అనంతపురం జిల్లా: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
Arjunaraoc (చర్చ | రచనలు) చి osm పటము చేర్చు |
యర్రా రామారావు (చర్చ | రచనలు) చి వికీజీడియా శైలి ప్రకారం సవరణలు ట్యాగులు: విశేషణాలున్న పాఠ్యం విజువల్ ఎడిట్: మార్చారు |
||
పంక్తి 79:
| footnotes =
}}
{{వేదిక|రాయలసీమ|Rayalaseema.png}}
ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని జిల్లాల్లో విస్తీర్ణంలో అతి పెద్దది, అనంతపురం జిల్లా. అనంతపురం జిల్లా [[1882]]లో [[బళ్లారి జిల్లా]] నుండి విడదీసి ఏర్పాటు చేసారు. ఈ ప్రాంతంలోని వ్యవసాయం ప్రధానంగా వర్షాధారితము. ఇక్కడ పండించే ముఖ్య పంటలు [[వేరుశనగ]], [[వరి]], [[పత్తి]], [[జొన్న]], [[మిర్చి]], [[నువ్వులు]] మరియు [[చెరుకు]]. [[పట్టు]], సున్నపురాయి, [[ఇనుము]], మరియు వజ్రాల త్రవ్వకము ముఖ్యమైన పరిశ్రమలు
==జిల్లాను సూచించే మ్యాపు==
{{Infobox mapframe|zoom=8|frame-width=540|frame-height=400}}
== జిల్లా పేరు వెనుక చరిత్ర ==
అనంతపురం చరిత్ర [[విజయనగర సామ్రాజ్యం]] ఆరంభంతో మొదలైంది. ఈ నగరానికి కర్ణాటకకు చెందిన వడియార్ వంశమునకు చెందిన అనంతరసు అనే రాజు పేరు మీద అనంతపురము అనే పేరు వచ్చింది. అంతకు ఎంతో కాలము ముందు విజయనగర సామ్రాజ్య సంస్థాపకులైన హరిహరరాయలు బుక్కరాయల లోని బుక్కరాయల పేరు మీదుగా ఇక్కడ ఒక చెరువు త్రవ్వించిన కారణముగా బుక్కరాయసముద్రము అను పట్టణము ఏర్పడినది.
== జిల్లా చరిత్ర ==
Line 99 ⟶ 102:
</ref>
== భౌగోళిక
అనంతపురం జిల్లాకు ఉత్తరాన [[కర్నూలు]] జిల్లా, తూర్పున [[వైఎస్ఆర్ జిల్లా]],[[కడప]], ఆగ్నేయమున [[చిత్తూరు]] జిల్లా, పశ్చిమాన మరియు నైఋతిన [[కర్ణాటక]] రాష్ట్రము సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. జిల్లాకు ఉత్తరాన మరియు మధ్యభాగములో పెద్ద పెద్ద నాపరాళ్ళ మయమైన ఎత్తైన మెలికలు తిరిగిన పీఠభూమి లేదా చిన్న పర్వతశ్రేణులతో నిండిఉన్నది. దక్షిణ భాగము ఎత్తైన కొండలమయమై ఇక్కడ పీఠభూమి సముద్రమట్టమునకు 2600 అడుగుల ఎత్తుకు చేరుకొనును. [[పెన్నా]], [[చిత్రావతి]], [[వేదవతి]], [[పాపాఘ్ని]], [[స్వర్ణముఖి]] మరియు తడకలేరు మొదలైన ఆరు నదులు జిల్లా గుండా ప్రవహిస్తున్నాయి. జిల్లాలో సంవత్సరానికి 381 మిల్లీమీటర్ల సగటు వర్షపాతము కురుస్తుంది. [[రాజస్థాన్]] లోని [[జైసల్మేర్ జిల్లా|జైసల్మేరు]] తరువాత దేశంలో అత్యల్ప వర్షపాతం కలిగిన జిల్లా ఇది.
== పరిశ్రమలు ==
# [[యాడికి]] గత దశాబ్దకాలంగా [[ధర్మవరం]] తరువాత అతిపెద్ద పట్టు
# జిల్లాలో గాలులు చాలా వేగంగా వీస్తూ ఉంటాయి. ముఖ్యంగా మే-సెప్టెంబరు కాలంలో గాలుల తీవ్రత చాలా ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఈ కాలాన్ని స్థానికంగా ''గాలికాలం'' అని అంటారు. అందుచేత పవన విద్యుత్తు కేంద్రాలు జిల్లాలో విస్తృతంగా ఏర్పాటయ్యాయి. రాష్ట్రంలోని మొత్తం స్థాపక శక్తిలో 75 శాతం ఒక్క అనంతపురం జిల్లాలోనే ఉంది. [[రామగిరి]], [[సింగనమల]], [[వజ్రకరూర్]] జిల్లాలోని కొన్ని ప్రముఖ పవనవిద్యుత్కేంద్రాలు.
# పారిశ్రామికపరముగా [[తాడిపత్రి]] పట్టణంలో గ్రానైటును శుద్ధి చేయు పరిశ్రమ, సిమెంటు పరిశ్రమ, ఉక్కు
# జిల్లాలోని [[వజ్రకరూర్]] వజ్రాల వెలికితీతకు ప్రసిద్ధి.
# సప్తగిరి కేంఫర్ (దక్షిణ భారతదేశంలోని అతి పెద్ద కర్పూరపు ఫ్యాక్టరీ )
Line 118 ⟶ 121:
# రేణుక ఫర్టిలైజర్స్
# అమరన్ బ్యాటరీస్
# గాయత్రి మిల్క్ డైరీ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్
#
# కియా మోటార్స్ అనుబంధ సంస్ధలు
== డివిజన్లు లేదా మండలాలు,
[[దస్త్రం:anatapur district.jpg|300PX|right|అనంతపురం జిల్లా మండలాలు]]▼
[[అనంతపురం]],[[పెనుకొండ]], [[ధర్మవరం]],కదిరి, కళ్యాణదుర్గం
భౌగోళికంగా అనంతపురం జిల్లాను 63 రెవిన్యూ మండలాలుగా విభజించారు<ref name=ptRaj>పంచాయత్ రాజ్ మంత్రిత్వ శాఖ వెబ్సైటులో [http://panchayat.gov.in/adminreps/viewpansumR.asp?selstate=0212000000&ptype=B&button1=Submit అనంతపురం జిల్లా తాలూకాల వివరాలు]. జూలై 7, 2007న సేకరించారు.</ref>.
{{Div col|colwidth=15em|rules=yes|gap=2em}}
▲[[దస్త్రం:anatapur district.jpg|అనంతపురం జిల్లా మండలాలు]]
* 1.[[డీ.హిర్చల్]]
* 2.[[బొమ్మనహల్]]
Line 147 ⟶ 145:
* 14.[[కుడేరు]]
* 15.[[ఉరవకొండ మండలం]]
* 16.[[బెలుగుప్ప]]
* 17.[[కనేకల్]]
* 18.[[రాయదుర్గం]]
Line 167 ⟶ 162:
* 31.[[బత్తలపల్లె]]
* 32.[[రాప్తాడు]]
* 33.[[కనగానపల్లె]]
* 34.[[కంబదూరు]]
Line 185 ⟶ 178:
* 47.[[నల్లమడ]]
* 48.[[గోరంట్ల]]
* 49.[[పుట్టపర్తి]]
* 50.[[బుక్కపట్నం]]
Line 202 ⟶ 193:
* 62.[[అగలి]]
* 63.[[రొల్ల]]
{{Div end}}
== రవాణా వ్యవస్థ ==
జాతీయ రహదారులు
== జనాభా వివరాలు ==
Line 213 ⟶ 201:
* అనంతపురము జిల్లాలో మొత్తము 1005 గ్రామములు ఉన్నాయి.<ref name=pRaj1>పంచాయత్ రాజ్ మంత్రిత్వ శాఖ అధికారిక వెబ్సైటులో [http://panchayat.gov.in/adminreps/viewpansumR.asp?selstate=02&ptype=D&button1=Submit ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జిల్లాల వివరాలు]</ref>
అనంతపురం జిల్లా ప్రస్తుతం [[కరువు]] జిల్లాగా ప్రసిద్ధి చెందినప్పటికీ రాయల వారి కాలములో సకల సంపదలతో విరాజిల్లినది.
;1981 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అనంతపురం జిల్లా జనాభా: 25,47,721, స్త్రీ,పురుషుల నిష్పత్తి: 936:1000, అక్షరాస్యత, 27.08 శాతం.▼
===2011 నాటి జనాభా వివరాలు===▼
▲;<nowiki>1981 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అనంతపురం జిల్లా జనాభా
అనంతపురం జిల్లాలో 866 గ్రామాలు ఉన్నాయి. తెలుగు ఈ ప్రాంతంలో విస్తృతంగా మాట్లాడతారు. 56,69% అక్షరాస్యత రేటు. ఉర్దూ, కన్నడ భాషలు ఈ జిల్లాలో 3 విస్తృతంగా మాట్లాడే భాషలు. ప్రధాన మతపరమైన సముదాయాలలో హిందువులు 32,25,156, ముస్లింలు 3,89,201, క్రైస్తవులు 20.770.▼
▲===2011 నాటి జనాభా వివరాలు===
▲2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అనంతపురం జిల్లా జనాభా 4.083.315 .అనంతపురం జిల్లాలో 866 గ్రామాలు ఉన్నాయి. తెలుగు ఈ ప్రాంతంలో విస్తృతంగా మాట్లాడతారు. 56,69% అక్షరాస్యత రేటు. ఉర్దూ, కన్నడ భాషలు ఈ జిల్లాలో 3 విస్తృతంగా మాట్లాడే భాషలు. ప్రధాన మతపరమైన సముదాయాలలో హిందువులు 32,25,156, ముస్లింలు 3,89,201, క్రైస్తవులు 20.770.భారత జనగణన శాఖ వారు 2011 లో ఈ జిల్లాకు ఇచ్చిన కోడ్ 553.
==నైసర్గిక
అనంతపురం జిల్లా,
== ఆహారపు అలవాటు ==
*రాగి సంకటి,
== విద్యాసంస్థలు ==
అనంతపురం లోని [[దత్తమండల కళాశాల|గవర్న్మెంట్ ఆర్ట్స్ కాలేజిని]] 1916లో స్థాపించారు.
{|border=0 cellpadding=2 cellspacing=2
| bgcolor=#DDEEAF|సంఖ్య
Line 255 ⟶ 241:
|4
|కళాశాలలు
|ప్రభుత్వ
|6
|- bgcolor=#DDEECE
Line 270 ⟶ 256:
|- bgcolor=#DDEECE
|7
|మెడికల్
|ప్రభుత్వ మెడికల్ కాలేజ్
|1
Line 281 ⟶ 267:
|- bgcolor=#DDEECE
|9
|ఇంజనీరింగ్
|ఇంజనీరింగ్
|4
Line 299 ⟶ 285:
|12
| ఇన్స్టిట్యూట్స్
| ఎజ్యుకేషనల్, టెక్నో
|10
|- bgcolor=#DDEECE
Line 318 ⟶ 304:
#[[పెద్దవడుగూరు]] మండలంలో [[కోటకొండ]] ఇక్కడి ప్రసిద్ధ పుణ్యక్షేత్రాలలో ఒకటిగా పేరొందినది.
#[[గుత్తి]] పట్టణంలో పురాతన కట్టడాల్లో ఒకటైన కోట ప్రసిద్ధిగాంచింది. ఈ కోటలో సుమారు 101 దిగుడు బావులు ఉన్నాయి. తరచు పలువురు సందర్శకులు ఈ ప్రసిద్ధ కోటను సందర్శిస్తుంటారు.
#[[ఉరవకొండ]] పెన్న అహోబిళంలో శ్రీ లక్ష్మీ నరసింహ స్వామి వారి
# హెమావతి గుడి 8- 10 దశాబ్దమ్ లో కట్టారు. ఇది చాలా పెద్ద గుడి
# స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన రోజులలో నిర్మించిన గడియారగోపురం నగరం మధ్యలో ఉండి ఆనాటి జ్ఞాపకాలను గుర్తు చేస్తూ ఉంటుంది.
Line 332 ⟶ 318:
# పెన్న అహోబిలంలో ఉన్న లక్ష్మీనారాయణాలయం. ఇది అనంతపురానికి 35 కిలోమీటర్లదూరంలో ఉంది.
#[[కదిరి]]లో ఉన్న శ్రీలక్ష్మీనారాయణాలయం ఈ ఆలయంలోని విగ్రహం స్వేదజలాలను స్రవిస్తూ ఉండడం ఒక ఆధ్యాత్మిక అద్భుతం.
#[[కదిరి]]
# అనంతపురంలో కొండశిఖరం మీద ఆలయం ఉన్న ఒకేఒక కొండ దేవరకొండ.
# జాతీయరహదారి 7లో నగరశివార్లలో ఉన్న [[ఇస్కాన్]] ఆలయం.
# అనంతపురానికి 20 కిలోమీటర్ల దూరంలో కుడేరులో ఉన్న
# అనంతపురానికి 20కిలోమీటర్లదూరంలో పంపనూరులో ఉన్న సుభ్రహ్మణ్యస్వామి ఆలయం.
# అనంతపురానికి 10కిలోమీటర్ల దూరంలో కందుకారు గ్రామంలో త్రవ్వకాలలో బయట పడిన పురాతనమైన శ్రీ శివాలయం.
Line 343 ⟶ 329:
# అనంతపురం జిల్లా చిల్లావారి పల్లిలో ఉన్న కటకోటేశ్వరాలయం.
#అనంతపురం జిల్లా బుదగవి పల్లెలో పురనకాల సూర్యదేవాలయము కలదు
#[[ఉరవకొండ]] సమీపంలో జారుట్ల రామపురంలో ఉన్న శ్రీ రామలింగేశ్వరాలయం. ఈ ఆలయం అనంతపురం నుండి 65 కిలోమీటర్లు ఉరవకొండ నుండి 15 కిలోమీటర్ల దూరంలో అలాగే పెన్న అహోబిలం నుండి 15 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఊరికి దూరంగా ఉండే ఈ ఆలయంలో శివలింగం నుండి సదా ఉత్తర దక్షిణాలుగా నీరు ప్రవహిస్తూఉండం ఒక ఆధ్యాత్మిక అద్భుతం. అందుకనే ఈ ఆలయానిని దక్షిణ కాశిగా పిలువబడుతుంది. ఈ ఆలయానికి ఒక పక్క పెద్ద కొండ మరియు పెద్ద అడవి (500 ఎకరాలు పైగా విస్తరించి ఉంది) వెనుక పక్క పెన్నా నది ప్రహిస్తుంటుంది. అలాగే ఎమ్ పి ఆర్ ఆనకట్ట కూడా ఉంది.
#[[గుంతకల్]] మండలంలోని కలశాపురం (కసాపురం) గ్రామంలో శ్రీ మధ్వాచార్య ప్రతిష్ఠిత వీరాంజనేయ స్వామి దేవస్థానం ఉంది.
# పాతనగరంలో ఉన్న అనంతసాగర్ తీరాన ముసలమ్మ కట్ట నుండి ప్రబలంగా చెరువుకట్ట అని పిలువబడుతున్న గణేశ్ పార్క్ వద్ద ఉన్న వరుస ఆలయాలు.
Line 352 ⟶ 338:
#[[డీ.హిరేహల్]] మండలంలోని [[మురడి]] గ్రామంలోని శ్రీ ఆంజనేయస్వామి దేవాలయం ప్రసిద్ధి గాంచింది.
# శ్రీ కమల మల్లేశ్వర దేవాలయం, కంబదూరు
<gallery>▼
Image:Anantapur Clock tower at night.jpg| రాత్రి వేళలో క్లాక్ టవర్ ▼
Image:Ananthapur_ClockTower.jpg| క్లాక్ టవర్ ▼
Image:Ananthapur_ISKCON.jpg| ఇస్కాన్ ఆలయం ▼
<br /><gallery widths="220" heights="200" caption="ఫొటో గ్యాలరీ">
▲</gallery>
== క్రీడలు ==
అనంతపురం జిల్లాలో క్రీడలకు అధికమైన వసతులు ఉన్నాయి. 1963-1964 లో ఇరానీ కప్పుకు ఆతిధ్యం ఇచ్చి క్రీడలను నిర్వహించింది. సంజీవరెడ్డి స్టేడియంలో జరిగిన '''రంజీ ట్రోఫీలో''' విజేతలైన ముంబాయి జట్టుకు ఎదురుగా ఆడిన రెస్టాఫ్ ఇండియా అతి తక్కువ స్కోరు 83 మాత్రమే చేసింది. అలాగే పలు బాస్కెట్
ది అనంతపుర్ స్పోర్ట్స్ విలేజ్ (ఎ ఎస్ వి) జాతీయ రహదారి 7 పక్కగా ఉంది. ఇక్కడ ప్రధాన క్రీడా లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి కావలసిన సదుపాయాలు ఉన్నాయి. 40 ఎకరాలలో ఏర్పాటు చేసిన అనంతపురం క్రికెట్ గ్రౌండ్ అనంతపురంలో ఉంది.
Line 366 ⟶ 351:
== జిల్లా ప్రముఖులు ==
* పూర్వ [[భారత్|భారత]] [[రాష్ట్రపతి]],
*
* పూర్వ
* ప్రముఖ తెలుగు సినీ దర్శకుడు [[కె. వి. రెడ్డి]] జిల్లాలోని [[తాడిపత్రి]] పట్టణంలో జన్మించాడు.
*ప్రముఖ పారిశ్రామికవేత్త ఎన్.అరుణ్ రాజు s/o ఎన్.లక్ష్మినారాయణ అనంతపురం పట్టణంలో జన్మించాడు.
* మైక్రోసాఫ్ట్ కంపెనీ
== అనంతపురం జిల్లా ముఖ చిత్రం ==
జిల్లా విస్తీర్ణం: 18,231 చదరపు కిలో మీటర్లు: శాసనసభ నియోజిక వర్గాలు: 14, లోక్ సభ నియోజిక వర్గాలు: 2,
== వాతావరణం ==
అనంతపురం సంవత్సరమంతా వేడి, పొడి వాతావరణం కలిగి ఉంటుంది. ఫిబ్రవరి చివరలో మొదలైయ్యే వేసవి, మే మాసానికి తీవ్రస్థాయికి చేరుకుంటుంది. సరాసరి ఉష్ణోగ్రత 37° సెల్సియస్ ఉంటుంది. అనంతపురంలో కేరళ నుండి వీచే నైరుతీ ఋతుపవనాల ద్వారా ముందుగానే వర్షాలు మొదలౌతాయి. సెప్టెంబరులో ఆరంభం అయ్యే వర్షాలు నవంబరు ఆరంభం వరకు ఉంటాయి. సరాసరి వర్షపాతం 250 మిల్లీ మీటర్లు ఉంటుంది. నవంబరు చివరిలో ఆరంభం అయ్యే శీతాకాలం ఫిబ్రవరి ఆరంభం వరకు కొనసాగుతుంది. శీతాకాల సరాసరి ఉష్ణోగ్రత 22-23°సెల్సియస్ ఉంటుంది. అనంతపురం సందర్శించడానికి ఇది అనువైన కాలం. సంవత్సర సరాసరి వర్షపాతం 560 మి.మీ.
== స్వచ్ఛంద సేవా సంస్థలు ==
ఒకప్పుడు పాడి పంటలతో కళకళ లాడిన అనంతపురం ఇప్పుడు నిత్యం [[కరువు]] కాటకాలతో సతమతమౌతోంది. జిల్లాలో అధిక విస్తీర్ణం సాగు వర్షాధారం. ఇక్కడ [[వేరుసెనగ]] సాగు చేస్తారు.ఏళ్ళు గడచినా ఇక్కడ ప్రజల జీవన విధానంలో పెద్దగా మార్పు లేదు. ప్రజలలో చైతన్యం తీసుకు వచ్చేందుకు
== మూలాలు ==
<references
== బయటి లింకులు ==
{{Commons category|Anantapur district|అనంతపురం జిల్లా}}
|