బకా బాయి
బకా బాయి (1774-1858) మరాఠా రాజనీతిజ్ఞురాలు, నాగ్పూర్ రాజు రఘుజీ భోంసాలే II భార్య. ఆమె భర్త మరణం తర్వాత, ఆమె నాగ్పూర్ రాజాస్థానంలో జరిగిన కుతంత్రాలలో కీలక పాత్ర పోషించింది.[1][2][3][4]
| లింగం | స్త్రీ  |
|---|---|
| పుట్టిన తేదీ | 1774 |
| మరణించిన తేదీ | 1858 |
జీవితం మార్చు
నాగ్ పూర్ రాజకీయాలు మార్చు
బకా బాయి నాగపూర్ రాజ్యానికి చెందిన మరాఠా చక్రవర్తి రఘుజీ భోంసాలే II నాల్గవ, ఇష్టమైన భార్య. 1803 లో జరిగిన అర్గావ్ యుద్ధంలో ఆమె పాల్గొన్నారు, దీనిలో మరాఠాలు ఓడిపోయారు. 1816 మార్చి 22 న తన భర్త మరణం తరువాత, బకా బాయి తన సవతి కుమారుడు రెండవ పర్సోజీ భోంస్లేను రాజభవనానికి తీసుకువచ్చింది. అతను రాజ్య సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు.[2]
రెండవ పర్సోజీ అంధుడు, కుంటివాడు, పక్షవాతంతో ఉన్నాడు. అతను పట్టాభిషేకం చేసిన వెంటనే అతను పూర్తిగా మతిస్థిమితం కోల్పోయాడు, ఒక రీజెంట్ ను నియమించడం అవసరమైంది.[5] రాజా వ్యక్తిని, రాజ్యాన్ని నిర్వహించడానికి బకా బాయిని ఎన్నుకున్నారు. ఆమె మకర్దోక్రా, అమ్గావ్, దిఘోరి, ఇతర గ్రామాలను కలిగి ఉండటం ద్వారా చాలా ప్రభావవంతంగా మారింది. ఆమె డౌగర్ రాణి హోదాను కలిగి ఉంది. నాగపూర్ రాజ ఆస్థానంలో ధర్మాజీ భోంస్లే, నరోబా చిట్నిస్, గుజబ్దాదా-గుజార్లతో సహా బలమైన వర్గాన్ని ఏర్పాటు చేసింది.[6] అయితే ప్రతిభావంతుడైన అప్పా సాహెబ్ ధర్మాజీ భోంస్లేను హత్య చేసి, రాజప్రతినిధి కావాలనే కోరికలో అతనికి మద్దతుగా బకాబాయి వర్గంలోని అనేక మంది సభ్యులను ఒప్పించి, స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.
జనవరి 1817 నాటికి అప్పా సాహిబ్ ఆస్థానంలో తన అధికారాన్ని స్థాపించాడు, సింహాసనాన్ని అధిరోహించే మార్గంలో ఏవైనా అడ్డంకులను తొలగించడానికి రెండవ పర్సోజీకి విషమిచ్చాడు.[7] బకా బాయి వర్గం నుండి ఎటువంటి వ్యతిరేకత ఎదురుకాకుండా అప్పా సాహెబ్ వెంటనే సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు.[8]
సీతాబుల్ది యుద్ధంలో అప్పా సాహిబ్ బ్రిటిష్ వారి చేతిలో ఓడిపోయాడు, 1818 జనవరి 9 న నాగపూర్ ను ఉపనది హోదాకు కుదించే ఒక ఒప్పందంపై సంతకం చేయబడింది. ఏదేమైనా, ఒప్పందం ముగిసిన కొద్దికాలానికే అతను ప్రతిఘటనను పునరుద్ధరించాడు, స్థానిక గోండులను తిరుగుబాటులో పెంచాడు. వారు బకా బాయికి చెందిన మకర్దోక్రా, అమ్గావ్, దిఘోరి, ఇతర గ్రామాలను తగలబెట్టారు.
అప్పా సాహెబ్ ను అరెస్టు చేసి, పదవీచ్యుతుడిని చేసి, బలమైన ఎస్కార్ట్ తో అలహాబాదుకు పంపారు.[9] ఇంతలో, బకా బాయి, రెండవ రఘోజీ రెండవ భోంస్లే ఇతర వితంతువులు రెండవ రఘోజీ మేనత్త అయిన బాజీబాను దత్తత తీసుకోవాలని బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ మినిస్టర్ రిచర్డ్ జెంకిన్స్ కోరారు. బాజీబా మూడవ రఘుజీ భోంస్లేగా పట్టాభిషిక్తుడయ్యాడు. బకా బాయి రాజు మైనారిటీ కోసం రీజెన్సీకి అధిపతిగా ఉంది. కానీ రాజభవన వ్యవహారాలు, యువ రాజుకు మాత్రమే బాధ్యతలు ఉన్నాయి. ఈ పరిపాలనను నాగపూర్ లోని బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ మినిస్టర్ రిచర్డ్ జెంకిన్స్ నిర్వహించాడు.[10]
1853 లో మూడవ రఘుజీ పురుష వారసుడు లేకుండా మరణించినప్పుడు, లార్డ్ డల్హౌసీ రూపొందించిన డాక్టరిన్ ఆఫ్ ల్యాప్స్ విధానం ద్వారా నాగపూర్ రాజ్యం విలీనం కాబోతోంది. బకా బాయి అన్యాయమైన విధానాన్ని ప్రతిఘటించడానికి అన్ని శాంతియుత చర్యలను ప్రయత్నించింది. కాని చివరికి ఇతర భోంస్లే కుటుంబ సభ్యులతో కలిసి పెన్షన్ పొందడానికి అంగీకరించింది. పింఛనులో అత్యధిక వాటా అయిన రూ.1,20,000 పొందింది.[11]
1857 తిరుగుబాటు మార్చు
1857 తిరుగుబాటు సమయంలో నాగపూర్, మొత్తం సెంట్రల్ ప్రావిన్సులలో అశాంతి ఏర్పడింది. కాని బకా బాయి తన అన్ని అధికారాలను, పలుకుబడిని బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి సహాయం చేయడానికి ఉపయోగించడం వల్ల, ఒక పెద్ద తిరుగుబాటు నిరోధించబడింది. ఇది బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి చాలా సంతోషాన్ని కలిగించింది, ఎందుకంటే ఇటీవల విలీనం చేయబడిన ఒక ప్రముఖ మరాఠా రాజ్యంగా, తిరుగుబాటు మార్గంలోకి ఫిరాయించడం మరాఠా ప్రాంతానికి మరియు నిజాం ఆధిపత్యాలకు ఉత్తరాన తిరుగుబాటుకు ఒక ముఖ్యమైన కేంద్రంగా పనిచేసింది.[12][13]
మరణం మార్చు
బకా బాయి 1858 సెప్టెంబరులో ఎనభై నాలుగు సంవత్సరాల వయసులో మరణించింది.
వారసత్వం మార్చు
ఆమె రాజ్యం వారిచే విలీనం చేయబడినప్పటికీ వలస బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి మద్దతు ఇచ్చింది. అయితే, ఇది పూర్తిగా నిజం కాదు, ఎందుకంటే ఆమె బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకిగా పరిగణించబడింది. కానీ బ్రిటిష్ వారు భారత ఉపఖండాన్ని ప్రధాన పాలకులుగా చేయబోతున్నారని ఆమె త్వరలోనే గ్రహించింది. తన వారసులకు బిరుదులు, బిరుదులు పొందాలని భావించిన ఆమె శాంతియుత మార్గాల ద్వారా రాజ్యాన్ని బ్రిటీష్ వారు ఆక్రమించడాన్ని ప్రతిఘటించడానికి మాత్రమే ప్రయత్నించింది. ఆమె తన దత్తత వారసులకు "రాజా బహదూర్ ఆఫ్ దేవ్ర్" అనే కొత్త బిరుదును సృష్టించడంలో విజయం సాధించింది.[13]
"నాగపూర్ కే భోంస్లే" (భోంస్లే ఆఫ్ నాగ్పూర్) అనే పుస్తకంలో కూడా ఆమె పాత్రపై వెలుగులు ప్రసరించాయి.[14]
మూలాలు మార్చు
- ↑ Smith, George (1888). Stephen Hislop: Pioneer Missionary & Naturalist in Central India from 1844-1863 (in ఇంగ్లీష్). J. Murray.
- ↑ 2.0 2.1 C.u. Wills. The Nagpur State In The 18th Century.
- ↑ Maharashtra State Gazetteers: Bhandara (in ఇంగ్లీష్). Director of Government Printing, Stationery and Publications, Maharashtra State. 1979.
- ↑ Bhatia, O. P. Singh (1968). History of India, from 1707 to 1856 (in ఇంగ్లీష్). Surjeet Book Depot.
- ↑ Digital Library Of India. Central Provinces District Gazetteers Nagpur District.
- ↑ Maharashtra (India) (1974). Maharashtra State Gazetteers: Chandrapur (in ఇంగ్లీష్). Directorate of Government Print., Stationery and Publications, Maharashtra State.
- ↑ Duff, James Grant (1878). History of the Mahrattas (in ఇంగ్లీష్). Times of India Office.
- ↑ Report on the administration of the Central Provinces: for the year ... 1892/93 (1894) (in ఇంగ్లీష్). 1894.
- ↑ Naravane, M. S. (2006). Battles of the Honourable East India Company: Making of the Raj (in ఇంగ్లీష్). APH Publishing. ISBN 978-81-313-0034-3.
- ↑ Naravane, M. S. (2006). Battles of the Honourable East India Company: Making of the Raj (in ఇంగ్లీష్). APH Publishing. ISBN 978-81-313-0034-3.
- ↑ RĀU, Vakeel of the Maha Ranees of Nagpore HANUMANT (1854). The Spoliation of Nagpore (in ఇంగ్లీష్). J. F. Bellamy.
- ↑ Justice, International Court of (1960). Affaire Du Droit de Passage Sur Territoire Indien (Portugal C. Inde) Rôle Général No. 32-Arrêts Du 26 Novembre 1957 Et Du 12 Avril 1960 (in ఇంగ్లీష్). International Court of Justice.
- ↑ 13.0 13.1 "Shrimant Raje Bahadur Raghojirao Saheb vs Shrimant Raje Lakshmanrao Saheb on 18 July, 1912". indiankanoon.org. Retrieved 2024-02-05.
- ↑ "Nagpur Ke Bhosale 1730 Se 1854 - नागपूर के भोसले १७३० से १८५४ - Sahyadri Books , Bhalchandra R. Andhare, Hindi Book On Nagpurkar Bhosale" (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2024-02-05.