జలాంతర్గామి నుండి ప్రయోగించే బాలిస్టిక్ క్షిపణి

జలాంతర్గాముల నుండి ప్రయోగించడానికి వీలయ్యే బాలిస్టిక్ క్షిపణిని జలాంతర్గామి నుండి ప్రయోగించే బాలిస్టిక్ క్షిపణి అంటారు. ఈ క్షిపణుల ఆధునిక రూపాలు మిర్వ్ సామర్థ్యం, అణు సామర్థ్యమూ కలిగి ఉంటాయి. మిర్వ్ సామర్థ్యంతో ఒకే ఒక్క క్షిపణి ప్రయోగంతో అనేక లక్ష్యాలను ఏక కాలంలో ఛేదించగలిగే అవకాశం ఉంటుంది. జలాంతర్గామి నుండి ప్రయోగించే క్రూయిజ్ క్షిపణుల కంటే ఇవి విభిన్నంగా ఉంటాయి.

ఇవి ఖండాంతర బాలిస్టిక్ క్షిపణుల (5,500 కి.మీ. పైబడిన పరిధి) లాగానే పనిచేస్తాయి. చాలా సందర్భాల్లో ఈ రెండు రకాల క్షిపణులు కూడా ఒకే క్షిపణి కుటుంబానికి చెంది ఉంటాయి.

చరిత్ర

బాలిస్టిక్ క్షిపణి జలాంతర్గాములు అణుపాటవం గల దేశాలకు వ్యూహాత్మకంగా చాలా ముఖ్యమైనవి. ఇవి నిఘా ఉపగ్రహాల కంటబడకుండా ఉంటూ, తమ అణ్వాయుధాలను ప్రయోగించగలవు. శత్రుదేశాల అణుదాడిలో నేలపై ఉండే అణ్వాయుధాలన్నీ నాశనమైనా, ఈ తొలిదాడిని తప్పించుకుని, విధ్వంసకమైన ప్రతిదాడి చేసే సామర్థ్యాన్ని ఇవి కలిగి ఉంటాయి. దీంతో, ఏమాత్రం సందేహం వచ్చినా అణ్వాయుధాలను ప్రయోగించేందుకు సిద్ధంగా ఉండాల్సిన అవసరం, తత్కారణంగా ప్రమాదవశాత్తూ అణుయుద్ధం మొదలయ్యే అవకాశం తొలగి పోయింది. ఎంతో నిశ్శబ్దంగా ఉండే ఈ జలాంతర్గాములపై, ఎంతో కచ్చితత్వం గల క్షిపణులను మోహరించడం ద్వారా, శత్రుదేశ తీరానికి దగ్గరగా వెళ్ళి, తక్కువ ఎత్తు గల బాలిస్టిక్ పథంలో క్షిపణిని ప్రయోగించి, తొలిదాడి జరిగిన తరువాత అతి తక్కువ సమయంలో, అత్యంత కచ్చితత్వంతో ప్రతిదాడిని చెయ్యవచ్చు. అలాగే ఈ ప్రతిదాడి ద్వారా శత్రుదేశపు రాజకీయ, సైనిక నాయకత్వాన్ని పూర్తిగా నిర్మూలించగలిగే సామర్థ్యమూ వీటికి ఉంది.

రకాలు

ట్రైడెంట్ I C-4 SLBM ప్రయోగం, పునఃప్రవేశ వాహనాల దారులు

రష్యా, చైనాలకు చెందిన జ.ప్ర.బా.క్షి ఎడమ నుండి:R-29 వైసోటా (SS-N-8), R-29R (SS-N-18), R-39 (SS-N-20), R-29RM (SS-N-23), JL-1, JL-2

జలాంతర్గామి నుండి ప్రయోగించే బాలిస్టిక్ క్షిపణులు (గత, ఇప్పటి, అభివృద్ధిలో ఉన్న) ఇవి:

రకం	నాటో పిలిచే పేరు	కనిష్ట పరిధి (కి.మీ.)	గరిష్ఠ పరిధి (కి.మీ.)	దేశం	స్థితి
UGM-27 పోలారిస్ (A-1 నుండి A-3 దాకా)			4,600	అమెరికా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
UGM-73 పోసీడాన్ (C-3)			4,600	అమెరికా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
UGM-96 ట్రైడెంట్ I (C-4)			7,400	అమెరికా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
UGM-133 Trident II (D5LE)			12,000	అమెరికా	మోహరించారు
R-13	SS-N-4		600	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
R-21	SS-N-5		1,650	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
R-27	SS-N-6	2,400	3,000	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
RSM-40^[1] R-29 "వైసోటా"	SS-N-8 "Sawfly"	7,700	9,000	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
R-27K	SS-NX-13		3,600	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	Never మోహరించారు^[2]
RSM-45 R-31	SS-N-17 "Snipe"		4,500	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
RSM-50 R-29R "వైసోటా"	SS-N-18 "Stingray"		6,500	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
RSM-52 R-39 "Rif"	SS-N-20 "Sturgeon"		8,300	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
RSM-54 R-29RM "ష్టిల్"	SS-N-23 "Skiff"		8,300	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు (Under rebuild to R-29RMU "Sineva")^[3]
RSM-54 R-29RMU "సినేవా"	SS-N-23 "Skiff"		8,300	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరించారు
RSM-54 R-29RMU2 "లేనర్"		8,300	12,000	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరించారు
RSM-56 R-30 "బులావా"	SS-NX-32^[4]	8,000	8,300	సోవియట్ యూనియన్/రష్యా	మోహరించారు
UGM-27 Polaris (A-3) and Chevaline			4,600	United Kingdom	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
UGM-133 Trident II (D5)			12,000	United Kingdom	మోహరించారు
M1			3,000	ఫ్రాన్సు	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
M2			3,200	ఫ్రాన్సు	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
M20			3,000	ఫ్రాన్సు	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
M4			5,000	ఫ్రాన్సు	మోహరింపు నుండి తొలగించారు
M45			6,000	ఫ్రాన్సు	మోహరించారు
M51		8,000	10,000	ఫ్రాన్సు	మోహరించారు
JL-1^[5]			2,500	చైనా	మోహరింపు నుండి తొలగించారు (never fully మోహరించారు)
JL-2		7,400	8,000	చైనా	మోహరించారు
JL-3			11,000	చైనా	పరీక్షిస్తున్నారు ^[6]
K-15 సాగరిక		750	1,900	భారత్	మోహరించారు
K-4			3,500	భారత్	అరిహంత్ తరగతి జలాంతర్గామి నుండి పరీక్షించారు.^[7]
K-5			6,000	భారత్	అభివృద్ధి జరుగుతోంది^[8]^[9]
పుక్కుక్‌సాంగ్-1/KN-11		500	2,500	ఉత్తర కొరియా	అభివృద్ధి జరుగుతోంది^[10]