లిపి
ఏదైనా భాషను రాసే శైలిని లిపి అంటారు. ఇది ఆ భాషలోని శబ్దాలను వ్రాయడానికి ఉపయోగించే చిహ్నాల సమూహం. లిపి, భాష రెండూ వేర్వేరు విషయాలు. భాష అనేది మాట్లాడేది, దానిని ఏ లిపిలోనైనా వ్రాయవచ్చు. ఒక భాషను దాని సాధారణ లిపిలో కాక మరొక లిపిలో, అనువదించకుండా వ్రాయడాన్ని లిప్యంతరీకరణ అంటారు.


ప్రపంచవ్యాప్తంగా వాడుకలో ఉన్న భాషల సంఖ్య ఇప్పటికీ వేలల్లో ఉన్నప్పటికీ, ప్రస్తుతం ఈ భాషలను వ్రాయడానికి దాదాపు రెండు డజన్ల లిపిలను మాత్రమే ఉపయోగిస్తున్నారు. మరింత లోతుగా పరిశీలించినప్పుడు, ప్రపంచంలో మూడు రకాల ప్రాథమిక లిపిలు (లేదా లిపి కుటుంబాలు) మాత్రమే ఉన్నాయని తెలుస్తుంది -
- చిత్రలిపి (ఐడియోగ్రాఫిక్ లిపులు) - చైనా, జపాన్, కొరియాలో ఉపయోగించే లిపులు
- బ్రాహ్మి నుంచి ఉద్భవించిన లిపులు - దేవనాగరి, దక్షిణ, ఆగ్నేయ ఆసియాల్లో ఉపయోగించే లిపులు
- ఫోనీషియన్ నుండి ఉద్భవించిన లిపులు - ప్రస్తుతం ఐరోపా, మధ్య ఆసియా, ఉత్తర ఆఫ్రికాలలో ఉపయోగించే లిపులు
ఈ మూడు రకాల లిపులు పర్వతాలు, ఎడారులచే వేరు చేయబడిన మూడు వేర్వేరు ప్రాంతాలలో అభివృద్ధి చెందాయి.
లిపుల వర్గీకరణ
మార్చురచన యొక్క ప్రాథమిక యూనిట్ ఆధారంగా, లిపులను ఈ క్రింది తరగతులుగా విభజించారు-
స్క్రిప్ట్ వ్యవస్థ పేరు | రచన యొక్క ప్రాథమిక యూనిట్ | ఉదాహరణ |
---|---|---|
లోగోగ్రాఫిక్ | మార్ఫీమ్ | 漢字 (హాంజీ; చైనీస్) |
సిలబిక్ | అక్షరం | カタカナ / ひらがな (కటకానా / హిరాగానా; జపనీస్ అక్షరమాల) |
అబ్జద | హల్లు | العربية (అరబిక్) / עברית ( హీబ్రూ ) |
అబుగిద | హల్లు + అచ్చు, అచ్చు | దేవనాగరి |
అక్షరక్రమం | ఫోనీమ్ | లాటిన్ / సిరిలిక్ (Кирилица) / ελληνικό ( గ్రీకు ) |
థ్రాసియన్ | థ్రేసియన్ ఫొనెటిక్ | 한글 ( హాంగుల్ ; కొరియానో) |
అక్షరమాల లిపులు
మార్చుదీనిలో, అచ్చులు వాటి పూర్తి రూపంలో హల్లుల తర్వాత వస్తాయి.
- లాటిన్ లిపి (రోమన్ లిపి) -- ఆంగ్లం, ఫ్రెంచ్, జర్మన్, కంప్యూటర్ ప్రోగ్రామింగ్, పశ్చిమ, మధ్య ఐరోపాలోని భాషలు
- గ్రీకు లిపి—గ్రీకు భాష, కొన్ని గణిత చిహ్నాలు
- అరబిక్ లిపి—అరబిక్, ఉర్దూ, పర్షియన్, కాశ్మీరీ
- హీబ్రూ లిపి - హీబ్రూ
- సిరిలిక్ లిపి - రష్యన్, సోవియట్ యూనియన్లోని చాలా భాషలు
ఆల్ఫాసిలబిక్ లిపులు
మార్చుదీనిలోని ప్రతి యూనిట్లో ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ హల్లులు ఉండి దానిపై అచ్చు గుణింతంగా ఉంటుంది. యూనిట్లో హల్లు లేకపోతే అచ్చు పూర్తిగా ఉంటుంది.
- శారదా లిపి - కాశ్మీరీ, లదాఖీ, హిమాచలి/పహారీ/డోంగ్రీ, పంజాబీ/గురుముఖి భాష, టిబెటన్, వాయవ్య భారత భాషా లిపి
- దేవనాగరి లిపి - హిందీ, ఖాట్మండు భాష (నేపాలీ), భోజ్పురి, బెంగాలీ, ఒరియా (కళింగ భాష), అస్సామీ, రాజస్థానీ, గుజరాతీ, మార్వాడీ, సింధీ, గర్హ్వాలి, ఛత్తీస్గఢీ, అవధి, మరాఠీ, కొంకణి
- ద్రావిడ లిపి - తెలుగు, తమిళం, కన్నడ, మలయాళం, కొలంబో (శ్రీలంక) భాష
గతంలో, దక్షిణ భారత భాషలను, బౌద్ధమత బోధకులు క్రమబద్ధీకరించారు. దీని కారణంగా చిత్ర లిపిలో కూడా అచ్చుల వంటి ధోరణి అభివృద్ధి చెందింది.
చిత్ర లిపులు
మార్చువీటిలో సరళీకృత చిత్రాలు ఉంటాయి.
- ప్రాచీన ఈజిప్షియన్ లిపి—ప్రాచీన ఈజిప్షియన్
- చైనీస్ లిపి—చైనీస్ (మాండరిన్, కాంటోనీస్)
- కంజి లిపి - జపనీస్