వికీపీడియా

అజాడిరాక్టిన్

అజాడిరాక్టిన్ ( Azadirachtin)అనేది వేప చెట్టు (అజాడిరాచ్టా ఇండికా) విత్తనాలలో కనిపించే టెట్రానార్ట్రిటెర్పెనోయిడ్ (లిమోనాయిడ్).ఈ సమ్మేళనం యాంటీఫీడెంట్‌,, మోర్ఫోజెనిక్ పెప్టైడ్ హార్మోన్ విడుదలను నిరోధించడం ద్వారా కీటకాల పెరుగుదలకు అంతరాయం కలిగిస్తుంది[1]లెపిడోప్టెరాన్ తెగుళ్లు, కొలరాడో బంగాళాదుంప బీటిల్‌తో సహా అనేక రకాల కీటకాలపై ఇది ప్రభావవంతంగా ఉన్నట్లు తెలుస్తున్నది.సాధారణంగా, అజాడిరాక్టిన్ గుడ్లు, చిన్న లార్వాల పెరుగుదల నియంత్రకం వలె అత్యంత ప్రభావవంతంగా పనిచెస్తుంది.[2][3]అజాడిరాక్టిన్ అనేది తెల్లటి మైక్రోక్రిస్టలైన్ ఘన పదార్థం, ఇది బలమైన వెల్లుల్లి లేదా సల్ఫరస్ వాసన కలిగి ఉంటుంది, సల్ఫర్ లేనప్పటికి సల్పర్ వంటి వాసన రావడం కొంచెం వింతగా ఉంటుంది.

అజాడిరాక్టిన్ నిర్మాణం

మార్చు

అజాడిరాక్టిన్ ఆకట్టుకునే అణువు. ఇందులో ఎనిమిది వలయాలు (వాటిలో ఐదు ఆక్సిజన్ అణువులను కలిగి ఉంటాయి), 16 చిరల్ కేంద్రాలు, మూడు క్వాటర్నరీ కార్బన్ అణువులను కలిగి ఉండును.దాని కార్యాచరణలలో హైడ్రాక్సిల్ సమూహం, ఒక ఎనోల్ ఈథర్, ఒక అసిటల్, రెండు హెమియాసెటల్స్, ఒక ఎపాక్సైడ్, నాలుగు కార్బాక్సిలిక్ యాసిడ్ ఈస్టర్లు ఉన్నాయి.[4]

చరిత్ర

మార్చు

శతాబ్దాలుగా, వేప చెట్టు యొక్క విత్తనాలు, ఆకులు వ్యవసాయ పంటల నుండి హానికరమైన కీటకాలను తిప్పికొట్టడానికి ప్రసిద్ధి చెందాయి.1960లలో, రసాయన శాస్త్రవేత్తలు వేప గింజల సారాలను క్రియాశీల పదార్ధాలను గుర్తించడానికి అధ్యయనం చేయడం ప్రారంభించారు.కీలే విశ్వవిద్యాలయం (UK)లో J. H. బటర్‌వర్త్ , E. D. మోర్గాన్ 1968లో అజాడిరాక్టిన్‌ను కీలకమైన అణువుగా గుర్తించారు.స్టీఫెన్ V. లే ', నలుగురు సహోద్యోగులు , కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయం (UK)లో 2007లో దాని అద్భుతమైన పూర్తి సంశ్లేషణను పూర్తి చేశారు.[4]

సంశ్లేషణ

మార్చు

అజాడిరాక్టిన్ అణేది వేప గింజలలలో వున్నది.వేప గింజల్లో అజాడిరాక్టిన్ తో పాటు నూనె,కార్బొహైడ్రేటులు(పిండి పదార్థాలు),ప్రోటిన్లు(మాంసకృత్తులు) వగైరా వుండును.వేప విత్తనాలనుండి మెకానికల్ ప్రెస్సింగ్ లేదా హెక్సెన్ ఉపయోగించి డ్రావణి పద్దతి ద్వారా నూనెను తొలగిస్తారు.తరువాత నూనెతీసిన వేపపిండి(ఇంక కొంత నూనె పిండిలొ మిగిలి వుండును)కి ద్రువ(polar) సెంద్రియ ద్రావణి/ద్రావకం కలిపెదరు.సహజంగా అందులో ప్రొటిన్లు,పిండి పదార్థాలు కరగవు,కనుక అందులొఅజాడిరాక్టిన్, మిగిలిన నూనె కరుగును.ఇలా అజాడిరాక్టిన్, నునె వున్న మిశ్రమ ద్రావణికి, అద్రువ(non polar)సేంద్రియ ద్రావకంను కలిపి నూనెను అందులో కరిగించి వేరుషేస్తారు.[5][6] ఆకులలొ కూడా అజాడిరాక్టిన్ వుండును,కాని తక్కువ శాతం లో వుండును.

ఈ సమ్మేళనం విత్తనాలలో 0.2 నుండి 0.8 శాతం వరకు లభిస్తుంది (బరువు ద్వారా).

భౌతిక గుణాలు

మార్చు

అజాడిరాక్టిన్ అనేది 16 చిరల్ కార్బన్ కేంద్రాలతో కూడిన ఒక సంక్లిష్టమైన టెట్రానోర్ట్రిటెర్పెనోయిడ్, ఇది వేప చెట్టులోని మెవలోనిక్ యాసిడ్ మార్గం నుండి తీసుకోబడింది.[7]ఇది సిట్రస్ పండ్ల చేదు గుణం, లిమోనాయిడ్స్ అని పిలువబడే లిమోనిన్‌కు సంబంధించిన అత్యంత ఆక్సిడైజ్ చేయబడిన టెట్రానార్టెర్పెనోయిడ్ సహజ ఉత్పత్తి.[8][9]

లక్షణం/గుణం మితి/విలువ
అణు సూత్రం C35H44O16[4]
అణు భారం 720.71 గ్రా/మోల్[4]
ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రత 165ºC[4]
ఫ్లాష్ పాయింట్ 244.8±26.4°C[10]
సాంద్రత 1.51[11]
మరుగు స్థానం 792.4±60.0 °C(అంచనా)[11]
వక్రీభవన గుణకం 1.623[11]


ఇథనాల్, డై ఇథైల్ ఈథర్, అసిటోన్, క్లోరోఫామ్లలో సులభంగా కరుగుతుంది. హెక్సేనులో కరగదు.[12]

అనువర్తనం

మార్చు
  • ఇది మొదట్లో ఎడారి మిడుత (స్కిస్టోసెర్కా గ్రెగారియా) నిరోధకం వలె చురుకుగా ఉన్నట్లు కనుగొనబడింది, ఇది ఇప్పుడు 200 జాతుల కీటకాలను ప్రభావితం చేస్తుంది, ప్రధానంగా యాంటీఫీడెంట్, పెరుగుదల అంతరాయం కలిగిస్తుంది, కీటకాల పట్ల గణనీయమైన విషాన్ని కలిగి ఉంది. [13]
  • ఇది దాణా నిరోధకం, కీటకాల పెరుగుదల అంతరాయం (IGD), స్టెరిలెంట్‌గా పనిచేస్తుంది, కోలియోప్టెరా, హెమినోప్టెరా, డిప్టెరా, ఆర్థోప్టెరా, ఐసోప్టెరాతో సహా వివిధ వ్యవసాయ తెగుళ్ళ జాతులను నియంత్రించడానికి ఉపయోగించబడుతుంది.[14][15]

భద్రపరచు/నిల్వ వుండు కాలం

మార్చు

అజాడిరాక్టిన్ చీకటిలో నిల్వ చేయబడితే స్ఫటికాకార రూపంలో సాపేక్షంగా స్థిరంగా ఉంటుంది. తేలికపాటి ఆమ్ల ద్రావణాలలో (pH 4–6) దీని సగం జీవితం గది ఉష్ణోగ్రత వద్ద 50-100 రోజులు, అయితే వేగవంతమైన వియోగం (జలవిశ్లేషణ, ఐసోమెరైజేషన్,/లేదా పునర్వ్యవస్థీకరణ) అధిక ఉష్ణోగ్రతల వద్ద, ఆల్కలీన్, బలమైన ఆమ్ల మాధ్యమంలో సంభవిస్తుంది, ముఖ్యంగా వెలుగులో సంభవిస్తుంది.[16][17]

దుష్పలితాలు

మార్చు

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ (Mordue and Blackwell, 1993; Seymour et al., 1995; Abudulai et al., 2003).
  2. ↑ (Trisyono and Whalon, 1999; Kowalska, 2007)
  3. ↑ "Chemical control". sciencedirect.com. Retrieved 2024-04-14.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 "Azadirachtin". acs.or. Retrieved 2024-04-14.
  5. ↑ "Azadirachtin extraction process". patents.google.com. Retrieved 2024-04-14.
  6. ↑ "imultaneous Extraction and Separation of Oil and Azadirachtin from Seeds and Leaves of Azadirachta indica using Binary Solvent Extraction". synapse.koreamed.org. Retrieved 2024-04-14.
  7. ↑ (Hansen et al., 1993; Aarthy et al., 2018)
  8. ↑ (Benuzzi and Ladurner, 2018
  9. ↑ "Azadirachtin-Based Insecticide: Overview, Risk Assessments, and Future Directions". frontiersin.org. Retrieved 2024-04-14.
  10. ↑ "Azadirachtin". chemsrc.com/. Retrieved 2024-04-14.
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 "azadirachtin". chembk.com. Retrieved 2024-04-14.
  12. ↑ "AZADIRACHTIN". pubchem.ncbi.nlm.nih.gov. Retrieved 2024-04-14.
  13. ↑ "Azadirachtin". chemeurope.com. Retrieved 2024-04-14.
  14. ↑ (Morgan, 2009)
  15. ↑ "Azadirachtin: Properties and Insecticidal Activities". frontiersin.org. Retrieved 2024-04-14.
  16. ↑ (Barrek et al., 2004; Ermel et al., 1987; Jarvis et al., 1998; Sundaram et al., 1995; Szeto and Wan, 1996).
  17. ↑ "Pest Control Agents from Natural Products". sciencedirect.com. Retrieved 2024-04-14.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=అజాడిరాక్టిన్&oldid=4194562" నుండి వెలికితీశారు