క్రిప్స్ రాయబారం
రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో తమ ప్రయత్నాలకు భారతీయుల సహకారాన్నీ మద్దతునూ పొందడానికి బ్రిటిషుప్రభుత్వం 1942 మార్చి చివరిలో చేసిన విఫల ప్రయత్నమే క్రిప్స్ రాయబారం. ఈ రాయబారానికి సీనియర్ మంత్రి సర్ స్టాఫోర్డ్ క్రిప్స్ నాయకత్వం వహించాడు. క్రిప్స్ వామపక్ష లేబర్ పార్టీకి చెందినవాడు. సాంప్రదాయకంగా భారత స్వపరిపాలన పట్ల సానుభూతిపరుడు. కానీ భారత స్వాతంత్ర్యాన్ని గట్టిగా వ్యతిరేకించే విన్‌స్టన్ చర్చిల్ నేతృత్వంలోని సంకీర్ణ యుద్ధ కేబినెట్‌లో సభ్యుడు కూడా.
మెజారిటీ భారతీయులకు ప్రాతినిధ్యం వహించే జాతీయవాద కాంగ్రెస్ నాయకులతోటీ, మొత్తం జనాభాలో 35% ఉన్న మైనారిటీ ముస్లిం జనాభా తరపున మాట్లాడే ముహమ్మద్ అలీ జిన్నా, ముస్లిం లీగ్ల తోటీ ఒప్పందం కుదుర్చుకోవడానికి క్రిప్స్‌ను పంపారు. బ్రిటిషుయుద్ధ ప్రయత్నాలకు భారతదేశం మద్దతునిస్తే దానికి బదులుగా, యుద్ధం ముగిసిన తర్వాత ఎన్నికలు, పూర్తి స్వపరిపాలన (డొమినియన్ హోదా) ఇస్తామని క్రిప్స్ చెప్పాడు. క్రిప్స్ భారత నాయకులతో కలిసి తయారు చేసిన ఈ ప్రతిపాదనలపై చర్చించాడు. ప్రధాన పార్టీలు రెండూ అతని ప్రతిపాదనలను తిరస్కరించాయి. పైగా చర్చిల్‌కు కూడా అవి ఆమోదయోగ్యం కాదు. మధ్యే మార్గం కనబడలేదు. దాంతో రాయబారం విఫలమైంది. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం వైపు కాంగ్రెస్ కదిలింది. యుద్ధ ప్రయత్నంలో సహకరించడానికి నిరాకరించింది; ప్రతిస్పందనగా, బ్రిటిషువారు యుద్ధ కాలం మొత్తం కాంగ్రెస్ నాయకత్వాన్ని ఖైదు చేశారు. భవిష్యత్తులో యూనియన్ నుండి వైదొలగడానికి క్రిప్స్ హక్కును ఇచ్చినందున ముస్లింలు యుద్ధ ప్రయత్నాలకు మద్దతు ఇచ్చారు. బ్రిటిషువారి దృష్టిలో ముస్లిముల హోదా పెరిగింది.[1][2] భవిష్యత్తు యూనియన్ నుండి వైదొలిగే హక్కు ప్రకటనను చూసి స్వయంగా జిన్నాయే ఆశ్చర్యపోయాడు .[3]
నేపథ్యం
మార్చువివిధ రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలు, సైమన్ కమిషన్, మునుపటి భారత ప్రభుత్వ చట్టం 1919 వంటి దశలు 1935 భారత ప్రభుత్వ చట్టానికి దారితీసాయి. భారత ప్రభుత్వ చట్టం 1935 ప్రకారం అఖిల భారత సమాఖ్యను ఏర్పాటు చేయాల్సిన అవసరం ఉంది. ఇది భారతీయులకు పరిపాలనలో అధిక భాగాన్ని తీసుకోవడానికి వీలు కల్పిస్తుంది. అయితే స్వదేశీ సంస్థానాలకు, కాంగ్రెసుకూ మధ్య, అలాగే ముస్లిం లీగ్‌కు కాంగ్రెసుకూ మధ్య ఉన్న భిన్నాభిప్రాయాల వలన పురోగతి ఆలస్యమైంది. చట్టం లోని ప్రాంతీయ భాగం మాత్రమే అమలు జరిగింది.
1939 సెప్టెంబరులో జర్మనీపై బ్రిటన్ యుద్ధం ప్రకటించిన తరువాత, వైస్రాయ్, లార్డ్ లిన్లిత్గో, భారత రాజకీయ నాయకులను లేదా ఎన్నికైన ప్రాంతీయ ప్రతినిధులను సంప్రదించకుండానే భారతదేశం బ్రిటన్ పక్షాన యుద్ధంలో దిగుతోందని ప్రకటించాడు. దీంతో స్వయం పాలన దిశగా జరిగే పురోగతి ఆగిపోయింది.[4] ఇది కాంగ్రెస్ పార్టీలో తీవ్ర ఆగ్రహాన్ని కలిగించింది. తక్షణమే అధికారాన్ని బదిలీ చేయమని అది డిమాండ్ చేసింది. ఫలితంగా ఏర్పడిన ప్రతిష్టంభన, పెద్దయెత్తున కాంగ్రెస్ ప్రావిన్షియల్ ప్రభుత్వాల రాజీనామాలకు దారితీసింది. ఇది భారతదేశంలో ప్రజా తిరుగుబాటుకు, రాజకీయ అశాంతికీ దారితీసే వాతావరణం ఏర్పడింది. ఆల్ ఇండియా ముస్లిం లీగ్, హిందూ మహాసభలతో పాటు పలు ప్రాంతీయ పార్టీలు బ్రిటన్‌కు తమ మద్దతునూ, యుద్ధ ప్రయత్నాలను అందించాయి - వివిధ రాయితీలకు బదులుగా. వైస్రాయ్, కాంగ్రెసు, ముస్లిం లీగుల మధ్య చర్చలు కొనసాగాయి. కాని ఆ చర్చల వైఫల్యం రాజకీయ ప్రతిష్టంభనకు దారితీసింది.
1941 డిసెంబరులో డచ్, బ్రిటిషుసామ్రాజ్యాలతో పాటు అమెరికాపై కూడా జపాన్ యుద్ధం ప్రకటించడం రాజకీయ పరిస్థితిని మార్చివేసింది. 1942 ఫిబ్రవరి 15 న సింగపూర్ పతనం తరువాత బ్రిటన్లో ఆత్మవిశ్వాసం తగ్గిపోయింది. యుద్ధంలో బ్రిటన్ సాధించిన గొప్ప ఏకైక ఓటమి, రంగూన్ నుండి తిరోగమనం. అధిక సంఖ్యలో భారత సైనిక దళాలు ఈ యుద్ధంలో పట్టుబడ్డాయి. భారతదేశంపై దండయాత్ర ముప్పు వాస్తవ రూపం దాల్చింది. 'ఐదవ కాలమిస్టుల' గురించి, ముఖ్యంగా జపాన్‌తో కలిసి పనిచేసే కాంగ్రెస్ రాడికల్స్ గురించి బ్రిటిషు ప్రభుత్వం కళవళ పడింది.
కాంగ్రెసుతో ఒప్పందం పట్ల బ్రిటిషు యుద్ధ క్యాబినెట్లో భిన్నాభిప్రాయాలున్నాయి. అన్ని పార్టీల సమష్టి జాతీయ ప్రభుత్వం ఆ మంత్రివర్గం. తమ యుద్ధ యత్నాలకు భంగం కలగకుండా ఉండేందుకు, భారతదేశానికి స్వయంపరిపాలన దిశగా ముందుకు వెళ్ళాలని లేబర్ పర్టీ మంత్రులు, మితవాద కన్సర్వేటివ్ మంత్రులూ అసక్తి కనబరచారు. చర్చిల్ దీనికి బద్ధ వ్యతిరేకి. శ్వేతేతరులకు పాలనా సామర్థ్యం లేనందున బ్రిటిషు సామ్రాజ్యాన్ని విచ్ఛిన్నం చెయ్యకూడదనేది అతడి వాదన; వాస్తవానికి అతడి ఈ వ్యతిరేకత వల్లనే కన్సర్వేటివ్ పార్టీలో ఒక దశాబ్దం పాటు అతడు ఏకాకి అయిపోయాడు. ఈ విషయంలో అతడికి మద్దతుగా నిలబడింది బ్రిటిషు ప్రభుత్వంలోని భారతదేశ సెక్రెటరీ లియో అమెరీ ఒక్కడే.
అయితే, బ్రిటన్‌కు ప్రధాన మిత్రుడైన యునైటెడ్ స్టేట్స్ మాత్రం, ఈ విషయాన్ని మరింత అత్యవసర ధోరణిలో చూసింది. విస్తరిస్తున్న జపనీస్ సామ్రాజ్యానికి వ్యతిరేకంగా చియాంగ్ కై షేక్కు చెందిన జాతీయవాద చైనాకు సహాయం చేయడం ప్రధాన అమెరికన్ వ్యూహాత్మక లక్ష్యం. చైనా తీరప్రాంతాలను జపనీస్ ఆక్రమించటం అంటే, చైనాకు సహాయాన్ని అందించే క్రమంలో ప్రధాన రవాణా కేంద్రంగా పనిచేయడానికి భారతదేశం అమెరికాకు అవసరం. బర్మా ద్వారా సరఫరాలు చేసేందుకు మార్గాలను పొందటానికి భారత సైనికశక్తి అవసరం. భారతీయ జనాభా నుండి దీనికి పూర్తి మద్దతు లేకుండా ఇది సాధ్యం కాదని అమెరికా చైనా నాయకత్వాలు భావించాయి. దీనికి ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెసుతో పురోగతి అవసరం. అంతేకాకుండా, యుద్ధానంతర ప్రపంచ క్రమం కోసం తన దృష్టిని రూపొందించడంలో బిజీగా ఉన్న రూజ్‌వెల్ట్ ప్రభుత్వం, ఆసియా యొక్క డీకోలనైజేషన్‌ అనేది సైద్ధాంతిక వాణిజ్య కారణాల వల్ల అమెరికా జాతీయ ప్రయోజనాలకు సంబంధించినదిగా భావించింది.
ఈ ఆసక్తుల ఘర్షణలు ఉన్నప్పటికీ, యుద్ధ సామాగ్రి కోసం బ్రిటన్ యునైటెడ్ స్టేట్స్ మీద ఆధారపడి ఉంది. అంటే దానర్థం, అధ్యక్షుడు ఫ్రాంక్లిన్ డెలానో రూజ్‌వెల్ట్ ఒత్తిడిని పట్టించుకోకపోయినా, కనీసం పట్టించుకున్నట్లుగా కనబడాల్సిన అవసరం ఉంది -ముఖ్యంగా ఆగ్నేయాసియాలో తిన్న ఎదురుదెబ్బలా నేపథ్యంలో. పర్యవసానంగా, భారతదేశానికి ఒక రాయబారాన్ని పంపించడానికి బ్రిటిషుక్యాబినెట్ 1942 మార్చి 9 న అంగీకరించింది. క్రిప్స్ విమానం మార్చి 22 న ఢిల్లీలో దిగింది. అప్పటికి బ్రిటిషువారు యుద్ధం ముగింపులో భారత స్వాతంత్ర్యం ఇవ్వడానికి సిద్ధంగా ఉన్నారు.[5] యాదృచ్ఛికంగా, ఆ మరుసటి రోజు 1940 లాహోర్ తీర్మానం యొక్క రెండవ వార్షికోత్సవం. ముస్లింలు ఆకుపచ్చ జెండాలతో వీధుల్లో కవాతు చేయడాన్ని క్రిప్స్ చూశాడు.[6] తాను కాంగ్రెస్‌తో సన్నిహితంగా ఉన్నా.., ఇతర దృక్కోణాల కోసం తలుపులు తెరిచే ఉంచానని క్రిప్స్ పేర్కొన్నాడు. అతడి ప్రతిపాదనలు ఏమిటో తెలుసుకోవడానికి జిన్నా వేచి ఉన్నాడు. అవి ముస్లింల ప్రయోజనాలకు అనుగుణంగా లేకపోతే లీగ్ వాటిని తిరస్కరిస్తుందని అతడు పేర్కొన్నాడు.[7]
సహకారమా ? నిరసనా ?
మార్చురెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో భారతదేశాన్ని దించడం పట్ల స్పందించడంలో కాంగ్రెసులో భేదాభిప్రాయాలు ఏర్పడ్డాయి. వైస్రాయ్ తీసుకున్న నిర్ణయంపై కోపంగా, కొంతమంది కాంగ్రెస్ నాయకులు బ్రిటిషువారిపై తిరుగుబాటు చేయటానికి మొగ్గు చూపారు. ఐరోపాలో యుద్ధం తీవ్రంగా జరుగుతూ, బ్రిటన్ సొంత స్వేచ్ఛకే ముప్పు తెచ్చిపెట్టిన సమయమది. చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి వంటి వారు బ్రిటిషువారికి స్నేహహస్తాన్ని అందించాలని సూచించారు - ఈ కీలకమైన సమయంలో వారికి మద్దతు ఇస్తే, దానికి ప్రతిగా వాళ్ళు, యుద్ధం తరువాత స్వాతంత్ర్యం ఇస్స్తరని వాళ్ళు ఆశపడ్డారు. ప్రధాన నాయకుడు మహాత్మా గాంధీ యుద్ధంలో భారతీయ ప్రమేయాన్ని వ్యతిరేకించాడు. ఎందుకంటే మామూలుగానే అతను యుద్ధాన్ని నైతికంగా ఆమోదించడు. బ్రిటిషుఉద్దేశాలను కూడా అతడు అనుమానించాడు. స్వాతంత్ర్యం కోసం భారత ప్రజల ఆకాంక్షల పట్ల బ్రిటిషువారికి చిత్తశుద్ధి లేదని అతడి నమ్మకం. కానీ సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్, మౌలానా ఆజాద్, జవహర్‌లాల్ నెహ్రూల మద్దతుతో రాజగోపాలాచారి క్రిప్స్‌తో చర్చలు జరిపాడు. తక్షణ స్వపరిపాలనను, చివరికి స్వాతంత్ర్యాన్నీ ఇస్తే, అందుకు ప్రతిఫలంగా పూర్తి మద్దతు ఇస్తామని చెప్పారు.
యుద్ధ సమయంలో ముస్లింల మద్దతు పొందడానికి బ్రిటిషువారు ఆత్రుతగా ప్రయత్నించారు. ఈ ప్రయోజనం కోసం వారు యుద్ధానంతర భారతదేశంలో చేరడానికి ఏ ప్రావిన్స్‌నూ బలవంతం చేయకూడదనే నిబంధనను చేర్చారు.[8] ముస్లిం లీగ్ నాయకుడు జిన్నా యుద్ధ ప్రయత్నాలకు మద్దతు ఇచ్చి కాంగ్రెస్ విధానాన్ని ఖండించాడు. ప్రత్యేక ముస్లిం రాజ్యమైన పాకిస్థాన్‌ కోసం పట్టుబట్టి, పాన్-ఇండియన్ సహకారం, తక్షణ స్వాతంత్ర్యం కోసం కాంగ్రెస్ చేసిన పిలుపులను అతడు ప్రతిఘటించాడు.
భారతదేశంలో క్రిప్స్
మార్చు
భారతదేశానికి వచ్చిన తరువాత, క్రిప్స్ భారత నాయకులతో చర్చలు జరిపాడు. క్రిప్స్ తన ప్రతిపాదనల ద్వారా అన్ని వర్గాలను సంతృప్తి పరచడానికి ప్రయత్నించాడు.[9] అతను నెహ్రూకు స్నేహితుడు. ఒక ఒప్పందాన్ని కుదర్చడానికి అతడు తన వంతు కృషి చేశాడు. అయితే, అపనమ్మకం చాలా ఎక్కువగా ఉండేది. ఉన్నతస్థానాల్లో ఉన్న వ్యక్తులు ఒక పరిష్కారం కుదుర్చుకోవటానికి ఇష్టపడలేదు.[10] భారత జాతీయవాద రాజకీయ నాయకులకు ఏం చెప్పాలనే విషయమై, చర్చిల్, లియో అమేరీ (హిజ్ మెజెస్టి యొక్క భారత రాష్ట్ర కార్యదర్శి) లు క్రిప్సుకు ఏం చెప్పారనే దానిపై కొంత గందరగోళం ఉంది. పైగా వైస్రాయ్ లార్డ్ లిన్లిత్గో అతడితో వైరభావనతో వ్యవహరించాడు. యుద్ధం ముగియగానే భారతదేశానికి పూర్తి అధినివేశ హోదా ఇవ్వడానికి, కామన్వెల్త్ నుండి విడిపోయి మొత్తం స్వాతంత్ర్యం కోసం వెళ్ళే అవకాశంతో సహా, క్రిప్సు ప్రతిపాదించాడు. అతను ప్రారంభించాడు. లిన్లిత్గోను తొలగించి, తక్షణమే ఇండియా డొమినియన్ స్థితిని మంజూరు చేస్తానని కూడా క్రిప్సు ప్రైవేటుగా వాగ్దానం చేశాడు. భారత రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ ఒక్కటి మాత్రమే బ్రిటిషువారి వద్ద ఉంటుందని కూడా అతడు చెప్పాడు.
అయితే, బహిరంగంగా మాత్రం, స్వల్పకాలికంలో మరింత స్వపరిపాలన కోసం ఎటువంటి స్పష్టమైన ప్రతిపాదనలనూ అతడు ఇవ్వలేదు. వైస్రాయి కార్యనిర్వాహక మండలిలో భారతీయ సభ్యుల సంఖ్యను పెంచడమనే అస్పష్టమైన వాగ్దానం ఒక్కటి తప్ప, అతడు చెప్పిందేమీ లేదు. కాంగ్రెస్ నాయకులను, జిన్నానూ యుద్ధానికి, ప్రభుత్వానికి మద్దతు పలకాలని ప్రోత్సహించడంలోనే క్రిప్స్ ఎక్కువ సమయం గడిపాడు.
ఈ దశలో బ్రిటిషువారికీ, కాంగ్రెసుకూ మధ్య పరస్పర నమ్మకం పెద్దగా లేదు. ఎదరి పక్షం అసలు ప్రణాళికలను దాచిపెడుతోందని రెండు పక్షాలూ భావించాయి. కాంగ్రెస్ క్రిప్స్‌తో చర్చలను నిలిపివేసింది. గాంధీ మార్గదర్శకత్వంలో, జాతీయ నాయకత్వం యుద్ధ మద్దతుకు బదులుగా స్వయం పాలనను తక్షణమే కోరింది. యుద్ధం తరువాత డొమినియన్ స్థితి ఇస్తామంటూ క్రిప్స్ ఇచ్చిన వాగ్దానం "దివాలా తీసే బ్యాంకుకు చెందిన పోస్ట్-డేటెడ్ చెక్కు" అని గాంధీ చెప్పాడు.
ముస్లిం లీగ్ స్పందన
మార్చుక్రిప్స్ ప్రతిపాదనను ముస్లిం లీగ్ తిరస్కరించింది. ఈ ప్రతిపాదనలు కేవలం ముసాయిదా ప్రకటన మాత్రమేనని, పాకిస్తాన్ డిమాండ్‌ను తగినంతగా తీర్చలేదనీ, యునైటెడ్ ఇండియా పథకానికే ప్రాధాన్యత ఇస్తున్నారనీ జిన్నా వాదించాడు. ఈ ప్రతిపాదనలలో పాకిస్తాన్‌కు స్పష్టమైన రాయితీ లేదని అతడు ఏప్రిల్‌లో జరిపిన విలేకరుల సమావేశంలో చెప్పాడు. ముస్లింల స్వయం నిర్ణయాధికారాన్ని విస్మరించారని అతడు ఆందోళన వ్యక్తం చేశాడు. ముస్లిం లీగ్‌ను తరువాతి దశ చర్చల నుండి మినహాయించడాన్ని అతడు విమర్శించాడు.[11][12][13]
క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం
మార్చుబ్రిటిషువారు స్పందించక పోవడంతో, గాంధీ నేతృత్వంలో ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం రూపంలో ఒక పెద్ద ప్రజా తిరుగుబాటును తలపెట్టింది. భారతదేశం నుండి వెంటనే బ్రిటిషు వారు వైదొలగాలని డిమాండ్ చేసింది. బర్మాను జయించడంతో ఇంపీరియల్ జపనీస్ సైన్యం భారతదేశానికి దగ్గరగా ముందుకు సాగడంతో, భారతీయులు భారత మట్టిని రక్షించడంలో బ్రిటిషువారు అసమర్థులని గ్రహించారు. ఆక్రమణ దళంలో, భారతదేశంపై బ్రిటిషునియంత్రణను అంతం చేయడానికి సుభాస్ చంద్రబోస్ నేతృత్వంలో ఏర్పడ్డ భారత జాతీయ సైన్యపు దళాలు కూడా ఉన్నాయి. 1942 ప్రారంభంలో సింగపూర్ పతనంతో పట్టుబడిన భారతీయు యుద్ధ ఖైదీలతో ఇది కూడుకుని ఉంది. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమానికి స్పందనగా బ్రిటిషువారు కాంగ్రెస్ నాయకులు చాలా మందిని జైలులో పెట్టారు.
జిన్నాకు చెందిన ముస్లిం లీగ్ క్విట్ ఇండియా ఉద్యమాన్ని ఖండించింది. ప్రాంతీయ ప్రభుత్వాలతో పాటు, శాసన మండలిలో పాల్గొంది. ముస్లింలను యుద్ధంలో పాల్గొనమని ప్రోత్సహించింది. ఈ సహకారంతో, బ్రిటిషువారు భారత రాజకీయ నాయకులు లేని చోట్ల, అధికారులను, సైనిక సిబ్బందినీ ఉపయోగించి యుద్ధ సమయంలో భారతదేశాన్ని పరిపాలించగలిగారు. అయితే ఇది దీర్ఘకాలంలో సాధ్యం కాదని రుజువైంది.
వైఫల్యానికి కారణాలు
మార్చుక్రిప్స్ మిషన్ వైఫల్యానికి మూడు ప్రధాన కారణాలు ఉన్నాయి. అవి:
- గాంధీ వ్యతిరేకత వలన ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ బ్రిటిషుప్రతిపాదనను తిరస్కరించింది.
- బ్రిటిషువారి ఒరిజినల్ ప్రతిపాదనలో నిజమైన అధికార బదిలీ లేనే లేదు. దాన్ని క్రిప్స్ చొప్పించాడు
- వైస్రాయ్, బ్రిటిషు వారి భారత కార్యదర్శిలు మిషన్ను దెబ్బతీసేందుకు తెరవెనుక చేసిన ప్రయత్నాలు.
1970 లో విడుదలైన పత్రాలు మూడవ వ్యాఖ్యానానికి మద్దతు ఇస్తున్నాయని గుప్తా [14] తేల్చాడు. వైస్రాయ్ లార్డ్ లిన్లిత్గో, భారత కార్యదర్శి ఎల్ ఎస్ ఎస్ అమేరీల మధ్య సందేశాలను బట్టి, ఈ ఇద్దరూ క్రిప్స్ మిషన్ను వ్యతిరేకించారనీ, వారు ఉద్దేశపూర్వకంగా క్రిప్స్ ను అణగదొక్కారనీ వెల్లడైంది. బ్రిటిషుప్రభుత్వం క్రిప్స్ మిషన్ను దాని ఉదారవాద వలస విధానానికి సాక్ష్యంగా ఉపయోగించు కున్నప్పటికీ, వ్యక్తిగత ప్రైవేట్ కరస్పాండెన్స్ ల్లో రాయబారం పట్ల తృణీకారం, దాని వైఫల్యంపై సంతోషం వెల్లడైంది.[15]
దీర్ఘకాలిక ప్రభావం
మార్చుక్రిప్స్ రాయబారం యొక్క దీర్ఘకాలిక ప్రాముఖ్యత ఏమిటో యుద్ధం తరువాత, దళాలను విప్పేసి ఇంటికి తిరిగి పంపించేటపుడు మాత్రమే స్పష్టమైంది. క్రిప్స్ చేసిన స్వాతంత్ర్య ప్రతిపాదనను ఉపసంహరించుకోలేమని చర్చిల్ కూడా గుర్తించాడు. యుద్ధం ముగిసాక, చర్చిల్ స్థానంలో కొత్త కార్మిక ప్రభుత్వం వచ్చింది. అది భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం ఇస్తోంటే చూడటం తప్ప ఏమీ చేయలేని పరిస్థితి అతడిది. బ్రిటిషువారు త్వరలోనే వెళ్ళిపోతారనే విశ్వాసం, 1945-1946 ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్ రాజకీయ నాయకులు పోటీలో నిలబడి ప్రాంతీయ ప్రభుత్వాలను ఏర్పాటు చేసిన సంసిద్ధతలో కనిపించింది.[16]
ఇవి కూడా చూడండి
మార్చుమూలాలు
మార్చు- ↑ Paul Addison, The Road to 1945 (1975) p 201
- ↑ William Roger Louis (2006). Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization. I.B.Tauris. pp. 387–400. ISBN 9781845113476.
- ↑ Ian Talbot; Gurharpal Singh (23 July 2009). The Partition of India. Cambridge University Press. p. 35. ISBN 978-0-521-85661-4.
Cripps' proposals also included a proviso that no part of India would be forced to join the post-war arrangements, and though the mission ended in failure, the Muslim League emerged with its prestige and standing further enhanced. Indeed, Jinnah at the time of his interview with Cripps had been 'rather surprised' to see how far his declaration went 'to meeting the Pakistan case'.
- ↑ Ayesha Jalal (1994). The Sole Spokesman: Jinnah, the Muslim League and the Demand for Pakistan. Cambridge U.P. p. 47. ISBN 9780521458504.
- ↑ Barbara D. Metcalf; Thomas R. Metcalf (2002). A Concise History of India. Cambridge University Press. pp. 202–. ISBN 978-0-521-63974-3.
By the time of the flying visit of Sir Stafford Cripps to Delhi in April 1942, the British were willing to offer India independence, by the convening of a constituent assembly, at the end of the war, but with the important proviso that no unwilling portion of the country should be forced to join the new state.
- ↑ Wolpert, Stanley (2006). Shameful Flight (The last years of British Empire in India). Karachi, Pakistan: Oxford University Press. pp. 17–18. ISBN 978-0-19-906606-3.
- ↑ Sandhu, Akhtar Hussain. "Cripps Mission Proposals And Muslim-Sikh Relations on the British Punjab". Journal of the Resarch Society of Pakistan. 48 (1): 12.
Sir Stafford arrived in India on 23 March 1942 and gave a statement saying that he had been more associated with his friends in the Congress party but also indicating that he was opened to all other points of view. In the meantime, the Muslim League was celebrating its Pakistan day celebrations. Jinnah in his speech, referred to the Cripps mission advising Muslims to be patient until his proposals were put forward officially. He indicated that the League will not accept his proposals if it were detrimental to Muslim interest; he also mentioned that he will resist and if needed, the Muslims would die fighting for the creation of Pakistan.
- ↑ Barbara D. Metcalf; Thomas R. Metcalf (24 September 2012). A Concise History of Modern India. Cambridge University Press. pp. 209–. ISBN 978-1-139-53705-6.
The British, in their anxiety to secure Muslim support during the war, helped it along by such acts as the provision in the Cripps proposals that allowed provinces to 'opt out' of any independent India.
- ↑ Sandhu, Akhtar Hussain. "Cripps Mission Proposals And Muslim-Sikh Relations on the British Punjab". Journal of the Resarch Society of Pakistan. 48 (1): 12.
Cripps tried to accommodate all the communities in his proposals.
- ↑ Barbara D. Metcalf; Thomas R. Metcalf (2002). A Concise History of India. Cambridge University Press. pp. 202–. ISBN 978-0-521-63974-3.
A leftist member of the Labour Party and a friend of Nehru, Cripps did his best to contrive an agreement. But the level of suspicion was simply too high, and too many influential figures did not want the negotiations to succeed.
- ↑ Sandhu, Akhtar Hussain. "Cripps Mission Proposals And Muslim-Sikh Relations on the British Punjab". Journal of the Resarch Society of Pakistan. 48 (1): 12.
The Congress on 2 April 1942 signalled its opposition to the Cripps Proposals. The Congress and Sikhs rejected these proposals due to the possibility of the India's partition with the provision that provinces could opt out of a future Indian Constituent Assembly while the League rejected it finding no clear-cut acceptance of Pakistan. Quaid-i-Azam expressed his dismay at the refusal to recognise the right of Muslim self determination while addressing the annual session of the All India Muslim League at Allahabad: '...the Musalmans feel deeply disappointed that the entity ad integrity of the Muslim nation has not been expressly recognised...Muslim India will not be satisfied unless the right of national self determination is unequivocally recognised. It must be realised that India was never a country or a nation....It has roused our deepest anxieties and grave apprehensions, especially with reference to the Pakistan scheme, which is a matter of life and death for Muslim India...'
- ↑ Abid, Massarrat (31 December 2010). "Partition Demand: From Cripps Mission to Gandhi-Jinnah Talks". Journal of Pakistan Vision. 11 (2).
On 29 March, Cripps released his documents and held a press conference. On 4 April, in his presidential address to the Muslim League, Jinnah pointed out that Cripps proposals were only a draft declaration. He also said that creation of Pakistan was a remote possibility and there was a definite preference for a new Indian Union which was the main objective and suggestion and the draft declaration interviews and explanations of Sir Stafford were going against Muslim interests and the League was called upon to play the game with a loaded dice. He asked Cripps to make adjustments in order to give real effect to the Pakistan demand. On 13 April 1942, at a press conference, he pointed out that Pakistan demand was not conceded clearly and the right of Muslims to self determination was also denied. These proposals were therefore rejected by the Muslim League. Jinnah criticized the British Government and Congress party for another round of negotiations, ignoring the Muslim League at a later stage.
- ↑ Ayesha Jalal (28 April 1994). The Sole Spokesman: Jinnah, the Muslim League and the Demand for Pakistan. Cambridge University Press. pp. 81–. ISBN 978-1-139-93570-8.
Provincial option, he argued, was clearly an insufficient security. An explicit acceptance of the principle of Pakistan offered the only safeguard for Muslim interests throughout India and had to be the precondition for any advance at the centre. So he exhorted all Indian Muslims to unite under his leadership to force the British and the Congress to concede 'Pakistan'. If the real reasons for Jinnah's rejection of the offer were rather different, it was not Jinnah but his rivals who had failed to make the point publicly.
- ↑ Shyam Ratna Gupta, "New Light on the Cripps Mission," India Quarterly, (Jan 1972), 28#1 pp 69-74
- ↑ Shyam Ratna Gupta, "New Light on the Cripps Mission," India Quarterly, (Jan 1972), 28#1 pp 69-74.
- ↑ Judith Brown Modern India.