దత్తాత్రేయ

దత్తాత్రేయ (సంస్కృతం: दत्तात्रेय, Dattātreya) లేదా దత్తుడు అని పిలువబడు త్రిమూర్తి స్వరూపం. ఈయనను హిందువులు త్రిమూర్తులు బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరు ల అవతారమైన దైవ స్వరూపుడిగా గుర్తిస్తున్నారు.

దత్తాత్రేయుడు (dattatreya)
శివకేశవబ్రహ్మ కలయిక కలిగిన దత్తాత్రేయుని రాజారవి వర్మ చిత్రం
దేవనాగరి	दत्तात्रेय
సంప్రదాయభావం	Avatar of Vishnu, combined form of Trimurti (Hindu Trinity)
మంత్రం	'హరిఓం, జై గురుదత్త'

పేరు మర్మం

దత్తా అనే పదానికి "సమర్పించిన" అనే అర్థముంది, త్రిమూర్తులు అత్రి మహర్షి, అనసూయ దంపతులకు పుత్రుడి రూపంలో తమను తాము "సమర్పించుకున్నారు" కనుక అతడికి దత్తా అని పేరు వచ్చింది. ఇతడు అత్రి కుమారుడు కాబట్టి తన పేరు "ఆత్రేయ" అయింది.

ఉత్తరాది సాంప్రదాయంలో, దత్తాత్రేయుడుుని ఒక అవతారంగా లేదా శివుడి అవతారంగానూ నాథ యొక్క అధినాథ సంప్రదాయానికి సంబంధించిన ఆది-గురు (ఆది గురువు) గా గుర్తిస్తున్నారు. దత్తాత్రేయుడు మొట్టమొదటిలో యోగదేవుడుగా తాంత్రిక లక్షణాలను ప్రదర్శిస్తూ వచ్చినప్పటికీ, తర్వాత అతడు మరింత భక్తి (సంస్కృతం: భక్తి) కి సంబంధించిన వైష్ణవ పూజావిధానాలను పుణికి పుచ్చుకుని ఉన్నతునిగా మారాడు.

కోట్లాది హిందువుల చేత పూజింపబడుతూనే, భారతీయ చింతనలో అత్యున్నత సారాంశమైన గురువు కంటే ఎక్కువగా కృపాస్వభావం కలిగిన దేవుడిగా గుర్తించబడుతున్నాడు. దత్తాత్రేయుడు త్రిపుర రహస్య గ్రంథకర్తగా పేరు పొందాడు, అద్వైత వేదాంతాన్ని విశదీకరించిన ఈ గ్రంథాన్ని పరశురాముడికి అంకితం చేశాడు.

జీవితం

పుట్టిన తేదీ

నారద మహర్షి అనసూయ "పాతివ్రత్యాన్ని" (భర్త పట్ల భక్తిభావం) గురించి బ్రహ్మ-విష్ణు-శివుడి ధర్మపత్నుల ముందు విశేషంగా ప్రశంసించాడు, దీంతో వారికి ఆమె పట్ల అసూయ ఏర్పడింది. ఆమె పాతివ్రత్యాన్ని కోల్పోయేలా చేయవలసిందిగా వారు తమ భర్తలను వేడుకున్నారు. అత్రి ఆశ్రమంలో లేని సమయంలో బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరులు అనసూయ వద్దకు అతిథులుగా వెళ్లి, తమకు భోజనం పెట్టమని అడిగారు. ఆమె అందుకు అంగీకరించగానే, ఆమె దుస్తులు ధరించకుండా నగ్నరూపంలో వడ్డిస్తేనే తాము భుజిస్తామని వారు చెప్పారు. అనసూయ దీంతో సందిగ్ధతలో చిక్కుకుంది. పరపురుషుల ముందుకు ఆమె నగ్నంగా వస్తే ఆమె పాతివ్రత్యం కోల్పోతుంది. ఆమె ఇందుకు వ్యతిరేకిస్తే అప్పుడు ఆమె అతిధులను అగౌరవపర్చినట్లవుతుంది. భర్త సహకారం తీసుకోవాలనుకున్నపుడు వారు అత్రి మహర్షి తపోశక్తిని లాగేసుకుంటారు. తన వద్దకు వచ్చి ఇలాంటి వింత కోరిక కోరి తనను చిక్కులో పడవేసిన ఈ ముగ్గురు అతిథులు సామాన్యులు కారని అనసూయ భావించింది. అనసూయ తన భర్తను మనసులోనే ధ్యానించుకుని, తాను కాముకత్వ ప్రభావానికి గురి కాను కాబట్టి దుస్తులు లేకుండా వారికి వడ్డించడానికి భయపడనని వారికి చెప్పింది. అతిథులు ఆమెను "భవతీ బిక్షాం దేహి" (ఓ మాతా! మాకు భిక్ష ప్రసాదించు) అని కోరుతూ ఆమెను తల్లీ అని పిలిచారు. అందుకని ఆమె వారిని తన పిల్లలుగా భావించి వారు కోరిన విధంగా భోజనం వడ్డించింది. ఆమె గొప్పతనం, ఆమె ఆలోచనల కారణంగా, ఆమె భోజనం వడ్డించే సమయంలో ముగ్గురు దేవుళ్లు చిన్న పిల్లలుగా మారిపోయారు, ఆమె వక్షోజాల నుంచి పాలు ధారగా వచ్చాయి. తర్వాత ఆమె వారికి పాలు కుడిపి ఊయలలో పరుండబెట్టి నిద్రపుచ్చింది. తర్వాత అత్రి ఆశ్రమానికి తిరిగివచ్చి జరిగిన కథను అనసూయనుంచి తెలుసుకుని ఊయలలో నిద్రిస్తున్న త్రిమూర్తులను స్తుతించాడు. వారు నిజరూపాలతో నిద్రలేచి అనసూయ పాతివ్రత్యానికి మెచ్చి ఆమెకు వరమిచ్చారు. అనసూయ ఆ ముగ్గురిని తన పిల్లలుగా శివ, విష్ణు, బ్రహ్మ అంశలతో దూర్వాసుడు, దత్తాత్రేయ మరియ వెన్నెల దేవుడు చంద్రుడుగా జన్మించవలసిందిగా వరమడిగింది. మార్గశిర పూర్ణిమ దత్తాత్రేయుల వారు అవతరించిన దివ్యతిథి. దీనిని దత్త జయంతిగా వ్యవహరిస్తారు, ఆంధ్రప్రదేశ్ లో కొన్ని ప్రాంతాలలో కోర్ల పౌర్ణమి, కుక్కల పండగగా వ్యవహరిస్తారు . ఈ రోజు కుక్కలకు సజ్జ బూరెలు, తెప్పాల చెక్కలు ఆహారం పెట్టటం సాంప్రదాయం .

మహాభారతం లో, దత్తాత్రేయుడు అత్రి పుత్రుడిగా కాకుండా అత్రి మహర్షి వంశవృక్షంగా ప్రస్తావించబడతాడు. మాఘ కవి రచించిన శిశుపాల వధ (శిశుపాలుడిని వధించడం) కావ్యం కూడా దత్తాత్రేయుని అత్రి పుత్రుడిగా కాకుండా అత్రి వంశవృక్షంగా పేర్కొంటోంది. (14.79)

కలియుగంలో రెండవ దత్తావతార మూర్తి

కలియుగంలో రెండవ దత్తావతార మూర్తి అయిన నృసింహ సరస్వతి స్వామికి పూర్వాశ్రమంలో తల్లిదండ్రులు పెట్టిన పేరు నరహరి . గురువు యొక్క అన్వేషణలో భాగంగా 7 సంవత్సరాల ప్రాయంలోనే ఇంటి నుంచి బయటకు వచ్చి గురు అన్వేషణలో కాశీ చేరుతారు.కాశీలోని కృష్ణ సరస్వతి అనే సన్యాసి దగ్గర సన్యాసి దీక్ష చేపట్టారు. అటు నుండి తీర్థయాత్ర సేవనం చేస్తూ ఎన్నో తీర్థం స్థలాలను దర్శిస్తారు. మహారాష్ట్రలోని ఔదుంబర్ అనే పుణ్య క్షేత్రంలో కొంత కాలం తపస్సు ఆచరించి అటు పిమ్మట మహారాష్ట్రలోని కృష్ణ నది ఒడ్డున గల తీర్థక్షేత్రమైన నర్సోబావాడి ( నరసింహ వాటిక) అనే గ్రామం చేరి 12 సంవత్సరాల సుదీర్ఘ కాలం తపస్సు ఆచరించారు.ఆ తర్వాత నేటి కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని గాణగాపురంలో సుమారు 23సంవత్సరాల కాలం పాటు గాణగాపూర్లోనే ఉన్నారు.తర్వాత వారు అవతార సమాప్తి చేయదలచి తన పరమపవిత్ర నిర్గుణ పాదుకలను గాణగాపుర్లో మఠం నిర్మించి స్థాపన చేసారు.అటు పిమ్మట వారి నలుగురు శిష్యులతో కలిసి శ్రీ శైలం చేరి కదలీవనంలో ప్రవేశించి వారి అవతార సమాప్తి గావించారు.

ద. గిరినార్‌లోని ఒంటరి పర్వతాగ్రం వద్ద దత్త పాదముద్రలు ఉన్నాయని జనం విశ్వసిస్తున్నారు. అనుయాయి పరశురాముడిని గురించి ప్రస్తావించే త్రిపుర-రహస్య గ్రంథం గంధమాదన పర్వతం వద్ద దత్త ధ్యానం చేస్తున్నట్లు పేర్కొంది.

గురువులు

తన తండ్రి అత్రి మహర్షి ఆదేశానుసారం దత్తాత్రేయుడు గౌతమీ నది గట్టు వద్ద కూర్చుని శివుని ప్రార్థించాడని, చివరకు బ్రహ్మజ్ఞానం (శాశ్వత జ్ఞానం) పొందాడని బ్రహ్మ పురాణం చెబుతోంది. అందుకనే, దత్తాత్రేయుడు నాథ సంప్రదాయంలో ఆది సిద్ధుడుగా గుర్తించబడ్డాడు.

ఉద్ధవ గీతలో భాగవత పురాణంలోని ఒక గీతం పొందుపర్చబడింది. దత్తాత్రేయుడి గురించి కృష్ణుడు చేసిన గీతాలాపనపై ఓ కథ ప్రచారంలో ఉంది, దీంట్లో కృష్ణుడు దత్తాత్రేయుడి ఇరవై-నాలుగు గురువుల జాబితాను పేర్కొన్నాడు: భూమి, గాలి, ఆకాశం లేదా ఖగోళం, నీరు, నిప్పు, సూర్యుడు, చంద్రుడు, నాగుపాము, రామచిలుక, సముద్రం, చిమ్మట, తేనెటీగ, మదపుటేనుగు, ఎలుగుబంటి, జింక, చేప, గ్రద్ద, పసిబాలుడు, కన్య, వేశ్య, లోహపు పనివాడు, సర్పం, సాలీడు, కందిరీగ. దత్తాత్రేయుడి 24 గురువులు పురాణంలో వర్ణించబడిన అవధూత్ యొక్క 24 గురువులనుంచి వచ్చారు.

అతడి అనుయాయులు

దత్తాత్రేయుడి అనుయాయులు: కార్తవీర్యార్జున, పరశురాముడు, యదు, అలార్క, ఆయు, ప్రహ్లాదుడు. వీరు పురాణాల ద్వారా వెలుగులోకి వచ్చారు. అవధూతోపనిషత్తు, జాబాలదర్శనోపనిషత్తు లలో వర్ణించబడిన సంస్కృతి అనే మరో పేరు కూడా ఉంది.

అవతార పురుషుడిగా

అమరత్వం యొక్క అగమ్య గమ్యం లో, మహేంద్రనాథ్ ఇలా రాశాడు:

వేదాలు, తంత్రాలు ఒకే పూజావిధానంగా కలిసిపోయిన కాలంలో, శ్రీ దత్తాత్రేయుడు చిన్నవయసులోనే ఇల్లు వదిలి వెళ్లాడు. దత్తాత్రేయుడు వంటి పురుషులే దీన్ని సాధ్యం చేశారు. అతడి ముగ్గురు సన్నిహిత అనుయాయులు రాజులు ఒకరు అసురుడు, మిగిలిన ఇద్దరూ క్షత్రియ కులానికి సంబంధించిన వారు. దత్తాత్రేయుడు స్వయంగా మహేశ్వర (శివ) అవతారంగా భావించుకునేవాడు, తర్వాత వైష్ణవులు ఆయనను విష్ణువు గా ప్రకటించారు. అయితే ఇది బయటకు కనిపిస్తున్నంత ఒంటెత్తువాదపు ప్రకటన కాదు; శివ, విష్ణువులు ఇద్దరూ ఒకటేనని లేదా పరమసత్య రూపపు వ్యక్తీకరణలని హిందువులు గుర్తిస్తుంటారు.

నిజానికి, విష్ణువుతో దత్తాత్రేయుని గుర్తింపును ప్రకటిస్తున్న దత్తాత్రేయ ఉపనిషత్తు శివుడితో దత్తాత్రేయుని ఏకంచేసే ఓం నమశ్శివాయ మంత్రంతో ముగుస్తుంది. మూడో అధ్యాయపు చివరి భాగం, మహాశ్వరుడు (శివ) ఒక్కడే వాస్తవికతను వ్యాపింపజేస్తాడని, ప్రతి మనిషి హృదయంలో వెలుగుతాడని చెప్పబడింది. అతడొక్కడే కేంద్రానికి ముందు, వెనుక, ఎడమవైపున, కుడివైపున, కింద, పైన, ప్రతిచోటా నెలవై ఉన్నాడు. చివరగా, దత్తాత్రేయుని శివుడి అవతారంగా చిత్రిస్తూ మహేశ్వరుడిని దత్తాత్రేయునితో సంలీనం చేశారు.

తేనెటీగ పోలిక

రిగోపౌలస్ (1998: p.xii) స్టడీ దత్తుని తేనెటీగతో పోలుస్తుంది. ( ఈ మూలాంశం యొక్క సాహిత్య మూలం ఋగ్వేదం నుండి ఉన్నట్టుగా జనాతికం) యొక్క నాద-బిందు ఉపనిషద్ యొక్క మూలాంశం కావచ్చు (ద్వంద్వ ధార్మిక సంప్రదాయాల్లో పెద్ద విషయాల సహజ లక్షణం) గూడార్థం ద్వారా దత్తాత్రేయ చేర్పువాదం, ఏకీకరణవాదం యొక్క పురారూప నమూనా ఇది

దత్తాత్రేయ విగ్రహం యొక్క నమూనా, ప్రక్రియ యోగ సిద్ధాంతాలు, ఆచరణలల్లో సంశ్లిష్ట చేర్పు భాగంగా చిత్రిస్తోంది. మౌలికంగా, జ్ఞాన-మూర్తి అయిన దత్తాత్రేయుడు ఒక "తేనెటీగ" యోగి.

దత్తుని డి వ్యక్తిత్వం, బోధనలు మత సంభంద సిద్దాంతాలు ఒక తేనెటీగలా సేకరించబడి అందించబడినవి కావున ఆయన తేనెటీగ వంటివారుగా పోలికను చెప్పదం..

ప్రతిమనిర్మాణ శాస్త్రం

రూపం

దత్తాత్రేయుని రూపం పలు సంకేతాలను కలిగి ఉంటుంది.

• బ్రహ్మ, విష్ణు, మహేశ్వరు ల సమాహారంగానూ, గతం, వర్తమానం, భవిష్యత్తు కలిగిన రూపంగా,
• సృష్టి, సంరక్షణ, వినాశనాన్ని, చైతన్యం కలిగిన రూపం
• భాష్య రూపాలైన నడక, స్వప్నం, స్వప్నరహిత నిద్రలను ప్రతిబింబించే మూడు తలలతో చిత్రించడుతుంటాడు.
• ఇతడు 'కోరికలు తీర్చే చెట్టు' దిగువన తన శక్తితో ధ్యాన స్థితిలో కూర్చుని ఉంటాడు (సంస్కృతం: కల్ప వృక్షం) తో 'కోరికలు తీర్చే ఆవు' (సంస్కృతం: కామధేను) సహాయకుడు. అతడి ముందు 'నిప్పుల గొయ్యి' (సంస్కృతం: అగ్నిహోత్రం) లేదా 'గొయ్యి' (సంస్కృతం: హోమ) 'బలి'ని స్వీకరించేవాడు (సంస్కృతం: యజ్ఞ) పక్కన కలిగిన రూపం.

భైరవాలు

దత్తుని చుట్టూ నాలుగు కుక్కలను కలిగిఉంటాడు. ఇది నాలుగు వేదాల సాపేక్ష సామర్థ్యాన్ని పట్టి చూపే దత్తాత్రేయ ప్రతిమా నిర్మాణ శాస్త్రంలో చిత్రించబడిన ఒక్కో విభిన్న వర్ణానికి ఇవి గుర్తు

వేద పూర్వ భారతీయ శునకాలు అదృష్ట చిహ్నాలుగా గుర్తించబడేవి, తర్వాత దేవతలు భైరవ రూపాలను ధరించి, భైరవులతో సంబంధంలోకి వచ్చారు, యుద్ధ వీరుల వైభవాన్ని, ఘనతను సంతరించుకున్నారు. నాలుగు విభిన్న రంగుల భైరవులు దత్తాత్రేయుని అనుసరించాయి, ఇవి నాలుగు వేదాలను ప్రతిబింబించేవి...

భైరవులు కూడా 'భైరవ భక్షకుల' సాంస్కృతిక ప్రాధాన్యతను కలిగి ఉంటాయి (సంస్కృతం: కాండల) ఇవి వర్ణాశ్రమ ధర్మ నిబంధనలకు అవతల ఉనికిలో ఉంటాయి. భైరవులు కూడా అడవి జంతువులు మచ్చిక జంతువులు అని రెండు రకాలుగా ఉంటాయి, విశ్వసనీయత, భక్తికి సంకేతాలుగా ఉంటాయి (సంస్కృతం: భక్తి).

మూలాలు

దత్తాత్రేయుడు అతి పురాతన దేవుళ్లలో ఒకడు. ఈ దేవుడి గురించిన ప్రథమ ప్రస్తావన మహాభారత, రామాయణం వంటి మహాకావ్యాలలో కనబడుతుంది.

అధర్వణ వేదంలో భాగమైన దత్తాత్రేయ ఉపనిషత్తులో ఇతడిని తన భక్తులు మోక్షాన్ని సాధించడంలో తోడ్పడేందుకు శిశువు, ఉన్మాది లేదా రాక్షసుడి రూపంలో కనపడతాడని వర్ణించారు. మోక్షం అంటే ప్రపంచపు ఉనికి బంధనాలనుంచి విముక్తి.

భారత్‌లో 1000 సంవత్సరాల క్రితం ఉనికిలో ఉన్న తాంత్రిక సంప్రదాయాలను చూసినట్లయితే దత్తాత్రేయుని ఒంటి తలను వివరించవచ్చు. అఘోరి సంప్రదాయాలను మార్చి తొలగించిన ఘనత ఘోరక్షనాథ్‌కే దక్కింది, ఇతడు నాథ సంప్రదాయాన్ని నేటి పౌర సమాజం ఆమోదించేలా చేశాడు. దత్తాత్రేయుని ఈ కాలానికి ముందు, అతడు దత్తాత్రేయుడుగా నిర్వచించబడడానికి శతాబ్దాలకు ముందు ఉనికిలో ఉన్న అతి శక్తివంతమైన మహర్షిగా ఉండి ఉండాలి. మూడు తలలూ గత 900 సంవత్సరాల కాలంలోనే వచ్చి ఉండాలి.

అవతారాలు

దత్తాత్రేయుడు 16 అవతారాలు ధరించినట్లు చెబుతున్నారు. వారి పేర్లు, జన్మదిన (చాంద్ర మాస పంచాంగం) వరకు కుండలీకరణాలలో ఇవ్వబడినాయి.

1. యోగిరాజ్ (కార్తీక్ షు.15)
2. అత్రివరద (కార్తీక్ క్రు.1)
3. దత్తాత్రేయ (కార్తీక్ క్రు.2)
4. కళాగ్నిషమాన్ (మార్గశీర్ష షు.14)
5. యోగిజనవల్లభ (మార్గశీర్ష షు.15)
6. లీలావిషంభర్ (పాష్ షు.15)
7. సిద్ధరాజ్ (మాఘ షు.15)
8. ధన్యసాగర్ (ఫాల్గుణ్ షు.10)
9. విషంభర్ (చైత్ర షు.15)
10. మాయాముక్త (వైశాఖ్ షు.15)
11. మాయాముక్త (జ్యేష్ట షు.13)
12. ఆదిగురు (ఆషాఢ షు.15)
13. శివరూప్ (శర్వాణ్ షు.8)
14. దేవదేవ్ (బాధ్రపద్ షు.14)
15. దిగంబర్ (అశ్విన్ షు.15)
16. కృష్ణశ్యామకమలనయన (కార్తీక షు.12)

ఈ 16 అవతారాలు గురించి శ్రీ వాసుదేవానంద సరస్వతి ఒక పుస్తకం రచించారు. దశోపంత సంప్రదాయం ప్రకారం, 16 అవతారాలను పూజించేవారు, దశోపంత 17వ అవతారంగా భావించబడేవాడు.

దత్త సంప్రదాయంలో తొలి అవతారం శ్రీపాద శ్రీ వల్లభ, రెండో అవతారం నరసింహ సరస్వతి. మూడవ అవతారం మాణిక్ ప్రభు, నాలుగవ అవతారం అక్కల్ కోట్ స్వామి సమర్ధ, ఐదవ అవతారం శ్రీ షిరిడీ సాయి బాబా, మరియు శ్రీ వాసుదేవానంద సరస్వతి (టెంబి స్వామి, సవంతవాది) ), కృష్ణ సరస్వతి కూడా దత్తాత్రేయ అవతారాలుగా భావించబడుతున్నారు.

తత్వశాస్త్ర దత్తాత్రేయ వర ప్రసాదమని ఉపనిషత్తులు అవధూతోపనిషత్, జాబాలదర్శనోపనిషత్ పేర్కొన్నాయి.

రచనలు, గేయాలు, ఇతర సాహిత్యం

త్రిపుర రహస్యం

త్రిపుర-రహస్య (త్రిపుర [దేవత] రహస్యం) అనేది అసలు దత్త సంహిత లేక దక్షిణామూర్తి సంహిత యొక్క రూపంగా సంక్షిప్తీకరించబడిందని విశ్వసించబడుతోంది, సాంప్రదాయికంగా ఇది దత్తాత్రేయ రచనగా భావించబడుతోంది. ఈ సుదీర్ఘ రచన దత్తాత్రేయ శిష్యుడు పరమాసురచే క్లుప్తీకరించబడింది, ఇతడి శిష్యుడైన సుమేధ హరితాయన పాఠాంతరాన్ని రాశాడు. అందుచేత ఈ పాఠాంతరం కొన్ని సార్లు హరితాయన సంహితగా ప్రస్తావించబడింది.

త్రిపుర-రహస్య మూడు భాగాలుగా విభజించబడింది. మొదటి భాగం, మహాత్మ్య ఖండ లేదా దేవతల విభాగం త్రిపుర దేవత యొక్క మూలం, మంత్రం, యంత్రం వివరాలను చర్చిస్తుంది, ఈమె లలిత లేదా లలితా త్రిపుర సుందరి అని కూడా పిలువబడుతోంది. జ్ఞాన ఖండ లేదా విజ్ఞాన విభాగం చైతన్యం, వ్యక్తీకరణ, విముక్తి అంశాలను విశదీకరిస్తుంది. దురదృష్టవశాత్తూ, చివరి భాగమైన చర్య ఖండ లేదా నడవడిక విభాగం సంస్కృతంలో కొన్ని శ్లోకాలు మాత్రమే దొరికినది.

తాంత్రిక సంప్రదాయంలో త్రిపురోపాస్థిపద్ధతిని శ్రీ దత్తాత్రేయుడే రాశారని భావించబడుతోంది. ఈ విషయం త్రిపుర రహస్యలో సూచించబడింది. పరశురామకల్పసూత్రం లోని తంత్ర సారాంశం కూడా శ్రీదత్తాత్రేయుడే రాశారని భావిస్తున్నారు.

అవధూత గీత

నాథ సంప్రదాయం లోని అంతర్జాతీయ నాథ వ్యవస్థ ప్రకారం, "అవధూత గీత అనేది ఉత్పాద అనుభవానికి సంబంధించిన స్వేదనం దీన్ని దత్తాత్రేయుడు గానం చేయగా అతడి ఇద్దరు శిష్యులు స్వామి, కార్తిక రాస్తూ పోయారు." స్వామి వివేకానంద (1863–1902) ఈ పాటకు అత్యున్నత స్థానాన్ని ఇచ్చాడు. మొట్టమొదటగా ఇది ఏడు అధ్యాయాల రచన, నకిలీది, స్త్రీ ద్వేషంతో కూడిన ఎనిమిదవ అధ్యాయం సాంప్రదాయిక సన్యాసి ద్వారా నాథ సంప్రదాయాయనికి లైంగిక నీతిని జోడించే తదుపరి ప్రయత్నం కావచ్చు. ఏమయినప్పటికీ ఈ గీతలోని కొన్ని భావాలు శైవమత, బౌద్ధమత తంత్రాలు రెండింటికి, వైష్ణవ ఆగమాలకు దగ్గరగా ఉంటున్నాయి.

దత్తాత్రేయ సంప్రదాయాలు

పలు దత్తాత్రేయ సంప్రదాయాలు కింద క్లుప్తంగా వివరించబడ్డాయి. ఈ సంప్రదాయాలు ప్రధానంగా గుజరాత్, మహారాష్ట్ర, కర్నాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్‌ నుండి వచ్చాయి. భాషాపరమైన సాహిత్యం ప్రకారం చూస్తే, ఇవి గుజరాతి, మరాఠి, కన్నడ, తెలుగు భాషలకు చెందినవి.

పురాణ సంప్రదాయం

దత్తాత్రేయ ప్రాచీన శిష్యులు ఇప్పటికే పై విభాగాలలో వర్ణించబడ్డారు. వీరిలో, కార్తివీర్య సహస్రార్జునుడు దత్తాత్రేయకు అత్యంత ప్రియ శిష్యుడు. ఇతరులు, అలర్క (అలియాస్ మదాలస-గర్భరత్న), సోమవంశానికి చెందిన ఆయు రాజు, యాదవులకు చెందిన యదు రాజు (యయాతి, దేవయాని పుత్రుడు) (కృష్ణవంశం), శ్రీ పరశురామ అలియాస్ భార్గవ. ఇంకా సాంకృతి అనే మరో పేరు కూడా ఉంది, ఇతడి పేరు అవధూతోపనిషద్, జాబాలోపనిషద్‌ లలో ప్రస్తావించబడింది.

శ్రీ గురుచరిత్ర సంప్రదాయం

ఈ సంప్రదాయం శ్రీపాద శ్రీవల్లభ, శ్రీ నరసింహ సరస్వతి నుంచి వచ్చింది. పలు ప్రముఖ దత్త-అవతారాలు ఈ సంప్రదాయం నుంచే వచ్చాయి. వీరిలో కొన్ని పేర్లు, శ్రీ జనార్దనస్వామి, ఏకనాథ్, దశోపంత్, నిరంజన్ రఘునాథ్, నారాయణ్ మహరాజ్ జ్వాలాంకర్, మాణిక్ ప్రభు, స్వామి సమర్ధ, షిరిడీ సాయి బాబా, శ్రీ వాసుదేవానంద సరస్వతి మొదలైనవారు. శ్రీ నరసింహ సరస్వతి శిష్యులు, కుమసి నుంచి త్రివిక్రమ్‌ భారతి, సాయందేవ్ నాగంత్, దేవరావ్ గంగాధర్, కదగంచి నుంచి సరస్వతి గంగాధర్. అక్కల్‌కోట్‌కు చెందిన శ్రీ స్వామి సమర్థ్, శ్రీ వాసుదేవానంద సరస్వతి అలియాస్ టెంబెస్వామి, తదితరులు తమకు సంబంధించిన అధ్యాయాలలో వర్ణించబడ్డారు.

నిరంజన్ రఘునాథ్ సంప్రదాయం

ఇతడి అసలు పేరు అవధూత్, కాని తన గురువు శ్రీ రఘునాథ స్వామి ఇతడి పేరును నిరంజనుడిగా మార్చాడు. ఇతడికి మహారాష్ట్రలోని నాసిక్‌‍, జూన్నూర్, కలాంబ్, కొల్హాపూర్, మీరజ్ వంటి చోట్ల పలువురు శిష్యులు ఉండేవారు. రామచంద్ర తత్య గోఖలే, గోవిందరావు నానా పట్వర్థన్-శాస్త్రి వంటివారు ఈయన శిష్యులే. ఇతడి వారసత్వం సూరత్, బరోడా, గిర్నార్, ఝాన్షీ ఉత్తర ప్రాంతం వరకు విస్తరించినట్లు తెలుస్తోంది. నిరంజన రఘునాథ్ అత్యంత ప్రసిద్ధ శిష్యుడు నారాయణ్ మహరాజ్ జ్వాలాంకర్. నారాయణ్ మహరాజ్ మాళ్వ ప్రాంతంలో పనిచేశాడు. సప్త సాగర్ అతడు రాసిన సుప్రసిద్ధ సాహిత్య రచనలలో ఒకటి. వారసత్వం శ్రీ లక్ష్మణ్ మహరాజ్‌తో కొనసాగింది. ఇతడు ఇండోర్ నుంచి వచ్చాడు. బలభీమ్ మహరాజ్ సదేకర్ ఇతడి శిష్యుడు. బలభీమ్ మహరాజ్ సదేగావ్‌లో నివసిస్తున్న ఒక ఇంజనీరు. ఇతడు తన్నుతాను గురుపడిచవేద అంటే గురు ఉన్మాదిగా పిలుచుకునేవాడు.

సకలమత్ సంప్రదాయ సాంప్రదాయం

సకలమత్ అర్థం ఏదంటే, అన్ని నమ్మకాలు ఆమోదించబడినవి (సకల అంటే అన్నీఅని అర్థం, మత అంటే అభిప్రాయం, కాని ఇక్కడ మేము విశ్వాసం అనే అర్థంలో ఉపయోగిస్తున్నాము) ఇది దత్త-సంప్రదాయ రూపం, ఇది రాజయోగి లేదా రాజ అని పిలువబడేది. శ్రీ చైతన్య దేవ్ ఇక్కడ ప్రధానంగా పూజించే దేవుడి పేరు, ఈ సంప్రదాయం బంగారం, ముత్యాలు, వజ్రాలు, ఖరీదైన దుస్తులు, సంగీతం, కళలను సంప్రదాయంలో భాగంగా చూస్తుంది. ఇక్కడ పేదలు, సంపన్నులు ఒకేలా భావించబడతారు. కాబట్టి అన్ని భౌతిక వస్తువులు శూన్య అనే అర్థంలో చూడబడుతుంటాయి. ఈ సంప్రదాయం యొక్క తత్వశాస్త్రం ప్రకారం ప్రపంచంలోని ఏ మతరూపానికైనా నిరోధకం అనేది ఉండదు. అన్ని విశ్వాసాలు తమ అనుయాయులకు అంతిమ దైవత్వాన్ని ఇస్తాయని భావించబడేవి. ఈ సంప్రదాయం హుమనాబాద్‌కి చెందిన శ్రీ మాణిక్ ప్రభుచే ప్రారంభించబడింది. హిందువులు, ముస్లింలు, అన్ని కులాల ప్రజలకు దీంట్లో ప్రవేశముండేది. బాపాచార్య, నారాయణ్ దీక్షిత్, చిన్మయ బ్రహ్మచారి, గోపాల్‌బువలు ఈ సంప్రదాయంలోని కొంతమంది భక్తులు.

అవధూత్ పంత్ సంప్రదాయం

అవధూత్ పంత్ లేదా మార్గాన్ని బెల్గాం సమీపంలోని బలెకుండ్రికి చెందిన శ్రీ పంత్‌మహరాజ్ బలెకుండ్రికార్‌చే ప్రారంభించబడింది. అవధూత్ తత్వశాస్త్రానికి, సంప్రదాయానికి చెందిన మరింత సమాచారం అవధూత్‌పై రాసిన కథనంలో పొందుపర్చబడింది. ఈ సంప్రదాయానికి సంబంధించిన ప్రధాన భక్తులు, గోవిందరావుజీ, గోపాలరావుజీ, శంకరరావుజీ, వామనరావు, నరసింహారావు. వీరంతా "పంత-బంధు"వులు అని పిలువబడేవారు, అంటే పంత సోదరులు అని అర్థం. ఈ సంప్రదాయం బలెకుంద్రి, దడ్డి, బెల్గాం, అకోల్, కొచారి, నెరాలి, ధార్వాడ్, గోకక్, హుబ్లీ ప్రాంతాల పొడవునా వ్యాపించింది.

శ్రీ సత్గురు భగీరథనాథ మహరాజ్(ఆమె)

శ్రీ సత్గురు భగీరథనాథ మహరాజ్ కూడా ఇండోర్ నుంచే వచ్చారు. ఈమె నాసిక్ లోని కోలోత్కర్ కుటుంబంలో పుట్టింది. ఆమె చిన్నవయసులోనే దేవుడి పట్ల ఆకర్షితురాలయింది. బలభీమ్ మహరాజ్ తదనంతరం, ఆమె తీవ్రమైన ప్రతిఘటనను చవిచూసింది ఎందుకంటే ప్రజలు మహిళా గురువును స్వీకరించడానికి తయారుగా లేరు. ఈమె ప్రధానంగా మహిళలు, పేదల్లో కెల్లా పేదల అభ్యున్నతికి కృషి చేసింది. ఈమె కీర్తనలలో నిపుణురాలు. ఈమె బ్రహ్మాత్మబోథ్ అనే నాటకం రాసింది. ఇది ఆనందపడ్వార్ చౌడ చౌకద్యాన్చె రాజ్య, పలు సామ్స్ (భజనలు) పై రాసిన పుస్తకం. ఈమె శిష్యులు ఇంగ్లండ్, అమెరికా, ఆఫ్రికాలకు వలస పోయారు.ఈమె పుణెలో పెద్ద ఆలయం నిర్మించింది. ఈ ఆలయం పేరు బలభీమ్ భువన్. భలభీమ్ ఆమెకు ప్రియమైన, దయాళువైన గురువు పేరు.

దత్తాత్రేయ మహదేవ్ చోల్కర్, భగీరథినాథ్ మహరాజ్ యొక్క ప్రియశిష్యులలో ఒకడు. ఇతడు పుట్టుకతోనే గుడ్డివాడయినప్పటికీ, తన బోధనా పద్ధతులలో ఇతడు చాలా నేర్పరి. ఇతడు మూలంలోని బ్రహ్మాత్మబోధ్‌ని పద్యశైలిలో రాశాడు. భగీరథ్ నాథ్ దీన్ని మెచ్చుకుని, కొన్ని సవరణలు చేసి, సాధారణ పాఠ్య రూపంలో తిరగరాసింది. మహదేవ్ దాదాపు 4 వేలకంటే ఎక్కువగానే భజనగీతాలను రాశాడు (అముద్రితాలు) భగీరథనాథ్ మహరాజ్ లాగే ఇతడు కీర్తనలను చక్కగా రచించేవాడు.

శ్రీ దత్తాత్రేయ మహదేవ్ చోల్కర్ యువత్మల్‌ (మహారాష్ట్ర) లో భారీ ఆలయం నిర్మించాడు. ఈ ఆలయం పేరు శ్రీ భాగీరథి గురు మందిర్. ఈ ఆలయ నిర్వాహక కమిటీ ప్రతి నిత్యం ప్రార్థనలు, అద్వైత కీర్తనలు, కార్యక్రమాలను నిర్వహించేది.

శ్రీ సద్గురు సమర్థ మధురినాథ్ శ్రీ దత్తాత్రేయ మహదేవ్ చోల్కర్ యొక్క ప్రియ శిష్యురాలు . ఈమె 1994లో సద్గురుగా బోధనలు ప్రారంభించింది. వృత్తిరీత్యా ప్రొఫెసర్ అయిన ఈమె, నిరక్షరాస్యులను, ఉన్నత విద్యావంతులను సమాన స్థాయిలో ఆకర్షించేది. దేవుడితో ఎలా సంభాషించాలి, మన రోజువారీ జీవితంలో దేవుడిని ఎలా పూజించి సేవించాలి అనే విషయాన్ని ఈమె తన శిష్యులకు వివరించేది. దత్త బాగీరథి ఓగ్, బుద్ధిబోథ్, బోధాసరామృత్, మాయావివరణ్, శ్రీ అభేద్‌బోధ్‌లు మరాఠీలో ఆమె రాసిన రచనలు. గుడ్ బిహేవియర్ ఎ వే టు యూనివర్సల్ ఇంటెగ్రిటీ అనేది ఆమె ఆంగ్లంలో రాసిన ప్రసిద్ధ గ్రంథం. జ్ఞాన సాధకులు అనేకమంది ఈమె బోధనల నుంచి ఈనాటికీ ప్రయోజనాలు పొందుతూనే ఉన్నారు. ఆమె ముంబైలోని గొరాయి, బోరివిలిలో నివసిస్తూ దేవుడి గురించిన ఎరుకను వ్యాప్తి చేసే కార్యక్రమాన్ని కొనసాగిస్తోంది.

ఈ సంప్రదాయపు తత్వశాస్త్రం ప్రధానంగా భాగవత్ ధర్మ (మతం) సంప్రదాయ (తెగ) ఆత్తాత్రేయ, మార్గ్ (పథం) విహంగం (పక్షివంటిది).

వామనబువ వైద్య, శ్రీ కళావతి స్వామి (గుజరాత్‌)

బరోడాకు చెందిన శ్రీ వామనబువ వైద్య, శ్రీ కళావతి స్వామి సంప్రదాయం నుంచి వచ్చాడు. అతడి తాత్విక సంప్రదాయాన్ని సస్వాడ్కర్, పట్టాంకర్ వివరించారు. బరోడాలోని నరసింహ సరస్వతి ఆలయం దత్తాత్రేయ భక్తికి చెందిన ఈ సంప్రదాయాన్ని కొనసాగిస్తోంది. గుజరాత్‌లో దత్త-పంత్‌ని వ్యాపించజేసిన ప్రధాన దత్తాత్రేయ భక్తులు నరేశ్వర్‌కి చెందిన పాండురంగ్ మహారాజ్, సరిరంగ్ అవధూత్.

మహర్షి పునీతాచారిజీ మహరాజ్ గుజరాత్‌లోని జునాదధ్ వద్ద గలం గిర్నార్ సాధన ఆశ్రమంలో ఉంటున్న భగవాన్ దత్తాత్రేయ భక్తుడు.ఇతడు 1975 నవంబరు 15న భగవాన్ దత్తాత్రేయ పవిత్ర దర్శనం పొందాడు. ఇతడు దత్తాత్రేయ ప్రవచించిన సహజసిద్ధ ధ్యానం (సహజ్ ధ్యాన్) ప్రచురణ కర్త.

గుజరాతీ పుస్తకాలైన దత్తభవాని, గురులీలామృత్ చాలా ప్రసిద్ధమైనవి. డాక్టర్ హెచ్.ఎస్. జోషి ఆరిజన్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ ఆఫ్ దత్తాత్రేయ వర్షిప్ ఇన్ ఇండియా అనే గ్రంథాన్ని రచించారు.

కర్నాటకలో శిష్యులు

దత్తాత్రేయ జ్ఞానోదయం పొందాడని భావించబడుతున్న గానగాపూర్ పట్టణం ఉత్తర కర్నాటక లోని గుల్బర్గ జిల్లాలోని భీమానది ఒడ్డున ఉంది.కింది సమాచారం బెల్గాంకు చెందిన దివంగత శ్రీ విశ్వనాధ్ కేశవ్ కులకర్ణి-హట్టర్‌వాట్కర్, కర్నాటక లోని దత్త-సంప్రదాయ నిపుణులు రచించిన ఉత్తరాలు, కథనాలనుంచి తీసుకోబడినవి. దత్తాత్రేయ సంప్రదాయం మహారాష్ట్రంకు పొరుగునున్న రాష్ట్రాలలో సుసంపన్నంగా ఉంది. నిజానికి గురుచరిత్రకారుడు శ్రీ సరస్వతి గంగాధర్ స్వయంగా కన్నడిగుడు. ఇతడు కాకుండా ఉత్తర కర్నాటకలో అనేకమంది దత్తాత్రేయ శిష్యులు, భక్తులు ఉండేవారు. కెడగావ్‌కు చెందిన శ్రీధర్ స్వామి, నారాయణ మహరాజ్, సదోఘాట్‌కు చెందిన సిద్ధేశ్వరమహరాజ్, హుబ్లికి చెందిన సిద్ధరుధ్ స్వామి వంటి కొందరు ప్రముఖ వ్యక్తులు వీరిలో ఉండేవారు.

శ్రీపంతమహారాజ్ బలెకుంద్రికర్ దత్తాత్రేయ సంప్రదాయంపై అనేక కన్నడ పద్యాలు రాశారు. బోరగావ్, చికోడి, కున్నూర్, సదలగ, బలెకుండ్రి, షహపూర్, నిపాని, హుబ్లి, హంగల్, ధార్వాడ్ వంటి పలు ప్రాంతాలలో దత్తాత్రేయ ఆలయాలు ఉన్నాయి లేదా కొన్ని ప్రాంతాల్లో నరసింహ ఆలయాలు ఉండేవి. నరసింహుడు కూడా దత్తాత్రేయ అవతారంగా భావించబడేవారు. నిజానికి, శ్రీ నరసింహ సరస్వతి అతడి శిష్యులు కొందరు ఈ దత్తాత్రేయ రూపాన్ని పూజించేవారని తెలుస్తోంది.మైసూర్ చివరి మహారాజు, హిస్ హైనెస్ శ్రీ.జయచామరాజ ఒడయార్ బహదూర్ ఇంగ్లీషులో దత్తాత్రేయ: ది వే అండ్ ది గోల్ పుస్తకం రచించారు. ఈ పుస్తకం ప్రధానంగా జీవన్ముక్తిగీత, అవధూత్‌గీత లపై వ్యాఖ్యానించడానికే రాయబడింది. ఈ పుస్తకంలో చివరి అధ్యాయం ఎ క్రిటికల్ ఎస్టిమేట్ ఆఫ్ ది ఫిలాసఫీ ఆఫ్ దత్తాత్రేయలో దత్తాత్రేయ ఫిలాసపీ, కృషి మొత్తంగా చాలా వివరంగా పొందుపర్చబడింది.

ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో శిష్యులు

దత్తాత్రేయ ప్రథమ అవతారం శ్రీ శ్రీ పాద శ్రీవల్లభ ఆంధ్రప్రదేశ్‌‌లోని పీఠాపురంకి చెందినవారు. ప్రొఫెసర్ ఎన్. వెంకటరావు రచించిన వ్యాసం ప్రకారం, అతడు మహారాష్ట్రలోని దత్తాత్రేయ సంప్రదాయానికి చెందిన పలు సంబంధాల గురించి వర్ణించారు. ప్రస్తుతం మహారాష్ట్ర ఉన్న మాతాపూర్ లేదా మహుర్ ప్రాంతం ఆ కాలంలో తెలంగాణాలో భాగంగా ఉండేది. మహుర్ ఆలయ పూజారి దత్తాత్రేయ యోగిగా పిలువబడేవాడు.

క్రీస్తు శకం 1550 ప్రాంతంలో దత్రాత్రేయ యోగి తన శిష్యుడు దాస్ గోసవికి మరాఠీలో దత్తాత్రేయ తత్వశాస్త్రాన్ని బోధించాడు. దాస్ గోసవి తర్వాత ఈ తత్వశాస్త్రాన్ని తన తెలుగు శిష్యులైన గోపాల్‌భట్, సర్వవేద్‌కి బోధించాడు. దాస్ గోసవి పుస్తకం వేదాంతవ్యవహారసంగ్రహని సర్వవేద్ తెలుగు భాషలోకి అనువదించాడు. ప్రొఫెసర్ ఆర్.సి ధెరె ప్రకారం దత్తాత్రేయ యోగి, దాస్ గోసవిలు తెలుగు దత్తాత్రేయ సంప్రదాయంలో మూల గురువులు. దత్తాత్రేయ శతకము పుస్తకం పరమానందతీర్థచే రచించబడిందని ప్రొఫెసర్ రావ్ ప్రకటించారు, ఇతడు దత్తాత్రేయ తెలుగు సంప్రదాయానికి తన చేర్పుల ద్వారా ప్రసిద్ధి పొందారు. ఇతడు అద్వైత తత్వశాస్త్రాన్ని ప్రోత్సహించాడు, తన రెండు ప్రముఖ కావ్యాలు అనుభవదర్పణము, శివధ్యానమంజరి లను శ్రీ దత్రాత్రేయకు అంకితం చేశాడు. ఇతడు రచించిన సుప్రసిద్ధ గ్రంథం వివేకి చింతామణిని నిజశివగుణయోగి కన్నడలోకి అనువదించగా దీన్ని లింగాయత్ ఋషి శాంతలింగస్వామి మరాఠీ/2}లోకి అనువదించాడు. :

తెలుగు నాథ పరంపర దత్తాత్రేయ-> జనార్దన్ -> ఏకో జనార్దన్ -> నరహరిమహేష్ -> నాగోజీరామ్ -> కోనేరుగురు -> మహదేవ్‌గురు -> పరశురామపంతులు లింగమూర్తి, గురుమూర్తి. దత్తాత్రేయ యోగి సంప్రదాయం, దత్తాత్రేయ యోగి -> పరమానందతీర్థ

• సదానందయోగి
  • చల్లాసూర్య
  • ఈశ్వర్ పణిభట్
• ధేనుకొండ తిమ్మయ్య
  • మల్లన్
  • చింతలింగగురు
    • యోగానంద
    • తిమ్మగురు
    • రామబ్రహ్మేంద్ర
    • కంభంపాటి నారప్ప

మూలాలు

• అభయానంద ఎస్., దత్తాత్రేయ రచించిన అవధూత పాట . ATMA బుక్స్ (ఒలింపియా, వాష్), 2000. ఐఎస్బీఎన్ 0354045296
• హార్పర్, క్యాథరీన్ అన్నే; బ్రౌన్, రాబర్ట్ ఎల్. (2002). ది రూట్స్ ఆఫ్ తంత్ర . న్యూయార్క్: స్టేట్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ న్యూయార్క్ ప్రెస్. ఐఎస్‌బీఎన్ 0354045296
• Kambhampati, Parvathi Kumar (2000). worldteachertrust.org/bk/dattatreya/index.html Sri Dattatreya (First ed.). Visakhapatnam: Dhanishta..
• రిగోపౌలోస్, ఆంటోనియో (1998). దత్తాత్రేయ: ది ఇమ్మోర్టల్ గురు, యోగిన్, అండ్ అవతార . న్యూయార్క్: స్టేట్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ న్యూయార్క్ ప్రెస్. ISBN 0-8078-4871-9
• సుబ్రహ్మణ్యన్ కె.ఎన్., విజ్‌డమ్ ఆఫ్ దత్తాత్రేయ . సుర బుక్స్, 2006. ఐఎస్బీఎన్ 0354045296
• హరిప్రసాద్ శివప్రసాద్ జోషి (1965). ఆరిజన్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ ఆఫ్ దత్తాత్రేయ వర్షిప్ ఇన్ ఇండియా . ది మహారాజా షాయాజిరావ్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ బరోడా.

బాహ్య లింకులు

• దత్తాత్రేయ ప్రభువు గురించిన ఆచరణాత్మక, శాస్త్రీయ కథనాలు
• శ్రీ దత్తాత్రేయపై సమాచారం - దత్త గురు
• ఇంగ్లీషులో శ్రీ గురు చరిత్ర ఆచార్య ఎక్కిరాల భరద్వాజచే రచించబడింది.