జనతాదళ్

జనతాదళ్ (“ప్రజల దళం”) భారతదేశంలోని రాజకీయ పార్టీ. ఇది జనతా పార్టీ నుండి విడిపోయిన లోక్ దళ్ , ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (జగ్జీవన్), జన్ మోర్చా పార్టీల భాగ్యస్వామ్యంలో 11 అక్టోబర్ 1988న జయప్రకాష్ నారాయణ్ జయంతి సందర్భంగా వీ.పి సింగ్ నేతృత్వంలో ఏర్పాటైంది.

చరిత్ర

వీపీ సింగ్ దేశంలోని ప్రాంతీయ పార్టీలైన తెలుగుదేశం పార్టీ , ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం, అసోం గణ పరిషత్ పార్టీలను ఏకం చేసి ఎన్టీ రామారావు అధ్యక్షుడిగా, వీపీ సింగ్ కన్వీనర్‌గా నేషనల్ ఫ్రంట్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. ఈ ఫ్రంట్‌కు కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా, కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) నేతృత్వంలోని రైట్-వింగ్ భారతీయ జనతా పార్టీ, లెఫ్ట్-వింగ్ లెఫ్ట్ ఫ్రంట్ బయటి నుండి మద్దతు ఉంది. ఈ ఫ్రంట్‌ 1989 పార్లమెంటరీ ఎన్నికల్లో రాజీవ్ గాంధీ కాంగ్రెస్ (ఐ)ని ఓడించారు.

లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్ సమస్తిపూర్‌లో అద్వానీని అరెస్టు చేసి అక్టోబరు 23, 1990న బాబ్రీ మసీదు స్థలంలో అయోధ్యకు వెళ్తున్న రామరథ యాత్రను నిలిపివేసిన తర్వాత అతని ప్రభుత్వం పడిపోయింది, భారతీయ జనతా పార్టీ మద్దతు ఉపసంహరించుకుంది. 1990లో పార్లమెంటరీ ఎన్నికల్లో వీపీ సింగ్ ఓడిపోయాడు. 1991 భారత సాధారణ ఎన్నికలలో జనతాదళ్ అధికారాన్ని కోల్పోయి, లోక్‌సభలో మూడవ అతిపెద్ద పార్టీగా అవతరించింది.

జనతాదళ్ నేతృత్వంలోని యునైటెడ్ ఫ్రంట్ 1996 భారత సాధారణ ఎన్నికల తర్వాత భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ బయటి మద్దతుతో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. అయితే ఆ తర్వాత జనతాదళ్ క్రమంగా వివిధ చిన్న చిన్న వర్గాలుగా విడిపోయింది, ఇవి ఎక్కువగా బిజూ జనతాదళ్, రాష్ట్రీయ జనతాదళ్ , జనతాదళ్ (సెక్యులర్), జనతాదళ్ (యునైటెడ్) లాంటి ప్రాంతీయ పార్టీలుగా మారాయి.

అధికారానికి ఆరోహణ

బోఫోర్స్ కుంభకోణం అని పిలిచే కఠోరమైన అవినీతి కేసుల తర్వాత రాజీవ్ గాంధీ కాంగ్రెస్ (ఐ) ఎన్నికలలో ఓడిపోవడానికి కారణమైన తర్వాత 1989లో మొదటిసారి అధికారంలోకి వచ్చింది. నేషనల్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణంలో జనతాదళ్, ప్రభుత్వంలోని కొన్ని చిన్న పార్టీలు ఉన్నాయి, లెఫ్ట్ ఫ్రంట్, భారతీయ జనతా పార్టీ నుండి బయటి మద్దతును కలిగి ఉంది. ఈ సంకీర్ణ ప్రభుత్వం నవంబర్ 1990లో కుప్పకూలింది. కాంగ్రెస్ మద్దతుతో సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ) ఆధ్వర్యంలో చంద్ర శేఖర్ నేతృత్వంలోని కొత్త ప్రభుత్వం కొద్దికాలం పాటు అధికారంలోకి వచ్చింది. ఓటు వేయడానికి రెండు రోజుల ముందు నేషనల్ ఫ్రంట్ ప్రభుత్వం నుండి దూరంగా ఉంచబడిన ప్రతిష్టాత్మక జనతాదళ్ ప్రత్యర్థి అయిన చంద్ర శేఖర్, వీపీ సింగ్ ఆధ్వర్యంలో మాజీ ఉప ప్రధాన మంత్రి అయిన దేవి లాల్‌తో కలిసి సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీని స్థాపించాడు.

నేషనల్ ఫ్రంట్ ప్రభుత్వం కూలిపోయిన మరుసటి రోజు చంద్ర శేఖర్ కాంగ్రెస్ (ఐ), దాని మిత్రపక్షాల మద్దతును పొందడం ద్వారా లోక్‌సభలోని 280 మంది సభ్యుల మద్దతును పొందారని, కొత్త ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసే హక్కును కోరినట్లు రాష్ట్రపతికి తెలియజేశాడు. లోక్‌సభ సభ్యులలో తొమ్మిదో వంతు మాత్రమే అతని రంప్ పార్టీని కలిగి ఉన్నప్పటికీ, చంద్ర శేఖర్ కొత్త మైనారిటీ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసి ప్రధానమంత్రి కావడంలో విజయం సాధించాడు. కాంగ్రెస్ (ఐ) మద్దతు ఉపసంహరించుకోవడంతో చంద్ర శేఖర్ ప్రభుత్వం నాలుగు నెలలకే పడిపోయింది.

1996లో జనతాదళ్ నేతృత్వంలోని యునైటెడ్ ఫ్రంట్ సంకీర్ణం అధికారంలోకి వచ్చినప్పుడు, సీతారాం కేస్రీ నేతృత్వంలోని కాంగ్రెస్ బయటి మద్దతుతో హెచ్‌డి దేవెగౌడను తమ ప్రధానమంత్రిగా ఎన్నుకోవడంతో రెండవ సారి అధికారం చేపట్టింది. హెచ్‌డి దేవెగౌడ ప్రభుత్వం అనేక మంది కాంగ్రెస్ నాయకులపై అవినీతి కేసుల విచారణను పునఃప్రారంభించిన తర్వాత, వివిధ యునైటెడ్ ఫ్రంట్ భాగస్వామ్య గ్రూపుల మద్దతుతో అధికారాన్ని పొందాలనే ఆశతో, ఐకె గుజ్రాల్ తదుపరి ప్రధాని అయ్యాడు. అతని ప్రభుత్వం కూడా కొన్ని నెలల్లో పడిపోయింది. జనతాదళ్ నేతృత్వంలోని సంకీర్ణం సాధారణ ఎన్నికలలో ఫిబ్రవరి 1998లో భారతీయ జనతా పార్టీకి అధికారాన్ని కోల్పోయింది.

ప్రధాన మంత్రుల జాబితా

నం.	ప్రధానమంత్రులు	సంవత్సరం	వ్యవధి	నియోజకవర్గం	చిత్రం
1	విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్	1989 – 1990	343 రోజులు	ఫతేపూర్
2	హెచ్‌డి దేవెగౌడ	1996 – 1997	324 రోజులు	కర్ణాటక - ( రాజ్యసభ ఎంపీ )
3	ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్	1997 – 1998	332 రోజులు	బీహార్ - ( రాజ్యసభ ఎంపీ )

ఎన్నికల రికార్డులు

ఎన్నికల పనితీరు

సంవత్సరం	సీట్లు గెలుచుకున్నారు		ఓట్లు
1989 భారత సాధారణ ఎన్నికలు	143	143	53,518,521	53,518,521
1991 భారత సాధారణ ఎన్నికలు	59	84	32,628,400	2,08,90,121
1996 భారత సాధారణ ఎన్నికలు	46	13	27,070,340	55,58,060
1998 భారత సాధారణ ఎన్నికలు	6	40	11,930,209	1,51,40,131
పార్టీ విచ్ఛిన్నమైంది

భారత ఉప రాష్ట్రపతి

• కృష్ణకాంత్