర్సెస్.]]
ఐర్లాండ్ సైన్యం [[ఐరిష్ రక్షణ బలగాలు]]గా వ్యవస్థీకరించబడింది({{lang|ga|''[[Óglaigh na hÉireann]]''}}). ఈ ప్రాంతంలో ఇతర సైన్యాలతో పోల్చినపుడు [[ఐరిష్ సైన్యం]] చిన్నదే అయినప్పటికీ, ఆయుధ సంపన్నత కలిగి, 8,500 మంది పూర్తి-స్థాయి సైనికులని (9,292 ఉపబల సైన్యాన్ని) కలిగి ఉంది.<ref>[http://www.military.ie/index.htm రక్షణ దళాలు]</ref> ఇది ముఖ్యంగా ఐర్లాండ్ యొక్క [[తటస్థ]]విధానం,<ref>{{harvnb|Gilland|2001|p=143}}.</ref> మరియు ఐరిష్ దళాలను ఏదైనా వివాద ప్రాంతంలో మొహరించే ముందు తప్పనిసరిగా UN, ప్రభుత్వం మరియు [[డైల్]] ల అనుమతిని తీసుకునే "మూడు-తాళాల" నియమాల వలన సాధ్యమైంది.<ref>{{cite web | title =Minister for Defence, Mr. Willie O’Dea TD secures formal Cabinet approval today for Ireland’s participation in an EU Battlegroup | work = | publisher =Department of Defense | date = | url =http://www.defence.ie/WebSite.nsf/Release+ID/6D9B93944C2A59FE802572270057FB57?OpenDocument | doi = | accessdate = 2008-08-26 }}</ref> ఐరిష్ సేనలు, [[UN]] శాంతి-పరిరక్షక బాధ్యతలు, ఐర్లాండ్ యొక్క ప్రాదేశిక జలాలను రక్షించే ([[ఐరిష్ నావల్ సర్వీస్]]) మరియు దేశంలో పౌర అధికార కార్యక్రమాలకు సహాయం చేయడంలో పాల్గొంటాయి. ప్రపంచవ్యాప్తంగా UN శాంతిపరిరక్షక కార్యక్రమాలలో 40,000 మందికి పైగా ఐరిష్ సైనికులు సేవలందించారు. రక్షణదళాలలో [[ఐరిష్ ఎయిర్ కార్ప్స్]], [[ఐరిష్ నావల్ సర్వీస్]] మరియు [[రిజర్వ్ డిఫెన్స్ ఫోర్సెస్]] ([[ఐరిష్ ఆర్మీ రిజర్వ్]] మరియు [[నావల్ సర్వీస్ రిజర్వు]]) కూడా ఉన్నాయి. [[ఐరిష్ ఆర్మీ రేంజర్స్]] సైన్యం యొక్క అధీనంలో ఉండే ప్రత్యేక బలగాల విభాగం.
[[2003 ఇరాక్ దాడి]]లో పాల్గొన్న సైనికుల రవాణాకు U.S.సైన్యం [[షన్నోన్ విమానాశ్రయం]] నుండి ఐర్లాండ్ యొక్క వైమానిక సేవలను ఉపయోగించుకుంది; గతంలో ఈ విమానాశ్రయం 2001లో [[ఆఫ్ఘనిస్తాన్ పై దాడి]], దానితో పాటు [[మొదటి గల్ఫ్ యుద్ధాలకు]] కూడా ఉపయోగించ బడింది.<ref>{{cite web | title = Private Members' Business. - Foreign Conflicts: Motion (Resumed) | work = | publisher = Government of Ireland | date= 2003-01-30 | url = http://historical-debates.oireachtas.ie/D/0560/D.0560.200301300005.html | doi = | accessdate = 2007-10-10 }} – [[టోనీ గ్రెగొరీ]], [[డైల్ ఎయిరేయన్]] లో మాట్లాడుతూ</ref> ప్రత్యక్షంగా మధ్యస్థమైనది అయినప్పటికీ [[ప్రచ్చన్న యుద్ధ]] సమయంలో NATO వైపు మొగ్గు చూపిన ఐరిష్ సైనిక విధానం ప్రకారం, షన్నోన్ ను వివాదాస్పద సైనిక రవాణాకు వినియోగించిన సుదీర్ఘ చరిత్రలో ఒక భాగం.<ref>{{cite web | last = Kennedy | first = Michael | authorlink = | coauthors = | title = Ireland's Role in Post-War Transatlantic Aviation and Its Implications for the Defence of the North Atlantic Area | publisher = Royal Irish Academy | date= 204-10-08 | url = http://www.histech.nl/Shot2004/programma/txt/kennedy.asp?file=kennedy | doi = | accessdate = 2007-10-10 }}</ref> [[క్యూబన్ క్షిపణి సంక్షోభ]] సమయంలో [[సేయన్ లెమాస్]] షన్నోన్ మీదుగా వెళ్ళే క్యూబన్ మరియు చేకోస్లావాక్ విమానాల తనిఖీకి అనుమతినిచ్చి ఆ సమాచారాన్ని CIAకి అందచేయడం జరిగింది.<ref>[http://www.irishtimes.com/newspaper/frontpage/2007/1228/1198509920335.html ఐరిష్ టైమ్స్, 28 డిసెంబర్ 2007 పుట. 1].</ref> IIవ ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో అధికారికంగా మధ్యస్థమైనది అయినప్పటికీ, ఐర్లాండ్ అదే విధమైన లేదా మరింత విస్తృతమైన సేవలను మిత్ర దేశాలకు అందించింది(చూడుము ''[[IIవ ప్రపంచ యుద్ధసమయంలో ఐరిష్ మధ్యవర్తిత్వం]]'' ). 1999 నుండి, ఐర్లాండ్ NATO యొక్క [[శాంతి కొరకు భాగస్వామ్యం]] కార్యక్రమంలో సభ్యురాలిగా ఉంది.<ref>{{cite news |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/ireland/1999/1129/99112900010.html |title=State joins Partnership for Peace on Budget day |author=Patrick Smyth |date=29 November 1999 |work=The Irish Times |accessdate=2008-05-06}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.nato.int/pfp/sig-cntr.htm |title=Signatures of Partnership for Peace Framework Document |work=NATO website |date=21 April 2008 |accessdate=2008-05-06}}</ref>
=== పౌరసత్వం ===
ఐర్లాండ్ యొక్క [[పౌరసత్వ చట్టాలు]] "ఐర్లాండ్ ద్వీపానికి సంబంధించి" (ద్వీపాలు మరియు సముద్రాలతో కలిపి), దానిని [[UK]]లో భాగంగా ఉన్న [[నార్తరన్ ఐర్లాండ్]]కు కూడా విస్తరించాయి. అందువలన ఐరిష్ పౌరుడిగా అర్హతలను పొందే నార్తరన్ ఐర్లాండ్ లో పుట్టిన ఏ వ్యక్తి అయినా, అనగా ఐరిష్ లేదా బ్రిటిష్ పౌరులుగా ఉన్న తల్లిదండ్రులను కలిగి ఐర్లాండ్ ద్వీపంలో జన్మించడం జరిగిన వారు, ఐరిష్ పౌరసత్వానికి అర్హత సాధించవచ్చు, అనగా ఐరిష్ పాస్ పోర్ట్ వంటివి.<ref>*[http://www.inis.gov.ie/en/INIS/ConsolidationINCA.pdf/Files/ConsolidationINCA.pdf ఐరిష్ జాతీయత & పౌరసత్వ చట్టాలు 1956-2004 (అనధికారిక క్రోడీకరించబడిన రూపం) - [[pdf]] format]</ref>
== భౌగోళిక స్థితి ==
{{Main|Geography of Ireland}}
=== ప్రకృతి దృశ్యం ===
[[దస్త్రం:Cliffs of Moher, Clare.jpg|thumb|right|పశ్చిమ తీరంలో క్లిఫ్స్ ఆఫ్ మొహేర్.]]
[[దస్త్రం:lough-lene1.jpg|thumb|లౌఘ్ లేన్, కౌంటీ వెస్ట్మీత్.]]
ఐర్లాండ్ ద్వీపం {{convert|84421|km2|mi2|lk=on|0|abbr=on}} పైన విస్తరించి ఉంది, దీనిలో 83% ఐరిష్ దేశానికి చెందుతుంది({{convert|70280|km2|mi2|0|abbr=on|disp=s}}), మిగిలిన భాగం నార్తరన్ ఐర్లాండ్ ను కలిగి ఉంది. ఇది ఉత్తరం మరియు పడమరలో [[అట్లాంటిక్ మహాసముద్రం]], మరియు ఈశాన్యంలో [[నార్త్ ఛానల్]]ను సరిహద్దులుగా కలిగి ఉంది. తూర్పు దిక్కున ఉన్న [[ఐరిష్ సముద్రం]] తిరిగి మహాసముద్రంలోకి నైరుతి దిక్కున [[సెయింట్ జార్జ్ ఛానల్]] మరియు [[సెల్టిక్ సముద్రం]]ల ద్వారా కలుస్తుంది. ఐర్లాండ్ యొక్క పశ్చిమతీరం అధికభాగం శిఖరాలు, కొండలు మరియు చిన్న పర్వతాలను కలిగి ఉంది(అత్యున్నత స్థానం [[కార్రున్టూహిల్]] వద్ద{{convert|1038|m|ft|0|abbr=on|disp=or}}).
దేశం యొక్క అంతర్గత భాగం సాపేక్షంగా చదునైన భూమి, దీనికి అడ్డంగా [[షన్నోన్ నది]] మరియు అనేక పెద్ద సరస్సులు లేదా ''చెరువు''లు ప్రవహిస్తున్నాయి. దేశం యొక్క మధ్య భాగం షన్నోన్ నది జలవిభాజక క్షేత్రం, ఇది [[పీట్]]ను వెలికి తీయడానికి మరియు ఉత్పత్తికి ఉపయోగపడే [[చిత్తడినేల]]ను ఎక్కువ ప్రాంతాలలో కలిగి ఉంది. ఐర్లాండ్ దూరతీర చమురు మరియు వాయు నిక్షేపాలను కూడా కలిగి ఉంది.<ref>{{cite web|url=http://maps.google.com/maps?f=q&hl=en&geocode=&q=oil+and+gas+fields+in+ireland&ie=UTF8&ll=53.592505,-9.030762&spn=6.274516,19.775391&z=6 |title=oil and gas fields in ireland - Google Maps |publisher=Google |date= |accessdate=2009-07-09}}</ref>
ముఖ్యమైన పట్టణ పరిధులలో తూర్పు తీరంలో ముఖ్యపట్టణమైన [[డబ్లిన్]] (1,045,769), దక్షిణాన [[కార్క్]] (190,384), పశ్చిమ-మధ్య ప్రాంతంలో [[లైమ్రిక్]] (90,757), మరియు పశ్చిమ తీరంలో [[గాల్వే]] (72,729), మరియు ఆగ్నేయ తీరంలో [[వాటర్ ఫోర్డ్]] (49,213) ఉన్నాయి.(చూడుము [[ఐర్లాండ్ లో నగరాలు]]).
=== వ్యవసాయ ప్రభావం ===
ఆధునిక వ్యవసాయ పద్ధతులు([[పురుగు మందులు]] మరియు [[ఎరువుల]] వంటి వాటి వినియోగం) తోడైన [[వ్యవసాయ]] ఉత్పత్తి యొక్క సుదీర్ఘ చరిత్ర ఐర్లాండ్ యొక్క [[జీవ వైవిధ్యత]]పై వత్తిడి తెచ్చింది. ఐర్లాండ్ లో భూ ఉపయోగ శైలిని నిర్ధారించే ముఖ్య కారకం వ్యవసాయమే, ఇది సహజ నివాసాలను రక్షించడానికి (కొంత తక్కువ విస్తృతిలో [[అడవుల పెంపకం]] మరియు [[పట్టణాభివృద్ధి]]),<ref name="land_cover">{{cite web
| title = Land cover and land use
| publisher = Environmental Protection Agency
| year = 2000
| url=http://www.epa.ie/whatwedo/assessment/land/
| accessdate = 2007-07-30}}</ref> ప్రత్యేకించి ఎక్కువ భూభాగం అవసరమయ్యే భారీ క్రూర క్షీరదాల కొరకు పరిమిత స్థలాన్ని వదలి పెడుతోంది.
ఐర్లాండ్ లో ఉన్నత స్థాయి పరభక్షకాలు లేకపోవడం వలన, చిన్న పరభక్షకాలతో నియంత్రించబడని జంతువులు (నక్క వంటివి) సాంవత్సరిక [[ఏరివేత]] ద్వారా నియంత్రించబడతాయి, అనగా అర్ధ-క్రూర మృగాలైన లేడి వంటివి. పంటలు [[సేద్యం]] చేయడానికి పచ్చని భూభాగం మరియు పశువులను పెంచడం సహజ వనజాతుల నివాసస్థలాన్ని పరిమితం చేస్తున్నాయి. ఏదేమైనా, [[కంచెగా వేసిన పొదలు]], సాంప్రదాయకంగా భూసరిహద్దులను ఏర్పరచడానికి మరియు నిర్వహించడానికి ఉపయోగపడి, సహజ వన వృక్షాలకు శరణు కల్పిస్తున్నాయి. వారి [[జీవావరణవ్యవస్థ]]లు గ్రామీణ ప్రాంతాలకు విస్తరించాయి మరియు ఒకప్పుడు ద్వీపమంతా విస్తరించిన జీవావరణవ్యవస్థ యొక్క అవశేషాలను కాపాడడానికి సంబంధాల అనుసంధానంగా పనిచేస్తాయి.
వ్యవసాయ కార్యకలాపాల వలన వెలువడే కాలుష్యం పర్యావరణానికి నష్టం కలిగించే ప్రధాన కారకాలలో ఒకటిగా ఉంది. మలినాలను, ప్రవాహాలు, నదులు మరియు సరస్సులలోనికి వదలివేయడం సహజ మంచి-నీటి జీవావరణ వ్యవస్థను ప్రభావితం చేస్తోంది.<ref name="water_contamination">{{cite web
| title = World Factbook - Ireland
| publisher = CIA
| year = 2007
| url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ei.html
| accessdate = 2007-08-07}}</ref> [[కామన్ అగ్రికల్చరల్ పాలసీ]] క్రింద మినహాయింపులు ఈ వ్యవసాయ పద్ధతులకు మద్దతునిచ్చి భూ-వినియోగ వక్రీకరణకు దారితీసినందువలన ఇప్పుడు సంస్కరణలకు గురవుతున్నాయి.<ref name="cap_reforms">{{cite web
| title = CAP reform - a long-term perspective for sustainable agriculture
| publisher = European Commission
| url=http://ec.europa.eu/agriculture/capreform/index_en.htm
| accessdate = 2007-07-30}}
</ref> CAP ఇప్పటికీ కొన్ని శక్తివంతమైన వినాశకర వ్యవసాయ పద్ధతులకు మినహాయింపులను అందిస్తోంది, ఏదేమైనా, ఇటీవలి సంస్కరణలు క్రమంగా మినహాయింపులను ఉత్పత్తిస్థాయిల నుండి వేరుచేసి పర్యావరణ మరియు ఇతర ఆవశ్యకాలను ప్రవేశపెట్టాయి.<ref name="cap_reforms"/>
దేశంలో 10%ను అడవులు ఆక్రమిస్తున్నాయి, అధికభాగం వాణిజ్య ఉత్పత్తికి కేటాయించబడ్డాయి.<ref name="land_cover"/> అటవీ ప్రాంతాలు స్వదేశానికి చెందని [[ఒకేరకమైన]] [[తోటలను]] కలిగి ఉండటం విస్తృత శ్రేణిలో ఉన్న స్వదేశ [[అకశేరుకాల]]కు అనుగుణమైన నివాసక ప్రాంతాలను ఏర్పరచలేకపోవచ్చు. స్వదేశీ అడవుల అవశేషాలు దేశమంతటా వ్యాపించి ఉన్నాయి, ప్రత్యేకించి వీటిని [[కిల్లర్నీ నేషనల్ పార్క్]]లో కనుగొనవచ్చు. సాగు చేయబడని ప్రాంతాలలో తిరిగే లేళ్ళు మరియు గొర్రెలు మేయకుండా ఉండడానికి సహజ ప్రాంతాలకు రక్షణ అవసరం అవుతుంది. దేశంలోని అనేక ప్రాంతాలలో సహజ వనసంపద అభివృద్ధిని నిరోధించడంలో ఉన్న ముఖ్యమైన కారకాలలో ఇది ఒకటి.<ref>{{cite web
| first = Dick
| last = Roche
| title = National Parks
| publisher = Seanad Éireann
| url=http://historical-debates.oireachtas.ie/S/0185/S.0185.200611080008.html
| volume = 185
| date= 2006-11-08
| accessdate = 2007-07-30}}
[[సీనాద్]] పర్యావరణ వారసత్వ మాజీ మంత్రి మరియు స్థానిక ప్రభుత్వం పాల్గొన్న చర్చ</ref>
=== శీతోష్ణస్థితి ===
{{Main|Climate of Ireland}}
ఐర్లాండ్ [[సమశీతోష్ణ]] [[సముద్ర ప్రభావ శీతోష్ణస్థితి]]ని కలిగి ఉంది అనగా శీతాకాలంలో {{convert|-3|°C|°F}}కు తగ్గకుండా మరియు వేసవిలో {{convert|22|°C|°F}}ను మించకుండా ఉష్ణోగ్రతలు ఉంటాయి. [[అట్లాంటిక్ మహాసముద్రం]] ఐర్లాండ్ యొక్క వాతావరణాన్ని మలచే ముఖ్యకారకంగా ఉంది మరియు [[గల్ఫ్ ప్రవాహం]] కారణంగా వెచ్చదనపు ప్రభావం ఉంటుంది.<ref name="climate">{{cite web |url=http://www.met.ie/climate/climate-of-ireland.asp|publisher=Met.ie|title=Climate in Ireland |accessdate=2009-10-22}}</ref> ఇది ఎక్కువగా మార్పులను కలిగి ఉంటుంది మరియు ఒక ప్రాంతం నుండి మరొక ప్రాతానికి తేడాను కలిగి ఉంటుంది, దేశంలోని ఇతర భాగాలతో పోల్చినపుడు మధ్య మరియు తూర్పు ప్రాంతాలు ఎక్కువ తీవ్రతను కలిగి ఉంటాయి. ఆగ్నేయ ప్రాంతంలో సూర్యరశ్మి పొందే వ్యవధి ఎక్కువగా ఉంటుంది.<ref name="climate"/> ఐర్లాండ్ వర్షపాత నమూనాలు శీతాకాలంలో అత్యధికంగానూ మరియు వేసవి యొక్క ప్రారంభ నెలలలో అత్యల్పంగానూ ఉంటాయి.<ref name="climate"/>
నైరుతి అట్లాంటిక్ పవనాలచే నిర్ధారించబడి, భౌగోళికంగా దేశంలోని వాయవ్య, పశ్చిమ మరియు నైరుతి ప్రాంతాలు అత్యధిక వర్షపాతాన్ని పొందుతాయి; డబ్లిన్ దేశం మొత్తం మీద అత్యంత పొడి వాతావరణాన్ని కలిగి ఉంది.<ref name="climate"/> ఐర్లాండ్ యొక్క దూర ఉత్తర మరియు పశ్చిమ ప్రాంతాలు ఐరోపా మొత్తమ్మీద ఎక్కువ గాలిని పొందే రెండు ప్రదేశాలుగా ఉండి [[వాయు శక్తి]] ఉత్పత్తికి అధిక శక్తిని కలిగి ఉన్నాయి.<ref name="winds">{{cite web |url=http://www.met.ie/climate/wind.asp|publisher=Met.ie|title=Wind over Ireland |accessdate=2009-10-22}}</ref> ఐర్లాండ్ యొక్క అత్యధిక ఉష్ణోగ్రత {{convert|33.3|°C|°F}} 26 జూన్ 1887న [[కిల్కెన్ని]]లోని [[కిల్కెన్ని కేస్టిల్]]లో నమోదు చేయబడగా,<ref name="metie">{{cite web |url=http://www.met.ie/climate/temperature.asp |publisher=Met.ie|title=Temperature in Ireland |accessdate=2009-10-22}}</ref> అత్యల్ప ఉష్ణోగ్రత అయిన {{convert|-19.1|°C|°F}} 16 జనవరి 1881న [[మర్క్రీ కేస్టిల్]], [[స్లిగో]]లో నమోదు చేయబడింది.<ref name="metie"/>
{{Infobox Weather
|metric_first= Yes
|single_line= Yes
|location =Ireland
|Jan_Hi_°C =8.2
|Feb_Hi_°C =8.5
|Mar_Hi_°C =10.5
|Apr_Hi_°C =12.7
|May_Hi_°C =15.3
|Jun_Hi_°C =17.9
|Jul_Hi_°C =19.4
|Aug_Hi_°C =19.2
|Sep_Hi_°C =17.2
|Oct_Hi_°C =14.2
|Nov_Hi_°C =10.4
|Dec_Hi_°C =8.9
|Year_Hi_°C =13.5
|Jan_Lo_°C =2.6
|Feb_Lo_°C =2.7
|Mar_Lo_°C =3.6
|Apr_Lo_°C =4.8
|May_Lo_°C =7.3
|Jun_Lo_°C =10.1
|Jul_Lo_°C =12
|Aug_Lo_°C =11.7
|Sep_Lo_°C =10.1
|Oct_Lo_°C =8.0
|Nov_Lo_°C =4.5
|Dec_Lo_°C =3.6
|Year_Lo_°C =6.75
|Jan_Precip_mm =108
|Feb_Precip_mm =65
|Mar_Precip_mm =104
|Apr_Precip_mm =52
|May_Precip_mm =91
|Jun_Precip_mm =76
|Jul_Precip_mm =58
|Aug_Precip_mm =115
|Sep_Precip_mm =114
|Oct_Precip_mm =132
|Nov_Precip_mm =107
|Dec_Precip_mm =124
|Year_Precip_mm =1146
|source =Ireland Logue <small>(examples used are Shannon and Galway)</small><ref name="weather">{{cite web |url=http://www.irelandlogue.com/weather|publisher=IrelandLogue.com|title=Ireland Weather|accessdate=2009-10-22}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.worldweather.org/067/c00948.htm|publisher=WorldWeather.org|title=Weather Information for Galway|accessdate=2009-10-22}}</ref>
|accessdate = 22 October 2009
}}
== రవాణా ==
[[దస్త్రం:September Lua.jpg|thumb|right|లువాస్, డబ్లిన్ యొక్క లైట్ రైల్ సిస్టం.]]
{{Main|Transport in Ireland|Rail transport in Ireland|Roads in Ireland}}
ఈ దేశం ఐరోపా మరియు ఖండాంతర్గ మార్గాలలో నిర్ధారిత మరియు [[బాడుగ విమానాలకు]] అనేక రకాల సేవలను అందించే మూడు [[అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయాలను]] ([[డబ్లిన్]], [[షన్నోన్]], [[కార్క్]]) కలిగి ఉంది. జాతీయ విమానయాన సంస్థ [[ఏర్ లింగస్]], అయినప్పటికీ తక్కువ ఖరీదుగల విమానయాన సంస్థ అయిన [[ర్యాన్ ఎయిర్]] అతిపెద్ద విమానయాన సంస్థ. 2006లో 4.5 మిలియన్ల మంది ప్రయాణీకులతో [[లండన్]] మరియు [[డబ్లిన్]] ల మధ్య ఉన్న మార్గం ఐరోపాలోనే అత్యంత రద్దీగల అంతర్జాతీయ మార్గంగా ఉంది.<ref>Seán McCárthaigh, [http://archives.tcm.ie/irishexaminer/2003/03/31/story437213650.asp డబ్లిన్–లండన్, EUలో అత్యధిక రద్దీ కలిగిన వాయు రవాణా మార్గం], ''ఐరిష్ ఎక్జామినర్'' , 31 మార్చ్ 2003</ref><ref>{{cite news | title = Heathrow dominates top 20 | author = Mark Frary | url = http://www.timesonline.co.uk/tol/travel/business/article1538856.ece | publisher = The Times| date = 2007-03-19 | accessdate = 2007-07-04}}</ref>
[[ఇయర్న్రాడ్ ఐరెన్న్]] ద్వారా రైల్వే సేవలు అందించబడుతున్నాయి. రెండు కేంద్రాలతో([[హ్యూస్టన్]] మరియు [[కొన్నోల్లీ]]) ప్రధాన పట్టణాలు మరియు నగరాలను కలుపుతూ డబ్లిన్ అనుసంధానానికి ప్రధాన కేంద్రంగా ఉంది. [[నార్తరన్ ఐర్లాండ్ రైల్వేస్]]తో సంయుక్తంగా నిర్వహించే [[ఎంటర్ప్రైస్]] సేవ, డబ్లిన్ ను [[బెల్ఫాస్ట్]]తో కలుపుతుంది. [[DART]], [[లుయస్]], [[బస్సు సేవలు]] మరియు విస్తరిస్తున్న రైలు వ్యవస్థ వంటి వివిధ రకాల ప్రజారవాణా వ్యవస్థలను డబ్లిన్ స్థిరంగా మెరుగుపరుస్తోంది.
[[దస్త్రం:M8 M7 interchange May.JPG|thumb|left|M7/M8 మోటార్ వేస్ యొక్క ఈ విభాగం మే 2010లో M8 పూర్తిగావించబడి, M7కు కొనసాగింపుగా ప్రారంభించబడింది.]]
డబ్లిన్ లో రహదారి వ్యవస్థ అభివృద్ధి పరచబడింది, మరియు 2010 చివరినాటికి ప్రపంచ-స్థాయి రహదారి వ్యవస్థను కల్పించాలనే లక్ష్యంతో ఉన్న [[ట్రాన్స్పోర్ట్ 21]] కార్యక్రమంలో భాగంగా ఇతర పెద్ద నగరాలకు రహదారి సౌకర్యాలు విస్తరించబడుతున్నాయి. అప్పటికి ఐర్లాండ్ యొక్క ప్రధాన నగరాలలో అధికభాగం ([[కార్క్]], [[లైమ్ రిక్]], [[గాల్వే]], [[వాటర్ ఫోర్డ్]], [[బెల్ఫాస్ట్]]) డబ్లిన్ తో వాహనమార్గాల ద్వారా లేదా వాహనమార్గాల ప్రమాణాలకు సమీప ప్రమాణాలు కలిగిన రహదారుల ద్వారా కలుపబడతాయి. డబ్లిన్ [[ఈస్ట్-లింక్]] మరియు [[వెస్ట్-లింక్]] రుసుము-వంతెనలు, వాటితో పాటు [[డబ్లిన్ పోర్ట్ టన్నెల్]] వంటి ఇతర పెద్ద ప్రకల్పనలకు డబ్లిన్ కేంద్రంగా ఉంది. ఇతర పెద్ద పట్టణాలు మరియు నగరాలలో అనేక పెద్ద బై-పాస్ ప్రాజెక్ట్ లు నిర్మించబడుతున్నాయి; 2009 నాటికి వీటిలో అధికభాగం నిర్మాణంలో ఉన్నాయి. [[కార్క్]] పట్టణంలో [[లీ నది]] క్రింద నిర్మించబడుతున్న [[జాక్ లించ్ టన్నెల్]], డబ్లిన్ వెలుపల ఒక పెద్ద ప్రణాళిక, ఇంకా [[లైమ్ రిక్]] వద్ద [[షన్నోన్ నది]] క్రింద నాల్గవ దారి ([[లైమ్ రిక్ టన్నెల్]]గా పిలువబడుతుంది) యొక్క నిర్మాణం 2006లో ప్రారంభమైంది. ఈ [[వాహన మార్గాలు]] మరియు జాతీయ రహదారులు ([[జాతీయ ప్రాధమిక రహదారులు]] మరియు [[జాతీయ ద్వితీయ రహదారులు]]) [[నేషనల్ రోడ్స్ అథారిటీ]]చే నిర్వహింపబడతాయి. మిగిలిన రహదారులు ([[ప్రాంతీయ రహదారులు]] మరియు [[స్థానిక రహదారులు]]) ఆయాప్రాంతాలలో స్థానిక అధికారులచే నిర్వహింపబడతాయి.
ఐర్లాండ్ ఇప్పటికీ [[కాలువ]] వ్యవస్థను కలిగి ఉంది, అయితే ఇది సరుకుల రవాణా కంటే ఆరామ విహారానికే ఎక్కువగా ఉపయోగించబడుతుంది.
ఐర్లాండ్ మరియు [[బ్రిటన్]], [[ఐల్ ఆఫ్ మాన్]] మరియు [[ఫ్రాన్స్]] ల మధ్య క్రమబద్ధమైన [[పడవ]] సేవలు నడుస్తాయి.
== ఆరోగ్య సంరక్షణ ==
[[దస్త్రం:Beamont Hospital 1.jpg|thumb|right|బ్యుమొంట్ హాస్పిటల్, ఐర్లాండ్ యొక్క అతిపెద్ద మరియు అతిరద్దీ కలిగిన ఆసుపత్రులలో ఒకటి.]]
{{Main|Healthcare in the Republic of Ireland}}
[[మినిస్టర్ ఫర్ హెల్త్ అండ్ చిల్డ్రన్]] ఆరోగ్య సేవలకు సంబంధించి అన్ని అంశాలలో విధాన రూపకల్పన యొక్క బాధ్యతలను కలిగి ఉన్నాడు. సాధారణ పన్నుల నుండి నిధులు అందించబడిన [[హెల్త్ సర్వీస్ ఎక్జిక్యూటివ్]] ద్వారా నిర్వహించబడే ప్రజా ఆరోగ్య సంరక్షణ వ్యవస్థ ద్వారా ఐర్లాండ్ లో నివసించే ప్రతివ్యక్తీ ఆరోగ్య సంరక్షణ సేవలను పొందే హక్కు కలిగి ఉన్నాడు. ప్రత్యేక ఆరోగ్య సేవను పొందినందుకు ఒక వ్యక్తిని మినహాయింపులు ఇవ్వబడిన రుసుము చెల్లించ వలసినదిగా కోరవచ్చు; ఇది ఆదాయం, వయసు, జబ్బు లేదా వైకల్యంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అన్ని ప్రసూతి సేవలు మరియు 6 నెలల వయసు వచ్చేవరకు శిశువులకు ఉచిత సేవలు అందించబడతాయి. అత్యవసర సేవలను ఒకసారి సంప్రదించినందుకు €100 లను ఆక్సిడెంట్ అండ్ ఎమర్జెన్సీ విభాగానికి చెల్లించడం ద్వారా పొందవచ్చు.
[[యూరోపియన్ హెల్త్ ఇన్స్యూరెన్స్ కార్డ్]] కలిగి ఉన్న వారెవరైనా హెల్త్ సర్వీస్ ఎక్జిక్యూటివ్ మరియు స్వచ్ఛంద ఆసుపత్రులలో నిర్వహణ మరియు చికిత్సలను ఉచితంగా పొందే హక్కు కలిగి ఉన్నారు. అవుట్ పేషంట్ సేవలు కూడా ఉచితంగానే అందించబడతాయి. మధ్య తరగతి ఆదాయం లేదా అంతకంటే ఎక్కువ కలిగిన అధికభాగం రోగులు, మినహాయింపులు పొందిన ఆసుపత్రి రుసుములను చెల్లించవలసి ఉంటుంది. వ్యక్తిగత ఆరోగ్య సంరక్షణను పొందకోరే ప్రజలకు ఆ సౌకర్యం కూడా అందుబాటులో ఉంది. [[వహి హెల్త్ కేర్]] (ప్రభుత్వ అధీనంలోనిది), [[క్విన్న్ హెల్త్ కేర్]], మరియు [[అవైవా]] ఇతర సేవలతో పాటు ఆరోగ్య సంరక్షణను కూడా అందిస్తున్నాయి.
== విద్య ==
[[దస్త్రం:Uccquadrangle.jpg|left|thumb|యూనివర్సిటీ కాలేజ్ కార్క్]]
{{Main|Education in the Republic of Ireland}}
ఐర్లాండ్ మూడు అంచెల విద్యావ్యవస్థను కలిగి ఉంది: ప్రాధమిక, ద్వితీయ మరియు ఉన్నత విద్య. విద్యావ్యవస్థలు ఎక్కువగా [[మినిస్టర్ ఫర్ ఎడ్యుకేషన్ మరియు సైన్స్]] ద్వారా ప్రభుత్వ అధీనంలో ఉంటాయి. గుర్తించబడిన ప్రాధమిక మరియు ఉన్నత పాఠశాలలు వాటిని రూపొందించే అధికారం కలిగిన సంస్థలచే రూపొందించబడిన విద్యాప్రణాళికలకు కట్టుబడి ఉండవలసి వస్తుంది. ఆరు నుండి పదహారు సంవత్సరాల వయసు కలిగిన అందరు బాలలు నిర్బంధ విద్యను పొందాలి, మరియు పద్దెనిమిది సంవత్సరాల వరకు అందరు పిల్లలు ఉన్నతవిద్య యొక్క మొదటి మూడు సంవత్సరాలు పూర్తి చేయవలసి ఉంటుంది, దానితోపాటు [[జూనియర్ సర్టిఫికేట్]] పరీక్షను ఒకసారి వ్రాయవలసి ఉంటుంది.<ref>ఎడ్యుకేషన్ (వెల్ఫేర్) ఆక్ట్, 2000 [http://193.178.1.79/ZZA22Y2000S17.html (సెక్షన్ 17)]</ref> ఉన్నత పాఠశాల వ్యవస్థ యొక్క చివరి పరీక్షగా, రెండు సంవత్సరాల విద్యాభ్యాసం తరువాత తీసుకునే [[లీవింగ్ సర్టిఫికేట్]] ఉంటుంది. సాధారణంగా ఉన్నత విద్యాభ్యాసం కొనసాగించాలని కోరుకునేవారు ఈ పరీక్షను వ్రాస్తారు, ఫలితం యొక్క ఆధారంగా మూడవ అంచె కోర్సులలో ప్రవేశం లభిస్తుంది.<ref>[http://www.educationireland.ie/irish-education/secondary-education/leaving-certificate.html ఎడ్యుకేషన్ ఐర్లాండ్ - లీవింగ్ సర్టిఫికేట్]</ref>
మూడవ-అంచె విద్యాభ్యాస పట్టాలను 38కి పైన హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ ఇన్స్టిట్యూషన్స్ అందిస్తున్నాయి, వీటిలో [[యూనివర్సిటీ కాలేజ్ డబ్లిన్]] (UCD), [[యూనివర్సిటీ ఆఫ్ డబ్లిన్]] (ట్రినిటీ కాలేజ్), [[డబ్లిన్ సిటీ యూనివర్సిటీ]], [[డబ్లిన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ]], [[హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ అండ్ ట్రైనింగ్ అవార్డ్స్ కౌన్సిల్]], [[నేషనల్ యూనివర్సిటీ ఆఫ్ ఐర్లాండ్]], [[కార్క్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ]], [[వాటర్ ఫోర్డ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ]], [[యూనివర్సిటీ ఆఫ్ లైమ్రిక్]] మరియు [[మేరీ ఇమ్మాక్యులేట్ కాలేజ్, లైమ్ రిక్]] ఉన్నాయి. ఇవి [[ఐరిష్ ప్రభుత్వం]]చే పట్టాలను ప్రదానం చేయడానికి అధికారం ఇవ్వబడిన సంస్థలు మరియు అన్ని విద్యాస్థాయిలలో పట్టాలను ప్రదానం చేయగలవు.
[[OECD]] సమన్వయంతో పనిచేసే [[ప్రోగ్రాం ఫర్ ఇంటర్నేషనల్ స్టూడెంట్ అసెస్మెంట్]], ప్రస్తుత ఐర్లాండ్ యొక్క విద్యావ్యవస్థకు విజ్ఞానశాస్త్రంలో పాల్గొనే 20 దేశాలలో ఉత్తమమైన స్థానాన్ని కల్పించింది, గణాంకాల ప్రకారం OECD సగటు కంటే ఇది చాలా ఎక్కువగా ఉంది.<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/dataoecd/42/8/39700724.pdf |title=Range of rank on the PISA 2006 science scale |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development |accessdate=2010-06-21}}</ref> 2006లో, 15 సంవత్సరాల వయసు కలిగిన ఐరిష్ విద్యార్థులు [[EU{/0లో అత్యధిక పఠన స్థాయిలలో రెండవ స్థానాన్ని కలిగి ఉన్నారు.{1/}]] ఐర్లాండ్ లో అందరు EU పౌరులకు ప్రాధమిక, ఉన్నత మరియు అత్యున్నత (విశ్వవిద్యాలయ/కళాశాల) స్థాయి విద్యలన్నీ పూర్తిగా ఉచితం.<ref>{{cite web|title=Third-level student fees|url=http://www.citizensinformation.ie/categories/education/third-level-education/fees-and-supports-for-third-level-education/fees|work=Free fees|publisher=Citizens Information Board|accessdate=25 July 2010}}</ref> విద్యార్థుల సేవలు మరియు పరీక్షల కొరకు ఏ విధమైన రుసుము వసూలు చేయబడదు.
== ఆర్థిక వ్యవస్థ ==
{{Main|Economy of the Republic of Ireland}}
=== చరిత్ర ===
[[దస్త్రం:International Financial Services Centre.jpg|thumb|right|ఇంటర్నేషనల్ ఫైనాన్షియల్ సర్వీసెస్ సెంటర్]]
1920ల నుండి ఐర్లాండ్ అధికపన్నుల వంటి ఆత్యధిక వర్తక అవరోధాలను, ప్రత్యేకించి 1930లలో బ్రిటన్ తో [[ఆర్ధిక యుద్ధం]] సమయంలో, కలిగి ఉంది మరియు దిగుమతి ప్రత్యామ్నాయ విధానాన్ని కలిగి ఉంది. 1950లలో 400,000 ప్రజలు ఐర్లాండ్ నుండి వలస వెళ్లారు.<ref name="tiger"/> ఆర్ధిక జాతీయవాదం మనుగడ సాగించడం కష్టమని నిర్ధారితమైంది. ఇతర ఐరోపా దేశాలు త్వరితగతిన అభివృద్ధిని సాధిస్తున్నపుడు, ఐర్లాండ్ ఆర్ధిక స్థిరత్వంతో నిలిచిపోయింది.<ref name="tiger"/> ఆర్ధిక నిర్వహణ యొక్క ప్రాధమిక లక్ష్యం ద్రవ్య నియంత్రణ కాక [[స్వేచ్ఛావర్తకం]], విదేశీ పెట్టుబడులు, ఉత్పాదక పెట్టుబడి, మరియు అభివృద్ధిగా ఉండాలని 1958లో ప్రచురింపబడిన ఒక అధికారిక పత్రం సూచించింది, ''ఆర్ధిక అభివృద్ధి''తో పాటుగా విధాన నిర్ణయాలు కూడా తీసుకోబడ్డాయి.<ref name="tiger"/>
1970లలో, స్వాంతంత్ర్యం పొందిన తరువాత మొదటిసారి జనాభా 15% పెరిగింది. సుమారు 4% సాంవత్సరిక రేటుతో జాతీయాదాయం పెరిగింది. ఉద్యోగిత సంవత్సరానికి 1% పెరిగింది, అయితే వీటిలో అధికభాగాన్ని రాజ్యమే కల్పించింది. 1980 నాటికి మొత్తం పనిచేసేవారిలో మూడవవంతు ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలోనే ఉన్నారు. బడ్జెట్ లోటు మరియు ప్రభుత్వ ఋణం పెరిగి, 1980లలో సంక్షోభానికి దారితీసాయి.<ref name="tiger"/> 1980లలో, ప్రాధమికమైన ఆర్ధిక సమస్యలు ముందుకు వచ్చాయి. మధ్య ఆదాయ ఉద్యోగులకు వారి అల్ప ఆదాయాలలో 60% పన్ను విధించబడింది,<ref name="tcdtax">{{cite web|url=http://www.tcd.ie/Economics/TEP/1998/985.pdf|title=Taxations And savings in Ireland|last=O'Toole|first=Francis|coauthors=Warrington|work=Trinity Economic Papers Series|publisher=Trinity College, Dublin|page=page 19|accessdate=2008-06-17|format=PDF}}</ref> నిరుద్యోగిత 20%నికి పెరిగింది మరియు సాంవత్సరిక విదేశీ వలసలు జనాభాలో 1%నికి పైగా చేరాయి. ప్రభుత్వ లోటు GDPలో 15%నికి చేరింది.
1987లో [[ఫియన్నా ఫాయిల్]] ఎన్నికై చిన్న ప్రభుత్వం వైపు మొగ్గు చూపారు. ప్రభుత్వ వ్యయం తగ్గించబడింది, పన్నులు తగ్గించబడ్డాయి, మరియు పోటీతత్వం ప్రోత్సహించబడింది. [[ర్యాన్ ఎయిర్]] ఐర్లాండ్ అనియంత్రిత వైమానిక రంగ మార్కెట్ లను ఉపయోగించుకొని రవాణా మార్కెట్లలో పోటీతత్వ ప్రయోజనాలను ఐరోపా నియంత్రకులు చూసేటట్లు చేసింది. 1989లో [[ఇంటెల్]] పెట్టుబడులను పెట్టింది మరియు ఆ తరువాత సాంకేతిక సంస్థలైన [[మైక్రో సాఫ్ట్]] మరియు గూగుల్, ఐర్లాండ్ ను పెట్టుబడులకు అనువైన ప్రదేశంగా గుర్తించాయి. స్థిరమైన ఆర్ధికవృద్ధి పట్ల అన్ని ప్రభుత్వ వర్గాలలో ఏకాభిప్రాయం ఏర్పడింది.<ref name="tiger">[http://www.heritage.org/Research/WorldwideFreedom/bg1945.cfm "హౌ ఐర్లాండ్ బికేం ది సెల్టిక్ టైగర్"], సీన్ దోర్గాన్, IDA యొక్క ముఖ్య కార్యనిర్వహణాధికారి. 23 జూన్ 2006</ref> ఒక దశాబ్దం కంటే తక్కువ కాలంలో, తలసరి GDPలో OECD వృద్ధి రాంకింగ్లో 1993లో 21వ స్థానం నుండి 2002లో 4వ స్థానానికి ఎదిగింది.<ref>{{cite web|last=De Vlieghere |first=Martin |url=http://www.brusselsjournal.com/node/510 |title=The Myth of the Scandinavian Model | The Brussels Journal |publisher=The Brussels Journal<! |date=2005-11-25 |accessdate=2009-07-09}}</ref> 1985 మరియు 2002 మధ్య ప్రైవేట్ రంగ ఉద్యోగాలు 59% పెరిగాయి.<ref name="workforall"/> ఆర్ధిక వ్యవస్థ వ్యవసాయం నుండి [[జ్ఞానాత్మక ఆర్ధికవ్యవస్థ]]కు మారి, సేవలు మరియు ఉన్నత సాంకేతిక పరిశ్రమలపై దృష్టి కేంద్రీకరించింది. ఐర్లాండ్ లో ఆర్ధిక వృద్ధి 1995 నుండి 2000 వరకు సగటున 10%గా మరియు 2001 నుండి 2004 వరకు 7%గా ఉంది. [[GDP]]లో 46% మరియు ఎగుమతులలో 80% కలిగియున్న [[పరిశ్రమలు]], దేశం యొక్క ప్రధాన ఆర్ధికరంగంగా [[వ్యవసాయం]] యొక్క స్థానాన్ని ఆక్రమించాయి.
=== ఎగుమతులు ===
[[దస్త్రం:DublinPort.jpg|thumb|left|డబ్లిన్ పోర్ట్]]
ఐర్లాండ్ యొక్క ఆర్ధికవృద్ధిలో ఎగుమతులు ప్రముఖ పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. గత 40 సంవత్సరాలలో, [[తారా మైన్]] ఒక పెద్ద ధాతు నిక్షేపంతో సహా, ఆధార లోహ నిల్వలను ముఖ్యమైన అన్వేషణల పరంపర ద్వారా కనుగొనడం జరిగింది. [[లిషీన్]] మరియు [[గల్మోయ్]] లలో రెండు ఇతర భూగర్భ కార్యకలాపాల ద్వారా ప్రస్తుతం జింక్-సీస ధాతువులు గనుల నుండి తీయబడుతున్నాయి. ఐర్లాండ్, జింక్ నిల్వలలో ప్రపంచంలో ఏడవ అతి పెద్ద ఉత్పత్తిదారుగా, మరియు సీసపు నిల్వలలో పన్నెండవ అతి పెద్ద ఉత్పత్తిదారుగా ఉంది. ఈ గనుల మిశ్రమ ఉత్పత్తి ఐర్లాండ్ ను ఐరోపాలో పెద్ద జింక్ ఉత్పత్తిదారుగా మరియు రెండవ పెద్ద సీస ఉత్పత్తిదారుగా చేస్తోంది.<ref>{{cite web|url=http://irishresources.wordpress.com/2008/07/15/irish-mines-now-operating-tara-galmoy-and-lisheen/ |title=Operational Irish Mines: Tara, Galmoy and Lisheen « Irish Natural Resources |publisher=Irish Natural Resources |date=2008-07-15 |accessdate=2009-07-09}}</ref> [[US]] బహుళజాతిసంస్థల అనుబంధ సంస్థలు పన్ను మినహాయింపుల కొరకు ఐర్లాండ్ లో స్థాపించబడ్డాయి. ఐర్లాండ్, US సంస్థల కొరకు ప్రపంచంలో అత్యంత లాభదాయకమైన దేశం, US టాక్స్ పత్రిక టాక్స్ నోట్స్ ప్రకారం,<ref>{{cite web|url=http://www.finfacts.ie/irelandeconomy/usmultinationalprofitsireland.htm |title=Ireland top location for US Multinational Profits |publisher=Finfacts.ie |date= |accessdate=2009-07-09}}</ref> ఔషధ మరియు సాఫ్ట్ వేర్-సంబంధిత వస్తు మరియు సేవలకు సంబంధించి ఐర్లాండ్ అతి పెద్ద ఎగుమతిదారులలో ఒకటిగా ఉంది.<ref>{{cite web|first=Kevin |last=Hoffmann |url=http://www.spiegel.de/international/spiegel/0,1518,348682,00.html |title=Ireland: How the Celtic Tiger Became the World's Software Export Champ |publisher=[[Der Spiegel]] |date=2005-03-26 |accessdate=2009-07-09}}</ref>
గ్యాస్ చట్టం క్రింద స్థాపించబడిన బోర్డ్ గాయిస్, సహజవాయువు యొక్క సరఫరా, మార్పిడి మరియు పంపిణీలకు బాధ్యత వహిస్తుంది, ఇది 1976లో కిన్సేల్ హెడ్ గ్యాస్ ఫీల్డ్ ద్వారా వెలికి తీయబడింది. [[కోర్రిబ్ వాయు క్షేత్రం]] మరియు శక్తివంతమైన షన్నోన్ లిక్విఫైడ్ నేచురల్ గ్యాస్ (LNG) కేంద్రంతో సహా నూతన వనరుల పంపిణీ 2010 తరువాత ప్రారంభమవుతుందని అంచనా.<ref>{{cite web|url=http://www.bordgais.ie/ |title=Bord Gáis Homepage |publisher=[[Bord Gáis]] |date= |accessdate=2009-07-09}}</ref> శక్తి ఎగుమతులు ఐరిష్ ఆర్ధిక వ్యవస్థను శక్తివంతంగా మార్చగలవు.<ref>{{cite web|author=Car care |url=http://www.independent.ie/national-news/ireland-on-the-verge-of-an-oil-and-gas-bonanza-679889.html |title=Ireland on the verge of an oil and gas bonanza |publisher=[[Irish Independent]] |date=2007-05-20 |accessdate=2009-07-09}}</ref>
=== సెల్టిక్ టైగర్ ===
వినియోగదారుల వ్యయం, నిర్మాణం మరియు వ్యాపార పెట్టుబడుల పెరుగుదల ద్వారా ఈ ఆర్ధికవ్యవస్థ ప్రయోజనం పొందింది. 1987 నుండి, [[సాంఘిక భాగస్వామ్యం]] ఆర్ధికవిధానంలో కీలక భాగంగా ఉంది, ఇది ప్రభుత్వం, యజమానులు మరియు ఉద్యోగ సంఘాల మధ్య స్వచ్ఛంద 'చెల్లింపు ఒప్పందాల' నూతన-సంస్థాగత రూపం. ఇవి సాధారణంగా మూడు సంవత్సరాల కాలానికి జీతాలను పెంచే విధంగా అంగీకరించబడతాయి. 1995 నుండి 2000 వరకు ఉన్న కాలంలో జరిగిన అత్యధిక ఆర్ధిక అభివృద్ధి ఈ దేశాన్ని అనేకమంది [[సెల్టిక్ టైగర్]] అని పిలిచేటట్లు చేసింది.<ref>[[చార్లెస్ స్మిత్]], వ్యాసం: 'ఐర్లాండ్', వాన్కేల్, C.లో (ed.) ''ఎన్సైక్లోపెడియా ఆఫ్ బిజినెస్ ఇన్ టుడేస్ వరల్డ్'' , కాలిఫోర్నియా, USA, 2009.</ref> 2001 మరియు 2002 మధ్య సుమారు 6% రేటుతో, GDP పెరుగుదల సాపేక్షంగా దృఢంగా కొనసాగింది. 2004లో పెరుగుదల 4% పైన ఉండగా, 2005లో ఇది 4.7% ఉంది. అధిక ద్రవ్యోల్బణం వలన అధిక వృద్ధి ఏర్పడింది. దేశంలోని ఇతర ప్రాంతాల కంటే [[డబ్లిన్]]లో ధరలు గుర్తించదగినంత ఎక్కువగా ఉన్నాయి, ప్రత్యేకించి ఆస్తుల విపణిలో దీనిని గమనించవచ్చు.<ref>{{PDFlink|[http://www.finfacts.com/Private/bestprice/irishconsumerprices.pdf Consumer Prices Bi-annual Average Price Analysis Dublin and Outside Dublin: 1 May 2006]|170 KB}} – CSO</ref> ఏదేమైనా, ప్రపంచ ఆర్ధికవ్యవస్థలో తిరోగమనం తరువాత ఆస్తుల ధరలు తగ్గుతున్నాయి. జూలై 2008 చివరి నాటికి, సాంవత్సరిక ద్రవ్యోల్బణ రేటు 4.4% ([[CPI]] గణన ప్రకారం) లేదా 3.6% ([[HICP]]) గణన ప్రకారం<ref name="IrishInd7Aug08">{{cite news
| last = Guider
| first = Ian
| coauthors =
| title = Inflation falls to 4.4pc
| work = [[Irish Independent]]
| pages =
| language =
| publisher =
| date = 7 August 2008
| url = http://www.independent.ie/business/irish/inflation-falls-to-44pc-1448874.html | accessdate = 2008-08-08}}</ref><ref name="CSO7Aug2008">{{PDFlink|[http://www.cso.ie/releasespublications/documents/prices/current/cpi.pdf Consumer Price Index July 2008 (Dublin & Cork, 7 August 2008]|142 KB}} – [[సెంట్రల్ స్టాటిస్టిక్స్ ఆఫీస్ (ఐర్లాండ్)]]. 2008-06-08న గ్రహించబడినది.</ref> ఉంది, నిజానికి ద్రవ్యోల్బణం గత మాసం కంటే కొద్దిగా తగ్గింది.
తలసరి [[GDP]] ఆధారంగా, ఐర్లాండ్, OECD మరియు EU-27లోని ధనిక దేశాలలో ఒకటిగా స్థానాన్ని పొంది, OECD-28లో నాల్గవ స్థానంలో ఉంది. జాతీయదాయానికి ఉత్తమ ప్రమాణమైన తలసరి [[GNP]] ప్రకారం, ఇటీవలి సంవత్సరాలలో అధిక అభివృద్ధిని సాధించినప్పటికీ, ఐర్లాండ్ OECD సగటు కంటే తక్కువ స్థానంలో ఉండి, OECD-28లో 10వ స్థానాన్ని పొందింది. అధిక సంఖ్యలో బహుళ జాతి సంస్థలకు ఐర్లాండ్ స్థావరం కావడం వలన GDP (జాతీయ ఉత్పత్తి) GNP (జాతీయ ఆదాయం) కంటే చాలా ఎక్కువగా ఉంది.<ref name="2009forfasACR">{{cite web
| title = Annual Competitiveness Report 2008, Volume One: Benchmarking Ireland’s Performance
| publisher = NCC
| year = 2009
| url=http://www.forfas.ie/media/ncc090108_acr_2008.pdf
| accessdate = 2009-07-01}}
</ref> ''ది ఎకనామిస్ట్'' యొక్క ఒక అధ్యయనం ఐర్లాండ్ ను అత్యుత్తమ [[జీవన నాణ్యత]] కలిగిన దేశంగా గుర్తించింది.<ref>{{PDFlink|[http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf The Economist Intelligence Unit’s quality-of-life index]|67.1 KB}} – ది ఎకనామిస్ట్</ref> ఈ అధ్యయనం తలసరి GNIకి బదులుగా తలసరి GDPని ఆదాయ ప్రమాణంగా స్వీకరించింది.
ఈ అనుకూల నివేదికలు మరియు ఆర్ధిక గణాంకాలు అనేక ముఖ్యమైన అసమానతలను కప్పిపుచ్చుతున్నాయి. సహజంగా చక్రీయంగా ఉండే నిర్మాణరంగం, ఐర్లాండ్ GDPలో గణనీయమైన భాగంగా ఉంది.ఇటీవలి కాలంలో నివాస ఆస్తుల మార్కెట్ లోని భావోద్వేగ తిరోగమనం, ఐరిష్ ఆర్ధికరంగం, నిర్మాణరంగంపై ఎంతగా ఆధారపడిందో బహిర్గతపరుస్తూ, ఇప్పుడది ఆర్ధికాభివృద్ధికి ఒక ఆటంకంగా నిలిచింది.<ref name="oecd_survey">{{cite web
| title = Economic Survey of Ireland 2006: Keeping public finances on track
| publisher = OECD
| year = 2006
| url=http://www.oecd.org/document/50/0,3343,en_33873108_33873500_36173106_1_1_1_1,00.html
| accessdate = 2007-07-30}}
</ref><ref name="rte_article_slowdown">{{cite web
| title = House slowdown sharper than expected
| publisher = RTÉ
| date= 2007-08-03
| url=http://www.rte.ie/business/2007/0803/economy1.html
| accessdate = 2007-08-06}}
</ref><ref name="ptsb_index">{{cite web
| title = Latest Report: Latest edition of permanent tsb / ESRI House price index - May 2007
| publisher = Permanent TSB, ESRI
| url=http://www.permanenttsb.ie/house-price-index/
| accessdate = 2007-08-10}}
</ref>
2000 సంవత్సరం నుండి వరుసగా చాలా సంవత్సరాలు ఆర్ధికాభివృద్ధి మరియు గణనీయ పెరుగుదలలు నమోదు చేసినప్పటికీ, ఐర్లాండ్ జనాభా EU-15 సగటు కంటే కొద్ది అధికంగా దారిద్ర్యానికి లోనయ్యే స్థితిలో ఉన్నారు.<ref name="2009forfasACR"/> ఐర్లాండ్ జనాభాలో 6.8% ప్రజలు "స్థిరమైన దారిద్ర్యం"లో ఉన్నారని గణాంకాలు తెలియ చేస్తున్నాయి.<ref>{{PDFlink|[http://www.cso.ie/releasespublications/documents/labour_market/current/eusilc.pdf EU Survey on Income and Living Conditions (EU-SILC)]|161 KB}} CSO, 2004.</ref>
=== ద్రవ్యం
===
జనవరి 2002లో [[యూరో నోట్లు]] మరియు [[నాణెములు]] ప్రవేశపెట్టడానికి ముందు, ఐర్లాండ్ [[ఐరిష్ పౌండ్]] లేదా ''పాంట్'' లను ఉపయోగించేది. జనవరి 1999లో ఏకీకృత యూరోపియన్ ద్రవ్యం [[యూరో]]ని ప్రవేశపెట్టిన పదకొండు యూరోపియన్ సమాఖ్య సభ్యదేశాలలో ఐర్లాండ్ కూడా ఒకటి. యూరో బాంక్ నోట్లు €5, €10, €20, €50, €100, €200 and €500 విలువలలో విడుదల చేయబడి ఐరోపా అంతటా ఒకే రకమైన రూపాన్ని కలిగి ఉన్నాయి, ఏదేమైనా [[యూరో జోన్]] లోని ఇతర దేశాల వలె, యూరో నాణెముల ఒక వైపున ఐర్లాండ్ తన ప్రత్యేకమైన నమూనాను కలిగి ఉంది.<ref>{{cite web|url=http://www.myguideireland.com/euro-coins |title=Design for Irish coin denominations |publisher=Myguideireland.com |accessdate=2009-07-09}}</ref> అన్ని విలువల ఐరిష్ నాణెములపై ఒకే విధమైన జాతీయ నమూనా ఉండాలని ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది, ఇది ఐర్లాండ్ యొక్క సాంప్రదాయ చిహ్నమైన సెల్టిక్ [[హార్ప్]] ను, ఆ సంవత్సరపు విషయం మరియు ''ఐర్'' అనే పదాల అలంకరణలతో కలిగి ఉంటుంది.
[[దస్త్రం:Euro banknotes.png|thumb|right|1999లో ఐర్లాండ్ 11 ఇతర EU సభ్య దేశాలతో కలసి యూరో కరెన్సీని ప్రారంభించింది.]]
=== ఇటీవలి అభివృద్ధి ===
[[వాల్ స్ట్రీట్ జర్నల్]] మరియు [[హెరిటేజ్ ఫౌండేషన్]] లచే సృష్టించబడిన [[ఇండెక్స్ ఆఫ్ ఎకనామిక్ ఫ్రీడం]] ప్రకారం ఐర్లాండ్ ప్రస్తుతం ప్రపంచంలో ఆర్ధికంగా అత్యంత స్వేచ్ఛ కలిగిన మూడవ ఆర్ధిక వ్యవస్థ. [[సెంట్రల్ స్టాటిస్టిక్స్ ఆఫీస్]] చే ఐర్లాండ్ EUలో తిరోగమనంలో అధికారికంగా ప్రవేశించిన మొదటి దేశంగా ప్రకటించబడింది.<ref>{{cite web|url=http://www.cso.ie |title=CSO - Central Statistics Office Ireland |publisher=Central Statistics Office Ireland |date=2004-11-09 |accessdate=2009-07-09}}</ref> ఐర్లాండ్ ప్రభుత్వం యొక్క భారీ ఋణం కారణంగా, [[స్టాండర్డ్ & పూర్'స్]] రేటింగ్ సంస్థ ద్వారా దాని పరపతి రేటింగ్ AAA నుండి AA+కు తగ్గించ బడింది.<ref>[http://business.timesonline.co.uk/tol/business/economics/article6005518.ece ] ది టైమ్స్, ఐర్లాండ్స్ ఎకానమీ లూజేస్ కోవేటేడ్ AAA రేటింగ్</ref> ఐర్లాండ్ ప్రస్తుతం ప్రపంచంలో గృహ రుణాలను అత్యధిక స్థాయిలో కలిగి ఉన్న రెండవ పెద్ద దేశంగా ఉంది(గృహఆదాయంలో 190%).<ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/money/main.jhtml?xml=/money/2008/03/11/cnirish111.xml |title=Irish banks may need life-support as property prices crash |author=Ambrose Evans-Pritchard |work=The [[Daily Telegraph]] |date=13 March 2008 |accessdate=2008-03-13}}</ref>
గత దశాబ్దపు నిర్మాణరంగ వృద్ధి తరువాత ఆర్ధిక అభివృద్ధి మందగించింది. నిర్మాణ రంగం వెనుకబడటం మరియు [[ప్రపంచ తిరోగమనం]] ఐర్లాండ్ ను ప్రముఖంగా ప్రభావితం చేసాయి. ఏదేమైనా, ఐరిష్ ఆర్ధిక వ్యవస్థ స్థిరత్వం యొక్క చిహ్నాలను సూచిస్తోంది. ఇళ్ళ ధరలలో తరుగుదల ప్రముఖంగా ఉంది మరియు [[జీవన వ్యయ]] స్థిరీకరణ ప్రారంభమైంది. పెరుగుదల సమయంలో, ఐర్లాండ్, ఐరోపాలో అత్యంత వ్యయభరిత నగరమనే కీర్తిని సంపాదించుకుంది. ఐరిష్ ఆర్ధికవ్యవస్థ 2008లో-1.7% మరియు 2009లో-7.1% కుదించుకు పోయింది(2007లో 4.7% వృద్ధి). యూరోపియన్ కమిషన్ 2011 నాటికి ఐరిష్ ఆర్ధికవ్యవస్థ 3% వృద్ధిని సాధిస్తుందని అంచనా వేసింది, ఇది EU సభ్యదేశాలన్నిటిలో బ్రస్సెల్స్ అంచనావేసిన అత్యంత వేగవంతమైన అభివృద్ధి రేటు.<ref>http://www.businessandfinance.ie/files/irelandeconomicgrowth.pdf EU Commission analysis</ref>
== జనాభా సంఖ్య ==
{{Main|Demographics of the Republic of Ireland}}
[[దస్త్రం:IrelandPopulationChange.png|thumb|left|230px|1936 నుండి 2006 వరకు ఐర్లాండ్ జనాభా.]]
జన్యుపరమైన పరిశోధన ప్రకారం ఐర్లాండ్ లో మొదట నివాసం ఏర్పరచుకున్నవారు ఇటీవలి కాలంలోని [[మంచు యుగం]] చివరిలో [[ఐబీరియా]] నుండి వలస వచ్చారు.<ref>[http://www.prospect-magazine.co.uk/article_details.php?id=7817 మిత్స్ ఆఫ్ బ్రిటిష్ యాన్సెస్ట్రీ] – ప్రోస్పెక్ట్ మాగజైన్</ref> [[మధ్య రాతియుగం]], [[నవీన రాతియుగం]] మరియు [[కాంస్యయుగాల తరువాత]], [[సెల్టి]]క్ భాషలను మరియు సంస్కృతిని ఐర్లాండ్ లో ప్రవేశ పెట్టారు. ఈ నవీన రాతియుగం నుండి కాంస్యయుగం వరకు తరువాత వచ్చిన వలసదారుల జన్యుపరమైన వారసులు ఇప్పటికీ ఐరిష్ జనాభాలో అధికభాగానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నారు.<ref>("ఆరిజిన్స్ ఆఫ్ ది బ్రిటిష్", స్టీఫెన్ ఓపెన్హెమేర్, 2006)</ref><ref>[http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&pubmedid=15309688 The Longue Durée of Genetic Ancestry: మల్టిపుల్ జెనెటిక్ మార్కర్ సిస్టమ్స్ అండ్ సెల్టిక్ ఆరిజిన్స్ ఆన్ ది అట్లాంటిక్ ఫెకేడ్ ఆఫ్ యూరోప్] – PUBMED</ref> సంస్కృతి ద్వీపమంతా వ్యాపించింది, మరియు [[గేలిక్]] సాంప్రదాయం ఐర్లాండ్ లో ఆధిపత్య రూపంగా మారింది. నేడు, ఐరిష్ ప్రజలు ప్రధానంగా [[గేలిక్]] మూలానికి చెందినవారు, ఇంకా కొందరు నోర్స్, ఆంగ్లో-నార్మన్, ఇంగ్లీష్, స్కాటిష్, ఫ్రెంచ్ మరియు వెల్ష్ మూలాలకు చెందినవారు ఉన్నారు. గేలిక్ సంస్కృతి జాతీయ గుర్తింపులో ప్రధాన భాగంగా రూపొందింది. UKలో [[ఐరిష్ ట్రావెలర్]]లు జాతిపరంగా [[అల్పసంఖ్యాక సమూహం]]గా గుర్తించబడి, రాజకీయంగా (జాతిపరంగా కాదు) యూరోపియన్ రోమా మరియు జిప్సీ సమూహాలతో జతచేయబడతారు,<ref>{{cite web | title =Gypsies and Irish Travellers: The facts |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070502020917/http://www.cre.gov.uk/gdpract/g_and_t_facts.html | archivedate=2008-12-21 | work=Gypsies and Irish Travellers | publisher =Commission for Racial Equality | date = | url =http://www.cre.gov.uk/gdpract/g_and_t_facts.html | accessdate = }}</ref> అయితే ఐర్లాండ్ లో వారు ఒక "సాంఘిక సమూహం"గా వర్గీకరించబడతారు.<ref>{{cite web|author=Irish Traveller Movement – Unless otherwise noted |url=http://www.itmtrav.com/Legal-ResourcePack2.html |title=Traveller Legal Resource Pack 2 - Traveller Culture |publisher=Irish Travellers Movement |date= |accessdate=2009-07-09}}</ref>
ఐర్లాండ్, [[ఐరోపా]]లో అత్యంత వేగంగా పెరుగుతున్న జనాభాను కలిగి ఉంది. 2004 నుండి 2006 వరకు పెరుగుదల రేటు 2% కంటే ఎక్కువ ఉంది. తగ్గుతున్న మరణాల రేటు, పెరుగుతున్న జననాల రేటు మరియు అత్యధిక వలస స్థాయిలు దీనికి కారణం.<ref>{{cite web|url=http://www.breakingnews.ie/ireland/mheykfauqlmh/ |title=Ireland's population still fastest-growing in EU |publisher=Thomas Crosbie Media |date=2007-12-18 |accessdate=2009-07-09}}</ref> 65 సంవత్సరాలకు పైన కేవలం 11.2% జనాభాను కలిగి, ఐర్లాండ్ ఐరోపాలో అత్యధిక యువ జనాభాను కలిగి ఉంది. 2035 నాటికి ఈ దేశం ఐరోపాలోనే అత్యంత తక్కువ 65+ వయో సమూహాన్ని కలిగి ఉంటుందని అంచనా.<ref name="europa.eu">{{cite web|url=http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=STAT/08/119 |title=EUROPA - Press Releases - Population projections 2008-2060, From 2015, deaths projected to outnumber births in the EU27, Almost three times as many people aged 80 or more in 2060 |publisher=Europa.eu |date= |accessdate=2010-06-16}}</ref> 2060 నాటికి 53% అభివృద్ధి మరియు 2060 మరియు 2035 నాటికి 6,057,000 పెరుగుదలతో, అంచనా వేయబడిన ఐర్లాండ్ జనాభా పెరుగుదల ఐరోపాలో అత్యధికమైనదిగా రెండవదిగా ఉంటుంది.<ref name="europa.eu"/>
{| class="toccolours" align="right" style="float:auto;text-align:center;background:#f5f5f5"
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! colspan="2"| Non-ఐ ఐర్లాండ్ లో నివసిస్తున్న ఇతర జాతీయులు
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! Country of మూలము
! జనాభా(2009)[19]
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[116] యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 112,548
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|Poland}} [[పోలాండ్]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 63,276
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|Lithuania}} [[లిథువేనియా]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 24,628
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|Nigeria}} [[నైజీరియా]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 16,300
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|Latvia}} [[లాత్వియా]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 13,319
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|United States}} [[యునైటెడ్ స్టేట్స్]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 12,475
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|China}} [[చైనా]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 11,161
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|Germany}} [[జర్మనీ]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 10,289
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|Philippines}} [[ఫిలిప్పీన్స్]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 9,548
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">{{Flagicon|France}} [[ఫ్రాన్సు]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| 9,046
|}
=== జనాభా ===
ఐర్లాండ్ జనాభా ఇటీవలి కాలంలో గణనీయంగా పెరిగింది. వలసవాదుల రాక మరియు ప్రారంభ సంవత్సరాలలో అత్యధిక నిరుద్యోగిత ఉన్న కాలంలో పెద్ద సంఖ్యలో వలస వెళ్ళిన ఐరిష్ ప్రజలు(విదేశాలలో జన్మించిన పిల్లలు) తిరిగి రావడం ఈ జనాభా పెరుగుదలకు కారణంగా చెప్పవచ్చు. దీనికి తోడు, ఐర్లాండ్ లో ప్రస్తుతం జననాల రేటు మరణాల రేటుకు రెట్టింపుగా ఉంది, పశ్చిమ ఐరోపా దేశాలలో ఇది చాలా అసాధారణమైన విషయం.<ref>{{cite web|first=Aideen |last=Sheehan |url=http://www.independent.ie/national-news/boom-in-births-as-new-arrivals-double-on-death-rates-1048773.html |title=Boom in births as new arrivals double on death rates |publisher=[[Irish Independent]] |date=2007-08-01 |accessdate=2009-07-09}}</ref> ప్రస్తుత ఐర్లాండ్ జనాభాలో సుమారు 10% విదేశీ పౌరులు ఉన్నారు.
* సెన్సస్ డే, 23 ఏప్రిల్ 2006న, ఐర్లాండ్ యొక్క మొత్తం జనాభా 4,234,925, ఇది 2002 కంటే 317,722, లేదా 8.1% ఎక్కువ.
* జననాలకు (245,000) మరియు మరణాలకు (114,000) కేటాయించగా, 2002 మరియు 2006ల మధ్య వచ్చిన వలసదారుల నికర సంఖ్య 186,000.
* ఐర్లాండ్ 419,733 విదేశీపౌరులను కలిగి ఉంది. దీనిలో '[[ఏ జాతీయతా లేని]]' 1,318 మంది, మరియు జాతీయతను పేర్కొనని 44,279 మంది ప్రజలు కలుపబడలేదు.
* ఏకైక అతిపెద్ద వలసవాదుల సమూహం [[యునైటెడ్ కింగ్డం]], తరువాత [[పోలాండ్]], [[లిథువేనియా]] మరియు [[నైజీరియా]] నుండి వచ్చారు.
* 94.8% జనాభా 'శ్వేత' జాతి లేదా సాంస్కృతిక నేపథ్యం కలిగినదిగా నమోదు చేయబడింది. 1.1% 'బ్లాక్ లేదా బ్లాక్ ఐరిష్' నేపథ్యాన్ని కలిగి ఉండగా, 1.3% 'ఆసియన్ లేదా ఆసియన్ ఐరిష్' నేపథ్యాన్ని కలిగి ఉన్నాయి మరియు 1.7% జనాభా యొక్క నేపథ్యం 'పేర్కొనబడలేదు'.
* సాంవత్సరిక పెరుగుదల రేటు 2%, నమోదైన అత్యధిక రేటు (1996 నుండి 2002 వరకు 1.3% మరియు 1971 నుండి 1979 వరకు 1.5%).
* 2006 జనాభా చివరిసారి 1861 జనాభా లెక్కలలో అధిగమించబడింది, అప్పటి జనాభా 4.4 మిలియన్లు.
* [[లీన్స్టర్]] జనాభా 8.9% మరియు [[మున్స్టర్]] జనాభా 6.5% పెరిగాయి; మరియు [[కన్నాచ్ట్]]–[[ఉల్స్టర్]]<ref>డోనేగల్, కావన్, మొనఘన్ మాత్రమే. మిగిలిన ఉల్స్టర్ కౌంటీలు పశ్చిమ ఐర్లాండ్ లో ఉన్నాయి.</ref> ప్రాంతంలో జనాభా తరుగుదల ఆగిపోయింది.
* 1979 మరియు 2006ల మధ్య మొత్తం నాలుగు ప్రాంతాలలోను పురుషులకు స్త్రీల నిష్పత్తి తగ్గింది. స్త్రీల సంఖ్య పురుషుల సంఖ్యను అధిగమించిన ఏకైక ప్రదేశం లీన్స్టర్. గ్రామీణ ప్రాంతాలైన [[కావన్]], [[లీట్రిం]], మరియు [[రోస్ కామన్]] లలో పురుషులు ఆధిక్యంలో ఉండగా నగరాలు మరియు మహానగర ప్రాంతాలలో స్త్రీల సంఖ్య ఎక్కువగా ఉంది.
ఈ సంఖ్యల యొక్క సవివరమైన విశ్లేషణ ఇక్కడ లభిస్తుంది:{{PDFlink|[http://www.cso.ie/census/documents/Final%20Principal%20Demographic%20Results%202006.pdf Census 2006 Principal Demographic Results]|894 KB}}. ఐర్లాండ్ యొక్క జనాభా చరిత్ర కొరకు చూడుము [[ఐరిష్ పాపులేషన్ అనాలిసిస్]].
=== భాష ===
{{Main|Languages of Ireland|Irish language|Hiberno-English|Mid Ulster English}}
[[ఆంగ్లం]] మరియు [[ఐరిష్]] అధికార భాషలు. రాజ్యంచే గుర్తించబడిన ప్రాధమిక మరియు ఉన్నత పాఠశాల స్థాయిలలో ఇవి తప్పనిసరి. ఈ రెండు భాషలలో బోధన నుండి కొందరు విద్యార్థులు మినహాయింపు పొందవచ్చు. దేశం మొత్తంమీద ఆంగ్లభాష ఆధిపత్యం వహిస్తుంది. [[గేల్టాచ్ట్]] ప్రాంతాలలో, ప్రజలు ఎక్కువగా ఐరిష్-మాట్లాడే సమూహాలలో వారు ఎక్కువగా పశ్చిమ సముద్ర తీర ప్రాంతాల ఒంటరి ప్రదేశాలలో పదుల వేల సంఖ్యలకు పరిమితం అయ్యారు. గేల్టాచ్ట్ ప్రాంతాలలో తప్ప, మిగిలిన ప్రాంతాలలో రహదారి చిహ్నాలు సాధారణంగా రెండు భాషలలోనూ ఉంటాయి.<ref>{{cite web|url=http://www.irishstatutebook.ie/1970/en/si/0164.html |title=S.I. No. 164/1970: ROAD TRAFFIC (SIGNS) (AMENDMENT) REGULATIONS, 1970. |publisher=Irish Statute Book |date=1970-07-16 |accessdate=2009-07-09}}</ref>
ప్రదేశాల పేర్ల యొక్క చట్టపరమైన స్థితి వివదాస్పదంగా ఉంది, 2005లో [[అధికారిక భాషల చట్టం]] క్రింద ఇవ్వబడిన ఒక ఆజ్ఞ కొన్ని ప్రాంతాల ఆంగ్ల పేర్లను తిరిగి ఐరిష్ లోకి మార్చింది. స్థానిక వ్యతిరేకత ఉన్నప్పటికీ [[డింగిల్]] యొక్క పేరు ''యాన్ డైన్గియన్''గా మార్చబడింది మరియు స్థానిక ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ దీని పేరును ద్విభాషాయుతంగా: ''డింగిల్ డైన్గియన్ యూయ్ చూయిస్''గా మార్చవలసినదిగా విజ్ఞప్తి చేసింది. అధికభాగం బహిరంగ ప్రకటలు మరియు ముద్రణా మాధ్యమం [[ఆంగ్ల భాష]] లోనే ఉన్నాయి. ఎక్కువభాగం ప్రభుత్వ ప్రచురణలు రెండు భాషలలోను లభ్యమవుతున్నాయి, ఇంకా పౌరులు ప్రభుత్వంతో ఐరిష్ భాషలో వ్యవహరించే హక్కు కలిగి ఉన్నారు. ఐరిష్ భాష మాధ్యమంలో TV ([[TG4]]), రేడియో(ఉదా. [[RTÉ రైడియో న గేల్తాచ్ట]]), మరియు ముద్రణలో(ఉదా. [[ఫోయిన్సే]]) కొనసాగుతోంది. 2006 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, ఐర్లాండ్ లో 1,656,790 ప్రజలు (39%) తమని తాము సంపూర్ణ ఐరిష్ వ్యక్తులుగా భావించుకుంటారు; ఆంగ్ల భాష మాట్లాడే వారి గురించి గణాంకాలు లభ్యం కానప్పటికీ, అది 100% ఉంటుందని భావించబడుతుంది.
ఐర్లాండ్ లో ఆంగ్ల భాష తరువాత అధికంకా మాట్లాడే భాష [[పోలిష్ భాష]]. 2006 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 63,276 పోల్ లు ఐర్లాండ్ లో నివాసం ఏర్పరచుకున్నారు. ఐర్లాండ్ మొత్తంలో దైనందిన వ్యవహారాలలో, పోలిష్ వంటి మధ్య మరియు తూర్పు యూరోపియన్ భాషలు వినబడతాయి. ఐర్లాండ్ లో మాట్లాడే ఇతర భాషలలో [[ఐరిష్ ట్రావెలర్]] జనాభా మాట్లాడే [[షెల్ట]], [[ఉల్స్టర్]] ప్రాంతంలో [[స్కాటిష్ నివాసుల]] వారసులు మాట్లాడే మాండలికం [[స్కాట్స్]] ఉన్నాయి. {{Unicode|}}
ఉన్నత స్థాయిలో అధిక భాగం విద్యార్థులు అభ్యసనకు ఒకటి లేదా రెండు విదేశీ [[భాషలు]] ఎంపిక చేసుకుంటారు. [[జూనియర్ సర్టిఫికేట్]] మరియు [[లీవింగ్ సర్టిఫికేట్]] లకు లభ్యమయ్యే భాషలలో [[ఫ్రెంచ్]], [[జర్మన్]], [[ఇటాలియన్]] మరియు [[స్పానిష్]] ఉన్నాయి; లీవింగ్ సర్టిఫికేట్ విద్యార్థులు [[అరబిక్]], [[జపనీస్]] మరియు [[రష్యన్]] లను కూడా అభ్యసించవచ్చు. కొన్ని పాఠశాలలు ఉన్నత స్థాయిలో [[ప్రాచీన గ్రీక్]], [[హిబ్రూ అధ్యయనాలు]] మరియు [[లాటిన్]] లను కూడా అందిస్తున్నాయి.
{{bar box
|title=Religion in Ireland
|titlebar=#ddd
|left1=Religion
|right1=Percent
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[Roman Catholic]]|yellow|86.8}}
{{bar percent|[[Protestant]]|orange|5}}
{{bar percent|[[Irreligion|Non-religion]]|red|4.4}}
{{bar percent|[[Other]]|grey|1.4}}
{{bar percent|[[Islam]]|green|0.8}}
{{bar percent|[[Christian]] (unspecified)|purple|0.7}}
{{bar percent|[[Orthodox]]|brown|0.5}}
{{bar percent|[[Jewish]]|blue|0.5}}
}}
=== మతం ===
{{Main|Religion in the Republic of Ireland|Christianity in Ireland|Saints of Ireland}}
ఐర్లాండ్ లో [[క్రైస్తవ]] ఆధిక్యంలో ఉంది. ఐరిష్ క్రైస్తవ మతంపై [[రోమన్ కాథలిక్ చర్చ్]] ఆధిపత్యం కలిగి ఉంది. ఐర్లాండ్ యొక్క రాజ్యాంగం ప్రకారం రాజ్యం ఏ మతాన్నీ అవలంబించకూడదు, మరియు రాజ్యాంగం మతపరమైన స్వేచ్ఛకు హామీ ఇస్తుంది. 2006లో, సుమారు 86.8% జనాభా తమని తాము [[రోమన్ కాథలిక్]] లుగా పేర్కొన్నారు, ఇది 4 సంవత్సరాలకు పూర్వం కంటే 1.4% తక్కువగా ఉంది, అయితే కాథలిక్ ల సంఖ్య 218,800 పెరిగింది.<ref>{{PDFlink|[http://www.cso.ie/census/documents/Final%20Principal%20Demographic%20Results%202006.pdf Final Principal Demographic Results 2006]|894 KB}}</ref> [[జార్జ్టౌన్ విశ్వవిద్యాలయ]] అధ్యయనం ప్రకారం, ఈ దేశం [[పశ్చిమ ప్రపంచం]]లో అత్యధిక రేట్లలో క్రమమైన (నెలసరి లేదా అంతకంటే తరచుగా) మరియు వారపు సామూహిక ప్రార్థన హాజరులు కలిగి ఉంది.<ref>[http://cara.georgetown.edu/bulletin/international.htm వీక్లీ మాస్ అటెండెన్స్ ఆఫ్ కాథలిక్స్ ఇన్ నేషన్స్ విత్ లార్జ్ కాథలిక్ పాపులేషన్స్, 1980-2000] – వరల్డ్ వాల్యూస్ సర్వే (WVS)</ref> 2008 నాటికి, సామూహిక హాజరు 63.4% ఉంది, ప్రతి వారం హాజరయ్యేవారు 50% ఉన్నారు. ఏదేమైనా, ఈ ఆధారాన్ని అనుసరించి, గత 30 సంవత్సరాలలో హాజరు తగ్గుతోంది. 1970లలో ఈ సంఖ్య 91% పైన ఉంది<ref>{{cite web|url=http://www.studiesirishreview.ie/j/page594 |title=Studies: An Irish Quarterly Review |publisher=Studiesirishreview.ie}}</ref> మరియు రెండు తప్ప దాని అన్ని పెద్ద సమావేశాలు నిండిపోయాయి(సెయింట్ పాట్రిక్'స్ కాలేజ్, మేనూత్ మరియు సెయింట్ మలచి'స్ కాలేజ్, బెల్ఫాస్ట్). అనేక మతపరమైన కళాశాలలు మతాధికారులకు మరియు సామాన్యులకు కూడా విద్యను అందించడాన్ని కొనసాగిస్తున్నాయి.
[[దస్త్రం:StPatCathedralDublin.jpg|thumb|left|డబ్లిన్ లోని సెయింట్ పాట్రిక్స్ కాథేడ్రాల్.]]
ఇతర ప్రముఖ ప్రొటెస్టన్ట్ ఆధిపత్య సంస్థలుగా [[ఐర్లాండ్ లోని ప్రెస్బిటేరియన్ చర్చ్]], దానిని అనుసరించి [[ఐర్లాండ్ లోని మెథడిస్ట్ చర్చ్]] ఉన్నాయి. రెండవ ఆధిపత్య క్రైస్తవ వర్గం, [[చర్చ్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్]] ([[ఆంగ్లికన్]]), ఇతర చిన్న క్రైస్తవ వర్గాలవలె ఇరవయ్యవ శతాబ్దంలో సభ్యులను పోగొట్టుకుంది, కానీ ఇటీవలి కాలంలో పెరుగుదలను పొందింది. ఈ దేశం యొక్క [[హిందూ]] మరియు [[ముస్లిం]] జనాభా ఇటీవలి కాలంలో గణనీయంగా పెరిగింది, దీనికి ప్రధాన కారణం వలసలు. ఇదే కాలంలో ఐర్లాండ్ లో అతి చిన్నదైన [[జ్యూయిష్]] సమాజం కూడా స్వల్ప పెరుగుదలను నమోదు చేసింది(చూడుము [[హిస్టరీ ఆఫ్ ది జ్యూస్ ఇన్ ఐర్లాండ్]]). శాతాల ప్రకారం, ఆర్థోడాక్సీ మరియు ఇస్లాం, వరుసగా 100% మరియు 70%తో అత్యంత వేగంగా పెరుగుతున్న మతాలుగా ఉన్నాయి.<ref>{{cite book|title=Final Principal Demographic Results 2006|url=http://www.cso.ie/census/documents/Final%20Principal%20Demographic%20Results%202006.pdf|accessdate=2010-06-20|year=2007|publisher=Central Statistics Office |isbn=0-7557-7169-9|pages=31 (Table Q)}}</ref>
ఐర్లాండ్ యొక్క రక్షిత సెయింట్ లు [[సెయింట్ పాట్రిక్]], [[సెయింట్ బ్రిడ్జేట్]] మరియు [[సెయింట్ కలుంబ]]. ఈ ముగ్గురిలో సాధారణంగా సెయింట్ పాట్రిక్ ఒక్కరే సాధారణంగా రక్షిత సెయింట్ గా గుర్తించబడతాడు. [[సెయింట్ పాట్రిక్'స్ డే]] అయిన మార్చి 17, ఐర్లాండ్ లోను మరియు విదేశాలలో కూడా కవాతులు మరియు ఇతర వేడుకలతో ఐర్లాండ్ జాతీయ దినంగా జరుపబడుతుంది. 2006 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 186,318 ప్రజలు (జనాభాలో 4.4%) తమని తాము "ఏ మతానికి చెందని వారు"గా వివరించారు. మరొక 1,515 ప్రజలు [[దేనినీ విశ్వసించమని]] పేర్కొనగా ఇంకొక 929 మంది [[నాస్తికులు]]గా పేర్కొన్నారు. మరొక 70,322 (1.7%) మంది ఈ ప్రశ్నకు ప్రతిస్పందించలేదు.<ref>{{cite web|url=http://www.cso.ie/census/documents/Final%20Principal%20Demographic%20Results%202006.pdf |title=Final Principal Demographic Results 2006 |format=PDF |year=2006 |accessdate=2009-07-09}}</ref>
ప్రారంభంలో, 1937నాటి [[ఐర్లాండ్ రాజ్యాంగం]] అధిక జనాభా అనుసరించే చర్చ్ గా [[కాథలిక్ చర్చ్]] కి ఒక "ప్రత్యేక స్థానాన్ని" ఇచ్చింది, అయితే ఇతర క్రైస్తవ వర్గాలకు మరియు యూదు మతానికి కూడా గుర్తింపునిచ్చింది. ఇతర ప్రబలమైన కాథలిక్ ఐరోపా రాజ్యాలవలె, ఐరిష్ రాజ్యం కూడా ఇరవయ్యవ శతాబ్దం చివరిలో చట్టపరమైన లౌకికతత్వానికి లోనయింది. 1972లో, ఒక ప్రత్యక్ష తీర్పు ద్వారా, ప్రత్యేక మత సమూహాలను పేర్కొనే రాజ్యాంగం యొక్క ఆర్టికల్ [[ఐదవ రాజ్యాంగ సవరణ]] ద్వారా తొలగించబడింది. ఆర్టికల్ 44 ఇప్పటికీ రాజ్యాంగంలో ఉంది: ''ప్రజల ప్రార్థన యొక్క విధేయత సర్వ వ్యాప్తమైన దేవునిపట్ల ఉంటుందని రాజ్యం అంగీకరిస్తుంది. '' ''అది ఆయన నామాన్ని భక్తి శ్రద్ధలతో ఉంచాలి, మరియు మతాన్ని గౌరవించి ఆదరించాలి. ''
[[దస్త్రం:Carlow Cathedral St Patrick Preaching to the Kings 2009 09 03.jpg|thumb|right|రాజులకు బోధిస్తూ చూపించబడిన సెయింట్ పాట్రిక్, ఒక రోమనో-బ్రిటన్ క్రిస్టియన్ మిషనరీ మరియు ఐర్లాండ్ యొక్క సర్వసాధారణంగా గుర్తించబడే పోషకుడు.]]
ఈ ఆర్టికల్ మత స్వేచ్ఛను కలిగిస్తుంది(ఈ విధమైన జోక్యం లేని నమ్మకం, ఆచరణ, మరియు వ్యవస్థల కొరకు), ఈ మతానికైనా నిధులను ఇవ్వడాన్ని నిషేధిస్తుంది, రాజ్యం మతపరమైన వివక్షతను చూపడాన్ని నిషేధిస్తుంది, మరియు రాజ్యం మతపరమైన మరియు మత-రహిత పాఠశాలలను పక్షపాతం లేకుండా చూడాలని కోరుతుంది.
ఐర్లాండ్ లో అనేక పాఠశాలలు మతపరమైన సంస్థలచే నడుపబడుతున్నప్పటికీ, ఐరిష్ జనాభాలో, ప్రత్యేకించి యువతరంలో, లౌకికత్వం యొక్క ఒక సాధారణ ధోరణి ఏర్పడుతోంది.<ref>అనేక ఉదాహరణలలో కొన్ని:<br />జాన్ డానిస్జేవిస్కి, 17 ఏప్రిల్ 2005, [http://www.latimes.com/news/nationworld/world/la-fg-ireland17apr17,0,5254747.story కాథొలిసిజం లూజింగ్ గ్రౌండ్ ఇన్ ఐర్లాండ్], LA టైమ్స్ <br />[http://www.secularism.org.uk/irishpollshowsparentsnolongerwan.html తల్లిదండ్రులు ఇక ఏమాత్రం తమ పిల్లలపై మతాన్ని రుద్దకూడదని కోరుకుంటున్నట్లు ఐరిష్ పోల్ సూచించింది] secularism.org.uk నుండి <br />ఫిల్ లవ్లెర్, 17 సెప్టెంబర్ 2007, [http://www.cwnews.com/news/viewstory.cfm?recnum=53564 ఐర్లాండ్ థ్రెటెన్డ్ బై సెక్యులరిజం, పోప్ టెల్స్ న్యూ ఎన్వోయ్], కాథలిక్ వరల్డ్ న్యూస్</ref> కాథలిక్ పాఠశాలలలో మత సంబంధ కార్యక్రమాలైన [[హోలీ కమ్యూనియన్]] మరియు [[ధృవపరచుటకు]] తయారవడంలో రెండు నుండి ఆరు తరగతుల వారికి ఉండే కఠిన అధ్యయనాన్ని తొలగించడానికి లౌకిక సమూహాలచే అనేక ప్రయత్నాలు చేయబడ్డాయి. తల్లిదండ్రులు తాము కోరుకుంటే మతపరమైన అధ్యయనం నుండి తమ పిల్లలకు మినహాయింపు ఇవ్వవలసినదిగా అడగవచ్చు. ఏదేమైనా, 2001 నుండి ప్రభుత్వం నిర్వహించే [[జూనియర్ సర్టిఫికేట్]]లో [[మతపరమైన అధ్యయనాలు]] ఒక విషయంగా ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి; ఇది నిర్బంధం కాదు, మరియు ఒక ప్రత్యేక మతంపై దృష్తి కేంద్రీకరించక, విభిన్న మతాలలోని అంశాల గురించి తెలియచేస్తుంది.
ప్రభుత్వ నిధులు మరియు గుర్తింపుని పొంది, మతపరమైన సంస్థల ద్వారా నడుపబడే పాఠశాలలు, విద్యార్థుల పట్ల మతం ఆధారంగా లేక మతం లేకపోవడం వలన వివక్ష చూపడానికి అనుమతించబడవు. పాఠశాల యొక్క నియమిత సంఖ్య అప్పటికే పూర్తయిన సందర్భంలో, ప్రాముఖ్యత యొక్క ఒక ఆమోదిత వ్యవస్థ అమలులో ఉంది, దీని ద్వారా పాఠశాల యొక్క సంస్కృతిలో పాల్గొనని విద్యార్థుల కంటే ఒక ప్రత్యేక మతానికి చెందిన విద్యార్థులు ముందుగా అనుమతించబడతారు.
== సాంఘిక వివాదాలు ==
{{See also|Abortion in the Republic of Ireland|LGBT rights in the Republic of Ireland}}
1937 రాజ్యాంగంలోని విడాకులపై నిషేధం స్థానంలో 1995లో [[పదిహేనవ రాజ్యాంగ సవరణ]] పొందుపరచబడింది. 1983లోని [[రాజ్యాంగ ఎనిమిదో సవరణ]] "జన్మించని వారి జీవించే హక్కుని" గుర్తించింది, అయితే ఇది తల్లి యొక్క "జీవించడానికి సమానమైన హక్కు" అర్హతలకు లోబడి ఉంటుంది. ''[[అటార్నీ జనరల్ v. X]]'' కేసు, వెంటనే [[పదమూడవ]] మరియు [[పద్నాలుగవ]] సవరణలకు దారితీసింది, విదేశాలలో గర్భస్రావం చేయించుకొనే హక్కుకు ఇది హామీ ఇచ్చింది, మరియు ఐర్లాండ్ లో చట్టవ్యతిరేకమై విదేశాలలో చట్టబద్ధమైన "సేవలను" గురించి తెలుసుకొనే హక్కుని కల్పించింది.
1979 వరకు ఐర్లాండ్ లో గర్భ నిరోధం నియంత్రించబడింది.<ref name="familyplanning">{{cite web | title = Health (Family Planning) Act, 1979 | date= 1979-07-23 | publisher = Office of the Attorney General | url = http://193.178.1.79:80/1979/en/act/pub/0020/index.html | accessdate = 2007-06-07}}</ref> స్వలింగ సంపర్క చర్యలను నిషేధించిన శాసనం 1993లో రద్దు చేయబడింది, అయితే అది గతంలో పిన్న వయస్కులలో సంపర్కం గురించి వ్యవహరించేది.<ref name="norris">{{cite web | title = NORRIS v. IRELAND - 10581/83 [1988] ECHR 22 |date= 2007-10-26 | publisher = European Court of Human Rights | url = http://www.worldlii.org/eu/cases/ECHR/1988/22.html | accessdate = 2007-06-07}}</ref><ref name="acts_commentary">1988లో సెనేటర్ [[డేవిడ్ నోరిస్]] చట్టాన్ని [[యూరోపియన్ కోర్ట్ ఆఫ్ హ్యూమన్ రైట్స్]] లో సవాలు చేసినప్పటికీ, 1993 వరకు ఐరిష్ ప్రభుత్వం ఈ విషయాన్ని సరిచేసి శాసనంగా తెచ్చేందుకు నిదానంగా వ్యవహరిస్తూ వచ్చింది.</ref> వయసు, లింగం, సంపర్క దృష్టి, వివాహ లేదా కుటుంబ స్థాయి, మతం, జాతి లేదా ప్రయాణ సంఘంలో సభ్యత్వాలపై ఆధారపడిన వివక్ష చట్టవ్యతిరేకం. [[స్వ-లింగ పౌర భాగస్వామ్యాల]] శాసనం జూన్ 2008లో ప్రచురింపబడింది. స్వ-లింగ జంటల పౌర భాగస్వామ్యాలను గుర్తిస్తూ, జూలై 2010లో, [[డయిల్]] మరియు [[సీనాడ్]] ''పౌర భాగస్వామ్య బిల్'' ఆమోదించాయి.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/10484404.stm |title=Civil partnership bill backed by Irish politicians |publisher=BBC News |date=2010-07-01 |accessdate=2010-07-11}}</ref> ఈ శాసనం స్వ-లింగ జంటలు తమ సంబంధాన్ని ఒక రిజిస్ట్రార్ వద్ద నమోదు చేసుకోవడానికి అనుమతిస్తుంది.<ref>http://www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2010/0702/breaking4.html?via=mr Civil Partnership Bill - Irish Times 2/7/10</ref> 2008లో నిర్వహించిన ఒక అభిప్రాయసేకరణలో 84% ఐరిష్ ప్రజలు పురుష మరియు స్త్రీ స్వలింగ సంపర్క జంటలకు పౌర వివాహం మరియు పౌర భాగస్వామ్యాలను సమర్ధించారు, 58% నమోదు కార్యాలయాలలో సంపూర్ణ వివాహానికి మద్దతునిచ్చారు.<ref>
{{cite news
| url = http://www.breakingnews.ie/ireland/mhojojeyauid/
| publisher = BreakingNews.ie|title=Increased support for gay marriage - Survey
| date = 31 March 2008
}}</ref> తరువాత జరిగిన అభిప్రాయ సేకరణలో స్వ-లింగ వివాహ మద్దతు 63% ఉంది.<ref>{{cite web|url=http://scripts.ireland.com/polls/breaking/index.cfm?fuseaction=yesnopoll&pollid=8376&subsiteid=356 |title=Do you think that same-sex marriage should be allowed in Ireland? - News poll |publisher=[[The Irish Times]] |date= |accessdate=2009-07-09}}</ref>
2002లో, ఐర్లాండ్, అన్నిరకాల [[ప్లాస్టిక్ షాపింగ్ సంచులపై]] పర్యావరణ పన్ను విధించిన మొదటి దేశంగా నిలిచింది; 2004లో ఈ దేశం అన్ని కార్యక్షేత్రాలలో [[పోగతాగడాన్ని నిషేధించిన]] ప్రపంచపు మొట్టమొదటి దేశంగా నిలిచింది. ఈ దేశం 2008లో ఐరోపాలో ప్రధమంగా [[జ్వలించే దీపాలను(ఇన్కాండిసెంట్ బల్బ్)]] నిషేధించింది.<ref>{{cite web|url=http://www.rte.ie/news/2008/1010/energy.html |title=Traditional light bulbs to be scrapped |publisher=[[RTÉ]] |date=2008-10-10 |accessdate=2009-07-09}}</ref> ఐర్లాండ్ లో [[మరణ శిక్ష]] రాజ్యాంగపరంగా నిషేధించబడింది, మరియు ఈ దేశం 2008 [[కన్వెన్షన్ ఆన్ క్లస్టర్ మ్యునిషన్స్]]లో పాల్గొన్న ముఖ్య దేశాలలో ఒకటిగా ఉంది, ఇది [[డబ్లిన్]]లో సాంప్రదాయకంగా బలపరచబడింది. ఐర్లాండ్, దుకాణాలలో పొగాకు ప్రచారాన్ని మరియు పొగాకు ఉత్పత్తులను చూపడాన్ని 1 జూలై 2009 నుండి నిషేధించింది, ఇది ఆ విధంగా చేసిన మొదటి ఐరోపా సమాఖ్య దేశం([[కెనడా]] మరియు [[ఐస్ ల్యాండ్]]ల తరువాత ప్రపంచంలో మూడవదేశం).<ref>{{cite web|url=http://www.rte.ie/news/2009/0630/tobacco.html |title=Ban on in-store tobacco advertising |publisher=[[RTÉ]] |date=2009-06-30 |accessdate=2009-07-09}}</ref> [[లింగ సమానత్వ]] విషయంలో ఐర్లాండ్ ప్రపంచంలో [[ఎనిమిదవ స్థానం]]లో ఉంది.<ref>{{cite web|url=http://www.rte.ie/news/2009/1027/equality.html |title=RTÉ News - ''Ireland ranked 8th for gender equality'' |publisher=Rte.ie |date=2009-10-27 |accessdate=2010-06-16}}</ref>
== సంస్కృతి ==
{{Main|Culture of Ireland}}
=== సాహిత్యం ===
[[దస్త్రం:William Butler Yeat by George Charles Beresford.jpg|thumb|upright|right|విలియం బట్లేర్ ఈట్స్]]
{{Main|Irish literature}}
[[ఒడిస్సీ]] యొక్క వ్యాఖ్యానమైన తన ప్రసిద్ధ గ్రంథం ''[[యులసెస్]]''ను [[జేమ్స్ జోయ్స్]], 1922 లో [[డబ్లిన్]]లో ప్రచురించాడు. [[ఎడిత్ సోమేర్విల్లె]] 1915లో తన భాగస్వామి [[మార్టిన్ రాస్]] మరణం తరువాత రచనను కొనసాగించింది. డబ్లిన్ కు చెందిన [[అన్నీ M. P. స్మిత్ సన్]] 1920లు మరియు 1930లలో కల్పిత ప్రేమకథల ద్వారా అభిమానులను అలరించిన అనేక మంది రచయితలలో ఒకరు. యుద్ధ ప్రసిద్ధ నవలలు ప్రచురింపబడిన తరువాత, ఇతరులతో పాటు, [[ఫ్లన్న్ ఓ'బ్రియెన్]], [[ఎలిజబెత్ బోవెన్]], [[కేట్ ఓ'బ్రియెన్]] లను ప్రచురించిన బ్రియాన్ ఓ'నోలన్ కూడా ఉన్నాడు. 20వ శతాబ్దం యొక్క చివరి దశాబ్దాలలో [[ఎడ్నా ఓ'బ్రియెన్]], [[జాన్ మక్ గాహేర్న్]], [[మెవ్ బించి]], [[జోసెఫ్ ఓ'కన్నోర్]], [[రోడ్డీ డోయ్లే]], [[కల్మ్ టోయిబిన్]] మరియు [[జాన్ బాన్విల్లె]] నవలా రచయితలుగా ముందుకు వచ్చారు.
[[పాట్రీషియా లించ్]] (1898–1972) విస్తృత శ్రేణి బాలల రచయిత, ఇటీవలి కాలంలో ఈ శైలిలో [[ఎవోయిన్ కల్ఫెర్]] ప్రత్యేకమైన విజయాన్ని సాధించారు. ఐరిష్ రచయితల అభిమాన రూపమైన చిన్న కథల శైలిలో, [[సెయాన్ ఓ ఫావోలైన్]], [[ఫ్రాంక్ ఓ'కన్నోర్]] మరియు [[విలియం ట్రెవర్]] ప్రసిద్ధి చెందారు. కవులలో [[W.B. యేట్స్]] ([[సాహిత్యంలో నోబెల్ పురస్కారం]] గ్రహీత), [[పాట్రిక్ కవనగ్]], [[సెమాస్ హేనీ]] ([[నోబెల్ సాహిత్య]] గ్రహీత), [[థామస్ మక్ కార్తి]] మరియు [[డెర్మోట్ బోల్గర్]] ఉన్నారు. ఐరిష్ భాషలో ప్రముఖ రచయితలు [[పాడ్రైక్ ఓ కనైర్]], [[మైర్టేన్ ఓ కాధైన్]], [[సీమస్ ఓ గ్రియన్నా]] మరియు [[నౌల నీ దొంహ్నైల్]]. షా (నోబెల్ సాహిత్య పురస్కార గ్రహీత), విల్డే
(నోబెల్ సాహిత్య పురస్కార గ్రహీత) మరియు [[సామ్యూల్ బెకెట్]] (నోబెల్ పురస్కార గ్రహీత)ల సంప్రదాయాన్ని అనుసరించి, [[సెయాన్ ఓ'కేసీ]], [[బ్రియాన్ ఫ్రియెల్]], [[సెబాస్టియన్ బార్రీ]], [[బ్రెండన్ బెహన్]], [[కోనార్ మక్ ఫెర్సొన్]] మరియు [[బిల్లీ రోచే]] జనరంజక విజయాన్ని పొందిన నాటకాలు.<ref>{{cite book | last =Houston | first =Eugenie | title =Working and Living in Ireland | publisher =Working and Living Publications | year =2001|isbn=0-95368-968-9}}</ref>
=== నాటక రంగం ===
[[దస్త్రం:Grand Canal Theatre, Dublin.JPG|thumb|left|డబ్లిన్ లోని గ్రాండ్ కెనాల్ థియేటర్.]]
{{Main|Irish theatre}}
బాగా తెలిసినంత వరకు ఐరిష్ నాటక రంగ చరిత్ర 17వ శతాబ్ద ప్రారంభంలో [[డబ్లిన్]]లో [[ఆంగ్ల]] పరిపాలన ఏర్పడటంతో ప్రారంభమైంది. తరువాత 400 సంవత్సరాలలో ఐర్లాండ్ [[ఆంగ్ల]] నాటకరంగానికి అనుమపమానమైన సేవలను అందించింది.
చరిత్ర యొక్క ప్రారంభ దినాలలో, [[ఐర్లాండ్]]లో నాటకరంగ ప్రదర్శనలు పరిపాలన యొక్క రాజకీయ ప్రయోజనాలకు ఉపయోగపడేవిగా ఉండేవి, కానీ ఎక్కువ ప్రదర్శనశాలలు స్థాపించబడటం మరియు ప్రేక్షకులు పెరగడంతో, విభిన్న శ్రేణుల వినోదాత్మక కార్యక్రమాలు ప్రదర్శించబడ్డాయి. డబ్లిన్-లోని అనేక ప్రదర్శనశాలలు [[లండన్]] లోని వాటితో సంబంధాలను ఏర్పరచుకున్నాయి మరియు బ్రిటిష్ రాజధాని నుండి ప్రదర్శకులు మరియు నాటక సంస్థలు తరచు ఐరిష్ రంగస్థలానికి వచ్చేవారు. ఏదేమైనా, [[విలియం కాంగ్రేవ్]] నుండి [[జార్జ్ బెర్నార్డ్ షా]] వరకు అత్యధిక భాగం ఐరిష్ నాటక రచయితలు తమని తాము నిరూపించుకోవడానికి తమ స్వంత ద్వీపాన్ని విడిచి వెళ్ళటం అవసరమని భావించారు. 20వ శతాబ్ద ప్రారంభంలో, ప్రదర్శనశాలలు మరియు నాటకరంగ సంస్థలు ఐరిష్ నాటకాలకు మరియు స్వదేశ రచయితల అభివృద్ధికి అంకితమవడంతో రచయితలు, దర్శకులు మరియు ప్రదర్శకులు ఉద్భవించడం ప్రారంభమైంది. ఇది అనేక మంది ఐరిష్ [[నాటకకర్తలు]] నైపుణ్యతను అభ్యసించడానికి మరియు వారి కీర్తిని [[గ్రేట్ బ్రిటన్]] లేదా [[యునైటెడ్ స్టేట్స్]] లలో కాక ఐర్లాండ్ లోనే పొందడానికి అవకాశం కల్పించింది.
=== సంగీతం ===
[[దస్త్రం:Nobel Peace Price Concert 2009 Westlife2.jpg|thumb|right|వెస్ట్ లైఫ్]]
{{Main|Irish music}}
ఐర్లాండ్ తన [[సాంప్రదాయ సంగీతం మరియు గానానికి]] ప్రసిద్ధి చెందింది. సాంస్కృతిక శక్తుల ప్రపంచీకరణ జరిగినప్పటికీ అది ఇంకా ప్రతిధ్వనిస్తూనే ఉంది. ఐరిష్ సంగీతం దాని అనేక సాంస్కృతిక అంశాలను నిలుపుకుంది మరియు, ఆధునిక [[రాక్ సంగీతాన్ని]] ప్రభావితం చేసిన USAలోని గ్రామీణ మరియు మూల సంగీతం వంటి అనేక సంగీత రూపాలను ప్రభావితం చేసింది. అది అప్పుడప్పుడు [[రాక్ అండ్ రోల్]], [[పంక్ రాక్]] మరియు ఇతర శైలులతో సంయోగం చేయబడింది. అత్యంత ప్రసిద్ధి చెందిన ఆధునిక ప్రదర్శకులలో [[ది డబ్లినర్స్]], [[ది చీఫ్టైన్స్]], [[క్లాన్నాడ్]], [[ది సా డాక్టర్స్]] మరియు [[అల్టాన్]] వంటి బృందాలు, [[క్రిస్టీ మూర్]] మరియు [[మేరీ బ్లాక్]] వంటి గాయకులు, [[అనూన]] మరియు [[సెల్టిక్ వుమన్]] వంటి కళాకారుల బృందాలు మరియు [[ఇన్యా]] మరియు [[సినియాడ్ ఓ'కన్నోర్]] వంటి శైలిని మార్చిన కళాకారులు ఉన్నారు.
ఇతర సంగీత శైలులైన రాక్, పాప్, జాజ్ మరియు బ్లూస్ వంటి వాటిలో అంతర్జాతీయంగా ప్రభావం చూపిన కళాకారులకు ఐర్లాండ్ పుట్టినిల్లు, వీరిలో [[ది పోగ్యూస్]], [[U2]], [[బాయ్ జోన్]], [[వెస్ట్ లైఫ్]], [[క్రిస్ డే బుర్గ్]], [[రోనన్ కీటింగ్]], [[థిన్ లిజ్జీ]], [[ది కార్ర్స్]], [[ది క్రాన్బెర్రీస్]], [[డామియెన్ రైస్]], [[బ్లూస్]] గిటారిస్ట్ [[రోరి గల్లఘేర్]] మరియు [[అకాడెమి పురస్కార]] గ్రహీత అయిన [[ది ఫ్రేమ్స్]]కు చెందిన [[గ్లెన్ హన్సార్డ్]] ఉన్నారు. సమకాలీన కళాకారులలో అత్యధిక ప్రజాదరణ పొందిన రాక్ వాద్యబృందం [[ది స్క్రిప్ట్]], దానితో పాటు [[ది కరోనాస్]], [[రిపబ్లిక్ ఆఫ్ లూస్]], [[బెల్ X1]] మరియు [[ది బ్లిజ్జార్డ్స్]] ఉన్నాయి.
[[RTÉ పెర్ఫార్మింగ్ గ్రూప్స్]] వంటి అనేక సాంప్రదాయ కళాకారుల బృందాలు,<ref>{{cite web|url=http://www.cmc.ie/links/index.html |title=Contemporary Music Ireland |publisher=Contemporary Music Centre - Links |date= |accessdate=2009-07-09}}</ref> దేశం అంతా విస్తరించి ఉన్నాయి. ఒపేరా ప్రేమికులకు మూడు సంస్థలు సేవలను అందిస్తున్నాయి, డబ్లిన్ లో భారీ-స్థాయి ఒపేరా కార్యక్రమాలను ఏర్పాటు చేసే ఒపేరా ఐర్లాండ్, తన సభ-తరహా ఒపేరాలతో రిపబ్లిక్ అంతా మరియు నార్తరన్ ఐర్లాండ్ లో పర్యటించే డబ్లిన్ కు చెందిన ఒపేరా థియేటర్ కంపెనీ, మరియు మూడవది సాంవత్సరిక [[వెక్స్ ఫోర్డ్ ఒపేరా ఫెస్టివల్]], ఇది వెక్స్ ఫోర్డ్ నగరానికి చెందినది మరియు ఆకురాలు కాలంలో అంతగా ప్రసిద్ధి చెందని ఒపేరాలను ప్రోత్సహిస్తుంది.
=== నృత్యం ===
{{Main|Irish dance}}
సాంప్రదాయ ఐరిష్ నృత్యాన్ని [[సాంఘిక నృత్యం]] మరియు [[ప్రదర్శనా నృత్యాలు]]గా విస్తృతంగా విభజించవచ్చు. ఐరిష్ సాంఘిక నృత్యాలను మరలా ''సీఇలీ'' మరియు '''సెట్''' నృత్యాలుగా విభజించారు. ఐరిష్ [[సెట్ నృత్యాలు]] [[నాలుగు జంటలు]] ప్రదర్శించేవి, ఒక చతురస్రంలో అమర్చబడిన 4 జంటలు నృత్యం చేస్తారు, అయితే [[సీఇలీ నృత్యాలు]] 2 నుండి 16 మందితో కూడిన జంటలతో విభిన్న [[అమరికల]] (సీఇలీ)లో ఉంటాయి. వాటి అమరికతో పాటుగా, ఈ రెండు రకాల నృత్య రూపాలలో శైలిపరంగా గణనీయమైన భేదాలు ఉన్నాయి. ఐరిష్ సాంఘిక నృత్యం ఒక జీవించి ఉన్న సాంప్రదాయం, మరియు దేశం మొత్తంలో ఐరిష్ నృత్య సమాజంలో ప్రత్యేక నృత్యాలలో భేదాలు కనబడతాయి, కొన్ని ప్రదేశాలలలో, నృత్యాలను మార్పు చేసి కొత్త నృత్యాలను రూపొందించడం జరుగుతోంది.
ఐరిష్ ప్రదర్శనా నృత్యాన్ని సాంప్రదాయకంగా [[స్టెప్ డాన్స్]]గా సూచిస్తారు. [[ఐరిష్ స్టెప్ డాన్స్]], 1994లో ప్రపంచ ప్రసిద్ధి చెందిన "[[రివర్ డాన్స్]]" ప్రదర్శన ద్వారా ప్రజాదరణ పొందింది, శరీరం మరియు చేతులు ఎక్కువ భాగం స్థిరంగా ఉండి, వేగవంతమైన కాళ్ళ కదలికలకు ఈ నృత్యం గుర్తించబడింది.
అధికభాగం స్టెప్ డాన్స్ పోటీలు ఒక్కరు నృత్యం చేసేవిగానే ఉంటాయి, అయితే అనేకమంది స్టెప్ డాన్సర్లు సీఇలీ నృత్యాలను ఉపయోగించి ప్రదర్శించడం మరియు పోటీపడటం చేస్తుంటారు. సోలో స్టెప్ డాన్స్ సాధారణంగా నియంత్రితమైన మరీ నిటారు కాని శరీర పైభాగాన్ని, చాచి ఉన్న చేతులు, మరియు వేగవంతమై, సంక్షిప్తమైన పాదముల కదలికలను కలిగి ఉంటుంది. ఈ సోలో నృత్యాలు "మృదువైన జోళ్ళు" లేదా గట్టి జోళ్ళ"తో చేయబడతాయి.
=== చలనచిత్రం ===
{{Main|Irish cinema}}
అభివృద్ధిచెందుతున్న ఐరిష్ చిత్ర పరిశ్రమ, [[బోర్డ్ స్కాన్నాన్ న హీయిరేయన్]] ద్వారా ప్రభుత్వ సహాయం పొందుతుంది, ఇది దర్శకులు [[నీల్ జోర్డాన్]] మరియు [[జిమ్ షెరిడాన్]] తమ వృత్తి జీవితాలను ప్రారంభించడానికి సహాయపడింది, మరియు ఐరిష్ చిత్రాలైన [[జాన్ క్రౌలీ యొక్క]] ''[[ఇంటర్ మిషన్]]'', నీల్ జోర్డాన్ యొక్క ''[[బ్రేక్ ఫాస్ట్ ఆన్ ప్లూటో]]'' వంటి వాటికి, మరియు ఇతర చిత్రాలకు సహకారం అందించింది. పన్ను విరామాల విధానం మరియు ఇతర ప్రోత్సాహకాలు అంతర్జాతీయ చిత్రాన్ని ఐర్లాండ్ కు ఆకర్షించాయి, వీటిలో [[మెల్ గిబ్సన్]] యొక్క ''[[బ్రేవ్ హార్ట్]]'' మరియు [[స్టీవెన్ స్పీల్బర్గ్]] యొక్క ''[[సేవింగ్ ప్రైవేట్ ర్యాన్]]'' కూడా ఉన్నాయి. [[మౌరీన్ ఓ'సుల్లివన్]] ఐర్లాండ్ యొక్క మొదటి చలనచిత్ర నాయకుడిగా భావించబడతారు.<ref>[http://www.imdb.com/name/nm0001577/bio Maureen O'Sullivan Biography]. సెప్టెంబర్ 4, 2006న తిరిగి పొందబడింది.</ref> హాలీవుడ్ కు ప్రస్థానం సాగించిన ఇతర ఐరిష్ నటులలో [[మౌరీన్ ఓ'హర]], [[బార్రీ ఫిత్జ్ గెరాల్డ్]], [[రిచర్డ్ హారిస్]], [[ఇవన్న లించ్]], [[పీటర్ ఓ'టూలే]], [[లియాం నీసన్]], [[పియర్స్ బ్రోస్నాన్]], [[గాబ్రియేల్ బిర్నే]], [[బ్రెండన్ గ్లీసన్]], [[డానియెల్ డే లేవిస్]] (పౌరసత్వం ద్వారా), [[కల్మ్ మేనీ]], [[కోలిన్ ఫర్రేల్]], [[బ్రెండా ఫ్రికర్]], [[జోనాథన్ రిస్-మేయేర్స్]], [[సవోఇర్స్ రోనన్]], [[స్టువర్ట్ టౌన్ సెండ్]], [[మైఖేల్ గంబోన్]], మరియు [[సిల్లియన్ మర్ఫీ]] ఉన్నారు.
=== నిర్మాణకళ ===
[[దస్త్రం:Paulnabrone.jpg|thumb|right|కౌంటీ క్లేర్ లోని పౌల్నబ్రాన్ సమాధి నియోలిథిక్ యుగంలో నిర్మించబడింది.]]
{{Main|Architecture of Ireland}}
[[నిలిచి ఉన్న శిల]]లు మరియు సమాధులతో సహా [[ఐర్లాండ్ లోని నిర్మాణ అంశాలు]] కొన్ని చరిత్ర పూర్వ యుగానికి చెందినవి. వీటిలో అత్యంత ప్రసిద్ధి చెందినది [[వరల్డ్ హెరిటేజ్ సైట్]], ''[[బ్రూ న బూయిన్నే]]'' (బోయ్నే యొక్క కోట), దానితో పాటు [[పౌల్నబ్రోనే డొల్మెన్]], [[కేస్టిల్ స్ట్రేంజ్ శిల]], [[ట్యూరో శిల]] మరియు [[డ్రోంబెగ్ వృత్తం]] ఉన్నాయి.<ref>{{cite web |url=http://goireland.about.com/od/historyculture/qt/prehistoric.htm|publisher=About.com|title=The Prehistoric Monuments of Ireland|accessdate=2009-10-19}}</ref> రోమన్ సామ్రాజ్యం ఈ ద్వీపాన్ని ఎప్పుడూ ముట్టడించనందువలన, పురాతన [[గ్రీకో-రోమన్]] మూలాలకు చెందిన నిర్మాణకళ చాలా అరుదు, అయితే [[ద్రుమనాగ్]] దీనికి ఒక సాధ్య ఉదాహరణ. అభివృద్ధి చెందుతున్నదే అయినప్పటికీ, విస్తరించబడిన [[ఇనుప యుగ]] నిర్మాణకళను ఐర్లాండ్ కలిగి ఉంది.<ref>{{cite web |url=http://www.worldtimelines.org.uk/world/british_isles/ireland/AD43-410|publisher=WorldTimelines.org.uk|title=AD 43-410 Roman Iron Age|accessdate=2009-10-19}}</ref> [[ప్రారంభ మధ్య]] యుగానికి చెంది భవన రూపంలో [[గంట స్తంభం]]గా ఉపయోగపడే [[గుండ్రని ఐరిష్ గోపురం]] ఈ ద్వీపం నుండి ఉద్భవించింది. ఐర్లాండ్ కు ప్రత్యేకమైన ఇతర భవన నమూనాలలో [[హ్యాండ్ బాల్]] నడవా మరియు ప్రస్తుతం దాదాపుగా ఎవ్వరికీ తెలియని బార్ మరియు దుకాణం కలిసిన విపణి ఉన్నాయి.
క్రైస్తవమత ప్రవేశంతో, రాతితో నిరాడంబరమైన [[మఠములు]] నిర్మించబడ్డాయి —[[క్లోన్మక్నాయిస్]], [[స్కెల్లిగ్ మైఖేల్]] మరియు [[స్కాటరీ ఐలాండ్]]లు ఉదాహరణలు. కొంతమంది విద్యావేత్తలు ఈ ప్రారంభ [[ద్వంద్వ మఠ]] భవనాలకు మరియు [[ఈజిప్ట్]] లోని [[కప్ట్స్]] ల మధ్య పోలికలను గుర్తించారు.<ref>{{harvnb|Meinardus|2002|p=130}}.</ref> గేలిక్ రాజులు మరియు కులీనులు కొండల పైన ఉండే [[గుండ్రనికోట]]లు లేదా సరసులపై ఉండే ''[[చెక్కకోట]]లలో'' (క్రేనాగ్) నివసించేవారు.<ref name="vikperiod">{{cite web |url=http://www.worldtimelines.org.uk/world/british_isles/ireland/AD410-1066|publisher=WorldTimelines.org.uk|title=AD 410-1066 Early medieval|accessdate=2009-10-19}}</ref> వైకింగ్ దాడుల తరువాత మొదటి నిర్మిత పట్టణ ప్రాంతాలు సృష్టించబడ్డాయి,<ref name="vikperiod"/> [[డబ్లిన్]], [[కార్క్]], [[వాటర్ ఫోర్డ్]], [[వెక్స్ ఫోర్డ్]] మరియు [[లైమ్ రిక్]] వంటి తీరాలలో వైకింగ్ [[పొడవైనకోట]]లు ఉన్నాయి. [[సిస్టర్సియన్స్]] ద్వారా 12వ శతాబ్ద చర్చి సంస్కరణలు [[మఠముల]] రూపంలో ఖండాంతర ప్రభావాన్ని ఉద్దీపింపచేసాయి; [[మెల్లిఫాంట్]], [[బోయ్లె]] మరియు [[టిన్టర్న్]] [[రోమనెస్క్ శైలి]]లో నిర్మించబడ్డాయి.<ref>{{harvnb|Moody|2005|p=735}}.</ref> ద్వీపంలోని కొన్ని భాగాలలో నార్మన్ దాడితో, [[డబ్లిన్ కాస్టిల్]], [[కిల్కెన్నీ కాస్టిల్]] మరియు [[అష్ఫోర్డ్ కాస్టిల్]] వంటి కోటలు నిర్మించబడ్డాయి.<ref>{{cite web |url=http://www.castles.me.uk/irish-castles.htm|publisher=Castles.me.uk|title=Irish Castles|accessdate=2009-10-19}}</ref> మరింత ముఖ్యంగా నార్మన్లు ఈ కోటలలో నివసించే భూస్వాముల యాజమాన్యంలో ప్రణాళికాబద్ధమైన కుడ్య వ్యాపార నగరాల భావనను ప్రవేశపెట్టారు(గతంలో ఉన్న ఒకే స్థావరాలు సన్యాసుల ప్రారంభ-నగరాలు మరియు ఐదు పెద్ద హిబెర్నో-నోర్స్ నౌకాశ్రయాలు) ఇవి తరువాత ఏర్పడిన తోటల నగరాలతో నేటి ఐరిష్ నగరాలలోని అధిక భాగాన్ని కలిగి ఉన్నాయి. నార్మన్ లచే నిర్మించబడి, ఇప్పటికీ నిలిచి ఉన్న ప్రణాళికాబద్ధమైన నగరాలలో [[ద్రోఘెడ]], [[అర్క్లౌ]] మరియు [[యౌఘల్]] ఉన్నాయి, తోట పట్టణాలకి ఉదాహరణగా [[పోర్ట్ లవోఇస్]] ఉంది.
[[దస్త్రం:Custom House, Dublin, Ireland.jpg|thumb|left|నూతన సాంప్రదాయ నిర్మాణకళకు ఐర్లాండ్ లోని డబ్లిన్ కస్టం హౌస్ ఒక ఉదాహరణ.]]
ఎత్తైన-మొన గల తోరణాలు మరియు సన్నిహిత స్తంభాలాతో ఉండే [[సెయింట్ పాట్రిక్స్]] వంటి [[గోతిక్]] కెథడ్రల్ లు కూడా నార్మన్ లచే ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి.<ref>{{harvnb|Greenwood|2003|p=813}}.</ref> [[ఫ్రాన్సిస్కన్]]లు చివరి మధ్య యుగాల మఠాల నిర్మాణ దర్శకత్వంలో ఆధిపత్యం వహించారు, కాగా ఆహ్లాదకరమైన గోపుర గృహాలు గేలిక్ మరియు నార్మన్ కులీనులచే నిర్మించబడ్డాయి—[[బున్రాట్టి కాస్టిల్]] చక్కగా సంరక్షింపబడింది.<ref>{{cite web |url=http://www.askaboutireland.ie/reading-room/history-heritage/architecture/Architecture/historical-periods-1/the-later-middle-ages/|publisher=AskAboutIreland.ie|title=The Later Middle Ages: 1350 to 1540|accessdate=2009-10-19}}</ref> ట్యూడర్ దండయాత్ర తరువాత [[మఠాల అదృశ్యం]]తో అనేక మతపరమైన భవనాలు శిథిలమయ్యాయి.<ref>{{cite web |url=http://www.askaboutireland.ie/reading-room/history-heritage/architecture/Architecture/historical-periods-1/the-later-middle-ages/|publisher=AskAboutIreland.ie|title=Early Tudor Ireland: 1485 to 1547|accessdate=2009-10-19}}</ref> పునరుద్ధరణ తరువాత, [[పల్లడియనిజం]] మరియు [[రొకకో]], ప్రత్యేకించి [[గ్రామీణ గృహాలు]] [[ఎడ్వర్డ్ లోవేట్ పియర్స్]] ప్రోత్సాహంతో ఐర్లాండ్ అంతా విస్తరించాయి —వీటిలో ప్రముఖమైనది [[ఐరిష్ పార్లమెంట్ హౌస్]].<ref name="greenwood">{{harvnb|Greenwood|2003|p=815}}.</ref> [[కస్టం హౌస్]], [[ఫోర్ కోర్ట్స్]], [[జనరల్ పోస్ట్ ఆఫీస్]] మరియు [[కింగ్స్ ఇన్న్స్]] వంటి భవనాల నిర్మాణంతో, ప్రత్యేకించి రాజధాని [[డబ్లిన్]]లో [[నూతనసాంప్రదాయ]] మరియు [[జార్జియన్]] శైలులు వృద్ధి చెందాయి.<ref name="greenwood"/> జార్జియన్ పట్టణగృహాలలో, లండన్ లోని వాటి పూర్వస్థితి లోని గృహాలకంటే క్లిష్టమైన విభాగంతో, విలక్షణ శైలిలోగల వీధులను నిర్మించటంలో మిళితమై, వీటిలో చాలాభాగం ఇప్పటికీ, ముఖ్యంగా [[డబ్లిన్]] లోనే కాక [[లైమ్రిక్]] మరియు [[కార్క్]] లలో నిలిచిఉన్నాయి, మరియు ఇవి గొప్ప వీధిదృశ్యాలకు, నగరశైలికి మారుపేరుగా నిలుస్తూ ఆ నగరాల కేంద్ర భాగాలలో స్థల వినియోగ అవగాహనకు పేరుపొందాయి.
[[కాథలిక్ విముక్తి]] ఆలయాలు మరియు చర్చిలను అనుసరించి, ఫ్రెంచ్ [[గొథిక్ పునరుద్ధరణ]]తో ప్రభావితమైన [[సెయింట్ కోల్మన్స్]] మరియు [[సెయింట్ ఫింబర్రేస్]] వంటివి ఉద్భవించాయి.<ref name="greenwood"/> దీర్ఘకాలంగా ఐర్లాండ్ కు [[గడ్డితో కప్పబడే కప్పు]] గల గృహాలకు అనుబంధమున్నప్పటికీ, ఈకాలంలో ఇవి ఆసక్తిని కలిగించేవిగా మిగిలి పోయాయి.<ref>{{cite web |url=http://www.ballybegvillage.com/thatching.html|publisher=BallyBegVillage.com|title= Thatching in Ireland |accessdate=2009-10-19}}</ref> అనేక ఐరిష్ పట్టణాలలో, రంగులు వేయబడిన దుకాణాల ముందుభాగాలను చూడవచ్చు, కొన్నిసార్లు ఇవి గృహాలకు కూడా విస్తరిస్తాయి. 20వ శతాబ్దం నుండి, 1927లో [[టర్నర్'స్ క్రాస్]] వద్ద అమెరికన్లు రూపకల్పన చేసిన [[ఆర్ట్ డెకో]] చర్చ్ తో ప్రారంభించి,<ref>{{cite web | title = Exterior of Church of Christ the King, Turner's Cross | work = | publisher = Parish of Turner's Cross | url = http://www.turnerscross.com/church/exterior.php | accessdate = 2008-11-09 }}</ref> అనేక [[ఆధునిక]] రూపాలు సృష్టించబడ్డాయి. కొన్ని సందర్భాలలో ప్రజామోదం పొందడంలో వివాదాస్పదమైన [[బుసారస్]] మరియు [[స్పైర్ ఆఫ్ డబ్లిన్]] దీనికి అత్యుత్తమ ఉదాహరణలు.<ref>{{cite web |url=http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-7975293_ITM|publisher=AcessMyLibrary.com|title=Delayed Dublin spire sees light of day|accessdate=2009-10-20}}</ref><ref>{{cite web |url=http://ireland.archiseek.com/tesserae/000016.html |publisher=Archiseek.com|title=Barry Byrne: Christ the King, Turner's Cross, Cork |accessdate=2009-10-22}}</ref> 1958లో నిర్మించబడిన [[గాల్వే కెతెడ్రల్]] వంటి సాంప్రదాయ పరమైన నిర్మాణాలు ఇప్పటికీ చేపట్టబడుతున్నాయి.<ref>{{cite web |url=http://www.galway1.ie/sights/cathedrl.html|publisher=Galway1.ie|title=Galway Cathedral|accessdate=2009-10-22}}</ref> [[బల్లిమున్]]ను తిరిగి నిర్మించడం మరియు 25,000 మంది ప్రజలతో [[ఆడమ్స్ టౌన్]] వద్ద డబ్లిన్ పట్టణ విస్తరీకరణలను మహానగర రూపకల్పనలో ఆధునిక అభివృద్ధిగా పేర్కొనవచ్చు.
=== క్రీడ ===
{{Main|Sport in Ireland}}
[[దస్త్రం:Croke park 2.jpg|thumb|right|గేలిక్ అథ్లెటిక్ అసోసియేషన్ యొక్క ప్రధానకేంద్రం క్రోక్ పార్క్ మరియు ఇది ఐరోపాలో మూడవ పెద్ద స్టేడియం.]]
ఐర్లాండ్ యొక్క జాతీయ క్రీడలు [[గేలిక్ ఫుట్ బాల్]]<ref>{{cite web|url=http://www.rte.ie/about/pressreleases/2008/0219/gaachampionship2010.html|title=RTÉ Secures Comprehensive GAA Championship Coverage Until 2010|date=2008-02-19|publisher=[[RTÉ]]|accessdate=2009-10-23|archiveurl=http://web.archive.org/web/20100702063837/http://www.rte.ie/about/pressreleases/2008/0219/gaachampionship2010.html|archivedate=2010-07-02}}</ref> మరియు [[హర్లింగ్(విసురుట)]] ఉన్నాయి,<ref>{{cite web |url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1608/is_10_22/ai_n27064297/|publisher=Men's Fitness|title=Hurling: in Ireland's oldest, roughest, fastest sport, the stars of the game give it their all-and then go back to their day jobs|accessdate=2009-10-23}}</ref> ఇవి ఐర్లాండ్ మొత్తం మీద జరుపబడతాయి. గేలిక్ ఫుట్ బాల్ తో పాటు హర్లింగ్ కూడా [[గేలిక్ అథ్లెటిక్ అసోసియేషన్]] చే నిర్వహించబడుతుంది. ప్రేక్షకుల సంఖ్యను బట్టి గేలిక్ ఫుట్ బాల్ మరియు హర్లింగ్ ఇప్పటి వరకు ఐర్లాండ్ లో అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడలు, క్రీడా సంఘటనల మొత్తం ప్రేక్షకుల సంఖ్యలో 34% ఫుట్ బాల్ కు మరియు 24% హర్లింగ్ కు హాజరయ్యారు.<ref>{{cite web|url=http://www.esri.ie/pdf/BKMNINT180_Main%20Text_Social%20and%20Economic%20Value%20of%20Sport.pdf|format=PDF |title=The Social Significance of Sport|publisher=[[Economic and Social Research Institute]] |page=42 accessdate=2006-11-27}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gaa.ie/files/04arstat.pdf|format=PDF|title=GAA attendance figures|accessdate=2008-02-22}}</ref> గోల్ఫ్ మరియు సాకర్ అధికంగా ఆడతారు, ఒకొక్క ఆటనీ జనాభాలో 17% ఆడతారు.<ref>{{cite web |url=http://www.esri.ie/pdf/BKMNINT180_Main%20Text_Social%20and%20Economic%20Value%20of%20Sport.pdf|format=PDF|title=Social and Economic Value of Sport in Ireland|accessdate=2009-02-05}}</ref> ప్రసిద్ధ పూర్వ గేలిక్ క్రీడల ఆటగాళ్ళలో నేటి విశ్రాంత జంట [[DJ కారీ]] మరియు [[సీమాస్ మోయ్నిహన్]] ఉన్నారు. పూర్వ [[టవోయిసీచ్]] [[జాక్ లించ్]] ఒక ప్రసిద్ధ హర్లర్ మరియు రాజకీయాలలో ప్రవేశించక ముందు అల్-ఐర్లాండ్ విజేత. ప్రసిద్ధి చెందిన ప్రస్తుత క్రీడాకారులలో [[హెన్రీ షఫ్ఫ్లిన్]], [[సీన్ కావనగ్]] మరియు [[కల్మ్ కూపర్]] ఉన్నారు.
[[దస్త్రం:Ireland vs Georgia, Rugby World Cup 2007 What's the Plan Boss.jpg|thumb|left|2007 రగ్బీ వరల్డ్ కప్ సందర్భంగా ఐర్లాండ్ రగ్బీ యూనియన్ జట్టు సభ్యులు.]]
0}రగ్బీ సమాఖ్యలో అల్-ఐర్లాండ్ జాతీయ జట్టు ప్రపంచ స్థాయి క్రీడాకారులైన [[బ్రియాన్ ఓ'ద్రిస్కోల్]], [[రోనన్ ఓ'గర]], [[పాల్ ఓ'కొన్నెల్]] మరియు [[కీత్ వుడ్]] వంటి వారిని తయారుచేసింది మరియు ఇటీవలి కాలంలో విజయం సాధించిన వాటిలో RBS సిక్స్ నేషన్స్ మరియు గ్రాండ్ స్లామ్ 2009 ఉన్నాయి. [[అథ్లెటిక్స్]] లో, [[సోనియా ఓ'సుల్లివన్]], [[ఎమోన్ కఘ్లన్]], [[కాతేరిన మక్ కిఎర్నాన్]], [[రోన్నీ డేలనే]], [[జాన్ ట్రేసీ]], [[డేవిడ్ గిల్లిక్]] మరియు [[డేర్వాల్ ఓ'రూర్కీ]] అంతర్జాతీయ పోటీలలో పతకాలు సాధించారు. [[క్రికెట్]] లో, [[ఐర్లాండ్ జాతీయ క్రికెట్ జట్టు]] [[ఐర్లాండ్-మొత్తానికి]] ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది. ఈ జట్టు [[వన్ డే ఇంటర్నేషనల్]] స్థాయితో [[ఇంటర్నేషనల్ క్రికెట్ కౌన్సిల్]] యొక్క అనుబంధ సభ్యత్వం కలిగి ఉంది. [[స్నూకర్]] ఆటగాడైన [[కెన్ దొహేర్టీ]] పూర్వ ప్రపంచ విజేత(1997).
ఐర్లాండ్ యొక్క జాతీయ ఫుట్ బాల్ సంఘం [[లీగ్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్]], కానీ
బాగా ప్రసిద్ధి చెందిన క్రీడాకారులు [[ఇంగ్లీష్ ప్రిమియర్ లీగ్]] మరియు [[స్కాటిష్ ప్రీమియర్ లీగ్]] లలో ఆడతారు. ప్రక్ష్యాత అంతర్జాతీయ క్రీడాకారులలో పూర్వ ఐరిష్ క్రీడాకారులు [[రాయ్ కేయన్]], [[జానీ గిలెస్]], [[లియం బ్రాడీ]], [[డెనిస్ ఇర్విన్]], [[పకీ బోన్నార్]], [[నియాల్ క్విన్న్]] మరియు [[పాల్ మక్ గ్రాత్]] ఉన్నారు, మరియు ప్రస్తుత క్రీడాకారులు [[స్టీవ్ ఫిన్నాన్]], [[షే గివెన్]], [[డామియెన్ డఫ్]], [[జాన్ ఓ'షియ]], [[ఐడెన్ మక్ గెడి]] మరియు [[రోబీ కేనే]] ఉన్నారు.
ఐరిష్ వలసవాదులైన తల్లిదండ్రులకు 1858లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ లో జన్మించిన [[జాన్ L. సుల్లివన్]], మొదటి ఆధునిక ప్రపంచ హెవీ వెయిట్ ఛాంపియన్. [[బార్రీ మక్ గుఇగాన్]] మరియు [[స్టీవ్ కొల్లిన్స్]] కూడా ప్రపంచ విజేతలైన బాక్సర్లు, [[బెర్నార్డ్ డున్నే]] యూరోపియన్ సూపర్ బాన్టం వెయిట్ విజేతగా ఉన్నాడు మరియు ప్రస్తుతం WBA సూపర్ బాన్టం వెయిట్ విజేత. [[మైఖేల్ కార్రుత్]] 1992 [[బార్సిలోన ఒలింపిక్ క్రీడలలో]] [[వెల్టర్ వెయిట్]] విభాగంలో స్వర్ణపతకాన్ని గెలుపొందాడు. మిడిల్ వెయిట్ విభాగంలో ప్రస్తుత ఆశాకిరణాలు, అపజయమెరుగని [[జాన్ డుడ్డి]], ఒక పర్యాయం అపజయం పొందిన అండీ లీ. ఇద్దరు యోధులూ ప్రపంచ ఛాంపియన్ పోరాటాల లక్ష్యంతో ఉన్నారు. [[చైనా]] [[బీజింగ్]]లో జరిగిన [[2008 ఒలింపిక్ క్రీడ]]లలో, ఐరిష్ జట్టు 3 పతకాలను సాధించింది, [[కెన్నెత్ ఎగన్]] రజత పతకం మరియు [[డారెన్ సతర్లాండ్]] మరియు [[పాడీ
బర్నేస్]] కాంస్య పతకాలు సాధించారు.
వాహన క్రీడలో, 1990లలో బహుళ [[ఫార్ములా వన్]] పోటీలలో స్వతంత్ర జట్టు [[జోర్డాన్ గ్రాండ్ ప్రి]] మాత్రమే విజేతగా నిలిచింది. [[రాలీయింగ్]](మోటారు రాలీ) కూడా వీక్షక క్రీడగా కొంత ప్రజాదరణను కలిగి ఉంది, మరియు 2007లో [[రాలీ ఆఫ్ ఐర్లాండ్]] (ఇది రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్ మరియు నార్తరన్ ఐర్లాండ్ రెండిటిలోనూ నిర్వహించబడింది) [[FIA వరల్డ్ రాలీ చాంపియన్షిప్]]కు అర్హత పోటీగా నిర్వహించబడి అంచనా ప్రకారం సుమారు 200,000 వీక్షకుల హాజరును పొందింది.<ref>జెర్రీ విలియమ్స్, [http://www.dailymail.co.uk/pages/live/articles/sport/motorsport.html?in_article_id=494126&in_page_id=1954 ఫాన్స్ యునైట్ యాజ్ టాప్ డ్రైవర్స్ బాటిల్ ఇట్ ఔట్], డైలీ మెయిల్, 14 నవంబర్ 2007</ref> సైక్లింగ్ లో, 1987లో టూర్ డి ఫ్రాన్స్ ను గెలుపొందిన మొదటి మరియు ఏకైక ఐరిష్ వ్యక్తి అయిన [[స్టీఫెన్ రోచీ]], మరియు అనేక క్రీడలలో పాల్గొన్న [[సీన్ కెల్లీ]] ఉన్నారు. [[క్లే పీజియన్ షూటింగ్]]లో డెరెక్ బర్నెట్, డేవిడ్ మలోన్ మరియు ఫిలిప్ మర్ఫీలు [[ISSF]] ప్రపంచ కప్ పోటీలలో వారి రజత మరియు స్వర్ణ పతకాలకు ప్రసిద్ధి చెందారు, మలోన్స్ కూడా ఒక ప్రపంచ కప్ లో స్వర్ణపతకం గెలుపొందాడు. మలోన్ మరియు బర్నెట్ వేసవి ఒలింపిక్స్ లో వారి ప్రదర్శనలకు కూడా ప్రసిద్ధి చెందారు, మలోన్ 2000లో జరిగిన సిడ్నీ ఒలింపిక్స్ లో పోటీ చేయగా, బర్నెట్, 2000 నుండి 2008 వరకు సిడ్నీ, ఎథెన్స్ మరియు బీజింగ్ లలో పోటీ చేసాడు. [[గోల్ఫ్]] లో, 2008 USPGA విజేత [[పాడ్రైగ్ హర్రింగ్టన్]] ఐర్లాండ్ దేశస్తుడే, ఇది అతని మూడవ పెద్ద విజయం. 2002లో, డెర్మోట్ లేన్నోన్ [[షో జంపింగ్ వరల్డ్ చాంపియన్ షిప్]] స్వర్ణ పతాకాన్ని గెలుపొందిన తోలి ఐరిష్ దేశస్తునిగా నిలిచాడు.
== అంతర్జాతీయ శ్రేణులు ==
{| | valign="top" | {| class="toccolours" style="float:auto; text-align:center; background:#f5f5f5;" |- style="text-align:center; background:lavender; font-weight:bold;" ! colspan="3"|Economy |- style="text-align:center; background:lavender; font-weight:bold;" ! Indicator !! శ్రేణి Measure |- style="text-align:center; background:lavender; font-weight:bold;" ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">[[List of countries by GDP (PPP) per capita|Gross Domestic Product (PPP)]] ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">9<sup>th<sup> ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">[[International dollar|$]]39,468<sup>†<sup> |- ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">[[Gross National Product]] ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">7<sup>th<sup> ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">[[International dollar|$]]41,140 |- ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">[[List of countries by unemployment rate|Unemployment]] ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">58<sup>th<sup> ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">13.3% |- ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">[[List of countries by carbon dioxide emissions per capita|CO<sub>2</sub> emissions]] ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">30<sup>th<sup> ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">10.3 [[Tonne|t]]<sup>†</sup> |- ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">[[Index of Economic Freedom|Economic freedom]] ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">3<sup>rd<sup> ! style="background: #f0f0f0; color: #000000" ! | <div style="text-align:left;">1.58 |} <sup>↓ Ranked in reverse order</sup>
† Per capita
†† per woman
‡ Per 1000 population
‡‡ per 1000 live births
†‡ per 100,000 population
valign="top"
{| class="toccolours" style="float:auto;text-align:center;background:#f5f5f5"
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! colspan="3"|రాజకీయాలు
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! Indicator
! శ్రేణి
! ప్రమాణం
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[మానవ అభివృద్ధి సూచి]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">5<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">0.965</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[రాజకీయ స్వేచ్ఛ]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">1వ</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">1</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[పత్రికా స్వేచ్ఛ]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">1వ</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">0.0</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[అవినీతి గోచరాల సూచీ]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">14<sup>వ</sup> ↓</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">8.0</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[ప్రపంచ శాంతి సూచీ]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">6<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">1.337</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[ప్రజాస్వామ్య సూచీ]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">12<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">9.01</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[విఫల రాజ్యాల సూచీ]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">5<sup>వ</sup> ↓</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">22.4</div>
|}
valign="top"
{| class="toccolours" style="float:auto;text-align:center;background:#f5f5f5"
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! colspan="3"|ఆరోగ్యం
|- style="text-align:center;background:lavender;font-weight:bold"
! Indicator
! శ్రేణి
! ప్రమాణం
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[ఆయుర్దాయం]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">29<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[http://hdr.undp.org/en/media/hdr_20072008_en_complete.pdf 78.4]</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[జనన రేటు]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">129<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[http://www.cso.ie/statistics/bthsdthsmarriages.htm 15.2]<sup>‡</sup></div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[సంతాన సాఫల్యతా రేటు]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">133<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">1.96<sup>††</sup></div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[శిశు మరణాలు]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">172<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">4.9<sup>‡‡</sup></div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[HIV/AIDS రేటు]]</div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">123<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">0.10%</div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[మరణాల రేటు]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">126<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[http://www.cso.ie/statistics/bthsdthsmarriages.htm 6.5]<sup>‡</sup></div>
|-
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">[[ఆత్మహత్యల రేటు]] </div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">51<sup>వ</sup></div>
! style="background: #f0f0f0; color: #000000"
| <div style="text-align:left">16.3<sup>†‡</sup> ♂ 3.2<sup>†‡</sup> ♀</div>
|}
valign="top"
|}
== వీటిని కూడా చూడండి ==
{{Portal|Ireland}}
{{Main|Outline of the Republic of Ireland}}
* [[ఐర్లాండ్ ద్వీపం]]
* [[ఐర్లాండ్-సంబంధిత విషయాల జాబితా]]
{{Clear}}
== గమనికలు ==
<references group="note"></references>
== సూచనలు ==
{{Reflist|colwidth=30em}}
=== గ్రంథ పట్టిక ===
{{Refbegin|2}}
* {{cite book |title=Ireland: Neutrality and the International Use of Force |last=Gilland|first=Karin|year=2001|publisher=Routledge|isbn=0415218047|ref=harv}}
* {{cite book |title=Rough guide to Ireland|last=Greenwood|first=Margaret|year=2003|publisher=Rough Guides|isbn=1843530597|ref=harv}}
* {{cite book |title=James Clarence Mangan - His Selected Poems|last=Mangan|first=James Clarence|year=2007|publisher=Read Books|isbn=1408627000|ref=harv}}
* {{cite book |title=Two thousand years of Coptic Christianity|last=Meinardus|first=Otto Friedrich August|year=2002|publisher=American Univ in Cairo Press|isbn=9774247574|ref=harv}}
* {{cite book |title=A New History of Ireland: Prehistoric and early Ireland|last=Moody|first=Theodore William|year=2005|publisher=Oxford University Press|isbn=0198217374|ref=harv}}
== మరింత చదవడానికి ==
{{Refbegin}}
* {{lang|ga|''Bunreacht na hÉireann''}} (ది 1937 కాన్స్టిట్యూషన్) ({{PDFlink|[http://www.taoiseach.gov.ie/upload/static/256.pdf PDF version]}})
* ''ది ఐరిష్ ఫ్రీ స్టేట్ కాన్స్టిట్యూషన్ ఆక్ట్, 1922''
* జే. ఆంథోనీ ఫోలీ మరియు స్టీఫెన్ లలోర్ (ed), ''గిల్ & మాక్మిలన్ అన్నోటేటెడ్ కాన్స్టిట్యూషన్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్'' (గిల్ & మాక్మిలన్, 1995) (ISBN 0-7171-2276-X)
* FSL ల్యోన్స్, ''ఐర్లాండ్ సిన్స్ ది ఫెమైన్''
* అలన్ జే. వార్డ్, ''ది ఐరిష్ కాన్స్టిట్యూషనల్ ట్రెడిషన్: రెస్పాన్సిబుల్ గవర్నమెంట్ అండ్ మోడరన్ ఐర్లాండ్ 1782–1992'' (ఐరిష్ అకాడెమిక్ ప్రెస్, 1994) (ISBN 0-7165-2528-3)
{{Refend}}
== బాహ్య లింకులు ==
{{Sister project links|Ireland}}
; ప్రభుత్వం
* [http://www.irlgov.ie/ Irish State] – ''ప్రభుత్వ అధికారిక పోర్టల్''
* [http://www.gov.ie/aras {{lang|ga|Áras an Uachtaráin}}] – అధ్యక్ష అధికార సైట్
* [http://taoiseach.gov.ie/ Taoiseach] – ప్రధానమంత్రి అధికార సైట్
* [http://www.gov.ie/oireachtas/frame.htm Tithe an Oireachtais] – పార్లమెంట్ విభాగాలు, పార్లమెంట్ అధికారిక సైట్
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-i/ireland.html Chief of State and Cabinet Members]
; సాధారణ సమాచారం
* {{CIA World Factbook_link|ei|Ireland}}
* [[యునైటెడ్ స్టేట్స్ యొక్క దిపార్టుమెంట్ ఆఫ్ స్టేట్]] నుండి [http://www.state.gov/p/eur/ci/ei/ ఐర్లాండ్] సమాచారం
* యునైటెడ్ స్టేట్స్ [[లైబ్రరీ ఆఫ్ కాంగ్రెస్]] వారి [http://www.loc.gov/rr/international/main/ireland/ireland.html పోర్టల్స్ టు ది వరల్డ్]
* ''UCBగ్రంథాలయాలు ప్రభుత్వ ప్రచురణల'' లో [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/ireland.htm ఐర్లాండ్]
* {{dmoz|Regional/Europe/Ireland|Ireland}}
* {{Wikiatlas|Ireland}}
* {{wikivoyage|Ireland}}
{{Template group
|title=Articles related to the Republic of Ireland
|list1=
{{Ireland topics}}
{{Template group
|title = Geographic locale
|list =
'''[[Geographic coordinate system|Lat. <small>and</small> Long.]] {{Coord|53|20|39|N|6|16|3|W|display=inline}} <span style="color:darkblue;">(Dublin)</span>'''
{{Countries of Europe}}
{{British Isles}}
}}
{{Template group
|title = International membership
|list =
{{EU members}}
{{Council of Europe members}}
{{Organisation for Economic Co-operation and Development}}
{{WTO}}
}}
{{Celtic nations}}
{{Irish states since 1171}}
{{English official language clickable map}}
}}
{{DEFAULTSORT:Ireland, Republic Of}}
[[వర్గం:రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఐర్లాండ్]]
[[వర్గం:ఐరోపా దేశాలు]]
[[వర్గం:యూరోపియన్ యూనియన్ సభ్య దేశాలు]]
[[వర్గం:సెల్టిక్ దేశాలు మరియు ప్రాంతాలు.]]
[[వర్గం:అట్లాంటిక్ సముద్రం సరిహద్దు గల దేశాలు]]
[[వర్గం:ఉత్తర ఐరోపా]]
[[వర్గం:పశ్చిమ ఐరోపా]]
[[వర్గం:ద్వీప దేశాలు]]
[[వర్గం:రిపబ్లిక్ లు]]
[[వర్గం:స్వేచ్ఛా ప్రజాస్వామ్యాలు.]]
[[వర్గం:విభజిత ప్రాంతాలు]]
[[వర్గం:ఇంగ్లీష్-మాట్లాడే దేశాలు మరియు ప్రాంతాలు]]
[[వర్గం:1922లో ఏర్పాటయిన రాష్ట్రాలు మరియు ప్రాంతాలు]]
[[వర్గం:1922లో స్థాపించబడినవి]]
| 