బ్యుటేన్
| |||
| |||
| పేర్లు | |||
|---|---|---|---|
| IUPAC నామము
Butane[1]
| |||
| గుర్తింపు విషయాలు | |||
| సి.ఎ.ఎస్. సంఖ్య | [106-97-8] | ||
| పబ్ కెమ్ | 7843 | ||
| యూరోపియన్ కమిషన్ సంఖ్య | 203-448-7 | ||
| కెగ్ | D03186 | ||
| వైద్య విషయ శీర్షిక | butane | ||
| సి.హెచ్.ఇ.బి.ఐ | CHEBI:37808 | ||
| ఆర్.టి.ఇ.సి.యస్. సంఖ్య | EJ4200000 | ||
| SMILES | CCCC | ||
| బైల్ స్టెయిన్ సూచిక | 969129 | ||
| జి.మెలిన్ సూచిక | 1148 | ||
| ధర్మములు | |||
| C4H10 | |||
| మోలార్ ద్రవ్యరాశి | 58.12 g·mol−1 | ||
| స్వరూపం | Colorless gas | ||
| వాసన | Petrol-like | ||
| సాంద్రత | 2.48 g dm−3 (at 15 °C) | ||
| 61 mg L−1 (at 20 °C) | |||
| log P | 2.745 | ||
| బాష్ప పీడనం | ~25 PSI (at 50 °F) [2] | ||
| kH | 11 nmol Pa−1 kg−1 | ||
| ఉష్ణగతిక రసాయన శాస్త్రము | |||
| నిర్మాణము మారుటకు కావాల్సిన ప్రామాణిక ఎంథ్రఫీ ΔfH |
−126.3–−124.9 kJ mol−1 | ||
| దహనక్రియకు కావాల్సిన ప్రామాణీక ఎంథ్రఫీ ΔcH |
−2.8781–−2.8769 MJ mol−1 | ||
| విశిష్టోష్ణ సామర్థ్యం, C | 98.49 J K−1 mol−1 | ||
| ప్రమాదాలు | |||
| జి.హెచ్.ఎస్.పటచిత్రాలు | 
| ||
| జి.హెచ్.ఎస్.సంకేత పదం | DANGER | ||
| జి.హెచ్.ఎస్.ప్రమాద ప్రకటనలు | H220 | ||
| GHS precautionary statements | P210 | ||
| ఇ.యు.వర్గీకరణ | {{{value}}} | ||
| R-పదబంధాలు | R12 | ||
| S-పదబంధాలు | (S2) S16 | ||
| జ్వలన స్థానం | {{{value}}} | ||
| విస్ఫోటక పరిమితులు | 1.8–8.4% | ||
| సంబంధిత సమ్మేళనాలు | |||
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa). | |||
 verify (what is   ?)
| |||
| Infobox references | |||
బ్యుటేన్
మార్చుబ్యుటేన్అనునది ఒక హైడ్రోకార్బను సమ్మేళనం.కర్బనరసాయన శాస్త్రంలో బ్యుటేన్ ఆల్కేను (alkane) సముహాంనకు చెందినది.బ్యుటేన్ సాధారణ వాతావరణ పీడనం, సాధారణ ఉష్ణోగ్రత వద్ద ఇది వాయు రూపం వుండును. ఇది రంగు, వాసన లేని, సులభంగా మండే గుణము ఉన్న వాయువు[4].ఇది ఒక సంతృప్త ఉదజని-కర్బనపు సమ్మేళనం. కార్బను-ఉదజని గొలుసులో ద్విబంధాలు వుండవు.
ఉనికి-సౌష్టవ నిర్మాణ వివరాలు
మార్చుబ్యుటేన్ వాయువు ముడి పెట్రోలియం బావులనుండి వెలువడు సహజ వాయువులోను ముడిపెట్రోలియంలో లభించును.బ్యుటేను వాయువును మొదటగా పిట్సుబర్గ్ (pittsburg) కు చెందిన డా.వాల్టరు స్నెల్లింగ్ పెట్రోలలో మిశ్రితమై వున్నట్లుగా గుర్తించాడు [5].బ్యుటేన్ తో పాటు ప్రొపేన్ వాయువును కూడా గుర్తించడం జరిగింది.
బ్యుటేన్ వాయువు నాలుగు కార్బనులను కలిగిన కర్బన-ఉదజని సమ్మేళనం.ఇది సంతృప్త కర్బన-ఉదజని సమ్మేళనం. అందుచే దీనిని ఆల్కేన్ సమూహంలో చేర్చారు. బ్యుటేన్ నాలుగుకార్బను పరమాణువులు, పది హైడ్రోజన్పరమాణువులు సంయోగం చెందటం వలన ఏర్పడిన సమ్మేళనం.దీని అణుఫార్ములా C4H10.బ్యుటెను రెండు రూపాలలో లభిస్తుంది.ఒకటి n-బ్యుటేను.n-బ్యుటేను లేదా సాధారణ బ్యుటేనుయొక్క ఉదజని-కర్బన సమ్మేళనంలో ఎటువంటి శాఖలు/కొమ్మలు (branches) ఉండవు. మరియొకటి దీని ఐసోమరు అయిన ఐసోబ్యుటేను (Isobutane). ఐసోబ్యుటేను అనునది శాఖాయుత సౌష్టవమున్న సమ్మేళన వాయు పదార్థం.n-బ్యుటేను యొక్క శాస్త్రీయ నామం (IUPAC) బ్యుటేను కాగా, బుటేన్ యొక్క సమాంగం అయిన ఐసోబ్యుటేన్ యొక్క శాస్త్రీయ నామం 2-మిథైల్ ప్రొపేన్ (2-methyl propane).
| సాధారణ పేరు | సాధారణ బ్యుటేన్ శాఖారహిత బ్యుటేన్ n-బ్యుటేన్ |
ఐసోబ్యుటేన్ i-బ్యుటేన్ |
| శాస్త్రీయ (IUPAC) పేరు | బ్యుటేన్ | 2-మిథైల్ ప్రొపేన్ |
| అణుసౌష్టవ చిత్రం |
|
|
| రేఖా (Skeletal) చిత్రం |
|
దస్త్రం:I-Butane simple.svg |
రసాయనిక భౌతిక ధర్మాలు
మార్చుభౌతిక ధర్మాల పట్టిక [6]
| గుణము | విలువల మితి |
| అణుభారం | 58.122 గ్రాం/మోల్ |
| ఘన స్థితిలో ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రత |
-138.29 °C |
| ఘన స్థిథతిలో గుప్తోష్ణం (కరుగుటకు) (.013 బార్‌వద్ద |
కేజి |
| ద్రవస్థితిలో సాంద్రత (1.013బార్ వద్ద |
601.26 కే.జీ/మీ3 |
| ద్రవస్థితిలో బాష్పీకరణ ఉష్ణోగ్రత 1.013 బార్ వద్ద |
-.049 °C |
| ద్రవస్థితిలో బాష్పీకరణ గుప్తోష్ణణం 1.013బార్ వద్ద |
385.71కిలో జౌల్/కే.జి. |
| వాయు స్థితిలో | |
| సాంద్రత 1.013 బార్, మరుగు ఉష్ణోగ్రత వద్ద |
2.7093 కే.జి./మీ3 |
| సాంద్రత 1.013బార్,15°Cవద్ద |
2.5436 కే.జీ/మీ3 |
| విశిష్ట గుర్వుత్వం | 2.08 |
| విశిష్టఘనపరిమాణం 1.013 బార్/250C |
0.4084 మీ3/కే.జి |
| ఉష్ణవాహకతత్వం 1.013బార్/O°Cవద్ద |
14.189 mW/m.K) |
| నీటిలో ద్రావీయత | 0.0325 |
రసాయనిక చర్యలు
మార్చు- బ్యుటెను వాయువును గాలి లేదా ఆక్సిజనుతో కలిపి మండించినప్పుడు బొగ్గుపులుసు వాయువు, నీరు ఎర్పడి, అధిక ప్రమాణంలో ఉష్ణం విడుదల అగును.
- బ్యుటెను నుండి డ్యుపాంట్ ఉత్ప్రేరక పద్ధతిలో మాలిక్ ఆన్‌హైడ్రైడ్ ( maleic anhydride) ను ఆక్సిజనుతో చర్య జరిపించడం ద్వారా ఉత్పత్తి చెయ్యబడును.
ఉపయోగం
మార్చు- బ్యుటేన్ వాయువునుప్రొపేను, కొన్ని ఉదజని, కర్బన సమ్మేళనాలను కలిపి ద్రవరూపంలోకి మార్చి, లోహ సిలెండరులలో నింపి వంట ఇంధనంగా, వాహన ఇంధనంగా వినియోగిస్తున్నారు[7] .ఈ విధంగా ద్రవరూపానికి మార్చిన వాయువు సమ్మేళానాన్ని ఎల్.పి.జి (ద్రవికరించిన పెట్రోలియం వాయువు) అని ఆంటారు.
- సిగరెట్ లైటరులలో, క్యాంపింగ్‌ స్టవులలో (camping stove) ఇంధనంగాను, ఇళ్లలో వాడు శీతలీకరణ పరికరం (fridge) శీతలీకరణ ద్రవంగాను ఉపయోగిస్తారు.[8]
- బ్యుటేన్ వాయువును ఉష్ణమాపకాలలో (thermometer, వత్తిడి మాపకాలలో (pressure Guages, ఇతర మాపకాలలో వినియోగిస్తున్నారు[9]
- ప్రయోగశాలలలో ఉపయోగిస్తారు.
బ్యుటేన్ వలన ఇబ్బందులు
మార్చు- ఈ వాయువును తక్కువ మోతాదులో పీల్చినప్పుడు, తలతిరగడం, చూపు మసకబారడం, వాంతులవ్వడం, మాటల తడబాటు, దగ్గుట, బుమ్ముట వంటి లక్షణాలు కన్పించును.ఎక్కువగా పీల్చిన ఈ లక్షణాల తీవ్రత పెరుగుతుంది, శ్వాసకోసం పై, గుండెపనితీరుపై ప్రభావం చూపును.[10]
ఇవికూడా చూడండి
మార్చుబయటి లింకులు
మార్చుమూలాలు/ఆధారాలు
మార్చు- ↑ మూస:PubChem
- ↑ W. B. Kay. "Pressure-Volume-Temperature Relations for n-Butane". Standard Oil Company.
- ↑ "Safety Data Sheet, Material Name: N-Butane" (PDF). USA: Matheson Tri-Gas Incorporated. 5 February 2011. Archived from the original (PDF) on 1 అక్టోబరు 2011. Retrieved 11 December 2011.
- ↑ "butane". thefreedictionary.com. Retrieved 2013-11-24.
- ↑ "Who Discovered Butane?". ask.com. Retrieved 2013-11-24.[permanent dead link]
- ↑ "n-butane". encyclopedia.airliquide.com/. Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2013-11-24.
- ↑ "Butane". princeton.edu. Archived from the original on 2013-10-17. Retrieved 2013-11-24.
- ↑ "Butane". butane.weebly.com/. Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2013-11-24.
- ↑ "n - Butane". c-f-c.com/. Archived from the original on 2013-11-09. Retrieved 2013-11-24.
- ↑ "Butane". inchem.org. Archived from the original on 2014-03-14. Retrieved 2013-11-24.