నిర్వహణ

నిర్వహణ, అనగా ఒక సంస్థ (వ్యాపార లేదా స్వచ్ఛంద లేదా వేరే ఏ ఇతర సంస్థ అయినా) దాని నిర్దేశిత లక్ష్యాలksisofkfnfjddkdodmdo

ను, ఉద్దేశ్యాలను అనగా లాభార్జన, ఆర్థిక పురోగతి, అమ్మకాలు, తయారీ, సేవ, ఉద్యోగ కల్పన, మానవ వనరుల అభివృద్ధి వంటి వాటిని సాధించడానికి అన్ని విభాగాలు సమష్టిగా నిర్వహించే కార్యకలాపాలు.

నిర్వహణలో ఈ క్రింది అంశాలు ఉంటాయి.

ప్రణాళికీకరణ
సమన్వయం
సిబ్బంది నియామకం
నాయకత్వం వహించటం లేదా మార్గదర్శకత్వం,
సంస్థ (ఒకటి లేదా ఎక్కువ) విభాగాలను నియంత్రించడం లేదా ఒక లక్ష్యాన్ని సాధించే ఉద్దేశంతో ప్రయత్నం చేయడం.

వనరులు

మానవ వనరులు
ఆర్ధిక వనరులు
సాంకేతిక వనరులు,
సహజ వనరులు మోహరింపు, వాటి సద్వినియోగం ఉంటాయి.

నిర్వహణ చర్య (లు) తలపెట్టే వ్యక్తి లేదా వ్యక్తులను నిర్వాహకులు (Managers)గా వ్యవహరిస్తారు.

చరిత్ర

పారిశ్రామిక ఉత్పాదకత (Industrial Efficiency)ని పెంపొందించేందుకు శ్రమించిన మెకానికల్ ఇంజినీరు, మొదటి తరం నిర్వహణా సలాహాదారు, శాస్త్రీయ నిర్వహణ (Management Science) యొక్క దిశానిర్దేశకుడు ఫ్రెడెరిక్ విన్స్లో టేయ్లర్

లాటిన్ భాషలో manus అనగా చేయి (హస్తం), agere అనగా చలనం. ఈ రెండు పదాల నుండి ఇటాలియన్ భాషలో ఏర్పడ్డ పదమే maneggiare (అనగా పరికరాలని ఉపయోగించటం). Manage అనే ఆంగ్ల పదానికి ఇవి మూలాలు. ఫ్రెంచ్ పదం mesnagement (తర్వాత ménagement) 17, 18వ శతాబ్దాలలో ఆంగ్ల పదమైన management అర్ధాన్ని వైశాల్యాన్ని పెంచటంలో ప్రభావం చూపించింది.^[1]

నిర్వచనాలు

నిర్వహణ ఒక శాస్త్రమా లేక కళా అన్న అంశం పై పలు చర్చలు జరిగినవి. అయితే నిర్వహణ అనేది చాలా విశాలవంతమైన రంగం కావటం మూలాన ఇందులో శాస్త్రీయాంశాలు, కళాంశాలు కలగలిపి ఉండటం గమనార్హం. ఉదా: నిర్వహణలో భాగాలైన గణాంకాలు, అర్థశాస్త్రం, ఖాతాలు మనస్తత్వ శాస్త్రం వంటి అంశాలు శాస్త్రీయం కాగా, భావవ్యక్తీకరణ, ఏర్పాటు, సమన్వయం, సృజనాత్మకత వంటి అంశాలు కళలు.

అందుకే నిర్వహణకు వివిధ నిర్వచనాలు గలవు. మచ్చుకు కొన్ని :-

నిర్దిష్టమైన విధానాల అనుగుణంగా సంస్థ పనుల నిర్మాణం, సమీకరణ చేయడం ద్వారా విశదంగా నిర్వచించిన ఉద్దేశ్యాలను సాధించడం. నిర్వహణను తరచుగా ఉత్పత్తి కారణాంశంగా యంత్రాలతో, ముడిసరుకులతో,, ధనంతో జతచేరుస్తారు. నిర్వహణలో పలు పరిశోధనలు చేసిన ఆచార్యులు పీటర్ డ్రక్కర్ (1909–2005) ప్రకారం, నిర్వహణ యొక్క ప్రాథమిక కార్యాచరణ రెండు విధాలుగా ఉంటుంది. అవి
- అమ్మకాలు (మార్కెటింగ్)
- ఆవిష్కరణ (ఇన్నోవేషన్)
సంస్థ నిర్వహణకి కావలసింది, అధికారం, సామర్థ్యం గల మార్గనిర్దేశకులు/అధికారులు.
- వాణిజ్య విధానం, సమగ్రరూప సూత్రీకరణ, ఏర్పాటు, నియంత్రణ విధులను ఒకదానితో ఒకటి అనుసంధానం చేయటం
- విధానాల ఉద్దేశ్యాలను సాధించటానికి సంస్థ వనరులకు త్రోవ చూపటం

పైవాటితో నిర్వహణ ఒక ప్రత్యేక రంగంగా గుర్తించబడింది. నిర్వహణ ప్రయోగం ఒక చిన్న సంస్థలోని ఒక వ్యక్తి నుంచి వందలు లేదా వేల అధికారులు కల బహుళ జాతీయ సంస్థల వరకూ విస్తరించి ఉంటుంది. పెద్ద సంస్థలలో విధానాలని మార్గనిర్దేశకుల సంఘం ఏర్పాటు చేస్తుంది, దీనిని ముఖ్య కార్య నిర్వహణాధికారులు అమలుచేస్తారు.

సైద్ధాంతిక అభిప్రాయం

సంస్థాగత సిద్ధాంతం (Organizational Theory), సంస్థాగత ప్రవర్తన (Organizational Behaviour) లలో మార్గదర్శక పరిశోధనలు జరిపిన, ఆధునిక నిర్వహణా శాస్త్ర మాతృమూర్తిగా కొనియాడబడే మేరీ పార్కర్ ఫోలెట్

సాధారణ నిర్వహణా సిద్ధాంతాన్ని (General Theory of Business Administration) ప్రతిపాదించిన హెన్రీ ఫాయొల్. సంస్థాగత నిర్వహణ (Organizational Management) లో, లిఖితపూర్వక భావవ్యక్తీకరణ (Written Communication) లో చేసిన కృషికి ఈయన ఆధునిక నిర్వహణా పద్ధతుల వ్యవస్థాపకుడిగా ప్రశంసించబడ్డాడు

ఇరవయ్యవ శతాబ్దపు ప్రారంభంలో మేరీ పార్కెర్ ఫోల్లెట్ (1868–1933) అనే రచయిత్రి నిర్వహణని "ప్రజలచే పనులను సాధించే కళ"గా నిర్వచించారు. ఆమె నిర్వహణను తత్వశాస్త్రంగా కూడా వర్ణించారు.^[2]

ప్రణాళికను తగు విధంగా మార్చుకొని క్రమంగా పరిమాణాన్ని కొలిచే కార్యంగా లేదా ఒకరి లక్ష్యాన్ని చేరడానికి తీసుకున్న విధులుగా భావించి, నిర్వహణను ఒక విధిగా కూడా ఆలోచించవచ్చు. ఇది ప్రణాళికలు ఉండని సందర్బాలకు కూడా వర్తిస్తుంది. ఈ కోణంలో, ఫ్రాన్స్ కి చెందిన ఇంజినీరు హెన్రి ఫయోల్^[3]

నిర్వహణ ఏడు విధులు కలిగి ఉండాలని భావించారు:

ఈ నిర్వచనం ఉపయోగకరంగా ఉందని కొందరు భావించినప్పటికీ కొందరు ఇది చాలా సంకుచితంగా ఉందని భావించారు. "అధికారులు చేసేది నిర్వహణ"అనే నానుడి విస్తారంగా కనిపిస్తుంది, ఇది నిర్వహణను నిర్వచించడంలో ఉన్న కష్టాన్ని, అనునిత్యం నిర్వచనాల స్వభావములో సంభవిస్తున్న మార్పుని, , అధికారిక అభ్యాసముల సంబంధాన్ని అధికారిక హోదా లేదా స్థాయిని సూచిస్తుంది.

ఒక ఆలోచన ప్రకారం నిర్వహణను "వ్యాపార పరిపాలన"కు సమానంగా భావించబడింది. అందుకే వర్తకం లేని ప్రదేశాలలో నిర్వహణ అవసరం తక్కువగా ఉంటుంది. దీనికి ఉదాహరణలుగా దానధర్మాలు , ప్రభుత్వరంగం ఉన్నాయి. అయినప్పటికీ, మరింత వాస్తవంగా, ప్రతి సంస్థ దాని పని, ప్రజలు, విధానాలు, సాంకేతికత, మొదలైనవాటిపై దాని ప్రభావం అధికం చేయటానికి నిర్వహణ చేయవలసి ఉంటుంది. అయితే, నిర్వహణ అనగా "బిజినెస్ స్కూల్స్ లలో బోధించబడే విశ్వవిద్యాలయ విభాగం" అనే భావన కలదు. బిజినెస్ స్కూల్, మేనేజ్మెంట్ పర్యాయపదాలుగా మారిపోయాయి. ఉదా:

ఆంగ్లం మాట్లాడేవారు "మేనేజ్మెంట్" లేదా "ది మేనేజ్మెంట్" అనే పదాన్ని ఒక సంస్థలోని కార్యనిర్వహణాధికారులందరినీ (ఉదాహరణకి కార్పోరేషన్ లాగా) మొత్తంగా వర్ణించడానికి వాడతారు. చారిత్రాత్మకంగా ఈ పదం వాడకం నిర్వహించబడేవారు అయిన "కార్మికుని"కు విరుద్దంగా సూచించబడుతుంది.

నిర్వహణాధికార పని స్వభావం

లాభాపేక్షగల కార్యాలలో, నిర్వహణ ప్రాథమిక ఉద్దేశాలు-

వాటాదారుల (Stakeholders) కోసం - వాటాదారుల పరిధిలోని లక్ష్యాలని సాధించటం (లాభాన్ని చేకూర్చటం)
ఖాతాదారుల (Customers) కోసం - విలువైన ఉత్పత్తులను సరియైన ధరలో అందుబాటులో ఏర్పాటు చేయటం
మానవ వనరుల (Human Resources) కోసం - ఉద్యోగ అవకాశాలను కల్పించడం

లాభాపేక్షలేని నిర్వహణలో, దాతల నమ్మకాన్ని కాపాడుకోవటంలోని ప్రాముఖ్యత తోడవుతుంది. అనేక నిర్వహణ/పరిపాలన పద్ధతులలో, వాటాదారులు నిర్ణయాధికారంకల సంఘంకు ఎన్నికల ద్వారా నియమించబడతారు. ఎన్నుకోబడ్డ వాటాదారుల సంఘం ఉన్నతస్థాయి నిర్వహణను నియామకం చేస్తుంది. కొన్ని సంస్థలు అధికారులను ఎన్నుకోవడం లేదా సమీక్షించడం వంటి ఇతర పద్ధతులతో ప్రయోగాలు చేశాయి (దీనిలో ఉద్యోగి-ఓటు పద్ధతులు వంటివి ఉన్నాయి); కానీ ఇది బహు అరుదుగా సంభవిస్తుంది.

ప్రభుత్వరంగ దేశాలు ప్రాతినిధ్య ప్రజాస్వామ్యంను నిర్మించాయి, ప్రభుత్వ కార్యాలయం కోసం ఓటర్లు రాజకీయనాయకులను ఎన్నుకుంటారు. అటువంటి రాజకీయనాయకులు అనేక అధికారులను, పరిపాలకులను నియమిస్తారు. అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాల వంటి కొన్ని దేశాలలో రాజకీయ నియామకులు నూతన రాష్ట్రపతి/గవర్నర్/మేయర్ ఎన్నిక తర్వాత వారి ఉద్యోగాలను కోల్పోతారు.

చారిత్రక అభివృద్ధి

నిర్వచనపరంగా కొంతమంది నిర్వహణని ఆధునిక భావసంబంధిత రంగంగా చూశారు. ఆవిధంగా చూస్తే నిర్వహణకి ప్రాచీన చరిత్ర లేదు. అయితే, కొందరు నిర్వహణను పోలిన ఆలోచనా విధానం, సుమేరియా వర్తకుల, ప్రాచీన ఈజిప్ట్ లోని పిరమిడ్ నిర్మాతల నాటి భావనగా కనుగొన్నారు. శతాబ్దాలుగా తమ పై ఆధారపడుతూ వచ్చిన బానిసల శ్రమని వినియోగించుకోవటంలో యజమానులు సమస్యలు ఎదుర్కొనారు. పని పట్ల ఆసక్తి లేని కొందరు బానిసలు వారిపై ఎదురు తిరిగేవారికి యజమానులు ప్రేరణని అందించలేకపోయారు. కానీ పారిశ్రామికీకరణకి ముందే ఏర్పడ్డ సంస్థలు వాటి చిన్న పరిమాణం వలన, క్రమబద్ధమైన నిర్వహణ పద్ధతుల ప్రాముఖ్యతని గుర్తించలేకపోయాయి. అయినప్పటికీ, 5 నుండి 15వ శతాబ్దం వరకు విస్తరించిన అరబిక్ సంఖ్యలు, 1494లో జంట-పద్దు పుస్తక విధానము (double-entry book-keeping) యొక్క వ్యాప్తి వంటి నవీన పోకడల వలన నిర్వహణ యొక్క సమీకరణకు, ప్రణాళికకు, నియంత్రణకు ఉపకరణాలు అందించబడ్డాయి.

పారిశ్రామిక విప్లవానికి ముందు చాలా మటుకు వ్యాపార కార్యకలాపాల పరిణామం, దస్త్రాలను నమోదు చేయటానికి యంత్రీకరించబడ్డ పద్ధతుల వెసులుబాటు లేకపోవటం దృష్ట్యా సంస్థల యొక్క యజమానులు నిర్వహణా విధులను వారికై వారే నిర్వర్తించవలసి వచ్చేది. కానీ సంస్థల పరిమాణం, సంక్లిష్టత పెరిగే కొలదీ యజమానులు (వాటాదారులు), నిర్వాహకులు (ప్రణాళికలో, నియంత్రణలో స్వతంత్ర నిపుణులు) మధ్య అంతరాలు సాధారణమైపోయాయి.

ముందస్తు వ్రాతలు

నిర్వహణ శతాబ్దాల క్రితం నుండే ఉన్నా, అనేకమంది రచయితలు ఆధునిక నిర్వహణ సిద్ధాంతాలను రూపొందించే దిశలో నేపథ్యాన్ని సృష్టించారు.^[4]

సన్ ట్జు ది ఆర్ట్ ఆఫ్ వార్

6వ శతాబ్దం BCలో చైనీయుల జనరల్ సన్ ట్జు చే వ్రాయబడింది, ది ఆర్ట్ ఆఫ్ వార్ అనేది సైన్యాన్ని నిర్వహించటాన్ని తెలిపే ఒక వ్యూహాత్మక పుస్తకం. ఇది నిర్వహణాధికారి యొక్క, శత్రువుల బలాలని, బలహీనతలని బేరీజు వేసుకోవటాన్ని సిఫారుసు చేస్తుంది.^[4]

నిక్కోలో మచియవెల్లి యొక్క ది ప్రిన్స్

ప్రజలు వారికై వారే ప్రేరణని అందించుకొంటారనే (Self-motivation) నమ్మకంతో, నిక్కోలో మాకియవెలీ ది ప్రిన్స్ను 1513లో ఒక సలహాగా ఫ్లోరెన్స్, ఇటలీ నాయకత్వం కోసం రాశారు.^[5] నియంత్రణ కొనసాగింపుకు నాయకులు భయాన్ని వాడుకోవచ్చుకానీ అసహ్యాన్ని కాదని మచియవెల్లి సిఫారుసు చేశారు.

ఆడం స్మిత్ యొక్క ది వెల్త్ ఆఫ్ నేషన్స్

ది వెల్త్ ఆఫ్ నేషన్స్ 1776లో ఆడం స్మిత్ చే వ్రాయబడింది. ఇతను ఒక స్కాటిష్ నైతిక తత్వవేత్త. శ్రమ విభజన (Divison of Labour) చేయడం ద్వారా నైపుణ్యత గల పని సాధ్యపడుతుందని భావించింది.^[5] పిన్నుల తయారీ విధానాలలో మార్పులు చేయడంద్వారా ఏవిధంగా ఉత్పత్తిని పెంచవచ్చో స్మిత్ వివరించారు. ఎక్కడ వ్యక్తులు రోజుకు 200 పిన్నులు తయారు చేసేవారో, స్మిత్ తయారీలో ఉన్న పద్ధతులను విశ్లేషించి, అక్కడే 10 మంది నిపుణులతో రోజుకి 48,000 పిన్నుల ఉత్పత్తిని సాధించారు.^[5]

19వ శతాబ్దం

ఆర్థిక శాస్త్ర దిగ్గజాలైన ఆడం స్మిత్ (1723 - 1790), జాన్ స్టూవర్ట్ మిల్ (1806 - 1873) వనరుల కేటాయింపు, ఉత్పత్తి,, ధర ల సమస్యలకు సైద్ధాంతికంగా నేపథ్యాన్ని అందజేశారు. దాదాపు అదేసమయంలో, ఆవిష్కర్తలు ఎలి విట్నే (1765 - 1825), జేమ్స్ వాట్ (1736 - 1819),, మాథ్యూ బౌల్టన్ (1728 - 1809) సాంకేత ఉత్పత్తి యొక్క ఆంశాలు అయిన ప్రామాణీకరణ, నాణ్యత నియంత్రణ పద్ధతులు, వ్యయ గణన, విడి భాగాలను అంతర్గతంగా మార్చుకొనే వీలు, కార్య ప్రణాళికీకరణ వంటి వాటిని అభివృద్ధి చేశారు. 1861 ముందు నిర్వహణ యొక్క ఈ అంశాలు చాలా వరకూ బానిస ఆధారిత అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాల ఆర్థికవిధానంలో ఉన్నాయి. ఈ అంశాల వలన ఆ నాటి 4 మిలియన్ల ప్రజల నిర్వహణ మొత్తంమీద లాభదాయకంగా భారీ ఉత్పత్తిని సాధించి పెట్టినది.

19వ శతాబ్దం చివరికి, ఆర్థికవేత్తలు అల్ఫ్రెడ్ మార్షల్ (1842 - 1924), లియోన్ వాల్రస్ (1834 - 1910), ఇతరులు నిర్వహణ యొక్క సిద్ధాంతపరమైన మూలాలకు ఒక నూతన సంక్లిష్టతను పరిచయంచేశారు. జోసెఫ్ వార్టన్ మొదటిసారి 1881లో నిర్వహణలో మూడవస్థాయి పటనాంశమును అందించారు.

20వ శతాబ్దం

1900 నాటికి నిర్వాహకులు వారి సిద్ధాంతాలని శాస్త్రీయ ఆధారాలు గలవని భావించటం మొదలు పెట్టారు. వీటికి కొన్ని ఉదాహరణలు -

1890 లో హెన్రీ ఆర్ టోవ్నే రచించిన సైన్స్ ఆఫ్ మ్యానేజ్మెంట్ (నిర్వహణ యొక్క శాస్త్రీయత)
1911 లో ఫ్రెడెరిక్ విన్స్లో టెయిలర్ రచించిన ద ప్రిన్సిపుల్స్ ఆఫ్ సైంటిఫిక్ మ్యానేజ్మెంట్ (శాస్త్రీయ నిర్వహణ యొక్క సూత్రాలు)
1917 లో (ఫ్రాంక్, లిల్లియన్) గిల్బ్రెత్ దంపతులు రచించిన అప్లైడ్ మోషన్ స్టడీ (అనువర్తిత గమన అధ్యయనము)
1910 లో హెన్రీ ఎల్ గాంట్ కనుగొన్న గాంట్ చార్ట్ లు
1911 లో జె. డుంకన్ నిర్వహణ పై తొలిసారిగా రచించిన కళాశాల పాఠ్యపుస్తకము
1912 లో ఫ్రెడెరిక్ విన్స్లో టెయిలర్ భావజాలమైన టెయిలరిజాన్ని జపాను దేశానికి పరిచయం చేసి జపానీ-శైలి నిర్వహణకి మొట్టమొదటి సలహాదారుగా ఎదిగిన యోయ్చీ యుయెనో

గమన అధ్యయనం (Motion Study), మానవ కారకాల (Human Factors) పై విస్తృతంగా పరిశోధనలు జరిపిన గిల్బ్రెత్ దంపతులు

ఫ్రాంక్ బంకర్ గిల్బ్రెత్
లిల్లియన్ మోల్లర్ గిల్బ్రెత్

1920 లో నిర్వహణ సిద్ధాంతాలు మొట్టమొదటిసారిగా విస్తరించాయి. 1921 లో హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్ మాస్టర్ ఆఫ్ బిజినెస్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ (MBA) పట్టాను మొట్టమొదటిసారిగా ప్రవేశపెట్టినది. హెన్రి ఫయోల్ (1841 - 1925), అలెగ్జాండర్ చర్చ్ వంటి వారు నిర్వహణ యొక్క అనేక శాఖలను వర్ణించి వాటి మధ్యనున్న అవినాభావ సంబంధాలని విశదీకరించారు. 20వ శతాబ్దపు ప్రారంభంలో ఓర్డ్వే టీడ్ (1891 - 1973), వాల్టర్ స్కాట్, జే మూనీ వంటి వారు మనస్తత్వ శాస్త్రము యొక్క సిద్దాంతాలను నిర్వహణకు అనువర్తితం చేశారు. ఎల్టన్ మాయో (1880 - 1949), మేరీ పార్కర్ ఫోల్లెట్ (1868 - 1933), ఛెస్టర్ బెర్నార్డ్ (1886 - 1961) వంటి రచయితలు పరిపాలకుడిని (administrator) ని అధికారి (bureaucrat) గా పరిగణించారు. అయితే రెన్సిస్ లికెర్ట్ (1903 - 1981), క్రిస్ ఆర్గిరిస్ (1923 - ) వంటివారు నిర్వహణ ప్రక్రియను సాంఘిక కోణంలో చూశారు.

పీటర్ డ్రకర్ (1909 – 2005) అనువర్తిత నిర్వహణమీద మొట్టమొదటగా రాసిన పుస్తకాలలో ఒకటి Concept of the Corporation 1946 లో ప్రచురించబడింది. అప్పటి జనరల్ మోటర్స్ యొక్క ఛైర్మన్ అయిన అల్ఫ్రెడ్ స్లోన్ సంస్థని అధ్యయనం చేయమనటంతో ఈ రచనకి దారి తీసింది. దాని తర్వాత డ్రకర్ రాసిన 39 పుస్తకాలు, చాలావరకూ ఇదే మూసలో రచించబడ్డాయి.

కార్యకలాపాల పరిశోధన (Operations Research) ని కనుగొన్న ప్యాట్రిక్ బ్లాకెట్

హెచ్ డోడ్జె, రోనాల్డ్ ఫిషర్ (1890 - 1962),, తోర్న్టన్ సి ఫ్రై నిర్వహణా అధ్యయనాలలో గణాంక పద్ధతులను అమలుచేశారు. 1940లలో, పాట్రిక్ బ్లాకెట్ సైనిక కార్యకలాపాల కొరకై అనువర్తిత గణిత శాస్త్రమైన కార్యకలాపాల పరిశోధన (Operations Research)కి నాందిపలికారు. ఒక్కో మారు "నిర్వహణా శాస్త్రం"గా వ్యవహరించబడే ఆపరేషన్స్ రీసెర్చ్ (ఇది టేలర్ యొక్క శాస్త్రసంబంధ నిర్వహణకు భిన్నం), కీలక సమస్యలని శాస్త్రీయ విధానంలో పరిష్కరించే ప్రయత్నం చేయటమే కాక, నేరుగా అనేక నిర్వహణా సమస్యలకి, ప్రత్యేకించి లాజిస్టిక్స్ (Logistics), ఆపరేషన్స్ (Operations) కి కూడా దీనిని వర్తింపజేయవచ్చు.

ఇటీవలె నిభందనల సిద్దాంతం (Theory of Constraints), లక్ష్యాల ద్వారా నిర్వహణ (Management by Objectives), వ్యాపార ప్రక్రియ పునర్నిర్మాణం (Business Process Reengineering), సిక్స్ సిగ్మా (Six Sigma) లతో బాటు ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ ఆధారిత ఎజైల్ సాఫ్ట్వేర్ డెవలప్మెంట్ (Agile Software Development), కాగ్'స్ ల్యాడర్ (Cog's Ladder) వంటి సామూహిక-నిర్వహణా సిద్ధాంతాలు వంటివి అభివృద్ధి చెందినవి.

20వ శతాబ్దంలో నిర్వహణాధికారులకు గుర్తింపు లభించింది. సంబంధిత కళ/శాస్త్రం అభ్యసించే వారికి పేరు ప్రతిష్ఠలు పెరిగాయి. వ్యాపార తత్వాలు, ప్రముఖ నిర్వహణా సిద్ధాంతాల ద్వారా అమ్మకాలు పెరిగాయి. ఇందుకోసం నిర్వహణ యొక్క శాస్త్రీయ సిద్ధాంతాలని వర్తింపజేయటంతో కాక ప్రజల మనస్తత్వాలకి దగ్గరగా ఉండవలసిన అవసరం వచ్చింది.

వ్యూహాలని ప్రభావితం చేసే పంచశక్తులని విశ్లేషించిన మైఖేల్ ఇ పోర్టర్

20వ శతాబ్దం చివరికి, వ్యాపార నిర్వహణ ఆరు వేర్వేరు శాఖలతో ముందుకు వచ్చింది, అవి:

ఆర్థిక నిర్వహణ
మానవ వనరుల నిర్వహణ
IT నిర్వహణ
విక్రయ నిర్వహణ
ప్రక్రియా నిర్వహణ లేదా ఉత్పత్తి నిర్వహణ
వ్యూహాత్మక నిర్వహణ

21 వ శతాబ్దం

21 వ శతాబ్దంలో పరిశీలకులు నిర్వహణ యొక్క కార్యవర్గాలని విభజించటం కష్టతరమౌతోందని గమనించారు. ఒక కార్యవర్గం ఒకే మారు పలు విభాగాల క్రిందకి చేరడం మొదలయినది. ఫలితంగా, నిర్వహణకు సంబంధించిన ఉద్దేశాలు, పనులు, అనేక విధానాల గురించిన ఆలోచనలు మొదలైనవి.

నిర్వహణ సిద్దాంతం యొక్క శాఖలు లాభాపేక్షలేని, ప్రభుత్వ సంబంధమైన వాటిలో ఉన్నాయి: వీటిలో ప్రజా పరిపాలన, ప్రజా నిర్వహణ,, శిక్షణాసంబంధ నిర్వహణ వంటివి ఉన్నాయి. ఇంకనూ, పౌర-సంఘ సంస్థలతో సంబంధం ఉన్న నిర్వహణా కార్యక్రమాలు కూడా లాభాపేక్షలేని నిర్వహణ, సాంఘిక స్వయంసేవ వంటిచోట కార్యక్రమాలను పెట్టింది.

నిర్వహణచే చేయబడ్డ అనేక ఊహాత్మక ప్రతిపాదనలు నైతికంగా, సంక్లిష్టత పరంగా, సంస్థాగతంగా ప్రశ్నించబడ్డాయి.

ఫలితంగా, కార్యాలయ ప్రజాస్వామ్యం వ్యాప్తి యొక్క పరిధి పెరిగి నిర్వహణ ధర్మాలు ఉద్యోగుల మధ్య విభజించబడ్డాయి. దీర్ఘకాలంలో సింహభాగ ఉద్యోగులు బాధ్యతలలో పాలుపంచుకోవాలని నిర్వహణ సూచిస్తుంది. లేని పక్షంలో ఉద్యోగులు వేరే పనిని వెదుక్కుంటూ వెళ్ళటమో లేదా సమ్మె చేయటమో జరుగుతుందని నిర్వాహకుల నమ్మకం.^[6]

నిర్వహణ అంశాలు

నిర్వహణ ప్రాథమిక విధులు

నిర్వహణ అనేక అంశాల ద్వారా పనిచేస్తుంది. తరచుగా వీటిని ప్రణాళిక, ఏర్పాటు, నాయకత్వం/ప్రేరణ,, నియంత్రించడంగా విభజిస్తారు.

ప్రణాళిక: భవిష్యత్తు (ఇవాళ, వచ్చే వారం, వచ్చే నెల, వచ్చే సంవత్సరం, వచ్చే 5 ఏళ్ళ కాలం)లో ఏమిజరగాలో నిర్ణయించడం, చర్యలు తీసుకోవడం కొరకు ప్రణాళికలు సృష్టించడం.
ఏర్పాటు: విజయవంతంగా ప్రణాళికలను ఆచరించడానికి కావలసిన వనరులను అత్యధికంగా వినియోగించటం.
సిబ్బంది నియామకం: ఉద్యోగ విశ్లేషణ, నియామకం,, వ్యక్తులను తగిన ఉద్యోగాలలో నియమించడం.
నాయకత్వ: వివిధ సందర్భాలలో ఏ కార్యాన్ని ఎలా ఆచరించాలి అని నిర్ణయించడం, ఉద్యోగులు ఆ కార్యాన్ని పూర్తి చేసేటట్లు చూడటం.
నియంత్రించడం/పర్యవేక్షించడం: ప్రణాళికలతో అభివృద్ధిని సరిచూడటం, కొన్నింటికి వాటి మీద వచ్చిన సమీక్ష ఆధారంగా మార్పులు చేయటం.
ప్రేరణని అందించటం: ఒక వ్యక్తి పనిచేయడానికి ప్రేరణ కలిగించే విధానం, దీని ద్వారా అనుకున్న లక్ష్యాన్ని సాధించవచ్చు.

వ్యాపార విధానం యొక్క ఏర్పాటు

వ్యాపారం యొక్క ఆదర్శం దాని బాగా స్పష్టమైన అభిప్రాయాన్ని కలిగిఉండాలి—ఉదాహరణకి సబ్బును తయారుచేయడం వంటివి కావచ్చు.
వ్యాపారం యొక్క దృష్టి దాని కాంక్షలను, అది ప్రయాణించదలచుకొన్న దిశను లేదా భవిష్యత్తు లక్ష్యాన్ని చక్కగా ప్రతిబింబిస్తుంది.
వ్యాపారం యొక్క ఉద్దేశ్యాలని ఫలితాలను లేదా ఒక కచ్చితమైన పనిని సాధించడానికి చేపట్టవలసిన కార్యక్రమాలని సూచిస్తుంది.
వ్యాపారం యొక్క విధానాన్ని నిబంధనలు, శాసనాలు, ఉద్దేశ్యాలను ఏర్పరచటానికి, అధికారుల తీసుకోవలసిన నిర్ణయాలను కూడా ఒక మార్గదర్శకంగా ఉపయోగించవచ్చు. ఇది పరిస్థితులకు అనుగుణంగా ఉండేటట్లు, తేలికగా అన్వయించే విధంగా, అందరు ఉద్యోగస్తులు అర్థం చేసుకునేవిధంగా ఉండాలి.
వ్యాపారం యొక్క వ్యూహం తీసుకోబోయే కార్యప్రణాళికతో సమానంగా ఉండాలి. అలానే భవిష్యత్తులో ఉపయోగించే వనరులు వాటి యొక్క దృష్టిని, దీర్ఘకాలిక ఉద్దేశ్యాలను అర్థం చేసుకోవాలి. వ్యాపార లాభంకోసం ఉత్పత్తి కారకాలను ఏవిధంగా కేటాయించాలి, ఉపయోగించాలి అనేవి నిర్దేశించి, అధికారులకు మార్గదర్శక సూత్రంగా ఉండాలి. ప్రారంభంలో, ఏవిధమైన వ్యాపారం ఏర్పాటుచేయాలో నిర్ణయించడానికి ఇది అధికారులకు ఉపయోగపడుతుంది.

ఆలోచనలను , వ్యూహాలను ఏవిధంగా అమలుచేయచ్చు

అన్ని ఆలోచనలు, వ్యూహాలు అన్నివర్గాల ఉద్యోగస్థులతో, కార్యవర్గంతో చర్చింప బడతాయి.
అధికారులు ఎక్కడ, ఎలా వారియొక్క ఆలోచనలను, వ్యూహాలను అమలుచేయాలనేది కచ్చితంగా అర్థం చేసుకోవాలి.
ప్రతి విభాగానికి ఒక కార్యప్రణాళిక తప్పనిసరిగా ఉండాలి.
క్రమానుసారంగా యోచనలు, వ్యూహాలు పరిశీలించబడాలి.
పర్యావరణ మార్పుల కోసం అనిశ్చితత్వ ప్రణాళికలు కనిపెట్టబడాలి.
పురోభివృద్ది యొక్క లెక్కింపులు క్రమముగా ఉన్నతస్థాయి అధికారులచే చేయబడాలి.
మంచి వాతావరణం, స్ఫూర్తిదాయకమైన జట్టు వ్యాపారంలో అవసరం.
వ్యాపారం యొక్క ఆదర్శాలని సాధించటానికి వాటి పాత్రను నిర్ణయించటం కోసం ప్రతి విభాగం యొక్క ఆదర్శాలు, ఉద్దేశాలు, బలాలు, బలహీనతలు విశ్లేషించబడాలి.
దీర్ఘదృష్టి పద్ధతి వాస్తవమైన వ్యాపారం యొక్క భవిష్య వాతావరణ చిత్రాన్ని అభివృద్ధి చేస్తుంది.
అన్ని ప్రణాళికలు వైరుధ్యం లేకుండా, అన్ని ఆలోచనలు, వ్యూహాలు ఒకే ఆదర్శం, ఉద్దేశ్యాలను సాధించడానికి గురిపెట్టడానికి ఒక ప్రణాళిక విభాగం ను ఏర్పరచాలి.
అవసరమైతే ఉపయోగించడానికి, అనిశ్చితత్వ ప్రణాళికలను అభివృద్ధిచేయాలి. ఏదైనా విభాగపు విధాన నిర్వహణలో అన్ని వర్గాల ఉద్యోగస్తులు, సిబ్బందితో అవసరమయ్యే అన్ని విధానాలు చర్చించబడాలి.
జాన్ పి కోట్టేర్ స్థాపించిన ఎనిమిది-విడతల కార్యప్రణాళిక అమలుద్వారా సంస్థాపరమైన మార్పు (Organizational Change)ని వ్యూహాత్మకంగా సాధించవచ్చు: అత్యవసరాన్ని పెంచడం, దృష్టిని సరిగా కేంద్రీకరించటం, అంగీకారాన్ని తెలియచేయటం, అధికారమును ఇవ్వడం, స్వల్పకాలిక విజయాలను ఏర్పరచటం, పట్టు వదలకుండా ఉండటం,, మార్పులకు కట్టుబడి ఉండటం ఇందులో ఉన్నాయి.^[7]

ప్రణాళికా విధానంలో ఎక్కడ యోచనలు , వ్యూహాలు తగినవిధంగా ఉంటాయి

ప్రతి విభాగానికి భవిష్య ప్రణాళికల యొక్క స్పష్టమైన ఉద్దేశ్యాన్ని, మధ్యస్థ, దిగువస్థాయి అధికారులకు అందిస్తాయి.
ఒక కార్యచట్రంను ఏర్పరచి దానిద్వారా ప్రణాళికకలు, నిర్ణయాలు చేయబడతాయి.
వ్యాపారం యొక్క వ్యూహాత్మక ప్రణాళికలకు మధ్యస్థ-, దిగువ-స్థాయి నిర్వహణ వారి సొంత ప్రణాలికలు కూడా జతచేయవచ్చు.

బహు-విభాగాల నిర్వహణాధిపత్యం

పెద్ద సంస్థల యొక్క నిర్వహణ మూడుస్థాయిలలో ఉంటుంది:

ఉన్నతశ్రేణి నిర్వహణ (లేదా "ఉన్నత నిర్వహణ" లేదా "ఉచ్ఛస్థాయి నిర్వహణ")
మధ్యస్థాయి నిర్వహణ
దిగువస్థాయి నిర్వహణ, వీరిలో పర్యవేక్షకులు (Supervisors) లేదా జట్టు నాయకులు (Team Leads) వంటివారు ఉంటారు
ఫోర్మన్
హోదా, వరుసక్రమం

ఉన్నత-స్థాయి నిర్వహణ

నిర్వహణా పాత్రలకు, నైపుణ్యాలకు విస్తారమైన విజ్ఞానం అవసరమవుతుంది.
వారికి బహిరంగ విషయాలు, మార్కెట్ వంటి అంశాల గురించి బాగా తెలిసి ఉండాలి.
వారి నిర్ణయాలు సాధారణంగా దీర్ఘకాలిక స్వభావాన్ని కలిగి ఉండాలి.
వారి నిర్ణయాలు విశ్లేషణత్మక, నిర్దేశక,,/లేదా ప్రవర్తనా-భాగస్వామ్య ప్రక్రియలను ఉపయోగించి తీసుకోబడాలి.
వారు వ్యూహాత్మక నిర్ణయాలకు బాధ్యులై ఉండాలి.
వారు ప్రణాళికను తయారుచేయాలి. అది భవిష్యత్తులో సత్ఫలితాలను ఇచ్చేవిధంగా ఉండేటట్లు చూడాలి.
అవి అమలుపరచటానికి వీలుగా ఉండాలి.

మధ్యస్థాయి నిర్వహణ

కచ్చితమైన నిర్వహణా కార్యాలను మధ్యస్థాయి అధికారులు ప్రత్యేకంగా అర్ధంచేసుకుంటారు.
ఉన్నత-స్థాయి నిర్వాహకవర్గం తీసుకొన్న నిర్ణయాలను అమలుపరిచే బాధ్యత వీరిమీద ఉంటుంది.

దిగువస్థాయి నిర్వహణ

ఈ స్థాయి నిర్వహణ మిగిలిన ఇద్దరూ రూపొందించిన ప్రణాళికలు, తీసుకొన్న నిర్ణయాలు అమలుజరిగేటట్లు చూసుకుంటారు.
దిగువ-స్థాయి అధికారుల నిర్ణయాలు సాధారణంగా స్వల్ప-కాలికమై ఉంటాయి.

ఫోర్మన్/ ప్రధానమైనవారు

పరిశ్రమ కార్యాలయంలో, అమ్మకాల రంగంలో లేదా ఇతర పనిసంఘాలలో లేదా పని జరిగే ప్రదేశాలలో పని చేసేవారిని నేరుగా పర్యవేక్షణ చేయడానికి కొంతమంది ఉంటారు.

హోదా, వరుసక్రమం

ఈ కోవకు చెందిన వ్యక్తుల బాధ్యతలు ఫోర్మన్ కన్నా కూడా ఎక్కువ నియంత్రించబడి, విలక్షణంగా ఉంటాయి.

నిర్వహణ ప్రదేశాలు , వర్గాలు , అమలులు

సూచనలు

↑ [12] ^ ఆక్స్ఫర్డ్ ఆంగ్ల నిఘంటువు
↑ వొకేషనల్ బిజినెస్: ట్రైనింగ్, డెవలపింగ్ అండ్ మోటివేటింగ్ పీపుల్ రాసింది రిచర్డ్ బార్రెట్ - బిజినెస్ & ఎకనామిక్స్ - 2003. - పేజీ 51.
↑ అడ్మినిస్ట్రేషన్ ఇండస్ట్రిఎల్లె ఎట్ జెనరాలే - ప్రేవొయన్స్ ఆర్గనైజేషన్ - కమాండ్మెంట్, కోఆర్డినేషన్– కంట్రోల్ , పారిస్: డునోడ్, 1966
↑ ^4.0 ^4.1 Gomez-Mejia, Luis R.; David B. Balkin and Robert L. Cardy (2008). Management: People, Performance, Change, 3rd edition. New York, New York USA: McGraw-Hill. pp. 19. ISBN 978-0-07-302743-2.
↑ ^5.0 ^5.1 ^5.2 Gomez-Mejia, Luis R.; David B. Balkin and Robert L. Cardy (2008). Management: People, Performance, Change, 3rd edition. New York, New York USA: McGraw-Hill. pp. 20. ISBN 978-0-07-302743-2.
↑ [1]
↑ కొట్టేర్, జాన్ P. & డాన్ S. కోహెన్. (2002) ది హార్ట్ ఆఫ్ చేంజ్ . బోస్టన్: హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్ ప్రచురణలు.

బాహ్య లింకులు

MIT స్లోఅన్ లో నిర్వహణ పటనాంశంలు Archived 2008-01-31 at the Wayback Machine, ఓపెన్కోర్సువార్
సంస్థల మీద పరిశోధన: గ్రంధవివరముల దత్తాంశములు , పటాలు
ATMAE Archived 2011-07-11 at the Wayback Machine సాంకేతిక, నిర్వహణ, అనువర్తిత ఇంజనీరింగ్ సంస్థ

[1] [12] ^ ఆక్స్ఫర్డ్ ఆంగ్ల నిఘంటువు

[2] వొకేషనల్ బిజినెస్: ట్రైనింగ్, డెవలపింగ్ అండ్ మోటివేటింగ్ పీపుల్ రాసింది రిచర్డ్ బార్రెట్ - బిజినెస్ & ఎకనామిక్స్ - 2003. - పేజీ 51.

[3] అడ్మినిస్ట్రేషన్ ఇండస్ట్రిఎల్లె ఎట్ జెనరాలే - ప్రేవొయన్స్ ఆర్గనైజేషన్ - కమాండ్మెంట్, కోఆర్డినేషన్– కంట్రోల్ , పారిస్: డునోడ్, 1966

[management_gomez-mejia_p19-4] 4.0 ^4.1 Gomez-Mejia, Luis R.; David B. Balkin and Robert L. Cardy (2008). Management: People, Performance, Change, 3rd edition. New York, New York USA: McGraw-Hill. pp. 19. ISBN 978-0-07-302743-2.

[management_gomez-mejia_p20-5] 5.0 ^5.1 ^5.2 Gomez-Mejia, Luis R.; David B. Balkin and Robert L. Cardy (2008). Management: People, Performance, Change, 3rd edition. New York, New York USA: McGraw-Hill. pp. 20. ISBN 978-0-07-302743-2.

[6] [1]

[7] కొట్టేర్, జాన్ P. & డాన్ S. కోహెన్. (2002) ది హార్ట్ ఆఫ్ చేంజ్ . బోస్టన్: హార్వర్డ్ బిజినెస్ స్కూల్ ప్రచురణలు.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]