బ్రిటిషు భారతదేశంలో బిరుదు పతకాలు

భారతదేశంలో బ్రిటిషు పాలనలో కొన్ని అధికారిక బిరుదులను పొందిన భారతీయ పౌరులకు బిరుదు పతకాలను (బ్యాడ్జీలు) అందజేశారు. 1947 లో స్వాతంత్ర్యం తరువాత ఈ అవార్డులు ఇవ్వడం ఆగిపోయింది.

బిరుదు పతకాలు
దివాన్ బహదూర్, రావు బహదూర్ ల చిహ్నాలు
Type	బిరుదు చిహ్నాలు
Awarded for	విశ్వాసపాత్రమైన సేవ లేదా ప్రజా సంక్షేమ కృషి
అందజేసినవారు	భారత చక్రవర్తి
Eligibility	స్థానిక భారతీయులు, వైస్రాయి నియమించిన అధికారులు
Status	ఇవ్వడం లేదు
Established	1911 December 12
మొదటి బహుమతి	1912 జూన్
Last awarded	1947
Ribbon: 1st class Ribbon: 2nd class Ribbon: 3rd class

స్థాపన

ప్రముఖ భారతీయులకు బిరుదులు ప్రదానం చేసే వ్యవస్థ భారతదేశంలో బ్రిటిషు వారు రాకమునుపే ఉండేది. విస్తృత పురస్కారాల వ్యవస్థలో భాగంగా, బ్రిటిషు వారు ఈ సంప్రదాయ భారతీయ బిరుదులను స్థానిక భారతీయ పౌరులకు, వైస్రాయ్ నియమించిన భారతీయ సైన్యానికి నమ్మకమైన సేవ, ప్రజా సంక్షేమ చర్యలకు ప్రతిఫలంగా ప్రదానం చేసేవారు.

1911 లో ఢిల్లీ దర్బార్ వేడుకలలో, కింగ్ జార్జ్ V, బిరుదు పొందిన వారు ధరించేందుకు పతకాల శ్రేణిని స్థాపించాడు. తద్వారా వారు పొందిన బిరుదును బహిరంగంగా ప్రదర్శించడానికి వీలు కల్పించాడు. స్వాతంత్ర్యానంతరం 1947 లో అవార్డును తొలగించారు.

తరగతులు

బిరుదు పొందిన వారి మతాన్ని, కొన్నిసార్లు ప్రాంతాన్నీ ప్రతిబింబించేలా మూడు తరగతులున్నాయి.

మొదటి తరగతి

• సిక్కుల కోసం సర్దార్ బహదూర్
• దివాన్ బహదూర్, హిందువుల కోసం;

రెండవ తరగతి

• ఖాన్ బహదూర్, ముస్లింల కోసం;
• రాయ్ బహదూర్ (ఉత్తర భారతదేశం) లేదా రావు బహదూర్ (దక్షిణ భారతదేశం), హిందువుల కొరకు;

మూడవ తరగతి

• ఖాన్ సాహిబ్, ముస్లింల కోసం;
• రాయ్ సాహిబ్ (ఉత్తర భారతదేశం) లేదా రావు సాహిబ్ (దక్షిణ భారతదేశం), హిందువుల కోసం.

ఇతర మతాలకు చెందిన వారికి, అత్యంత సముచితమైన బిరుదును ఇచ్చేవారు. ఉదాహరణకు హిందూ పేరుగా ధ్వనించే పేరున్న భారతీయ క్రైస్తవులకు హిందూ బిరుదును ఇచ్చేవారు. యూదులకు ముస్లిం బిరుదును ఇచ్చేవారు.

ప్రాధాన్యతా క్రమంలో ముందు బ్రిటిషు, భారతీయ ఆర్డర్లు, అలంకరణలు, తరువాత బిరుదు పతకాలు, ఆ తరువాత ప్రచార పతకాలూ ఉంటాయి. చాలా సందర్భాలలో, గ్రహీతలు నిమ్న తరగతి నుండి ఉన్నత తరగతులకు వెళ్ళేవారు. వారు,తాము పొందిన వాటిలో అత్యంత సీనియర్ బిరుదును, దాని బ్యాడ్జినీ మాత్రమే ఉపయోగించేవారు. వీటి ర్యాంకింగు నైట్ హుడ్ కంటే తక్కువ. నైట్ ఆఫ్ ఎ బ్రిటిషు ఆర్డర్ పొందిన వారు ఈ బిరుదులను వదిలేసేవారు. ఉదాహరణకు ఆర్డర్ ఆఫ్ ది స్టార్ ఆఫ్ ఇండియా గానీ, ఆర్డర్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఎంపైర్ గాని పొందినవారు ఈ బిరుదులను వాడేవారు కాదు.

ఆర్డర్ ఆఫ్ బ్రిటిషు ఇండియా మొదటి తరగతి సభ్యులు సర్దార్ బహదూర్ అనే బిరుదును కూడా ఉపయోగించవచ్చు. రెండవ తరగతి సభ్యులు బహదూర్‌ను ఉపయోగించవచ్చు. ఈ సందర్భాలలో, బిరుదు బ్యాడ్జిని ధరించరు.

స్వరూపం

బ్యాడ్జ్‌లో ఒక ప్రకాశవంతమైన నక్షత్రం, దానికి పైన సామ్రాజ్య కిరీటం ఉంటాయి. కిరీటం క్రింద లారెల్ పుష్పగుచ్ఛం ఉంటుంది. సెంట్రల్ మెడల్లియన్‌లో కిరీటంతో ఉన్న జార్జ్ V లేదా జార్జ్ VI ప్రొఫైల్ చుట్టూ ఉన్న బ్యాండ్‌లో బిరుదు రాసి ఉంటుంది. 1933 వరకు రాజు ముఖం బొమ్మ కుడివైపుకు తిరిగి ఉండేది. తరువాత, జార్జ్ V ముఖం ఎడమ వైపుకు చూస్తున్నట్లుగా మార్చారు. జార్జ్ VI ముఖం కూడా ఎడమవైపే చూసేది.

వెనుకవైపు సాదాగా ఉండి, గ్రహీత పేరు, వివరాలు చెక్కి ఉండేవి.

మూడు తరగతులు ఒకే పరిమాణంలో ఉండేవి: 58 మి.మీ. (2.3 అం.) ఎత్తు, 45 మి.మీ. (1.8 అం) వెడల్పు ఉంటాయి. వాటి లోహపు కూర్పు, రిబ్బను కింది విధంగా ఉంటాయి:

• 1 వ తరగతి: వెండి గిల్టు మీద లేత నీలం రంగులో ఎనామెల్ చేసిన సెంట్రల్ మెడల్లియన్‌లో బిరుదు రాసి ఉంటుంది. రిబ్బన్ లేత నీలం రంగులో, ముదురు నీలం అంచుతో, ఉంటుంది;
• 2 వ తరగతి: ఎనామెల్ లేకుండా వెండి గిల్టు. రిబ్బన్ ఎరుపు రంగులో, ముదురు ఎరుపు అంచుతో ఉంటుంది;
• 3 వ తరగతి: వెండి, ఎనామెల్డ్ ముదురు నీలపు సెంట్రల్ మెడల్లియన్లో బిరుదు రాసి ఉంటుంది. రిబ్బన్ ముదురు నీలం రంగులో, లేత నీలిరంగు అంచుతో ఉంటుంది.

అన్ని తరగతుల బ్యాడ్జీలను 39 మి.మీ. (1.5 అం) వెడల్పున్న రిబ్బనుతో మెడలో వేలాడదీసుకుంటారు. అయితే కొన్నిసార్లు అనధికారికంగా ఇతర పతకాలతో పాటు ఎడమ ఛాతీపై ధరిస్తారు.

ఇవి కూడా చూడండి

• రాజ్ రత్న
• దివాన్ బహదూర్