హమరు ప్రజలు
" హమరు " ప్రజలు ఈశాన్య భారతదేశం, పశ్చిమ బర్మా, తూర్పు బంగ్లాదేశు ప్రాంతాలలో నివసించే సంప్రదాయ సమూహం.
| Total population | |
|---|---|
| Unknown | |
| ముఖ్యమైన జనాభా కలిగిన ప్రాంతాలు | |
| భాషలు | |
| మతం | |
| సంబంధిత జాతి సమూహాలు | |
జనసంఖ్య మార్చు
మిజోరాం మార్చు
మిజోరాంలోని హమర్లు ఖచ్చితమైన జనాభా తెలియదు. 1901 మొదటి జనాభా లెక్కల ఆధారంగా 10411 ఉన్నాయి. అయితే 60 సంవత్సరాల తరువాత ఇది 1961 లో 3,118 - 4,524 లోకి పడిపోయింది.
| Year-wise Hmar Population in Mizoram. | |||
|---|---|---|---|
| Census | Pop. | %± | |
| 1901 | 10,411 | — | |
| 1961 | 3,118 | — | |
| 1971 | 4,524 | 45.1% | |
| 1981 | 13,102 | 189.6% | |
| 1991 | 12,535 | -4.3% | |
| 2001 | 18,155 | 44.8% | |
| 2011 | 29,587 | 63.0% | |
| Source:Census of India | |||
మతం మార్చు
ఉద్భవించిన ప్రాంతం మార్చు
హమర్లు వారి మూలాన్ని సిన్లంగుగా గుర్తించారు. అయినప్పటికీ దీని స్థానం చర్చనీయాంశమైంది. “హమరు” అనే పదం “హ్మెర్హ్” అనే పదం నుండి ఉద్భవించిందని విశ్వసిస్తున్నారు. దీని అర్థం “ఒకరి జుట్టును ఒకరి తల మీద ముడిగా కట్టుకోవడం”. హమరు సంప్రదాయం ఆధారంగా ఒకప్పుడు హ్రమ్సాం, తుక్బెమ్సాం అనే ఇద్దరు సోదరులు ఉన్నారు. వీరిలో హ్రమ్సాం పెద్దవాడు, ఆయన మెడ మీద ఒక గడ్డ ఉన్నందున ఆయన జుట్టు ముడి నుదుటి మీద కట్టేవాడు. ఆయన మరణం తరువాత ఆయన వారసులందరూ ఒకే శిరోజాలంకరణ విధానాన్ని ఉపయోగించారు. దక్షిణ మిజోరంలో నివసించే పవిలను హ్రమ్సాం సంతానం అని విశ్వసిస్తారు. తమ్ముడు తుక్బెమ్సాం అయితే తన తల వెనుక భాగంలో ముడిలో జుట్టును కట్టాడు. తుక్బెమ్సాం కేశాలంకరణను కొనసాగించిన హమరులు తుక్బెమ్సాం వారసులు అని విశ్వసిస్తారు (సాంగేట్, 1967).
హమరు మూలానికి సంబంధించి అనేక సిద్ధాంతాలు వెలుగులోకి వచ్చాయి. అయితే హమరులు ముందుగా మధ్య చైనా నుండి వచ్చారని చారిత్రాత్మకంగా స్పష్టంగా తెలుస్తుంది. హ్మారు చరిత్రకారుడు హెచ్. సోంగేటు (1956) అభిప్రాయం ఆధారంగా షాన్ రాజ్యం మయన్మారు సరిహద్దులో ఉన్న ఆగ్నేయ చైనాలో ప్రస్తుత టైలింగు లేదా సిలుంగు కావచ్చు. సాంగేటు (1956) అభిప్రాయం ఆధారంగా “చైనా వలసదారుల తరంగాలు, రాజకీయ ఒత్తిడి కారణంగా హమర్లు సిన్లుంగును విడిచిపెట్టారు. సిన్లుంగు నుండి బయలుదేరే ఖచ్చితమైన సమయం, వారు అనుసరించిన అసలు మార్గం ఈ రోజు వరకు తెలియదు. అయినప్పటికీ కవితలు, ఇతిహాసాలలో వారు హిమాలయాలకు వచ్చిన కనుగొనబడ్డాయి. గొప్ప పర్వతాలు వారి దక్షిణ దిశ ప్రయాణాన్ని కొనసాగించడం అసాధ్యం చేసింది. కాబట్టి వారు అక్కడి నుండి తూర్పు వైపుకు తిరిగి భారతదేశంలో ప్రవేశించారు. ”
ఈశాన్య భారతదేశం, బర్మా, బంగ్లాదేశు, చిట్టగాంగు కొండ ప్రాంతాలలో కనిపించే చిన్-కుకి-మిజో సమూహాలలో హమర్లు భాగంగా ఉన్నారు. జానపద నృత్యం, జానపద పాటలు, హస్తకళలు మొదలైన వాటితో సహా హమ్మర్లు ఇప్పటికీ వారి సాంప్రదాయ కళలను నిధిగా భావించి చరిత్ర అంతటా సాహసం, యుద్ధం, ప్రేమ, విజయం, ఇతర అనుభవాల దృశ్యాలను సూచిస్తారు.
హమ్మర్లలో ఎక్కువమంది వ్యవసాయదారులు. దక్షిణ మణిపూరులోని హ్మర్లను 1910 సంవత్సరంలో వెల్ష్ మిషనరీ వాటికను రాబర్ట్సు క్రైస్తవానికి పరిచయం చేశారు.[2]
రాజకీయ ఉద్యమాలు మార్చు
1986 జూలైలో మిజో ఒప్పందం మీద సంతకం చేసిన తరువాత మిజోరంలో కొంతమంది హమరు నాయకులు మిజోరం హమరు అసోసియేషనును ఏర్పాటు చేశారు. తరువాత దీనిని " హమర్ పీపుల్స్ కన్వెన్షన్ (హెచ్‌పిసి) " గా మార్చారు. వారి గుర్తింపు, సంస్కృతి, సాంప్రదాయం, భాష, సహజ వనరుల పరిరక్షణ కోసం మిజోరాం ఉత్తర, వాయువ్య దిశలో హమరు ఆధిపత్య ప్రాంతాలను కలిగి ఉన్న " అటానమస్ డిస్ట్రిక్ట్ కౌన్సిల్ (ఎడిసి)" ను కోరుతూ మిజోరంలోని హమర్లు స్వపరిపాలన కోసం చేసిన రాజకీయ ఉద్యమానికి హెచ్‌పిసి నాయకత్వం వహించింది. రాజకీయ ఉద్యమాన్ని అణిచివేసేందుకు మిజోరాం ప్రభుత్వం హెచ్‌పిసి కార్యకర్తల మీద మిజోరం సాయుధ పోలీసులను (ఎంఐపి) మోహరించింది. ఇది హెచ్‌పిసిని సాయుధ విభాగం, హమరు వాలంటీరు సెలు (హెచ్‌విసి) ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా సాయుధ పోరాటం చేపట్టాలని ఒత్తిడి చేసింది. సాయుధ పోరాటం 1992 వరకు కొనసాగింది. హెచ్.పి.సి. ప్రతినిధులు, మిజోరాం ప్రభుత్వం పరస్పరం మంత్రిత్వ స్థాయి చర్చలు జరపడానికి అంగీకరించాయి. పలు రౌండ్ల చర్చల తరువాత మిజోరాం ప్రభుత్వం, హెచ్‌పిసి 1994 జూలై 27 న ఐజాలులో ఒక మెమోరాండం ఆఫ్ సెటిల్మెంట్ (MoS) సంతకం చేయబడింది. హెచ్‌పిసి సాయుధ కార్యకర్తలు తమ ఆయుధాలతో 1994 అక్టోబరులో లొంగిపోయారు. తరువాత సిన్లుంగు హిల్స్ డెవలప్‌మెంట్ కౌన్సిలు (ఎస్‌హెచ్‌డిసి) స్థాపించబడింది. కొంతమంది హెచ్‌పిసి నాయకులు, కార్యకర్తలు మెమోరాండం ఆఫ్ సెటిల్మెంటును తిరస్కరించి ప్రధాన హెచ్‌పిసి నుండి విడిపోయి " హమరు పీపుల్స్ కన్వెన్షన్ - డెమోక్రటిక్ (హెచ్‌పిసి-డి) ను ఏర్పాటు చేశారు. ఇది మిజోరాం లోపల భారత రాజ్యాంగానికి ఆరవ షెడ్యూల్ ఆధారంగా స్వయంప్రతిపత్తి కోసం సాయుధ ఉద్యమాన్ని స్వయంప్రతిపత్తి జిల్లా కౌన్సిలు రూపంలో కొనసాగించింది.[3] మిజోరాం రాష్ట్ర ప్రభుత్వంతో కుదిరిన శాంతి ఒప్పందం తరువాత సిపిలంగ్ హిల్స్ కౌన్సిల్ ఏర్పడటానికి దారితీసిన తరువాత హెచ్‌పిసి-డికి చెందిన వంద మంది ఉగ్రవాదులు 2018 ఏప్రిల్‌లో తమ ఆయుధాలతో లొంగిపోయారు.[4]
సాహిత్యం మార్చు
- డేనా లాల్; గుర్తింపు కొరకు చేసిన అన్వేషణలో ఈశాన్య భారతదేశం; న్యూ ఢిల్లీ.
- అలెన్ బి.సి, గైట్ ఇ.ఎ, అలెన్ సి.గి.హెచ్. హోవార్డు హెచ్.ఎఫ్.. బెంగాలు ఈశాన్య భారతదేశం గెజిటీర్. మిట్టలు పబ్లికేషన్సు.న్యూ ఢిల్లీ 1979.
- పుడైట్, రోచుంగా. 1963. హమర్ ప్రజల విద్య. సీల్‌మత్, చురచంద్పూర్. ఇండో-బర్మా పయనీర్ మిషన్, 1963.
- సాంగేట్, హెచ్. 1956. హమర్ హిస్టరీ-హమర్ చంచిన్. ఇంఫాల్: మావో ప్రెస్.
- సాంగేట్, హెచ్. 1967. హమర్ చంచీన్ (హమర్ హిస్టరీ) .కురాచంద్పూర్: ఎల్ & ఆర్ ప్రెస్.
- పఖువాంగ్టే, రుల్‌నిఖుమ్. 1983. ది పవర్ ఆఫ్ ది గోస్పెల్ అమాంగ్ ది హమర్ ట్రైబ్. షిల్లాంగ్, మేఘాలయ: ఇ.ఎఫ్.సి.ఐ.. రి ఖాసీ ప్రెస్, షిల్లాంగ్.
- బాపుయి, విఎల్‌టి & బురువా, పిఎన్ దత్తా. 1996. హమర్ గ్రామర్. మైసూర్: సెంట్రల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇండియన్ లాంగ్వేజెస్. సి.ఐ.ఐ.ఎల్. ప్రెస్, మైసూర్.
- బాపుయి, వాన్లాల్ త్లుంగా. 2012. హమర్ త్వాంగు ఇంచుక్నా (హమర్ భాష & ఉపయోగాల లెక్సికల్ అధ్యయనం). గువహతి, అస్సాం: అస్సాం ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ రీసెర్చ్ ఫర్ గిరిజనులు & షెడ్యూల్డ్ కులాలు. హైటెక్ ప్రింటింగ్ & బైండింగ్ ఇండస్ట్రీస్, గౌహతి
- కాసర్, టి. 2013. 36,000 మాత్రమే.
- కాసర్, టి. 2017. ఓహ్ గాడ్ - ఇప్పుడు ఇది 75 కె ( అది మరింత దిగజారుతోంది).
- దేనా, లాల్. 1995. హమర్ జానపద కథలు. న్యూ ఢిల్లీ: స్కాలర్ పబ్లిషింగ్ హౌస్. బెంగాల్ ప్రింటింగ్ ప్రెస్, న్యూ ఢిల్లీ ISBN 81-7172-281-4
- ఫిమేట్, ఎల్. తీనా రాప్త్లాక్.
- హమర్, ఆర్‌హెచ్ హ్మింగ్లియన్. 1997. హ్మంగైటు హ్మెల్.
- హిమింగా, ఎఫ్‌టి. 1991. హమర్ పిపు తిల్మింగ్ లో ఫూఖాయ్. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్: డాక్టర్ ఎఫ్.టి.హిమింగా.
- హిమింగా, ఎఫ్‌టి. 1993. హమర్ త్వంగు ఇండిక్లెం. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్: డాక్టర్ ఎఫ్.టి.హిమింగా.
- హిమింగా, ఎఫ్‌టి. 1994. హ్మింగ్ ఉమ్జీ నీహై. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్: డాక్టర్ ఎఫ్.టి.హిమింగా.
- హ్రాంగేట్, హెచ్‌సి. 1996. పాథియన్ కుట్.
- లాల్ముయోక్లియన్, 2009. గోస్పెలు త్రూ డార్క్నెస్. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్: రెవ. డాక్టర్ లాల్ముయోక్లియన్. స్మార్ట్ టెక్ ఆఫ్‌సెట్ ప్రింటర్స్, చురాచంద్పూర్
- న్గుర్టే, ఎస్ఎన్. 1991. డామ్లై థాలర్.
- న్గుర్టే, ఎస్ఎన్. 1994. రెంగ్‌చాంగ్హావి.
- న్గుర్టే, ఎస్ఎన్. 1995. కనన్ ఫైజాల్. హెచ్ఎల్ లామా & సన్స్ పబ్లికేషన్.
- పుడైట్, జోనాథన్. 2011. ది లెగసీ ఆఫ్ వాట్కిన్ ఆర్. రాబర్ట్స్.
- పుడైట్, మావి. 1982. బియాండ్ ది నెక్స్ట్ మౌంటైన్: ది స్టోరీ ఆఫ్ రోచుంగా పుడైట్. టిండాలే హౌస్ పబ్లిషర్స్.
- పుడైట్, రోచుంగా. 1985, ది డైమ్ దట్ లాస్ట్ ఫరెవర్. కరోల్ స్ట్రీమ్, ఇల్లినాయిస్: టిండాలే హౌస్ పబ్లిషర్స్.
- పుడైట్, రోచుంగా. 2008. ఇంగ్లీష్-హమర్ డిక్షనరీ. భాగస్వామ్య పబ్లిషింగ్ హౌస్.
- పుడైట్, రోచుంగా. 2011. కా హ్రింగ్ నన్ వాల్యూమ్ -1. థామ్సన్ ప్రెస్, హరయణ.
- పుడైట్, రోసియమ్. 2002. ఇండియన్ నేషనల్ స్ట్రగుల్ ఫర్ ఫ్రీడం అండ్ ఇట్స్ ఇంపాక్ట్ ఆన్ ది మిజో మూవ్మెంట్ (క్రీ.పూ.1935-1953).
- పులామ్టే, జాన్ హెచ్. 2011. హమర్ బాంగ్పుయి. ఇంఫాల్, మణిపూర్: డాక్టర్ జాన్ హెచ్. పులామ్టే.బి.సి.పి.డబల్యూ, ఇంఫాల్.
- రులంగుల్, దర్సాంగ్లియన్. 2009. ది అడ్వాన్స్ ఆఫ్ ది గోస్పెల్ (పార్ట్ వన్). చురాచంద్పూర్, మణిపూర్: రెవ. దర్సంగ్లియన్ స్మార్ట్ టెక్ ఆఫ్‌సెట్ ప్రింటర్స్, చురచంద్పూర్.
- రులంగుల్. దర్సంగ్లియను. 2013. కోహ్రాన్. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్: ఐసిఐ. డైమండ్ ఆఫ్‌సెట్, చురచంద్పూర్.
- సనతే, న్గుర్తాంగ్ఖం. 1984. న్గుర్టే పహ్నం చాంచిన్. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్ /
- సాంగ్గేట్, థాంగ్సావిహ్మాంగ్. 2012. హమంగైనా పర్బవర్. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్.
- సినేట్, లాల్తాంఖం. 2001. కోహ్రాన్ హ్రింగ్.
- థాంగ్సీమ్, జెసి. జిల్సీ వర్జాన్. రెంగ్‌కై, చురచంద్పూర్.
- థియేక్, హ్రిరోఖుం. 2013. నార్త్ ఈస్ట్ ఇండియా, గువహతి, అస్సాంలో హిమర్స్ చరిత్ర: రెవ.
- థియేక్, హ్రిరోఖుం 996. మైచామా మే చు సుక్చాక్ జింగ్ డింగ్ ఎ నిహ్.
- తూమ్టే, హెచ్. 2001. జౌట్ పహ్నం ఇంథ్లాదన్ (జూట్ వంశవృక్షం). చురాచంద్పూర్, మణిపూర్
- వివిధ. 2008. లాల్ రెమ్రూట్ - సైదాన్ చాంచిన్. ఢిల్లీ. హమాంగ్లియన్ & సన్స్. రాయ్ యాడ్-వెంచర్, ఢిల్లీ.
- జనీసాంగ్, హెచ్. 2003. సిన్లుంగ్. చురాచంద్పూర్, మణిపూర్: హెచ్. జనీసాంగ్. డైమండ్ ఆఫ్‌సెట్, చురచంద్పూర్.
- జోట్, తిమోతి జెడ్. 2007. మన్మాసి ఇయర్ బుక్ (వాల్యూమ్ -2), చురచంద్పూర్, మణిపూర్: మన్మాసి ఇయర్ బుక్ ఎడిటోరియల్ బోర్డ్. బి.సి.పి.డబల్యూ, ఇంఫాల్.
- సుంగ్టే, రాబర్ట్ ఎల్. 2007. కర్ణాటకలోని మణిపూర్ లోని హమర్ తెగ మీద మత పత్రికల ప్రభావం. మంగుళూరు విశ్వవిద్యాలయం, మంగళూరు.
ప్రముఖులు మార్చు
- 1956 లో పైతె, జౌ, వైఫే, గాంగ్టే, ఇతర వంశాలతో హమరును కూడా భారతదేశ షెడ్యూల్డు తెగలో ఒకటిగాచేసిన, " బైబిల్సు ఫర్ వరల్డు " స్థాపకుడిగా గుర్తించబడిన రొచుంగా పుడితె
- హెచ్.ట్జీ. సాంగ్లియానా
- మామి వర్తే
- లాల్గింగ్లోవా హమరు
- లాల్రెమ్సియామి, భారత మహిళా జాతీయ ఫీల్డ్ హాకీ జట్టు క్రీడాకారిణి
- లాల్రాం లౌహా
ఇవి కూడా చూడండి మార్చు
మూలాలు మార్చు
- ↑ mad, mad. "Census of India - Socio-cultural aspects, Table ST-14". Government of India, Ministry of Home Affairs.
Not available online. Available only on CD.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ Impact of Religious Journal on the Hmar Tribe in Manipur
- ↑ "Hmar Struggles for Autonomy in Mizoram, India". Ritimo (in ఫ్రెంచ్). Retrieved 17 మే 2018.
- ↑ "103 HPC-D militants to surrender today : Nagaland Post". www.nagalandpost.com. Retrieved 13 ఏప్రిల్ 2018.[permanent dead link]
వెలుపలి లింకులు మార్చు
- VIRTHLI- Ushering Change (News & Info House of the Hmars)
- INPUI.COM – News & Information 'House' of the Hmar Tribe Archived 2020-10-01 at the Wayback Machine
- Hmarram.com: Hmar Online Museum
- HMARHLA.COM – Hmar Lyrics
- Hmasawnna Thar- A Hmar Daily
- Hmar Arasi – Official website of the Hmar Students' Association, Bangalore Branch
- Sinlung
- Hmar Resources Online: The Hmar Repository
- Mumbai Tuisunsuo Weekly News
- Hmar Clans
- Hmar Dances
- Hmar Books & Authors
- Indian Catholic, Christian leaders gather warring ethnic groups for peace
- The case for a Hmar Autonomous District Council in Mizoram
- Hmar: Struggle for autonomy
మూస:Kuki-Chin-Mizo tribes మూస:Scheduled tribes of India మూస:Hill tribes of Northeast India