వారసవాహిక
వారసవాహిక అనేది ఇంగ్లీషులోని 'క్రోమోజోమ్‌' (ఆంగ్లం chromosome) కి తెలుగు సేత. ఇంగ్లీషులో 'క్రోమోజోమ్‌' అన్న మాట గ్రీకు భాషలోని 'క్రోమో' (అంటే రంగు), 'సోమా' (అంటే శరీరం లేదా పదార్థం) అన్న మాటలని సంధించగా పుట్టిన మాట. కనుక క్రోమోజోమ్‌ అంటే 'రంగు పదార్థం'. ఇది క్రోమోజోముల తత్వం అర్ధం కాని రోజులలో అజ్ఞానం వల్ల పెట్టిన పేరు. 'క్రోమోజోమ్‌' కి ఏ రంగూ ఉండదు. సూక్ష్మదర్శినిలో చూట్టానికి వీలుగా ఉంటుందని చాల పదార్ధాలకి రంగు పులుముతారు. ఈ పద్ధతిని ఇంగ్లీషులో staining అంటారు. జీవకణాలకి రంగు పులిమి సూక్ష్మదర్శినిలో చూసినప్పుడు ఆ రంగు కణికలో (nucleus) ఉన్న జన్యు పదార్ధానికి అంటుకొని గాజు పలకకి ఉన్న పారదర్శకమయిన నేపథ్యంలో ఖణిగా కనిపిస్తుంది. అంతే తప్ప ఈ జన్యు పదార్ధానికి ఏ రంగూ లేదు. కనుక జీవకణంలో ఉన్న కణికలో ఉన్న జన్యు పదార్థంలో ఉన్న సన్నటి దారాల లాంటి పదార్ధాన్ని వారసవాహికలు అని తెలుగులో అందాం.
నిర్మాణ సరళి
మార్చుమానవుని శరీరంలో ఉన్న ప్రతి జీవకణం లోనూ 23 జతల వారసవాహికలు ఉంటాయి. వీటిని వారసవాహిక-1,...వారసవాహిక-23, అని పిలవటం రివాజు. ఈ 23 జతలలోనూ ఉన్న జన్యు పదార్థం (genetic matter) అంతటినీ కలిపి డి.ఎన్.ఎ. (DNA) అని కూడా వ్యవహరిస్తారు. కనుక స్థూలంగా మాట్లాడేటప్పుడు డి. ఎన్. ఏ. అన్నా, క్రోమోజోములు అన్నా, వారసవాహికలు అన్నా ఒక్కటే. కాని సూక్ష్మ దృష్టితో చూస్తే వారసవాహికలలో కొంత భాగం డి.ఎన్.ఎ., కొంత భాగం ప్రాణ్యం (protein) ఉన్నాయని వాదించ వచ్చు. కొన్ని వైరస్‌ లలో డి.ఎన్.ఎ. (లేదా ఆర్‌.ఎన్.ఎ.) తప్ప ప్రాణ్యం ఉండకపోవచ్చు.
సూక్ష్మదర్శినిలో చూసినప్పుడు ఇవి ఇంగ్లీషు అక్షరం X ఆకారంలో, బొమ్మలో చూపినట్లు కనిపిస్తాయి. ఇంకా బలవంతమైన సూక్ష్మదర్శినిలో చూసినప్పుడు ఇవి చుట్టలు చుట్టిన దారాలలాంటివనీ అర్ధం అవుతుంది. వీటి కట్టడిని బణుప్రమాణం (molecular scale) లోనూ, అణుప్రమాణం (atomic scale) లోనూ అర్ధం చేసుకొంటే జంటపెన (double helix) ఆకారంలో అమర్చబడ్డ నూక్లియోటయిడ్ (nucleotide) లనే 'పూసల' దండ అని అర్ధం అవుతుంది. ఇంత సూక్ష్మమైన కొలమానంలో వీటిని డి. ఎన్. ఏ. (DNA) అన్న పేరుతోనే ఎక్కువగా వ్యవహరిస్తారు. ఈ వారసవాహికలని పూసలతో గుచ్చిన దండలా ఊహించుకొంటే, ఆ దండలో అక్కడక్కడ ఉన్న కొన్ని పూసల గుంపులని జన్యువులు (genes) అంటారు. మావవుని జన్యుసంపద (genome) లో దరిదాపు 5000 జన్యువులు ఉంటాయని ఒక అంచనా ఉంది.
ఇతర ప్రాణులలో వారసవాహికల వైనం
మార్చుఒక్కొక్క జతలోని వారసవాహికలలో ఒకటి తల్లి నుంచి, మరొకటి తండ్రి నుంచి సంక్రమిస్తాయి. పట్టికలో చూపినట్లు వీటి సంఖ్య జాతిని బట్టి నిర్ణీతమై ఉంటుంది. జంతువు జాతిని బట్టి ఎన్ని జతల వారసవాహికలు ఉన్నాయో నిర్ణీతమయినట్లే, ఒకొక్క వారసవాహికలో ఎన్నెన్ని నూక్లియోటయిడ్ 'పూసలు' ఉన్నాయో కూడా నిర్ణయించబడుతుంది. ఉదాహరణకి కొన్ని జీవులలో నూక్లియోటయిడ్ 'పూసలు' వేలల్లో మాత్రమే ఉంటే కొన్ని జీవులలో మిలియన్ల పైబడి ఉంటాయి.
జంతువులలో వారసవాహికల సంఖ్య
మార్చు| జాతులు | #జతలు | జాతులు | #జతలు |
|---|---|---|---|
| Common fruitfly ఫలీగ | 4 | Guinea Pig[1] | 32 |
| పావురం | 8 | తోట నత్త[2] | 27 |
| వానపాము Octodrilus complanatus[3] | 18 | టిబెట్ నక్క | 18 |
| పిల్లి | 19 | పంది | 19 |
| చిట్టెలుక | 20 | ఎలుక | 21 |
| కుందేలు | 22 | Syrian hamster | 22 |
| లేడి | 23 | మానవుడు[4] | 23 |
| గొరిల్లా, చింపాంజీ[4] | 24 | గొర్రె | 27 |
| ఏనుగు[5] | 28 | ఆవు | 30 |
| గాడిద | 31 | గుర్రం | 32 |
| కుక్క[6] | 39 | లకుమికి పిట్ట[7] | 66 |
| బంగారు చేప[8] | 50-52 | పట్టుపురుగు[9] | 28 |
మూలాలు
మార్చు- జంతుశాస్త్ర నిఘంటువు, తెలుగు అకాడమి.
- ↑ Umeko Semba; Yasuko Umeda; Yoko Shibuya; Hiroaki Okabe; Sumio Tanase; Tetsuro Yamamoto (2004). "Primary structures of guinea pig high- and low-molecular-weight kininogens". International Immunopharmacology. 4 (10–11): 1391–1400. doi:10.1016/j.intimp.2004.06.003. Archived from the original on 2008-03-08. Retrieved 2008-05-31.
- ↑ Vitturi R; Libertini A; Sineo L (2005). "Cytogenetics of the land snails Cantareus aspersus and C. mazzullii (Mollusca: Gastropoda: Pulmonata)". Micron. 36 (4): 351–7. PMID 15857774.
- ↑ Vitturi R; Colomba MS; Pirrone AM; Mandrioli M (2002). "rDNA (18S-28S and 5S) colocalization and linkage between ribosomal genes and (TTAGGG)(n) telomeric sequence in the earthworm, Octodrilus complanatus (Annelida: Oligochaeta: Lumbricidae), revealed by single- and double-color FISH". J. Hered. 93 (4): 279–82. doi:10.1093/jhered/93.4.279. PMID 12407215.
- ↑ 4.0 4.1 De Grouchy J (1987). "Chromosome phylogenies of man, great apes, and Old World monkeys". Genetica. 73 (1–2): 37–52. PMID 3333352.
- ↑ Houck ML, Kumamoto AT, Gallagher DS, Benirschke K (2001). "Comparative cytogenetics of the African elephant (Loxodonta africana) and Asiatic elephant (Elephas maximus)". Cytogenet. Cell Genet. 93 (3–4): 249–52. PMID 11528120.
- ↑ Wayne RK, Ostrander EA (1999). "Origin, genetic diversity, and genome structure of the domestic dog". Bioessays. 21 (3): 247–57. doi:10.1002/(SICI)1521-1878(199903)21:3. PMID 10333734.
- ↑ Burt DW (2002). "Origin and evolution of avian microchromosomes". Cytogenet. Genome Res. 96 (1–4): 97–112. PMID 12438785.
- ↑ Ciudad J, Cid E, Velasco A, Lara JM, Aijón J, Orfao A (2002). "Flow cytometry measurement of the DNA contents of G0/G1 diploid cells from three different teleost fish species". Cytometry. 48 (1): 20–5. doi:10.1002/cyto.10100. PMID 12116377.
- ↑ Yasukochi Y, Ashakumary LA, Baba K, Yoshido A, Sahara K (2006). "A second-generation integrated map of the silkworm reveals synteny and conserved gene order between lepidopteran insects". Genetics. 173 (3): 1319–28. PMID 16547103.