నగునూరు
నగునూర్, తెలంగాణ రాష్ట్రం, కరీంనగర్ జిల్లా, కరీంనగర్ గ్రామీణ మండలంలోని గ్రామం.[1]2016 అక్టోబరు 11 న చేసిన తెలంగాణ జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణకు ముందు ఈ గ్రామం పాత కరీంనగర్ జిల్లా లోని కరీంనగర్ మండలంలో ఉండేది. పునర్వ్యవస్థీకరణలో దీన్ని కొత్తగా ఏర్పాటు చేసిన కరీంనగర్ గ్రామీణ మండలం లోకి చేర్చారు. [2]ఇది మండల కేంద్రమైన కరీంనగర్ నుండి ఉత్తరాన ఎనిమిది కిలోమీటర్ల దూరంలో ధర్మపురికి వెళ్ళే మార్గంలో ఈ గ్రామం ఉంది.
| నగునూరు | |
| — రెవిన్యూ గ్రామం — | |
  నగునూరు |
|
| అక్షాంశరేఖాంశాలు: 18°29′56″N 79°09′04″E / 18.498994°N 79.151014°E | |
|---|---|
| రాష్ట్రం | తెలంగాణ |
| జిల్లా | కరీంనగర్ జిల్లా |
| మండలం | కరీంనగర్ |
| ప్రభుత్వం | |
| - సర్పంచి | |
| జనాభా (2011) | |
| - మొత్తం | 5,817 |
| - పురుషుల సంఖ్య | 2,768 |
| - స్త్రీల సంఖ్య | 3,049 |
| - గృహాల సంఖ్య | 1,350 |
| పిన్ కోడ్ | |
| ఎస్.టి.డి కోడ్ | |
గణాంకాలు
మార్చు2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 1350 ఇళ్లతో, 5817 జనాభాతో 1940 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 2768, ఆడవారి సంఖ్య 3049. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 1031 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 125. గ్రామం యొక్క జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 572309[3].పిన్ కోడ్: 505415.
గ్రామ చరిత్ర
మార్చు
ఈ గ్రామంలో ఒకప్పుడు నాలుగు వందల ఆలయాలు ఉండేవని అందుకని నన్నూరు అని పేరు వచ్చిందని ఒక కథనం. అలాగే ఊరికి పూర్వం నగరూరు అని పేరు ఉండేది అయితే అది కాలక్రమంలో నగునూరైందని మరో కథనం. ఇక్కడ చాళుక్యుల కాలం నాటి మూడు ఆలయాలు, శిధిలావస్థలో ఉన్న ఎనిమిది ఆలయాలు, అనేక శాసనాధారాలు పూర్వవైభావాన్ని సూచిస్తున్నాయి. 8వ శతాబ్దం నుండి 13వ శతాబ్దం వరకు వేములవాడ చాళుక్యులు, కళ్యాణీ చాళుక్యులు, కాకతీయుల పాలనలో నగునూరు రాజకీయ, ఆధ్యాత్మిక కేంద్రంగా, ప్రముఖ రాజధానిగా వెలుగొందింది. ఈ గ్రామంలో ఉన్న ప్రాచీన కోటను నగునూరు కోట అంటారు.[4] గ్రామం చుట్టూ ఉన్న ప్రాకారపు గోడలను నేటికి చూడవచ్చు.
చాళుక్యుల కాలంనాటి త్రికూటాలయం ఇక్కడ ఉన్నది. ఆలయ ముఖద్వారం ఉత్తరాన ఉంటే, మూడు ఆలయాలు మిగిలిన మూడువైపులకు అభిముఖంగా ఉన్నవి.[5]నగునూరు సబ్బినాడు సీమలో ప్రధాన పట్టణంగా ఉండేది. కాకతీయులకు ముంది ఈ ప్రాంతాన్ని స్థానిక నాయకులు పాలించారు. 1170లో కాకతీయ రుద్రుడు వారిని అంతమొందించి, తన మంత్రికి అయిన గంగరాజును పాలకునిగా నియమించాడు. ఇక్కడ నేటికి రామప్పగుడి శిల్పంతో సాటియైన శిల్పకళా సౌందర్యం వివరించే దేవాలయం, చిత్రవిచిత్ర కళా నైపుణ్యం గల స్తంభాలు ఉన్నాయి. జైనమత ఛాయలు కనిపిస్తాయి. కాకతీయ రుద్రుని పాలనలో గంగాధరుడు నిర్మించిన త్రికూటాలయం అటువంటిదే.[6]
విద్యా సౌకర్యాలు
మార్చుగ్రామంలో రెండుప్రైవేటు బాలబడులు ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాల ఒకటి , ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి , ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి ఉన్నాయి.
సమీప జూనియర్ కళాశాల కొత్తపల్లిలోను, ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల, ఇంజనీరింగ్ కళాశాల‌లు కరీంనగర్లోనూ ఉన్నాయి. సమీప వైద్య కళాశాల, మేనేజిమెంటు కళాశాల, పాలీటెక్నిక్ కరీంనగర్లో ఉన్నాయి.
సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల, అనియత విద్యా కేంద్రం, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల కరీంనగర్లో ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం
మార్చుప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం
మార్చునాగునూర్లో ఉన్న ఒక ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రంలో డాక్టర్లు లేరు. ఇద్దరు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు. ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు.
ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉంది. సంచార వైద్య శాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉంది.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం
మార్చుగ్రామంలో3 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. ఒక ఎమ్బీబీయెస్ డాక్టరు, డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు ఇద్దరు ఉన్నారు. మూడు మందుల దుకాణాలు ఉన్నాయి.
తాగు నీరు
మార్చుగ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. బావుల నీరు కూడా అందుబాటులో ఉంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది. కాలువ/వాగు/నది ద్వారా, చెరువు ద్వారా కూడా గ్రామానికి తాగునీరు లభిస్తుంది.
పారిశుధ్యం
మార్చుమురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు
మార్చునాగునూర్లో సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉంది. పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, మొబైల్ ఫోన్, ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. ప్రైవేటు బస్సు సౌకర్యం గ్రామానికి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. రైల్వే స్టేషన్ గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.
ప్రధాన జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతోంది. రాష్ట్ర రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. జాతీయ రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు
మార్చుగ్రామంలో ఏటీఎమ్ ఉంది. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం ఉన్నాయి. వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. రోజువారీ మార్కెట్, వారం వారం సంత, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు
మార్చుగ్రామంలో అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ స్టేషన్, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. సినిమా హాలు, గ్రంథాలయం, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
విద్యుత్తు
మార్చుగ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 12 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం
మార్చునాగునూర్లో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
- వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 340 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 90 హెక్టార్లు
- శాశ్వత పచ్చిక ప్రాంతాలు, ఇతర మేత భూమి: 6 హెక్టార్లు
- తోటలు మొదలైనవి సాగవుతున్న భూమి: 10 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 4 హెక్టార్లు
- సాగులో లేని భూముల్లో బీడు భూములు కానివి: 155 హెక్టార్లు
- బంజరు భూమి: 75 హెక్టార్లు
- నికరంగా విత్తిన భూమి: 1258 హెక్టార్లు
- నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 281 హెక్టార్లు
- వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 1207 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు
మార్చునాగునూర్లో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
- కాలువలు: 897 హెక్టార్లు* బావులు/బోరు బావులు: 220 హెక్టార్లు* చెరువులు: 90 హెక్టార్లు
ఉత్పత్తి
మార్చునాగునూర్లో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
ప్రధాన పంటలు
మార్చుమూలాలు
మార్చు- ↑ తెలంగాణ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు సంఖ్య GO Ms No 225 Revenue (DA-CMRF) Department, Dated: 11-10-2016
- ↑ "కరీంనగర్ జిల్లా" (PDF). తెలంగాణ గనుల శాఖ. Archived (PDF) from the original on 2022-01-06. Retrieved 2021-01-06.
- ↑ "Office of the Registrar General & Census Commissioner, India - Village amenities of 2011".
- ↑ నవ తెలంగాణ, జరదేఖో (30 April 2019). "కనుమరుగౌతున్న నగునూరు కోట". Archived from the original on 11 మే 2020. Retrieved 11 May 2020.
- ↑ Encyclopaedia Of India Pakistan & Bangladesh By Om Gupta
- ↑ "నాటి కళ్యాణీవరం నేటి కరీంనగరం - ఆంధ్రప్రభ డిసెంబరు 5, 2010 సంచిక". Archived from the original on 2012-12-04. Retrieved 2012-11-18.
బయటి లింకులు
మార్చు- అమెరికన్ ఇన్స్టిట్యూట్‌ ఆఫ్ ఇండియన్ స్టడీస్ ఫోటోలైబ్రరీ లో నాగునూరు ఆలయాల ఫోటోలు