హంసవింశతి

తెలుగు పద్యకావ్యం

హంసవింశతి ఒక విశేషమైన శృంగార నీతి కావ్యం. దీనిని అయ్యలరాజు నారాయణామాత్యుడు రచించాడు.

హంసవింశతి
కృతికర్త: అయ్యలరాజు నారాయణామాత్యుడు
దేశం: భారతదేశం
భాష: తెలుగు
విభాగం (కళా ప్రక్రియ): నీతికథలు
ప్రచురణ: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమి, హైదరాబాదు
విడుదల: 1977
పేజీలు: 328
హంసవింశతి మొదటి పేజీ

ఈ అపురూపమైన పద్యకావ్యానికున్న విజ్ఞానసర్వస్వ లక్షణాలను నిరూపించేందుకు జి.వెంకటరత్నం పరిశోధనచేసి; సంబంధించిన సిద్ధాంత గ్రంథాన్ని ముద్రించారు.[1]

విషయసూచిక

మార్చు

ప్రథమాశ్వాసము

మార్చు

అవతారిక.; కథా ప్రారంభము; చిత్రమహారాజ చరిత్రము; సాతాని హేమావతి; విష్ణుదాసుని విదేశ ప్రయాణ సన్నాహము.

1. మొదటి రాత్రి:-సాతాని భామిని ఱేనికడకుఁ బయనమగుట, హంస వారించి బుద్ధి సెప్పుట.

2. రెండవ రాత్రి కథ:- కక్కుర్తిబడి చచ్చిన నక్క. బ్రాహ్మణ కుమారుని చదువు సంధ్యలు, తీర్థయాత్ర.

3. మూడవ రాత్రి కథ:- నాయకుని భార్య హేమరేఖ గుప్తగుణుఁ డను వైద్యుని గూడుట; నాయకుని ఆయుధములు, పరిశ్రమ; వైద్యుడు, వాని పరిశ్రమ.

ద్వితీయాశ్వాసము

మార్చు

4. నాల్గవ రాత్రి కథ:- తొగట మగువ పాఱుపత్తె గానిఁ గూడుట; నేఁతగాని యిల్లు.

5. అయిదవ రాత్రి కథ:- గొల్ల చిన్నది బాపన చిన్నవానిఁ గూడుట; గోప గృహము - గొఱ్ఱెలు.

6. ఆఱవ రాత్రి కథ:- చలిపందిరి - బ్రాహ్మణ సుందరి తెరువరిఁ గూడుట.

7. ఏడవ రాత్రి కథ:- కంసాలి కోమలి ధూర్తుఁడను శిష్యునిఁ గూడుట.

8. ఎనిమిదవ రాత్రి కథ:- కోమటి దంపతులు సంకేతస్థలమున బొరపాటునఁ గూడుట; కోమటిల్లు - అంగడి దినుసులు.

తృతీయాశ్వాసము

మార్చు

9. తొమ్మిదవ రాత్రి కథ:- ముచ్చివాని భార్య తిరునాళ్ల గోవాళ్లఁ గూడుట; మృగ పక్షుల పట్టి; తిరునాళ్ల వేడుకలు.

10. పదవ రాత్రి కథ:- భూతవైద్యుని యిల్లా లొకరేయి నలుగురిని గూడుట.

11. పదునొకండవ రాత్రి కథ:- కడఁద్రోయఁబడిన బడబ తిరిపగానిఁ గూడుట; పండిత పరిశ్రమ; ధూర్త విద్యార్థి చేష్టలు; బాల క్రీడలు.

12. పండ్రెండవ రాత్రి కథ:- శివదత్తయోగి సతి కోడిపందెగానిఁ గూడుట; కోడి పందెములు - కోళ్లు

చతుర్థాశ్వాసము

మార్చు

13. పదుమూడవ రాత్రి కథ:- నియోగి భార్య జోస్యుని గూడుట; పర్వతములు, కంపచెట్లు, చిఱుచెట్లు, మహావృక్షములు, గణిత శాస్త్రము; జోస్యుని సరకులు.

14. పదునాల్గవ రాత్రి కథ:- కోమటిబోటి సుంకరి కొల్వుకానిఁ గూడుట; వశీకరణ మంత్ర ప్రయోగము.

15. పదునేనవ రాత్రి కథ:- రెడ్డిసాని యొక పగ లిద్దఱినిఁ గూడుట; కృషీవలు నిల్లు, ధాన్యములు, కాయలు.

16. పదునాఱవ రాత్రి కథ:- జాలరి బిత్తరి తైర్థికునిఁ గూడుట; పడవలు, వలలు, జలచరములు, పుణ్యక్షేత్ర తీర్థ విశేషములు.

పంచమాశ్వాసము

మార్చు

17. పదునేడవ రాత్రి కథ:- కుమ్మరి గుమ్మ సాలెవానిఁ గూడుట; కుమ్మరి పరిశ్రమ; గడ్డి రకములు; గాలి - వాన.

18. పదునెనిమిదవ రాత్రి కథ:- అత్తకోడండ్రు ఉపపతులఁ గూడుట; కొఱగాని కొడుకు; నృత్య గాన విశేషములు; స్త్రీ వశీకరణౌషధములు; మర్లు మందు.

19. పందొమ్మిదవ రాత్రి కథ:- గాండ్లచేడె ద్విజవటువును గూడుట; వసంతము.

20. ఇరువదవ రాత్రి కథ:- మంత్రికుమారుని భార్యలిద్దఱు నిద్దఱిని గూడుట; కామినీ గర్హణము; విదేశముల నుండి దిగుమతి యగు వస్తువులు; భారతదేశ పుర గ్రామములు.

ప్రచురణలు

మార్చు

మూలాలు

మార్చు
  1. హంస వింశతి-విజ్ఞాన సర్వస్వం (1989)
  2. అయ్యలరాజు నారాయణామాత్యకవి (1920). హంసవింశతి పద్యకావ్యము (in Telugu). మద్రాసు: వావిళ్ల రామస్వామి శాస్త్రులు అండ్ సన్సు. Retrieved 10 August 2020.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. అయ్యలరాజు నారాయణామాత్యుడు (1938). హంసవింశతి. మచిలీపట్నం: శృంగారకావ్య గ్రంథమండలి. Retrieved 10 August 2020.
  4. అయ్యలరాజు నారాయణామాత్య (1977). హంసవింశతి (in Telugu). హైదరాబాదు: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమి. Retrieved 10 August 2020.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)