భారతదేశపు పట్టణ పరిపాలన: కూర్పుల మధ్య తేడాలు

మద్రాస్ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ 1687లో, కలకత్తా, బొంబాయి మునిసిపల్ కార్పొరేషన్లు 1726 లో ఏర్పడడంతో 1687 సంవత్సరం నుండి '''భారతదేశంలో మునిసిపల్ పాలన''' జరుగుతున్నదనిజరుగుతుందని చెప్పవచ్చు. పందొమ్మిదవ శతాబ్దం ప్రారంభంలో, దాదాపుగా భారతదేశంలోని అన్ని పట్టణాలు మునిసిపల్పురపాలకసంఘాల పాలనలో వున్నాయి. 1882 లో స్థానిక స్వపరిపాలన పితామహుడిగా పిలువబడే [[బ్రిటిష్ ఇండియా గవర్నరు జనరల్|వైస్రాయ్ ఆఫ్ ఇండియా]], లార్డ్ రిపోన్ చేసిన స్థానిక స్వపరిపాలన తీర్మానం ద్వారా, భారతదేశంలో ప్రజాస్వామ్య రూపంలో మునిసిపల్ పాలనకు బీజం పడింది. <ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/pune/good-municipal-governance-key-to-improve-quality-of-life/articleshow/57320746.cms|title=Good municipal governance key to improve quality of life|website=The Times of India|language=en|access-date=19 December 2019}}</ref>

1919, 1935 లో చట్టాల ద్వారా స్థానిక ప్రభుత్వాన్ని నిర్దిష్ట అధికారాలతో రాష్ట్ర లేదా ప్రాంతీయ ప్రభుత్వ పరిధిలోకి వచ్చాయి.

# చట్టబద్ధమైన పట్టణాలు: మున్సిపల్ కార్పొరేషన్, మునిసిపాలిటీ, కంటోన్మెంట్ బోర్డ్, నోటిఫైడ్ టౌన్ ఏరియా కమిటీ, టౌన్ పంచాయతీ, నగర్ పాలికా వంటి శాసనం ద్వారా పట్టణంగా నిర్వచించబడిన అన్ని పరిపాలనా విభాగాలను చట్టబద్ధమైన పట్టణాలుగా పిలుస్తారు. 2011 [[భారత జనాభా లెక్కలు|జనాభా]] లెక్కల ప్రకారం,4041 చట్టబద్ధమైన పట్టణ స్థానిక సంస్థలు (యుఎల్‌బి) వున్నాయి. ఇవి 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 3799 ఉన్నాయి.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://mohua.gov.in/pdf/5c80e2225a124Handbook%20of%20Urban%20Statistics%202019.pdf|title=Handbook of Urban Statistics, India|website=MoHUA|access-date=8 October 2020}}</ref>

# [[జనగణన పట్టణం|సెన్సస్ పట్టణాలు]] : ఈ క్రింది మూడు ప్రమాణాలను ఒకేసారి సంతృప్తిపరిచే అన్ని పరిపాలనా విభాగాలు: i) కనీసం 5,000 మంది జనాభా ; ii) వ్యవసాయేతర పనులలో నిమగ్నమై ఉన్న పురుషుల ప్రధాన శ్రామిక జనాభాలో 75 శాతం మరియు, అంతకంటే ఎక్కువ; iii) చ కిమీ కి కనీసం 400 మంది జనాభా సాంద్రత. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 3,784 సెన్సస్ పట్టణాలు వుండగా, వాటి సంఖ్య 2001 లో 1,362 గా వుంది.

మునిసిపల్ కార్పొరేషన్లు, మునిసిపాలిటీలు, నగరపంచాయితీలు పూర్తిగా ప్రతినిధుల సంస్థలు. నోటిఫైడ్ ఏరియా కమిటీలు, టౌన్ ఏరియా కమిటీలు పూర్తిగా లేదా పాక్షికంగా నామినేట్ చేయబడిన సంస్థలు.

అన్ని పట్టణ స్థానిక ప్రభుత్వాలలో, మునిసిపల్ కార్పొరేషన్లు ఎక్కువ ఆర్థిక స్వయంప్రతిపత్తి, విధులను కలిగివుంటాయి. వీటిలో రాష్ట్రాల పరంగా కొంత తేడా వుంటుంది. ఇవి రాష్ట్ర ప్రభుత్వంతో నేరుగా సంబంధం కలిగివుంటాయి. మరోవైపు, మునిసిపాలిటీలు లేదా నగర్నగర పంచాయతీలకు తక్కువ స్వయంప్రతిపత్తి, చిన్న అధికార పరిధిపరిధికి ఉంది.లోబడి ఉంటాయి.ఇవి మునిసిపాలిటీల డైరెక్టరేట్ ద్వారా లేదా ఒక జిల్లా కలెక్టర్ ద్వారా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలతో వ్యవహరించాలి.  ఈ స్థానిక సంస్థలు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల వివరణాత్మక పర్యవేక్షణ నియంత్రణ, మార్గదర్శకత్వానికి లోబడి పనిచేస్తాయి.

రాష్ట్ర మునిసిపల్ చట్టాలు మునిసిపల్ ప్రభుత్వాలను స్థాపించడానికి, వాటిని నిర్వహించడానికి, రాష్ట్రంలోని నగరాలకు పరిపాలన యొక్క చట్రాన్ని అందించడానికి రూపొందించినవి. <ref>{{Cite web|url=http://www.nagrika.org/nagrikalarticles/municipalacts|title=Nagrika - What is a Municipal Act?|website=Nagrika|language=en-US|access-date=2020-10-08}}</ref> ఎన్నికలకు నియమాలు, సిబ్బంది నియామకం, పట్టణ ప్రాంతాల సరిహద్దుతో సహా వివిధ ప్రక్రియలు రాష్ట్ర మునిసిపల్ చట్టాల నుండి తీసుకోబడ్డాయి. కంటోన్మెంట్ ప్రాంతాలు మినహా ఆయా రాష్ట్రాల్లోని అన్ని చట్టబద్ధమైన పట్టణ ప్రాంతాలలో చాలా మునిసిపల్ చట్టాలు అమలు చేయబడతాయి. భారత ప్రభుత్వం 2003 లో ఒక మోడల్మాదిరి మునిసిపల్ చట్టాన్ని జారీ చేసింది, ఇది వివిధ రాష్ట్రాల్లోని మునిసిపల్ ప్రభుత్వాలకు సంబంధించిన చట్టాలను ఏకీకృతం చేయడం, సవరించడం, వాటిని 74 వ రాజ్యాంగ సవరణ నిబంధనలకు అనుగుణంగా చేయటానికి ఉద్దేశించింది. <ref>{{Cite web|url=http://www.ielrc.org/content/e0331.pdf|title=Model Municipal Law, 2003|website=International Environmental Law Research Center}}</ref>

రాజ్యాంగ పన్నెండవ షెడ్యూల్ (ఆర్టికల్ 243 w) లో ''పద్దెనిమిది విధులున్నాయి.'' <ref name="ICA">{{Cite web|url=http://www.commonlii.org/in/legis/const/2004/39.html|title=74th Amendment Act of 1992|access-date=18 January 2009}}</ref>

ప్రజారోగ్యం( (నీటి సరఫరా, మురుగునీటి పారుదల మరియు, పారిశుధ్యం, సంక్రమణ వ్యాధుల నిర్మూలన); సంక్షేమం ([[విద్య]], వినోదం మొదలైనవి); నియంత్రణ విధులు (భవన నిబంధనలను సూచించడం, అమలు చేయడం, ప్రభుత్వ భూమిపై ఆక్రమణలు, [[జనన ధృవీకరణ పత్రం|జనన నమోదు]], మరణ ధృవీకరణ పత్రం మొదలైనవి); ప్రజా భద్రతలో [[అగ్ని రక్షణ|అగ్ని మాపకం]], వీధి దీపాలు); ప్రజా పనులు( (నగర లోపలి రహదారుల నిర్మాణం, నిర్వహణ); అభివృద్ధి విధులు ([[పట్టణ ప్రణాళిక]], వాణిజ్య మార్కెట్ల అభివృద్ధి)

చట్టబద్ధంగా కేటాయించిన విధులతో పాటు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వ రంగ విభాగాలు తరచుగా ఏకపక్షంగా, ఏజెన్సీ ప్రాతిపదికన, [[కుటుంబ నియంత్రణ]], పోషణ, మురికివాడల అభివృద్ధి, వ్యాధివ్యాధులు మరియులేదా అంటువ్యాధిఅంటువ్యాధుల నియంత్రణ మొదలైన వివిధ విధులను కేటాయిస్తాయి.

రాష్ట్రాలలో మునిసిపల్ సంస్థలకు విధిగా, విచక్షణతో కూడిన విధులను కేటాయించడంలో చాలా తేడా ఉంది. సామాజిక, ఆర్ధిక అభివృద్ధికి ప్రణాళిక, [[అడవులు|పట్టణ అడవులు]] , పర్యావరణ అంశాలను ప్రోత్సహించడం వంటి పనులు [[మహారాష్ట్ర]] మునిసిపాలిటీలకు విధిగా ఉన్నాయి, [[కర్ణాటక|కర్ణాటకలో]] ఇవి విచక్షణా విధులు.

అనేక రాష్ట్రాల్లో నీటి సరఫరా, మురుగునీటిని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు స్వాధీనం చేసుకున్నాయి లేదా రాష్ట్ర సంస్థలకు బదిలీ చేయబడ్డాయి. ఉదాహరణకు, [[తమిళనాడు]], మధ్యప్రదేశ్ [[గుజరాత్|గుజరాత్{{ZWNJ}}లలో]], నీటి సరఫరా, మురుగునీటి పనులను రాష్ట్ర స్థాయి ప్రజారోగ్య ఇంజనీరింగ్ విభాగం లేదా నీటి సరఫరా, మురుగునీటి బోర్డులు నిర్వహిస్తుండగా, రుణాలు తిరిగి చెల్లించడం, నిర్వహణ బాధ్యత మునిసిపాలిటీల వద్ద ఉంది. ఈ రాష్ట్ర స్థాయి ఏజెన్సీలతో పాటు, ఢిల్లీ డెవలప్‌మెంట్ అథారిటీ (డిడిఎ) వంటి నగర అభివృద్ధి ట్రస్టులు, పట్టణాభివృద్ధి సంస్థలు అనేక నగరాల్లో స్థాపించారు. ఈ ఏజెన్సీలు సాధారణంగా భూసేకరణ మరియు, అభివృద్ధి పనులను చేపట్టాయి. ఆదాయం పొందగలిగే మార్కెట్లు, వాణిజ్య సముదాయాలు మొదలైన ప్రాజెక్టులను కూడా చేస్తాయి.

!'''కొన్ని ముఖ్యమైన మునిసిపల్ విధులు'''

పది లక్షలు (1 మిలియన్) కంటే ఎక్కువ జనాభా కలిగిన మెట్రోపాలిటన్ నగరం పాలనకునగరంపాలనకు, అభివృద్ధికి [[భారతదేశపు_నగరపాలక_సంస్థ |మహానగర్ పాలక సంస్థ]] (మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ ) పనిచేస్తుంది.

[[ముంబై]], [[ఢిల్లీ]], [[కోల్‌కాతా|కోల్‌కతా]], [[చెన్నై]], [[బెంగుళూరు|బెంగళూరు]], [[హైదరాబాదు|హైదరాబాద్]], అహ్మదాబాద్, [[సూరత్]] మరియు, [[పూణే|పూణేలోని]] ఎనిమిది మెట్రోపాలిటన్ నగరాల్లో అతిపెద్ద సంస్థలు ఉన్నాయి. ఈ నగరాలు పెద్ద జనాభాను కలిగి ఉండటమే కాకుండా, ఇవి దేశంలోని పరిపాలనా మరియుపరిపాలన, వాణిజ్య కేంద్రాలుపరంగా కూడాముఖ్య కేంద్రాలు.

[[పురపాలక సంఘం]] (మునిసిపాలిటీ, నగర్ పాలికా) అనేది పట్టణ స్థానిక సంస్థ, ఇది సాధారణంగా 100,000 - 1,000,000 జనాభా గల పట్టణాలను పాలిస్తుంది. ఇది రాష్ట్ర ప్రభుత్వంతో నేరుగా సంబంధమున్నాసంబంధంమున్నా, పరిపాలనాపరంగా అది ఉన్న జిల్లాలో ఒక భాగం.

== నగర పంచాయతీ (నోటిఫైడ్ ఏరియా కౌన్సిల్ ) ==

[[నగర పంచాయితీ]] లేదా నోటిఫైడ్ ఏరియా కౌన్సిల్ లేదా సిటీ కౌన్సిల్ అనేది మునిసిపాలిటీతో పోల్చదగిన భారతదేశంలోని పట్టణ రాజకీయ విభాగం. 11,000 కంటే ఎక్కువ మరియు, 25 వేల కంటే తక్కువ జనాభా ఉన్న పట్టణ కేంద్రాన్ని "నగర్ పంచాయతీ" గా నిర్వచించారు.

ప్రతి నగర పంచాయతీలో కనీసం పది మంది ప్రత్యక్షంగా ఎన్నుకోబడిన వార్డ్ సభ్యులు మరియు, ముగ్గురు నామినేటెడ్ సభ్యులను కలిగి వుంటుంది. వారిలో ఒకరిని [[చైర్‌పర్సన్|చైర్మన్]] గా ఎన్నుకుంటారు. సభ్యుల పదవికాలంపదవీకాలం ఐదేళ్లు. షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగలు, వెనుకబడిన తరగతులు మరియు, మహిళలకు సీట్లు కేటాయించబడ్డాయి.