తాజ్ మహల్: కూర్పుల మధ్య తేడాలు
Content deleted Content added
Arjunaraocbot (చర్చ | రచనలు) చి Remove categories to move them to talk page later |
8 మూలము(ల)ను భద్రపరచటానికి ప్రయత్నించగా, 0 పనిచేయనివిగా గుర్తించాను.) #IABot (v2.0) (Arjunaraoc - 5007 |
||
పంక్తి 61:
తాజ్ మహల్ (ఇంకా "తాజ్") |మొఘల్ భవన నిర్మాణ శాస్త్రానికి ఒక గొప్ప ఉదాహరణగా గుర్తించబడింది, ఇది పర్షియా, భారతీయ మరియు ఇస్లాం భవన నిర్మాణ అంశాల శైలితో నిర్మించబడింది.<ref>{{Citation|title=Review of Mughal Architecture: Its outline and its history|journal=[[The Journal of Asian Studies]]|first=Parween|last=Hasan|volume=53|number=4|date=November 1994|pp=1301}}</ref><ref>లెస్లీ A. డ్యుటెంపుల్, "ది తాజ్ మహల్", లెర్నర్ పబ్లిషింగ్ గ్రూప్ (మార్చ్ 2003). pg 26: "ది తాజ్ మహల్, ఎ స్పెక్టాక్యులర్ ఎగ్జాంల్ అఫ్ మొఘుల్ నిర్మాణశాస్త్రం, బ్లెండ్స్ ఇస్లామిక్, హిందూ అండ్ పర్షియన్ స్టైల్స్"</ref> 1983వ సంవత్సరంలో తాజ్ మహల్ను [[ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం|యునెస్కో]] ప్రపంచ పూర్వ సంస్కృతి ప్రదేశంగా మార్చినదీ మరియు "భారత దేశంలో ఉన్న ముస్లిం కళ యొక్క ఆభరణంగా ఉదాహరించింది అంతేగాక విశ్వవ్యాప్తంగా మెచ్చుకొనబడిన వాటిలో ఒక దివ్యమైన ప్రపంచ పూర్వ సంస్కృతిగా అభివర్ణించింది."
తెల్లటి పాల రాయితో చేసిన సమాధి గోపురం దీనిలో ఉన్న బాగా ప్రాచుర్యం పొందిన భాగం, నిజానికి తాజ్ మహల్ ఒక మిశ్రమ సమన్వయ నిర్మాణం. ఈ కట్టడం యొక్క నిర్మాణం 1632వ సంవత్సరంలో మొదలై 1653లో పూర్తయింది మరియు వేల మంది శిల్పులు, చేతి పని నిపుణులు ఈ నిర్మాణం కోసం పనిచేశారు.<ref>టిల్లిట్సన్, జి.హెచ్.ఆర్ (1990). ఆర్కిటెక్చరల్ గైడ్ టు ముఘల్ ఇండియా, క్రానికాల్ బుక్స్.</ref> తాజ్ మహల్ నిర్మాణం అబ్దుల్-కరీం మాముర్ ఖాన్, మక్రమత్ ఖాన్ మరియు ఉస్తాద్ అహ్మద్ లాహూరి మొదలైన నిర్మాణ శిల్పుల మండలి యొక్క సార్వభౌమ్య పర్యవేక్షణలో జరిగింది.<ref>[http://www.agrahub.com/taj-mahal-agra/history-of-the-tajmahal.html హిస్టరీ అఫ్ ది తాజ్ మహల్ ఆగ్రా] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110723232020/http://www.agrahub.com/taj-mahal-agra/history-of-the-tajmahal.html |date=2011-07-23 }}, రిట్రీవీడ్ ఆన్: 20 జనవరి 2009.</ref><ref name="IAAO">{{cite web|url=http://www.islamicart.com/library/empires/india/taj_mahal.html|title=The Taj mahal|last=Anon|work=Islamic architecture|publisher=
== మూలం మరియు ప్రేరణ ==
పంక్తి 69:
1631వ సంవత్సరంలో షాజహాన్ చక్రవర్తిగా ఉన్న కాలంలో [[మొఘల్ సామ్రాజ్యం]] గొప్ప సంపదతో ఉండేది, ఆ సమయంలో షాజహాన్ మూడవ భార్య అయిన ముంతాజ్ మహల్ వారి పధ్నాలుగో సంతానం గౌహరా బేగానికి జన్మనిస్తూ మరణించడంతో షాజహాన్ విచారంతో నిండి పోయాడు.
<ref>http://www.pbs.org/treasuresoftheworld/a_nav/taj_nav/main_tajfrm.html</ref> చివరి దశలో ఉన్న ముంతాజ్ మహల్ షాజహాన్‌ను ప్రపంచంలో ఎవరూ ఇంతవరకు చూడని అత్యంత సుందరమైన సమాధిని తనకోసం నిర్మించమని కోరింది.
షాజహాన్ తన భార్య కోరిక సమ్మతించి ఆమె మరణించిన ఒక సంవత్సరం తరువాత 1632వ సంవత్సరంలో తాజ్ మహల్ నిర్మాణాన్ని ప్రారంభించాడు.<ref name="TajMahalHistory">{{cite web|url=http://www.ourworldwonders.com/TajMahal/History.htm|title=Taj Mahal History|website=|access-date=2009-12-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20120304195456/http://www.ourworldwonders.com/TajMahal/History.htm|archive-date=2012-03-04|url-status=dead}}</ref> షాజహాన్ విచారాన్ని చెప్పే ప్రేమ కథే తాజ్ మహల్‌కు ఒక ప్రేరణ అని సంప్రదాయంగా చరిత్ర చెబుతుంది.<ref>ముహమ్మద్ అబ్దుల్లా చాగ్థాయ్ ''లే తాడ్జ్ మహల్ D'ఆగ్రా (హిందీ). '' ''Histoire et description'' (బ్రస్సెల్స్) 1938 p. 46.</ref><ref>'అబ్ద్ అల్-హమీద్ లహవరి''బాద్షా నమా'' Ed. ములవిస్ కబీర్ అల్-దిన్ అహ్మద్ అండ్ 'అబ్ద్ అల్-రహీం u-nder ది సూపర్ ఇన్టెన్డన్స్ అఫ్ మేజర్ W.N. లీస్. Vol. I కలకత్తా 1867 pp384-9 ; ముహమ్మద్ సలీహ్ కాంబో ''అమల్ -ఐ -సల్\లిహ్ ఆర్ షా జహాన్ నమా'' Ed. గులాం యజ్దని Vol.I (కలకత్తా) 1923 p. 275.</ref> ప్రధాన సమాధి 1648వ సంవత్సరంలో పూర్తయింది, చుట్టు ప్రక్కల భవనాలు మరియు [[ఉద్యానవనం]] ఐదు సంవత్సరాలకు పూర్తి అయ్యాయి. చక్రవర్తి షాజహాన్ స్వయంగా తాజ్‌ను ఈ క్రింది మాటలలో వర్ణించాడు:<ref>{{cite book
| last = Mahajan
| first = Vidya Dhar
పంక్తి 212:
| month = March | year = 1979
| accessdate = 2007-07-09}}
</ref> మిగతా అన్నీ ప్రాంతాలు చెట్లతో నిండిన భూభాగాలు మరియు జలధారలతో ఉన్నాయి.<ref>http://www.taj-mahal-travel-tours.com/garden-of-taj-mahal.html {{Webarchive|url=https://archive.is/20120524210735/http://www.taj-mahal-travel-tours.com/garden-of-taj-mahal.html |date=2012-05-24 }} taj-mahal-travel-tours.com.</ref> చార్‌బాగ్ రూపకల్పన పర్షియా ఉద్యానవనాలు ప్రేరణతో మొఘల్ సామ్రాజ్యపు తొలి చక్రవర్తి [[బాబర్]]చేత భారతదేశానికి పరిచయం చేయబడింది. ఇది నాలుగు ప్రవహించే నదుల యొక్క జన్నాకు (స్వర్గం) ప్రతీకగా ఉంది మరియు పర్షియా దేశపు ''పరిడాయిజా'' నుండి ఉత్పన్నం అయిన స్వర్గ ఉద్యానవనాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది, దీని అర్ధం 'ప్రాకారంతో ఉద్యానవనం'. మొఘల్ కాలపు పర్షియా దివ్య జ్ఞానం [[ఇస్లాం]] వాక్యాలలో స్వర్గం నాలుగు ప్రవహించే నదుల సమృద్ధి యొక్క ఒక ఊహాత్మక ఉద్యానవనంగా వర్ణించబడింది, ఈ నదులు నీటి బుగ్గ నుండి లేదా పర్వతం మీద నుండి ప్రవహిస్తూ ఉద్యానవనాన్ని ఉత్తర, పశ్చిమ, దక్షిణ మరియు తూర్పులుగా విభజిస్తుంది.
చాలా మొఘల్ చార్‌బాగ్‌లు దీర్ఘచతురస్రాకారంగా ఉంటూ మధ్యలో సమాధి లేదా మంటపంతో ఉన్నాయి. తాజ్ మహల్ ఉద్యానవనం ఈ ముఖ్యమైన అంశం విషయంలో అసాధారణంగా ఉంది, దీనిలో సమాధి ఉద్యానవనం చివరిలో ఉంది. యమునా నదికి మరొక వైపున మహ్తాబ్ బాగ్ లేదా "చంద్రకాంతి ఉద్యానవనం" కనుగొనబడటంతో [[భారతీయ పురావస్తు అవలోకన]] తన వివరణలో యమునా నది ఉద్యానవనాల రూపకల్పనలతో వ్యవస్థీకరించుకుంది మరియు సర్గపు నదుల్లో ఒకదాని వలె భావించబడింది అని తెలిపింది.<ref>{{Citation|last =Wright|first =Karen|title =Moguls in the Moonlight — plans to restore Mehtab Bagh garden near Taj Mahal|journal=[[Discover (magazine)|Discover]]|date =July 2000|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1511/is_7_21/ai_63035788}}.</ref> ఈ ఉద్యానవనానికి షాలిమార్ ఉద్యానవనాల (జమ్మూ మరియు కాశ్మీర్) కు మధ్య ఉన్న నిర్మాణ పరమైన పోలికల వలన ఇవి ఒకే రూపకర్త అలీ మర్దన్‌చే రూపకల్పన చేయబడ్డాయేమో అనిపిస్తుంది.<ref>{{cite book| last = Allan| first = John | title = The Cambridge Shorter History of India | origdate = 1958| publisher = S. Chand, 288 pages| location =Cambridge | pages = | format = edition = First }} p. 318.</ref> తొలి రోజులలో ఇక్కడ విస్తారమైన గులాబీలు, మెట్ట తామర పువ్వులు మరియు పండ్ల చెట్లతో పాటు అపరిమిత కూరగాయలున్నట్లు వర్ణించబడింది.
పంక్తి 272:
* కాజిమ్ ఖాన్, ఒక [[లాహోర్]] స్థానికుడు - ఫినియల్ స్వర్ణ పోత దారుడు.
* చిరంజిలాల్, ఢిల్లీ నుండి వచ్చిన ఒక రత్న సంబంధ — ప్రధాన శిల్పి మరియు మొజాయిక్ నిపుణుడు.
* షిరాజ్, ఇరాన్ నుండి అమానత్ ఖాన్ — ప్రధాన నగీషీ వ్రాత కారుడు.<ref name="WSJ">[http://meaindia.nic.in/bestoftheweb/2006/02/25bw01.htm 10877] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080605030415/http://meaindia.nic.in/bestoftheweb/2006/02/25bw01.htm |date=2008-06-05 }}.</ref>
* ముహమ్మద్ హనీఫ్ — రాతి పని పర్యవేక్షకుడు.
* షిరాజ్ యొక్క మీర్ అబ్దుల్ కరీం మరియు ముక్కరిమాత్ ఖాన్ — దినసరి నిర్మాణం యొక్క ఆర్థిక మరియు నిర్వహణను నిర్వర్తించారు.
పంక్తి 279:
[[File:Sambourneagra1860s.jpg|thumb|right|200px| 1860 సామ్యూల్ బార్న్‌చే తాజ్ మహల్]]
[[దస్త్రం:Taj protective scaffold.jpg|thumb|right|200px|యుద్ధ సమయ రక్షణ సారువ నిర్మాణం]]
తాజ్ మహల్ నిర్మాణం పూర్తి అయిన తరువాత కొద్ది కాలానికే అతని కొడుకు [[ఔరంగజేబు]] షాజహాన్‌ను సామ్రాజ్యాధికారం నుండి తొలగించి [[ఆగ్రా కోట|ఆగ్రా కోటకు]] దగ్గరలో గృహ నిర్భందన చేసాడు. షాజహాన్ మరణించడంతో సమాధిలో అతన్ని భార్య పక్కనే పూడ్చి పెట్టారు.<ref>గ్యాస్కోయిన్, బాంబర్ (1971)ది గ్రేట్ ముఘల్స్. న్యూ యార్క్: హర్పెర్&రో. p. 243.</ref> 19వ శతాబ్దం చివరికి వచ్చేసరికి భవనంలో చాలా భాగాలకు మరమత్తులు అవసరం అయ్యాయి. [[1857]] భారత విప్లవం కాలంలో బ్రిటిష్ సైనికులు మరియు ప్రభుత్వ అధికారులు తాజ్ మహల్ను చెడగొట్టారు, దాని గోడల నుండి రత్నఖచితాలను మరియు వైడూర్యాలను పెరికి వేశారు. 19వ శతాబ్దం చివరలో యునైటెడ్ కింగ్‌డం బ్రిటిష్ వైస్రాయి జార్జ్ నథానియేల్ కర్జన్, కేడెల్‌స్టన్ యొక్క 1వ మార్కస్ కర్జన్ ఒక మహా పునర్నిర్మాణ పధకాన్ని తాజ్ మహల్ కోసం ఆదేశించాడు, అది 1908 సంవత్సరానికి పూర్తి అయ్యింది.<ref>[http://www.taj-mahal.net/augEng/textMM/brasslampengN.htm లార్డ్ కర్జన్స్ బ్రాస్స్ లాంప్ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150702232806/http://www.taj-mahal.net/augEng/textMM/brasslampengN.htm |date=2015-07-02 }}.</ref><ref>యాప్, పీటర్ (1983). ది ట్రవెల్లెర్స్ డిక్షనరీ అఫ్ కొటేషన్స్. లండన్: రౌట్లేడ్జ్ కేగన్ & పాల్. p. 460.</ref> [[కైరో]] మసీదులో ఉన్న దానిని పోలిన మరొక పెద్ద దీపాన్ని లోపల గదిలో తయారు చేయించాడు. ఈ కాలంలో తాజ్ మహల్ ఉద్యానవనం బ్రిటీష్-శైలి పోలి ఉండే పచ్చికలుగా మార్చబడి ఈ రోజుకు కూడా అవే ఉన్నాయి.<ref name="కోచ్, p. 139"/>
1942లో జర్మన్ లఫ్ట్‌వఫ్ఫీ ఆ తరువాత సార్వభౌమ జపాన్ నౌకదళ వాయు సేవ, జపాన్ వైమానిక దళంల నుండి దాడులను ఊహించి ప్రభుత్వం ఒక సారువను నిలబెట్టింది. 1965 మరియు 1971 నాటి భారత-పాకిస్తాన్ యుద్ధాలులో బాంబు వైమానికులను తప్పు దారి పట్టించడం కోసం సారువను వాడారు.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1732993.stm తాజ్ మహల్ 'టు బి కాముఫ్లాజడ్'].</ref> ఇటీవలి కాలంలో తాజ్ మహల్‌కు భయాలు [[యమునా నది]] పర్యావరణ కాలుష్యం, [[మథుర]] నూనె శుద్ధి కర్మాగారం వల్ల వచ్చే<ref>[http://science.howstuffworks.com/acid-rain2.htm ఆసిడ్ రైన్ అండ్ ది తాజ్ మహల్].</ref> [[ఆమ్ల వర్షం]] నుండి వచ్చాయి,<ref>[http://www.industrialinfo.com/showAbstract.jsp?newsitemID=139464 ఆయిల్ రిఫైనరీ ఇంపాక్ట్ ఆన్ తాజ్ మహల్].</ref> వీటిని [[భారతదేశ అత్యున్నత న్యాయస్థానం|భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం]] వ్యతిరేకించింది. కాలుష్యం తాజ్ మహల్ను పసుపు రంగులోకి మార్చసాగింది. కాలుష్యాన్ని అదుపులో పెట్టడానికి భారత ప్రభుత్వం తాజ్ అసమ చతుర్భుజ మండలాన్ని (TTZ) తయారు చేసింది, స్మారక భవంతి చుట్టూ 10,400 చతురస్ర కిలోమీటర్లు (4,015 చతురస్ర మైళ్లు) పరిధిలో ప్రసరణ ప్రమాణాలు నిక్కచ్చిగా అమలు అవుతాయి.<ref>http://www.unesco.org/courier/2000_07/uk/signe.htm</ref> 1983లో తాజ్ మహల్ యునెస్కోచే ప్రపంచపు పూర్వ సంస్కృ చిహ్న ప్రదేశంగా పేరు పొందింది.<ref>[http://whc.unesco.org/en/list/252 తాజ్ మహల్ వరల్డ్ హేరిటేజ్ సైట్ పేజ్].</ref>
పంక్తి 300:
సాక్ష్యాలు లేక పోయినా తరుచుగా భయంకరమైన విషయాలు, మరణాలు, చిన్నా భిన్నమైపోవడాలు, అంగచ్చేదానాలు మొదలైనవి షాజహాన్ సమాధి నిర్మాణంలో పాలు పంచుకున్న అనేక మంది నిర్మాణ శిల్పులు మరియు పనివాళ్ళ మీద జరిపించినట్టు కల్పనలు ఉన్నాయి. కొన్ని కథలు నిర్మాణపు పనిలో పాలు పంచుకున్న వాళ్ళు అటువంటి మరొక కట్టడ నిర్మాణంలో ఉండకుండా ఒప్పందం మీద సంతకం పెట్టినట్టు చెప్తాయి. ఈ రకమైనవి ఇతర ప్రఖ్యాతమైన భవనాల విషయాలలో కూడా చాలా ఉన్నాయి.<ref name="K239">కోచ్, p. 239.</ref> 1830లో భారత గవర్నర్ జనరల్ లార్డ్ విల్లియం బెంటింక్ తాజ్ మహల్ను పడగొట్టి ఆ పాలరాళ్ళను వేలం వేయాలనుకున్నాడని చెప్పే దానికి కూడా సాక్ష్యం లేదు. బెంటింక్ జీవిత కథ రచయిత జాన్ రోసేల్లి ఈ కథ బెంటింక్ ఆగ్రా కోట యొక్క పారవేయబడిన పాలరాళ్ళను నిధుల-సేకరణ కోసం విక్రయించినప్పుడు పైకొచ్చిందని చెప్పాడు.<ref>రోస్సెల్లి, J., ''లార్డ్ విలియం బెంటింక్ ది మేకింగ్ అఫ్ ఎ లిబెరల్ ఇంపిరియలిస్ట్ , 1774-1839'' , లండన్ చత్తొ అండ్ విన్డస్ ఫర్ ససెక్స్ యూనివెర్సిటీ ప్రెస్ 1974, p. 283.</ref>
2000లో తాజ్ మహల్ హిందూ రాజుచే కట్టబడింది అని నిర్ధారించాలని పురుషోత్తం నగేష్ ఓక్ (పి. ఎన్. ఓక్) చేసిన ఒక విన్నపాన్ని భారత అత్యున్నత న్యాయ స్థానం త్రోసిపుచ్చింది.<ref name="K239"/><ref name="IndiaInfo">[http://law.indiainfo.com/legal-news/tajmahal.html సుప్రీం కోర్ట్ డిస్మిసెస్ ఓక్ పిటిషన్] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050215014201/http://law.indiainfo.com/legal-news/tajmahal.html |date=2005-02-15 }}.</ref> తాజ్‌తో పాటు భారతదేశంలో ప్రస్తుతం ఉన్న ఇతర కట్టడాలు ముస్లిం సుల్తానుల ముందు రోజుల ఆక్రమితాలుగా ఓక్ భావించాడు కనుక అవి [[హిందూ]] మూలాలకు చెందినవని చెప్పాడు, సమాధుల మీద [[రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్]] వర్ణన ''"ఒక కన్నీటి చుక్క....చెక్కిలి మీదున్న సమయం"'' ప్రేరణగా ఒక కావ్య కథనం కూడా దీనికి సంబంధించి ఉంది,<ref name="oak">{{cite web| url = http://www.stephen-knapp.com/true_story_of_the_taj_mahal.htm | title = The True Story of the Taj Mahal| accessdate = 2007-02-23| last = Oak| first = Purushottam Nagesh| publisher = Stephen Knapp}}</ref> అది సంవత్సరంలో ఒకసారి వర్షాకాలంలో ఖాళీ సమాధి మీద ఒకే నీటి చుక్క పడుతుంది. మరొక గాథ ప్రకారం ఫినియాల్ యొక్క సిలూయట్‌ను కొట్టితే నీళ్ళు వస్తాయి అని ఉంది. ఈ రోజులలో సిలూయట్ చుట్టూ విరిగిన [[గాజు|గాజులను]] అధికారులు కనుగొంటున్నారు.<ref name="k240">కోచ్, p. 240.</ref>
== ప్రతిరూపాలు ==
పంక్తి 368:
== బాహ్య లింకులు ==
* [https://web.archive.org/web/20150215034204/http://asi.nic.in/asi_monu_whs_agratajmahal.asp ఆర్కియోలాజికాల్ సర్వే అఫ్ ఇండియా డిస్క్రిప్షన్]
* [http://www.indohistory.com/taj_mahal.html గవర్నమెంట్ అఫ్ ఇండియా - డిస్క్రిప్షన్]
* {{wikivoyage|Taj Mahal}}
| |||