వినాయక జయంతి
వినాయక జయంతి (వినాయక పుట్టినరోజు) ఒక హిందూ పండుగ. దీనిని మాఘ శుక్ల చతుర్థి, తిల్కుండ్ చతుర్థి, వరద్ చతుర్థి అని కూడా పిలుస్తారు. ఈ సందర్భంగా జ్ఞానానికి అధిపతి అయిన వినాయకుడి జన్మదినాన్ని జరుపుకుంటారు.[1] ఇది భారతదేశంలోని మహారాష్ట్రలో ఒక ప్రసిద్ధ పండుగ, పంచాంగం ప్రకారం మాఘ మాసంలో శుక్లపక్ష చతుర్థి రోజు గోవాలో కూడా జరుపుకుంటారు. గ్రెగోరియన్ క్యాలెండర్ నెల జనవరి/ఫిబ్రవరి నెలల్లో ఈ పండుగ వస్తుంది. 2022, ఫిబ్రవరి 4న వినాయక జయంతి జరిగింది.[2]
| వినాయక జయంతి | |
|---|---|
 వినాయకుడు | |
| యితర పేర్లు | మాఘ శుక్ల చతుర్థి, తిల్కుండ్ చతుర్థి, వరద్ చతుర్థి |
| జరుపుకొనేవారు | హిందువులు |
| రకం | హిందూ |
| జరుపుకొనే రోజు | మాఘ మాసంలో శుక్ల పక్ష చతుర్థి (జనవరి/ఫిబ్రవరిలో చంద్రుని చక్రంలో నాల్గవ రోజు), హిందూ క్యాలెండర్ (చంద్ర క్యాలెండర్) ద్వారా నిర్ణయించబడుతుంది |
| వేడుకలు | వినాయకుని పూజ |
| సంబంధిత పండుగ | వినాయక పుట్టినరోజు |
| ఆవృత్తి | వార్షికం |
వినాయక జయంతి, వినాయక చవితి పండుగల మధ్య వ్యత్యాసం ఏమిటంటే, వినాయక చవితి పండుగ ఆగస్టు/సెప్టెంబరు (భాద్రపద హిందూ మాసం) లో జరుపుకుంటారు. మరో సంప్రదాయం ప్రకారం, వినాయక చవితి కూడా వినాయకుడి పుట్టినరోజుగానే పరిగణించబడుతుంది.[3][4] ఈ పండుగను ఉత్తరప్రదేశ్‌లో తిలో చౌత్ లేదా సకత్ చౌతీస్ అని కూడా పిలుస్తారు, ఇక్కడ ఒక కుటుంబంలోని కొడుకు తరపున వినాయకుడిని ఆరాధిస్తారు.[4] దీనిని మహారాష్ట్రలో తిల్కుండ్ చతుర్థి అని కూడా అంటారు.
ప్రాముఖ్యత మార్చు
పురాతన ఆచారాల ప్రకారం వినాయక జయంతి, వినాయక చవితి నాడు చంద్రుడిని చూడటం నిషేధించబడింది, ఇందులో పురాతన పంచాంగాలచే నిషేధించబడిన కాలాన్ని నిర్ణయించారు. ఈ రోజున చంద్రుడిని చూసిన వ్యక్తి మిథ్యా దోషం అని పిలువబడే తప్పుడు ఆరోపణలతో మానసిక బాధను అనుభవిస్తాడు. పొరపాటున, ఒక వ్యక్తి చంద్రుడిని చూడవలసి వస్తే, ఈ క్రింది మంత్రాన్ని జపిస్తారు:-
సింహః ప్రసేనామవధీత్సింహో జామ్బవత హతః ।
సుకుమారక మరోదిస్తవ హ్యేషా స్యమంతకః॥ [5]
సనత్కుమార ఋషులకు నంది చెప్పిన పురాణం ప్రకారం, భాద్రపద శుక్ల చతుర్థి నాడు చంద్రుడిని చూసినందున, కృష్ణుడు శమంతక అనే విలువైన రత్నాన్ని దొంగిలించాడని ఆరోపించబడ్డాడు. మాఘ శుక్ల చతుర్థి లేదా వినాయక జయంతి నాడు దేవరుషి నారదుడు సూచించిన విధంగా అతను ఉపవాసం పాటించి, దొంగతనం అనే ఆరోపణ నుండి విముక్తి పొందాడు.
పూజ మార్చు
ఈ పండుగ రోజున, పసుపు లేదా సింధూర పొడి లేదా కొన్నిసార్లు ఆవుపేడతో శంఖాకార రూపంలో వినాయకుడి ప్రతిమను తయారు చేసి పూజిస్తారు. పండుగ తర్వాత నాల్గవ రోజు ఆ ప్రతిమను నీటిలో నిమజ్జనం చేస్తారు. నువ్వులతో తయారు చేసిన ప్రత్యేక వంటకాన్ని వినాయకుడికి నైవేద్యంగా సమర్పించి, భక్తులకు తినడానికి ప్రసాదంగా పంపిణీ చేస్తారు. ఆచారాలలో భాగంగా పగటిపూట ఆరాధన సమయంలో ఉపవాసం, రాత్రి విందు ఆచరిస్తారు.[4]
ఈ రోజు ఉపవాసంతో పాటు, వినాయకుడి కోసం పూజా ఆచారాలను పాటించే ముందు, భక్తులు తమ శరీరంపై నువ్వులతో తయారు చేసిన పేస్ట్‌ను రాసుకొని, నువ్వుల విత్తనాలు కలిపిన నీటితో స్నానం చేస్తారు. ఈ రోజున పాటించే ఉపవాసం వ్యక్తి పేరు, కీర్తిని పెంచడానికి పేర్కొనబడింది.[6]
ఉత్తరప్రదేశ్‌లో వినాయకుడిని బ్రహ్మచారి దేవుడిగా పరిగణిస్తున్నప్పటికీ (ఇతర ప్రాంతాలలో, వివాహితుడిగా పరిగణిస్తారు), కానీ వినాయక జయంతి వేడుకల సందర్భంగా, దంపతులు కొడుకు పుట్టాలని పూజిస్తారు.[7]
ఇవీకూడా చూడండి మార్చు
మూలాలు మార్చు
- ↑ Thapan, Anita Raina (1997), Understanding Gaņapati: Insights into the Dynamics of a Cult, New Delhi: Manohar Publishers, ISBN 81-7304-195-4 p.215
- ↑ Ganesha Jayanti
- ↑ Wright, Daniel (1993). History of Nepal. Asian Educational Services. p. 41. ISBN 81-206-0552-7. Retrieved 2022-07-05.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Sharma, Usha. Festivals in Indian Society (2 Vols. Set). Mittal Publications. ISBN 9788183241137. Retrieved 2022-07-05.
- ↑ Know why moon sighting is prohibited and what you should do if you accidentally see it
- ↑ Dwivedi, Dr. Bhojraj (2006). Religious Basis of Hindu Beliefs. Diamond Pocket Books (P) Ltd. ISBN 81-288-1239-4.
- ↑ Brown, Robert L (1991). Ganesh: studies of an Asian god. SUNY Press. pp. 128–129. ISBN 0-7914-0656-3.