వికీపీడియా

ప్రైమేట్

ప్రైమేట్ అనేది క్షీరదాలలో ఒక క్రమం (ఆర్డర్). వీటిని లెమర్‌లు, గాలాగోస్, లోరిసిడ్‌లు ఉండే స్ట్రెప్‌సిర్రైన్‌లుగా గాను, టార్సియర్‌లు, సిమియన్‌లు (కోతులు, వాలిడులు - వాలిడులలో మానవులు ఒక భాగం) ఉండే హాప్లోరిన్‌లు గానూ విభజించారు. ప్రైమేట్లు 8.5-5.5 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం చిన్న భూచర క్షీరదాల నుండి ఉద్భవించి, ఉష్ణమండల అడవులలో చెట్లపై జీవించడానికి అలవాటు పడ్డాయి. ప్రైమేట్లకు ఉండే పెద్ద మెదడు, దృశ్య తీక్షణత, రంగు దృష్టి, భుజం నడికట్టు వంటి లక్షణాలు ఈ సవాలు వాతావరణంలో జీవించడానికి అనువుగా ఏర్పడ్డ అనుసరణలను సూచిస్తాయి. 30 గ్రాముల బరువుండే మేడమ్ బెర్తేస్ మౌస్ లెమర్ నుండి 200 కిలోగ్రాముల బరువుండే తూర్పు గొరిల్లా వరకు 376–524 జాతుల ప్రైమేట్లు ఉనికిలో ఉన్నాయి. కొత్త ప్రైమేట్ జాతులను కనుగొంటూనే ఉన్నారు. 2000 లలో 25, 2010 లలో 36, 2020 లలో మూడు కొత్త ప్రైమేట్ జాతులను వివరించారు.

ఇతర క్షీరదాలతో పోలిస్తే ప్రైమేట్‌ల మెదడు పెద్దదిగా (శరీర పరిమాణానితో నిష్పత్తిలో) ఉంటుంది. అలాగే వాసనలను పసిగట్టే శక్తి తగ్గి, చూపుడు శక్తి పదునెక్కింది (చాలా క్షీరదాలలో వాసన ప్రధాన ఇంద్రియ వ్యవస్థ). ఈ లక్షణాలు కోతులు, వాలిడులలో ఎక్కువగా అభివృద్ధి చెందాయి. లోరైస్, లెమర్లలో గమనించదగినంత తక్కువగా ఉంటాయి. చాలా ప్రైమేట్‌లకు బొటనవేళ్ళు మిగతావేళ్ళకు ఎదురుబొదురుగా నిలబెట్టగలిగేలా ఉంటాయి. గొరిల్లాలు, మానవులు, బబూన్‌లతో సహా కొన్ని ప్రైమేట్లు ప్రధానంగా చెట్లపై జీవించేవి కావు, అవి భూచరాలు. అయితే ఈ జాతులన్నీ చెట్లను ఎక్కడానికి అనుకూలతను కలిగి ఉంటాయి. చెట్లపై జీవించే జంతువులు చెట్టు నుండి చెట్టుకు దూకడం, చెట్ల కొమ్మల మధ్య ఊగడం (బ్రాకియేషన్) వంటి నడక పద్ధతులను ఉపయోగిస్తాయి; భూమిపై నడిచే పద్ధతులలో రెండు అవయవాలపై నడవడం (ద్విపాద నడక), నాలుగు అవయవాలపై నడక (పిడికిలి-నడక) ఉన్నాయి.

జంటలుగా లేదా కుటుంబ సమూహాలుగా, ఒకే-మగ ఉండే అంతఃపురాలుగా, బహుళ-పురుష/బహుళ-ఆడ సమూహాలుగా ఉన్న జంతువులలో ప్రైమేట్లు అత్యంత సామాజికమైనవి. మానవేతర ప్రైమేట్లు కనీసం నాలుగు రకాల సామాజిక వ్యవస్థలు ఉంటాయి, అనేక సమూహాల మధ్య యుక్తవయస్సులో ఉన్న ఆడవారి కదలికల ద్వారా నిర్వచించబడతాయి. ఇతర సారూప్య పరిమాణాల క్షీరదాల కంటే ప్రైమేట్లు నెమ్మదిగా అభివృద్ధి చెందుతాయి, తరువాత పరిపక్వతకు చేరుకుంటాయి, ఎక్కువ జీవితకాలం కలిగి ఉంటాయి. ప్రైమేట్లు కూడా అత్యంత తెలివైన జంతువులు, మానవేతర ప్రైమేట్లు పనిముట్లను ఉపయోగించడానికి నమోదు చేయబడ్డాయి. వారు ముఖ, చేతి సంజ్ఞలు, వాసనలు, స్వరాలను ఉపయోగించి కమ్యూనికేట్ చేయవచ్చు.

మానవులు, మానవేతర ప్రైమేట్ల (NHPలు) మధ్య పరస్పర సన్నిహిత చర్యల వలన జూనోటిక్ వ్యాధులు వ్యాపించే అవకాశాలు ఉన్నాయి. ముఖ్యంగా హెర్పెస్, మీజిల్స్, ఎబోలా, రేబిస్, హెపటైటిస్‌తో సహా వైరస్ వ్యాధులు వ్యాపిస్తాయి. మానవేతర ప్రైమేట్లకు మానవులతో ఉన్న మానసిక, శారీరక సారూప్యత కారణంగా వాటిని పంచవ్యాప్తంగా పరిశోధనల్లో ఉపయోగిస్తున్నారు. దాదాపు 60% ప్రైమేట్ జాతులు అంతరించిపోయే ప్రమాదంలో ఉన్నాయి. అటవీ నిర్మూలన, అటవీ విచ్ఛేదనం, మంకీ డ్రైవ్‌లు, మందుల పరీక్షలలో, పెంపుడు జంతువులుగా, ఆహారం కోసం వగైరాల కారణంగా ఇవి అంతరించిపోయే ప్రమాదంలో ఉన్నాయి. వ్యవసాయం కోసం పెద్ద ఎత్తున ఉష్ణమండల అటవీ నిర్మూలన కూడా ప్రైమేట్‌లకు ముప్పుగా మారింది.

సజీవ ప్రైమేట్ల వర్గీకరణ

మార్చు

సజీవ ప్రైమేట్‌ల కుటుంబాల జాబితా క్రింద ఇవ్వబడింది. క్రమానికీ, కుటుంబానికీ మధ్య ర్యాంక్‌లుగా వర్గీకరణ కూడా ఇందులో ఉంది. ఇతర వర్గీకరణలను కూడా ఉపయోగిస్తారు. ఉదాహరణకు, జీవన స్ట్రెప్సిర్రిని యొక్క ప్రత్యామ్నాయ వర్గీకరణలో వాటిని లెమురిఫార్మ్స్, లోరిసిఫార్మ్స్ అనే రెండు ఇన్‌ఫ్రాఆర్డర్‌లుగా విభజిస్తుంది. [1]

ప్రైమేట్ ఆర్డర్

  • సబార్డర్ స్ట్రెప్సిర్రిని: లెమర్స్, గాలాగోస్, లోరిసిడ్స్
    • ఇన్‌ఫ్రాఆర్డర్ లెమురిఫార్మ్స్ [a]
      • సూపర్ ఫ్యామిలీ లెమురోయిడియా
        • చీరోగలీడే కుటుంబం: మరగుజ్జు లెమర్స్, మౌస్-లెమర్స్ (41 జాతులు)
        • డాబెంటోనీడే కుటుంబం: aye-aye (1 జాతి)
        • లెమురిడే కుటుంబం: రింగ్-టెయిల్డ్ లెమర్, అనుబంధితులు (21 జాతులు)
        • లెపిలేమురిడే కుటుంబం: స్పోర్టివ్ లెమర్స్ (26 జాతులు)
        • ఇండ్రీడే కుటుంబం: ఉన్ని లెమర్స్, అనుబంధితులు (19 జాతులు)
      • సూపర్ ఫ్యామిలీ లోరిసోయిడియా
        • లోరిసిడే కుటుంబం: లోరిసిడ్స్ (16 జాతులు)
        • గాలాగిడే కుటుంబం: గాలాగోస్ (23 జాతులు)
  • సబార్డర్ హాప్లోర్హిని: టార్సియర్స్, కోతులు, వాలిడులు
    • ఇన్‌ఫ్రాఆర్డర్ టార్సిఫార్మ్స్
      • టార్సిడే కుటుంబం: టార్సియర్స్ (14 జాతులు)
    • ఇన్‌ఫ్రాఆర్డర్ సిమిఫార్మ్స్ (లేదా ఆంత్రోపోయిడియా)
      • పార్వోర్డర్ ప్లాటిర్హిని: కొత్త ప్రపంచపు కోతులు
        • కాలిట్రిచిడే కుటుంబం: మార్మోసెట్స్, టామరిన్స్ (49 జాతులు)
        • సెబిడే కుటుంబం: కాపుచిన్స్, స్క్విరెల్ కోతులు (29 జాతులు)
        • అయోటిడే కుటుంబం: రాత్రి లేదా గుడ్లగూబ కోతులు (డౌరౌకౌలిస్) (11 జాతులు)
        • పిథెసిడే కుటుంబం: టైటిస్, సాకిస్, ఉకారిస్ (56 జాతులు)
        • అటెలిడే కుటుంబం: హౌలర్, స్పైడర్, ఉన్ని సాలీడు, ఉన్ని కోతులు (26 జాతులు)
      • పార్వర్డర్ క్యాతర్రిని
        • సూపర్ ఫ్యామిలీ సెర్కోపిథెకోయిడియా
          • సెర్కోపిథెసిడే కుటుంబం: పాత ప్రపంచ కోతులు (165 జాతులు)
        • సూపర్ ఫ్యామిలీ హోమినోయిడియా
          • హైలోబాటిడే కుటుంబం: గిబ్బన్లు లేదా "తక్కువ కోతులు" (20 జాతులు)
          • హోమినిడే కుటుంబం: మానవులతో సహా గొప్ప కోతులు (8 జాతులు)

ప్రైమేట్లు‌ అనే ఆర్డర్‌ను 1758లో కార్ల్ లిన్నేయస్, తన పుస్తకం సిస్టమా నేచురే,[4] పదవ ఎడిషన్‌లో హోమో (మానవులు), సిమియా (ఇతర కోతులు, వాలిడులు), లెమూర్ (ప్రోసిమియన్స్), వెస్పెర్టిలియో (గబ్బిలాలు) ప్రజాతులను చేర్చి స్థాపించాడు. అదే పుస్తకం మొదటి సంచికలో (1735), అతను హోమో, సిమియా, బ్రాడిపస్ (స్లాత్స్) ల కోసం ఆంత్రోపోమోర్ఫా అనే పేరును ఉపయోగించాడు.[5] 1839లో, హెన్రీ మేరీ డుక్రోటే డి బ్లెయిన్‌విల్లే, లిన్నెయస్‌ని అనుసరించి, అతని నామకరణాన్ని అనుకరిస్తూ, సెకండేట్స్ ( చిరోప్టెరా, ఇన్‌సెక్టివోరా, కార్నివోరా అనే సబార్డర్‌లతో సహా), టెర్టియేట్స్ (లేదా గ్లైర్స్ ), క్వాటర్నేట్‌లు ( గ్రావిగ్రాడా, పాచీడెర్మాటా, రుమానియాంటియాలతో సహా) అనే ఆర్డర్‌లను ప్రతిపాదించాడు.[6] కానీ ఈ కొత్త టాక్సాలకు ఆమోదం లభించలేదు.

శరీర శాస్త్రం, ఫిజియాలజీ

మార్చు

తల

మార్చు
 
పోస్ట్‌టార్బిటల్ బార్ ను, పెరుగుతున్న మెదడు పరిమాణాలనూ చూపుతున్న ప్రైమేట్ పుర్రెలు

ప్రైమేట్ పుర్రెలో పెద్ద పెంకుతో కపాలం ఉంటుంది. ఇది ముఖ్యంగా ఆంత్రోపోయిడ్స్‌లో ప్రముఖంగా ఉంటుంది. ఈ కపాలం, పెద్ద పరిమాణంలో ఉండే మెదడును రక్షిస్తుంది. ఇది ఈ సమూహానికి ఉన్న ప్రత్యేక లక్షణం.[7] ఎండోక్రానియల్ ఘనపరిమాణం (పుర్రె లోపల ఘనపరిమాణం), మానవేతర ప్రైమేట్లలో ఉండే అత్యంత పెద్ద పరిమాణం కంటే మానవులలో మూడు రెట్లు ఉంటుంది. ఇది మెదడు పరిమాణం పెద్దదిగా ఉండడాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.[8] సగటు ఎండోక్రానియల్ ఘనపరిమాణం మానవులలో 1,201 క్యూబిక్ సెంటీమీటర్లు, గొరిల్లాలలో 469 సెం.మీ3, చింపాంజీలలో 400 cm3, ఒరంగుటాన్లలో 397 సెం.మీ3 ఉంటుంది.[8] ప్రైమేట్ల ప్రాధమిక పరిణామంలో మెదడు పెద్దది కావడం - ప్రత్యేకించి నియోకార్టెక్స్ (సెరిబ్రల్ కార్టెక్స్ లోని భాగం)- ప్రధానమైనది. ఇది ఇంద్రియ గ్రహణశక్తి, మోటారు ఆదేశాల ఉత్పత్తి, ప్రాదేశిక తార్కికత, చేతనత్వంతో కూడిన ఆలోచనలు - మానవులలో నైతే భాష కూడా- ఇందులో భాగం.[9] ఇతర క్షీరదాలు వాటి వాసనపై ఎక్కువగా ఆధారపడుతుండగా, ప్రైమేట్ల చెట్లపై జీవితం కారణంగా స్పర్శ, దృశ్యపరంగా ఆధిపత్యం ఉండే ఇంద్రియ వ్యవస్థ,[9] మెదడులోని ఘ్రాణ ప్రాంతంలో తగ్గుదల, పెరుగుతున్న సంక్లిష్ట సామాజిక ప్రవర్తనకు దారితీసింది.[10]

ప్రైమేట్లకు పుర్రె ముందు వైపున కళ్ళు ఉంటాయి. వీటికి ఉన్న రెండు కళ్ళ దృష్టి వలన ఇవి దూరాన్ని ఖచ్చితంగా గ్రహించడానికి వీలైంది. ఇది గొప్ప కోతుల పూర్వీకులన్నిటికీ ఉపయోగపడింది.[7] కంటి గుంటలపై ఉన్న అస్థి శిఖరం ముఖంలో బలహీనమైన ఎముకలను బలపరుస్తుంది. నమలే సమయంలో ముఖం లోని ఎముకలపై ఒత్తిడి కలుగుతుంది. స్ట్రెప్‌సిర్రైన్‌లకు వాటి కళ్లను రక్షించడానికి కంటి సాకెట్ చుట్టూ ఒక ఎముక ఉంటుంది; దీనికి విరుద్ధంగా, హాప్లోరిన్‌లలో ఎముకతో పూర్తిగా చుట్టుముట్టి ఉన్న కంటి గుంటలు ఉంటాయి.[11]

ప్రైమేట్ల పరిణామంలో ముట్టె పరిమాణం తగ్గే ధోరణి కనిపిస్తుంది.[12] సాంకేతికంగా, పాత ప్రపంచపు కోతుల ముక్కు నిర్మాణం, కొత్త ప్రపంచ కోతుల కంటే విభిన్నంగా ఉంటుంది. అలాగే వాటి దంతాల అమరిక వాలిడుల కంటే భిన్నంగా ఉంటుంది.[13] కొత్త ప్రపంచపు కోతులలో, నాసికా రంధ్రాలు పక్కకు ఉంటాయి; పాత ప్రపంచ కోతులలో, అవి క్రిందికి చూస్తూ ఉంటాయి.[13] ప్రైమేట్లలో దంత నమూనా గణనీయంగా మారుతూ ఉంటుంది; కొన్నిటికి కుంతకాలు (చీల్చే పళ్ళు)[b] చాలా వరకు పోయినప్పటికీ, కనీసం ఒక్కటైనా కింది కుంతకం అన్నిటికీ ఉంటుంది.[13] చాలా స్ట్రెప్‌సిర్రైన్‌లలో, దిగువ కుంతకాలు ఒక టూత్‌కాంబ్‌ను ఏర్పరుస్తాయి, దీనిని ఆహారసేకరణకు ఉపయోగిస్తాయి.[13][14] పాత ప్రపంచ కోతులకు ఎనిమిది అగ్రచర్వణకాలు (ప్రీమోలార్లు) ఉండగా, న్యూ వరల్డ్ కోతులలో ఇవి 12 ఉంటాయి. పాత ప్రపంచ జాతులు వాటి మోలార్‌లపై ఉన్న కస్ప్‌ల సంఖ్యను బట్టి వాలిడులు, కోతులుగా విభజించబడ్డాయి: కోతులకు నాలుగు, వాలిడులకు ఐదు ఉంటాయి.[13] మానవులకు ఇవి నాలుగు లేదా ఐదు ఉండవచ్చు.[15] హోమినిడ్లలో మోలార్ కస్ప్ (హైపోకోన్) ప్రైమేట్ల ప్రారంభ చరిత్రలో ఉద్భవించింది. ప్రోసిమియన్లకు ఉండే కదలని పై పెదవులు, తడిగా ఉండే ముక్కు కొన, ఎదటికి చూస్తూ ఉండే దిగువ ముందు పళ్ళూ వాటి విశిష్ట లక్షణం.

శరీరం

మార్చు

ప్రైమేట్‌లకు సాధారణంగా ప్రతి అవయవంపై ఐదు వేళ్ళు ఉంటాయి (పెంటాడాక్టిలీ). ప్రతి వేలుకు చివర కెరాటిన్ గోళ్ళు వీటి లక్షణం. చేతులు, పాదాల దిగువ వైపున వేళ్లపై సున్నితమైన ప్యాడ్‌లు ఉంటాయి. చాలా వాటికి బ్రొటనవేళ్ళు మిగతావేళ్ళకు అభిముఖంగా ఉంటాయి. ప్రైమెట్ల ఈ లక్షణం ఈ క్రమానికి మాత్రమే పరిమితం కానప్పటికీ (ఉదాహరణకు, ఒపోసమ్స్, కోలాస్ కూడా వాటిని కలిగి ఉంటాయి) మానవులలో ఇది అత్యంత అభివృద్ధి చెందిన లక్షణం.[16] బ్రొటనవేళ్ల వలన కొన్ని జాతులు పనిముట్లు ఉపయోగించగలుగుతాయి. ప్రైమేట్లు‌లో, ఎదురుబొదురుగా ఉండే బొటనవేళ్లు, పొట్టి వేలిగోళ్లు (పంజాలు కాకుండా), పొడవాటి, లోపలికి మూసుకునే వేళ్ళు.. అన్నీ కొమ్మలను పట్టుకునే పూర్వీకుల అలవాటుకు చెందిన అవశేషాలు, కొంతవరకు, కొన్ని జాతులు బ్రాచియేషన్‌కు (చేతులతో పట్టుకుని వేలాడుతూ ఒక కొమ్మ నుండి మరో కొమ్మకు దూకడం) అలవాటు పడడానికి వీలు కలిగింది. ప్రొసిమియన్లకు పాదపు రెండవ బొటనవేలుపై వంపు తిరిగిన పంజాల్లాంటి గోళ్ళు ఉంటాయి. వీటిని టాయిలెట్-క్లా అని అంటారు. వీటిని అవి శుభ్రపరచుకునేందుకు ఉపయోగిస్తాయి.[16]

ప్రైమేట్లలో కాలర్ ఎముక అనేది పెక్టోరల్ గర్డిల్‌లో ఉండే ప్రముఖ అంగం. దీనివలన భుజం కీలు బాగా కదులుతుంది.[17] పాత ప్రపంచ కోతులతో పోలిస్తే, వాలిడులకు స్కాపులా దేహం పైభాగాన ఉండడం వలన, ముందు నుండి వెనుకకు చదునుగా ఉండే విశాలమైన పక్కటెముకల వలన, పొట్టిగా, పెద్దగా కదలని వెన్నెముక వలన, దిగువ వెన్నుపూసలు తక్కువగా ఉండడం వల్ల కోతులకు భుజం కీళ్ళ చలనం బాగా ఉంటుంది. కొన్ని జాతులలో తోక నశించి పోయింది. హౌలర్, స్పైడర్, ఉన్ని స్పైడర్, ఉన్ని కోతులు సహా కొత్త ప్రపంచ అటెలిడ్స్‌లో కాపుచిన్స్‌లో ప్రీహెన్సిల్ తోకలు కనిపిస్తాయి.[18][19] మగ ప్రైమేట్లకు తక్కువ ఎత్తులో వేలాడే పురుషాంగం ఉంటుంది. వృషణాలు వృషణ సంచీలోకి దిగి ఉంటాయి.[20][21]

లైంగిక డైమోర్ఫిజం

మార్చు

సిమియన్లలో లైంగిక ద్విరూపత కనిపిస్తుంది. అయితే ఇది కొత్త ప్రపంచ జాతుల కంటే పాత ప్రపంచ జాతులలో (వాలిడులు, కొన్ని కోతులలో) ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది. ఇటీవలి అధ్యయనాలలో ప్రైమేట్లలో డైమార్ఫిజం యొక్క వ్యక్తీకరణలో వైవిధ్యం, లైంగిక ద్విరూపత ప్రాథమిక కారణాలు రెండింటినీ పరిశీలించడానికి DNA ను పోల్చి చూస్తున్నారు. ప్రైమేట్లలో ద్విరూపత సాధారణంగా శరీర ద్రవ్యరాశి లోను,[22][23] కోరపళ్ళ పరిమాణంలోను, వీటితో పాటు పెలేజ్, చర్మం రంగులోనూ కనిపిస్తుంది.[24][25][26] ద్విరూపత్వం అనేది సంభోగ వ్యవస్థ, పరిమాణం, ఆవాసాలు, ఆహారంతో సహా వివిధ కారకాల వల్ల ప్రభావితమవుతుంది.[27][27][28]

ప్రైమేట్లు‌లో లైంగిక ఎంపిక, సహజ ఎంపిక, సంభోగ వ్యవస్థల మధ్య సంబంధాన్ని మరింత అర్థం చేసుకోవడంలో తులనాత్మక విశ్లేషణలు తోడ్పడ్డాయి. ద్విరూపత అనేది మగ, ఆడ లక్షణాలలో వచ్చిన మార్పుల నుండి జనించిందని అధ్యయనాలు చూపించాయి.[29] ఒకే పరిణామ పథానికి పొడిగింత అయిన ఒంటోజెనెటిక్ స్కేలింగ్, లైంగిక ద్విరూపతకు, వృద్ధి నమూనాలకూ మధ్య సంబంధంపై కొంత అంతర్దృష్టిని అందిస్తుంది.[30] శిలాజ రికార్డుల నుండి లభ్యమైన కొన్ని సాక్ష్యాలు డైమోర్ఫిజంలో కన్వర్జెంట్ పరిణామం ఉందని సూచిస్తున్నాయి. కొన్ని అంతరించిపోయిన హోమినిడ్‌లలో సజీవ ప్రైమేట్ కంటే ఎక్కువ డైమోర్ఫిజం ఉండి ఉండవచ్చు.[29]

స్వయంచాలకత్వం

మార్చు
 
డయాడెమ్డ్ సిఫాకా, నిలువుగా వ్రేలాడే, దూకే లెమర్

ప్రైమేట్ జాతులు బ్రాకియేషన్, ద్విపాద చలనం, దూకడం, చెట్లపైన, నేలపైనా నాలుగు కాళ్ళపై నడవడం, ఎక్కడం, పిడికిలి-నడక లేదా వివిధ పద్ధతుల కలయిక ద్వారా కదులుతాయి. అనేక ప్రోసిమియన్లు ప్రధానంగా నిలువుగా వేలాడడం, దూకడం చేస్తాయి. చాలా బుష్‌బేబీలు, అన్ని ఇండ్రీడ్‌లు (అంటే, సిఫాకాస్, అవాహిస్, ఇంద్రిస్ ), స్పోర్టివ్ లెమర్‌లు, అన్ని టార్సియర్‌లు వీటిలో ఉన్నాయి.[31] ఇతర ప్రోసిమియన్లు చెట్లపై నాలుగుకాళ్ళతో సంచరిస్తాయి, ఎక్కుతాయి. కొన్ని నేలపై నాలుగుకాళ్ళపై నడిచేవి కూడా. కొన్ని దూకేవి. చాలా కోతులు చెట్లపైన, నేలపైనా నాలుగుకాళ్ళపై నడిచేవి, చెట్లు ఎక్కేవి. గిబ్బన్‌లు, మురిక్విస్, స్పైడర్ కోతులు అన్నీ విస్తృతంగా చెట్లపై వేలాడతాయి.[32] గిబ్బన్‌లు అసాధారణమైన విన్యాసాలు కూడా చేస్తాయి. ఉన్ని కోతులు కూడా కొన్ని సమయాల్లో చెట్లపై వేలాడుతాయి.[33] ఒరంగుటాన్‌లు క్వాడ్రామనస్ క్లైంబింగ్ అని పిలువబడే పద్ధతిలో చెట్లపై సంచరిస్తాయి. దీనిలో అవి తమ భారీ శరీరాలను చెట్ల గుండా తీసుకువెళ్లడానికి తమ చేతులు, కాళ్లను ఉపయోగిస్తాయి.[32] చింపాంజీలు, గొరిల్లాలు పిడికిళ్ళపై నడుస్తాయి.[32] కొద్దిపాటి దూరాలు రెండుకాళ్ళపై నడవగలవు. ఆస్ట్రలోపిథెసీన్లు, తొలి హోమినిడ్స్ వంటి అనేక జాతులకు కూడా పూర్తిగా రెండుకాళ్ళ నడక ఉన్నప్పటికీ, మానవులు మాత్రమే ఈ లక్షణం కలిగి, ఇప్పటికీ ఉనికిలో ఉన్న ఏకైక జాతి.[34]

రంగుల గుర్తింపు

మార్చు

ప్రైమేట్లు‌లో రంగు దృష్టి పరిణామం చాలా యూథేరియన్ క్షీరదాలలో ప్రత్యేకమైనది. ప్రైమేట్ల సకశేరుక పూర్వీకులకు మూడు రంగుల వర్ణ దృష్టి (ట్రైక్రోమాటిజం) ఉండగా, నిశాచరులైన, వెచ్చని-రక్తపు, క్షీరద పూర్వీకులు రెటీనాలోని మూడు శంకువులలో ఒకదాన్ని మెసోజోయిక్ యుగంలో కోల్పోయాయి. చేపలు, సరీసృపాలు, పక్షులు కాబట్టి ట్రైక్రోమాటిక్ లేదా టెట్రాక్రోమాటిక్, అయితే కొన్ని ప్రైమేట్లు, మార్సుపియల్‌లు మినహా, మిగతా క్షీరదాలన్నీ డైక్రోమాట్‌లు లేదా మోనోక్రోమాట్‌లు (పూర్తిగా రంగు అంధత్వం). నిశాచర కోతులు, బుష్ పిల్లలు వంటి నిశాచర ప్రైమేట్లు ఏకవర్ణంగా ఉంటాయి. 3 నుండి 4 కోట్ల సంవత్సరాల క్రితం వరకు ఉన్న ఎరుపు-ఆకుపచ్చ ఒప్సిన్ జన్యువు డూప్లికేషన్ కారణంగా క్యాతరైన్‌లు ట్రైక్రోమాటిక్‌గా (మూడు రంగులను గుర్తుపట్టేవి) ఉంటాయి.[35] మరోవైపు, ప్లాటిరైన్‌లు కొన్ని సందర్భాల్లో మాత్రమే ట్రైక్రోమాటిక్‌గా ఉంటాయి. ప్రత్యేకించి, X క్రోమోజోమ్‌లోని ఒకే లోకస్‌లో ఉన్న ఆప్సిన్ జన్యువు (ఎరుపు, ఆకుపచ్చ) యొక్క రెండు యుగ్మ వికల్పాల వలన వ్యక్తిగతంగా ఆడజీవులు తప్పనిసరిగా వైవిధ్యంగా ఉండాలి.[35] కాబట్టి మగజీవులు డైక్రోమాటిక్‌గా మాత్రమే ఉంటాయి, ఆడజీవులు మాత్రం డైక్రోమాటిక్ లేదా ట్రైక్రోమాటిక్‌గా ఉంటాయి.[35]

గమనికలు

మార్చు
  1. ↑ Although the monophyletic relationship between lemurs and lorisoids is widely accepted, their clade name is not. The term "lemuriform" is used here because it derives from one popular taxonomy that clumps the clade of toothcombed primates into one infraorder and the extinct, non-toothcombed adapiforms into another, both within the suborder Strepsirrhini.[2][3] However, another popular alternative taxonomy places the lorisoids in their own infraorder, Lorisiformes.[1]
  2. ↑ చీల్చే పళ్ళు - మానవుల్లో ఇవి మధ్యలో ఉండే కింది నాలుగు పళ్ళు. పై నాలుగు పళ్ళు - మొత్తం ఎనిమిది


మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ 1.0 1.1 Hartwig 2011, pp. 20–21.
  2. ↑ Szalay & Delson 1980, p. 149.
  3. ↑ Cartmill 2010, p. 15.
  4. ↑ Linnaeus, C. (1758). Sistema naturae per regna tria Naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus differentiis, synonimis locis. Tomus I. Impensis direct. Laurentii Salvii, Holmia. pp. 20–32.
  5. ↑ Linnaeus, C. (1735). Sistema naturae sive regna tria Naturae systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. apud Theodorum Haak, Lugduni Batavorum. pp. s.p.
  6. ↑ Blainville, H. (1839). Annales Françaises et Etrangères d'Anatomie et de Physiologie Appliquées à la Médicine et à l'Histoire Naturelle, 3. pp. 268–269.
  7. ↑ 7.0 7.1 Pough, F. W.; Janis, C. M.; Heiser, J. B. (2005) [1979]. "Characteristics of Primates". Vertebrate Life (7th ed.). Pearson. p. 630. ISBN 0-13-127836-3.
  8. ↑ 8.0 8.1 Aiello, L.; Dean, C. (1990). An Introduction to Human Evolutionary Anatomy. Academic Press. p. 193. ISBN 0-12-045590-0.
  9. ↑ 9.0 9.1 {{cite encyclopedia}}: Empty citation (help)
  10. ↑ Myers, P. (1999). ""Primates" (On-line)". Animal Diversity Web. Retrieved 2008-06-03.
  11. ↑ Campbell, B. G.; Loy, J. D. (2000). Humankind Emerging (8th ed.). Allyn & Bacon. p. 85. ISBN 0-673-52364-0.
  12. ↑ White, T. & Kazlev, A. (2006-01-08). "Archonta: Primates". Palaeos. Archived from the original on 2008-05-12. Retrieved 2008-06-03.
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 13.4 Myers, P. (1999). ""Primates" (On-line)". Animal Diversity Web. Retrieved 2008-06-03.
  14. ↑ {{cite encyclopedia}}: Empty citation (help)
  15. ↑ Ash, M. M.; Nelson, S. J.; Wheeler, R. C. (2003). Wheeler's Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion. W.B. Saunders. p. 12. ISBN 978-0-7216-9382-8.
  16. ↑ 16.0 16.1 Pough, F. W.; Janis, C. M.; Heiser, J. B. (2005) [1979]. "Characteristics of Primates". Vertebrate Life (7th ed.). Pearson. p. 630. ISBN 0-13-127836-3.
  17. ↑ White, T. & Kazlev, A. (2006-01-08). "Archonta: Primates". Palaeos. Archived from the original on 2008-05-12. Retrieved 2008-06-03.
  18. ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
  19. ↑ Error on call to Template:cite paper: Parameter title must be specified
  20. ↑ Friderun Ankel-Simons (27 July 2010). Primate Anatomy: An Introduction. Academic Press. pp. 442, 521. ISBN 978-0-08-046911-9.
  21. ↑ {{cite encyclopedia}}: Empty citation (help)
  22. ↑ Ralls, K.. "Mammals in Which Females are Larger Than Males".
  23. ↑ Lindstedtand & Boyce. "Seasonality, Fasting Endurance, and Body Size in Mammals".
  24. ↑ Frisch, J. E.. "Sex-differences in the canines of the gibbon (Hylobates lar)".
  25. ↑ Kay, R. F.. "The functional adaptations of primate molar teeth".
  26. ↑ Crook, J. H. (1972). "Sexual selection, dimorphism, and social organization in the primates". In Campbell, B. G. (ed.). Sexual selection and the descent of man. Aldine Transaction. pp. 246. ISBN 978-0-202-02005-1.
  27. ↑ 27.0 27.1 Cheverud. "The quantitative assessment of phylogenetic constraints in comparative analyses: Sexual dimorphism in body weight among primates".
  28. ↑ Leutenegger. "Correlates of sexual dimorphism in primates: Ecological and size variables".
  29. ↑ 29.0 29.1 Plavcan, J. M.. "Sexual dimorphism in primate evolution".
  30. ↑ O'Higgins. "Sexual dimorphism and facial growth in papionine monkeys".
  31. ↑ Sussman, R. W. (1999). Primate Ecology and Social Structure Volume 1: Lorises, Lemurs and Tarsiers. Needham Heights, MA: Pearson Custom Publishing & Prentice Hall. pp. 78, 89–90, 108, 121–123, 233. ISBN 0-536-02256-9.
  32. ↑ 32.0 32.1 32.2 Strier, K. (2007). Primate Behavioral Ecology (3rd ed.). Allyn & Bacon. pp. 7, 64, 71, 77, 182–185, 273–280, 284, 287–298. ISBN 978-0-205-44432-8.
  33. ↑ Sussman, R. W. (2003). Primate Ecology and Social Structure, Volume 2: New World Monkeys (Revised First ed.). Needham Heights, MA: Pearson Custom Publishing & Prentice Hall. pp. 77–80, 132–133, 141–143. ISBN 0-536-74364-9.
  34. ↑ Glazier, S. D.; Flowerday, C. A. (2003). Selected Readings in the Anthropology of Religion: Theoretical and Methodological Essays. Greenwood Publishing Group. pp. 53. ISBN 9780313300905.
  35. ↑ 35.0 35.1 35.2 Macdonald, David (2006). "Primates". The Encyclopedia of Mammals. The Brown Reference Group plc. pp. 282–307. ISBN 0-681-45659-0.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=ప్రైమేట్&oldid=4309757" నుండి వెలికితీశారు