తుంగ్‌నాథ్
తుంగ్‌నాథ్ అనేది ప్రపంచంలోని ఎత్తైన శివాలయాలలో ఒకటి.[1] ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రం, రుద్రప్రయాగ్ జిల్లాలోని ఐదు పంచ కేదార్ దేవాలయాలలో ఇది ఎత్తైనది. ఇక్కడి పర్వతాలు మందాకిని, అలకనంద నదీ లోయలను ఏర్పరుస్తాయి. ఇది 3,690 మీ. (12,106 అ.) ఎత్తులోచంద్రశిలా శిఖరానికి కొంచెం దిగువన ఉంది.[2] మహాభారత ఇతిహాసంలోని పాండవుల నేపథ్యం ఇక్కడ ఉంది.[3]
| తుంగ్‌నాథ్ | |
|---|---|
 తుంగనాథ్‌లోని దేవాలయాల దృశ్యం | |
  ఉత్తరాఖండ్ దేవాలయ ప్రాంతం | |
| భౌగోళికం | |
| భౌగోళికాంశాలు | 30°29′22″N 79°12′55″E / 30.48944°N 79.21528°E |
| దేశం | భారతదేశం |
| రాష్ట్రం | ఉత్తరాఖండ్ |
| జిల్లా | రుద్రప్రయాగ |
| ఎత్తు | 3,680 మీ. (12,073 అ.) |
| సంస్కృతి | |
| దైవం | శివుడు |
| ముఖ్యమైన పర్వాలు | మహాశివరాత్రి |
| వాస్తుశైలి | |
| నిర్మాణ శైలులు | ఉత్తర-భారత హిమాలయ వాస్తుశిల్పం |
| చరిత్ర, నిర్వహణ | |
| సృష్టికర్త | పాండవులు (చరిత్ర ఆధారంగా) |
| వెబ్‌సైట్ | https://uttarakhandtourism.gov.in/destination/chopta |
హిందూ పురాణాల ప్రకారం శివపార్వతులు ఇద్దరూ హిమాలయాలలో నివసిస్తారు. శివుడికి కైలాస పర్వతం ఉంది. పార్వతిని శైలపుత్రి (పర్వత కుమార్తె) అని కూడా పిలుస్తారు.[3] గర్వాల్ ప్రాంతంలో శివుడు, పంచకేదార్ దేవాలయాల సృష్టికి సంబంధించి అనేక కథలు ప్రాచూర్యంలో ఉన్నాయి. గర్వాల్ ప్రాంతం శివుడు, పంచ కేదార్ దేవాలయాల సృష్టి గురించి అనేక జానపద ఇతిహాసాలు ప్రాచూర్యంలో ఉన్నాయి.
కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో పాండవులు తమ దాయాదులను - కౌరవులను ఓడించి చంపిన తరువాత సోదరహత్య, బ్రాహ్మణహత్య చేసిన పాపాలకు ప్రాయశ్చిత్తం చేసుకోవడంకోసం వారు తమ రాజ్యాధికారాన్ని తమ బంధువులకు అప్పగించి, శివుడిని ఆశీర్వాదం కోసం బయలుదేరారు. మొదట వారణాసి (కాశీ)కి వెళ్ళి కాశీ విశ్వనాథునిని వేడుకున్నారు. కానీ కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో నిజాయితీ లేని కారణంగా శివుడు, పాండవుల ప్రార్థనలను పట్టించుకోలేదు. శివుడు నంది రూపాన్ని ధరించి, గర్వాల్ ప్రాంతంలో దాక్కున్నాడు.
వారణాసిలో శివుడు కనిపించకపోవడంతో పాండవులు గర్వాల్ హిమాలయాలకు వెళ్ళారు. అక్కడ భీముడు రెండు పర్వతాల వద్ద నిలబడి శివుని కోసం వెతకగా, గుప్తకాశి సమీపంలో ఒక ఎద్దు మేస్తున్నట్లు కనిపించింది. భీముడు వెంటనే గుర్తించి, ఎద్దును దాని తోక, వెనుక కాళ్ళను పట్టుకున్నాడు. కానీ ఎద్దురూపంలో ఉన్న శివుడు భూమిలోకి అదృశ్యమయ్యాడు. కేదార్‌నాథ్‌లో మూపురం పెరగడం, తుంగనాథ్‌లో చేతులు కనిపించడం, రుద్రనాథ్‌లో ముఖం, నాభి, మధ్యమహేశ్వర్‌లో పొత్తికడుపు, కల్పేశ్వర్ లో వెంట్రుకలు కనిపిస్తాయి. ఐదు వేర్వేరు రూపాల్లో తిరిగి కనిపించడంతో పాండవులు సంతోషించారు. శివుడిని పూజించడం కోసం ఐదు ప్రదేశాలలో దేవాలయాలను నిర్మించారు. ఆ విధంగా పాండవులు తమ పాపాల నుండి విముక్తులయ్యారు.[4]
ఎద్దు ఐదు భాగాలుగా విడిపోయి హిమాలయాలలోని గర్వాల్ ప్రాంతంలోని కేదార్ ఖండ్‌లోని ఐదు ప్రదేశాలలో కనిపించింది.[5] పంచ కేదార్ దేవాలయాలను నిర్మించిన తరువాత, పాండవులు మోక్షం కోసం కేదార్‌నాథ్‌లో ధ్యానంచేసి, యజ్ఞంచేసి, ఆపై మహాపంత్ (స్వర్గరోహిణి) అనే స్వర్గ మార్గం ద్వారా స్వర్గం లేదా మోక్షాన్ని పొందారు. పంచ కేదార్ దేవాలయాలు ఉత్తర-భారత హిమాలయ దేవాలయ నిర్మాణంలో కేదార్‌నాథ్, తుంగనాథ్, మధ్యమహేశ్వర్ దేవాలయాలు ఒకే విధంగా కనిపిస్తాయి.
పంచ కేదార్ దేవాలయాల వద్ద శివ దర్శన తీర్థయాత్రను పూర్తిచేసిన తర్వాత, బద్రీనాథ్ దేవాలయంలో విష్ణువును సందర్శించడం ఒక అలిఖిత మతపరమైన ఆచారం.[6]
పూజ
మార్చుఈ దేవాలయంలో పూజారి మక్కుమత్ గ్రామానికి చెందిన స్థానిక బ్రాహ్మణుడు, ఇతర కేదార్ దేవాలయాల మాదిరిగా కాకుండా దక్షిణ భారతదేశం నుండి పూజారులు ఉన్నారు. ఇక్కడి సంప్రదాయం ఎనిమిదవ శతాబ్దానికి చెందిన హిందూ దార్శనికుడు శంకరాచార్యచే స్థాపించబడింది. మక్కుమత్ గ్రామానికి చెందిన మైథాని బ్రాహ్మణులు ఈ దేవాలయంలో పూజారులుగా వ్యవహరిస్తారని కూడా చెబుతారు. చలికాలంలో ఈ దేవాలయం మూసివేయబడుతుంది. ఆలయ పూజారులు దేవతకు సంబంధించిన ప్రతీకాత్మక చిత్రం ఇక్కడి నుండి 29 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న మక్కుమత్ గ్రామంలోని మార్కండేశ్వర్ దేవాలయానికి తరలిస్తారు.[7][8][9]
భౌగోళికం
మార్చుమందాకిని నది జలాలను అలకనంద నది నుండి విడిపోయే ప్రాంతంలో శిఖరం పైభాగంలో ఉంది. ఇక్కడ గర్హ్వాల్ విశ్వవిద్యాలయం ఎత్తైన బొటానికల్ స్టేషన్ ఉంది. దేవాలయ శిఖరానికి సమీపంలో కేదార్‌నాథ్ కొండల శ్రేణికి ఎదురుగా దుగలిబిట్ట వద్ద అటవీ విశ్రాంతి గృహం ఉంది. కేదార్‌నాథ్ వన్యప్రాణుల అభయారణ్యం, కేదార్‌నాథ్ కస్తూరి జింక అభయారణ్యం అని కూడా పిలుస్తారు. అంతరించిపోతున్న కస్తూరి జింకలను సంరక్షించడానికి 1972లో ఈ అభయారణ్యం ఏర్పాటుచేయబడింది. చోప్టా సమీపంలోని ఖరక్‌లో కస్తూరి జింకల పెంపకం కేంద్రం కూడా ఉంది.[10][11][12][13]
వాతావరణం
మార్చుఈ ప్రాంతంలో వాతావరణం సాధారణంగా ఏడాది పొడవునా చల్లగా ఉంటుంది. వేసవి కాలం ఆహ్లాదకరంగా ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతంలో సగటు ఉష్ణోగ్రత పగటిపూట 16 డిగ్రీల సెల్సియస్‌గా, చలికాలం మరింత చల్లగా ఉంటుంది. ఏప్రిల్ నుండి సెప్టెంబరు వరకు దేవాలయాన్ని సందర్శించడానికి ఉత్తమ సమయం. శీతాకాలంలో భారీ మంచువర్షం కారణంగా ఈ దేవాలయం దాదాపు 6 నెలలపాటు మూసివేయబడుతుంది.[14]
రావణ శిల
మార్చుఈ దేవాలయపై రావణ శిల ఉంది.[15] చంద్ర శిల అని పిలువబడే ఒక చిన్న గుడి కూడా ఉంది. ఈ రావణ శిల రామాయణానికి సంబంధించిన చారిత్రక ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. రావణుడిని చంపిన తరువాత రాముడు అపరాధభావంతో శివుని కోసం తపస్సు చేసి, రావణుడిని చంపిన అపరాధం నుండి తనను విడిపించమని శివుడిని అభ్యర్థించాడు. తపస్సు సమయంలోనేతమిళనాడు రాష్ట్రం, రామేశ్వరంలో రామనాథస్వామి దేవాలయాన్ని నిర్మించాడు. 12 జ్యోతిర్లింగాలలో రామేశ్వరంలోని దేవాలయం ఒకటి.
ఇవికూడా చూడండి
మార్చుమూలాలు
మార్చు- ↑ Ayandrali Dutta (2018-02-05). "Tungnath: The Highest Shiva Temple". Magazine | RoundGlass. Archived from the original on 10 November 2019. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ "HT".
- ↑ 3.0 3.1 "Chopta, Tungnath and Chandrashila". euttaranchal. Archived from the original on 2013-07-01. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ "Panch Kedar Yatra". Archived from the original on 24 May 2011. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ "Panch Kedar Yatra". Archived from the original on 24 May 2011. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ "Panch Kedar". Archived from the original on 31 August 2009. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ "Pancha Kedar". Archived from the original on 31 August 2009. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ "Panch Kedar Yatra". Archived from the original on 24 May 2011. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ Jha (1998). India and Nepal. M.D. Publications Pvt. Ltd. ISBN 9788175330818.
- ↑ Roma Bradnock (2000). Indian Himalaya handbook. Footprint Travel Guides. pp. 114–115. ISBN 9781900949798.
- ↑ Vishwambhar Prasad Sati (2004). Uttaranchal: Dilemma Of Plenties And Scarcities. Mittal Publications. pp. 202–204. ISBN 9788170998983. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ "Panch Kedar-Tungnath". Archived from the original on 2013-05-10. Retrieved 2022-11-06.
- ↑ Bill Aitken (2003). Footloose in the Himalaya. Orient Blackswan. pp. 134–137. ISBN 9788178240527.
- ↑ "Tungnath | Uttarakhand Tourism Development Board". uttarakhandtourism.gov.in (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2022-11-06.
- ↑ Ravana shila