యుధిష్ఠిర మీమాంసక

మహామహోపాధ్యాయ పండిట్ యుధిష్ఠిర మీమాంసక (1909 - 1994) ప్రఖ్యాత సంస్కృత పండితుడు, వ్యాకరణవేత్త, వేద సాహిత్యంపై పట్టుకల విమర్శకుడు. సంస్కృత ప్రచారానికి ఆయన ఎనలేని కృషి చేశారు.

జీవిత విశేషాలు

పండిట్ యుధిష్ఠిర్ మీమాంసక భాద్రపద శుక్ల నవమి నాడు రాజస్థాన్‌లోని అజ్మీర్ జిల్లా పరిధిలోని విరక్చ్యవాస్ అనే గ్రామంలో జన్మించాడు. ఈతని తండ్రి పండిట్ గొరిలాల్ సరస్వత్ బ్రాహ్మణుడు. అతని జీవితాంతం ఆర్యసమాజ్ కు నిశ్శబ్ద ప్రచారకుడిగా పనిచేశాడు. యుధిష్ఠిర్ తల్లి యమునా దేవి. తన కొడుకు గురుకులంలో చదివి నిజమైన వేదపతి బ్రాహ్మణుడిగా మారాలని ఆమె కోరిక. యుధిష్ఠిరునికి 8 సంవత్సరాల వయస్సు ఉన్నప్పుడు తల్లి మరణించింది, కానీ ఆమె మరణానికి ముందు, ఈ బిడ్డను గురుకులంలో చేర్చుకునేందుకు తన భర్త నుండి వాగ్దానం చేయించుకున్నది. తదనుగుణంగా, 12 సంవత్సరాల వయస్సులో, యుధిష్ఠిర్ 3 ఆగస్టు 1921న పుల్ కాళి నది (జిల్లా - అలీఘర్ ) వద్ద స్వామి సర్వదానందచే స్థాపించబడిన సాధు ఆశ్రమంలో చేరాడు. ఆ సమయంలో పండిట్ బ్రహ్మదత్త జిగ్యాసు, పండిట్ శంకర్‌దేవ్ మఱియు పండిట్ బుద్ధదేవ్ ఉపాధ్యాయ ( ధార్ నివాసి) ఆ ఆశ్రమంలో బోధనా పని చేసేవారు. కొంత కాలం తర్వాత ఈ ఆశ్రమం గండసింగ్‌వాలా ( అమృత్‌సర్ )కి వెళ్లింది. ఇక్కడ అతనికి విర్జానందాశ్రమం అని పేరు పెట్టారు.

డిసెంబర్ 1925 లో, పండిట్ బ్రహ్మదత్ జిగ్యాసు, పండిట్ శంకర్‌దేవ్ 12-13 మంది విద్యార్థులతో కాశీకి వెళ్లారు. ఇక్కడ అద్దె ఇంట్లో ఈ విద్యార్థుల చదువు కొనసాగింది. సుమారు రెండున్నర సంవత్సరాల తర్వాత, జిగ్యసుజీ ఈ విద్యార్థులలో 8-9 మందితో అమృత్‌సర్‌కి తిరిగి వచ్చిన సంఘటనలలో కొంత మార్పు వచ్చింది. ప్రముఖ పేపర్ వ్యాపారి అయిన అమృత్‌సర్‌లో నివసిస్తున్న శ్రీ రాంలాల్ కపూర్ కుమారులు వేద సాహిత్యం ప్రచురణ, ప్రచారం కోసం తమ తండ్రి జ్ఞాపకార్థం మిస్టర్ రామ్‌లాల్ కపూర్ ట్రస్ట్‌ని స్థాపించారు. అందులో ముఖ్యమైన పనిని నిర్వహించడానికి వారు మిస్టర్ జిగ్యాసుని అమృత్‌సర్‌కు పిలిచారు. అప్పుడు యుధిష్ఠిర్ అధ్యయనం అమృత్‌సర్‌లో సుమారు మూడున్నర సంవత్సరాలు కొనసాగింది. కొంతకాలం తర్వాత జిగ్యాసుజీ కొంతమంది విద్యార్థులతో కలిసి మళ్లీ కాశీకి తిరిగి వచ్చాడు. ఈసారి ఆయన కాశీ సందర్శన ఉద్దేశం మీమాంస తత్వాన్ని స్వయంగా అధ్యయనం చేయడం, ఈ తత్వాన్ని తీవ్రంగా అధ్యయనం చేసే అవకాశాన్ని తన విద్యార్థులకు కల్పించడం జరిగింది. తత్ఫలితంగా, యుధిష్ఠిర్, కాశీలో ఉంటూ, మహామహోపాధ్యాయ పండిట్ చిన స్వామి శాస్త్రి, పండిట్ పట్టాభిరామ శాస్త్రి వంటి మీమాంసకుల నుండి ఈ గ్రంథాన్ని లోతుగా అధ్యయనం చేసి, ఉపాధ్యాయుల దయతో, అతను కష్టమైన మీమాంస శాస్త్రముపై అధికారాన్ని పొందగలిగాడు.

మీమాంసను అభ్యసించిన తర్వాత, యుధిష్ఠిర్ 1935లో తన గురువైన పండిట్. బ్రహ్మదత్త జిజ్ఞాసుతో కలిసి లాహోర్‌కు తిరిగి వచ్చాడు. అక్కడ రావి నదికి అవతల బర్హదారి సమీపంలో రామ్‌లాల్ కపూర్ కుటుంబంలో ఆశ్రమాన్ని నిర్వహించడం ప్రారంభించాడు. భారతదేశ విభజన వరకు విర్జానందాశ్రమం ఇక్కడే ఉంది. 1947లో లాహోర్‌ పాకిస్థాన్‌కు వెళ్లినప్పుడు జిగ్యాసుజీ భారత్‌కు వచ్చారు. 1950లో, అతను కాశీలో పాణిని మహావిద్యాలయాన్ని తిరిగి స్థాపించాడు. రాంలాల్ కపూర్ ట్రస్ట్ యొక్క పనిని నిర్వహించాడు. పండిట్ యుధిష్ఠిర్ కూడా కాశీలో, కొన్నిసార్లు ఢిల్లీ లేదా అజ్మీర్‌లో నివసిస్తున్నప్పుడు కూడా ట్రస్ట్ పనుల్లో సహకరిస్తూనే ఉన్నారు. అతని సారస్వత్ సమావేశం కొనసాగింది. ఢిల్లీ, అజ్మీర్‌లలో ఉంటూ, అతను " ఇండియన్ ఓరియంటల్ ఎడ్యుకేషన్ ఫౌండేషన్" ద్వారా స్వీయ-వ్రాత గ్రంథాలను వ్రాసి ప్రచురించాడు. ఇంతలో, 1959-1960లో, అతను దయానంద్ జన్మస్థాన్ మెమోరియల్ ట్రస్ట్, టంకరా ఆధ్వర్యంలో పరిశోధన విభాగానికి ఛైర్మన్‌గా కూడా ఉన్నారు. 1967 నుండి జీవితాంతం, అతను బహల్‌ఘర్ ( సోనేపట్ ) వద్ద ఉన్న రాంలాల్ కపూర్ ట్రస్ట్ యొక్క పనులను నిర్వహించాడు. భారత రాష్ట్రపతి 1976లో ఆయనను సంస్కృతంలో గొప్ప పండితుడిగా గౌరవించారు. వారణాసిలోని సంపూర్ణానంద సంస్కృత విశ్వవిద్యాలయం 1989లో ఆయనకు మహామహోపాధ్యాయ బిరుదును ప్రదానం చేసింది. 1985లో ఆర్యసమాజ్ శాంతాక్రూజ్ బాంబే యుధిష్ఠిర్కి రూ.75000 స్కాలర్‌షిప్‌ను అందజేసారు.

ప్రముఖ రచనలు

పురాతన గ్రంథాలను సవరించడంతోపాటు రిషి దయానంద్ రచనలను విమర్శనాత్మకంగా సవరించే పనిని పండిట్ యుధిష్ఠిర్ మీమాంసక్ చేశారు.

• సంస్కృత వ్యాకరణ చరిత్ర
• సంస్కృతం నేర్చుకోవడానికి సులభమైన పద్ధతి ( సంస్కృత పఠన-పాఠన కీ అనుభూతి సరలతం విధి (హిందీలో).

• స్వామి దయానంద్ సరస్వతి రచనల అనువాదాలు.
• ఋగ్వేద భాష్యభూమికా.
• శ్రౌత్ యజ్ఞ మీమాంస : సంస్కృతం మఱియు హిందీ.
• సంస్కార్ విధి - వేద మంత్రాల సంస్కార విధికి సంబంధించిన రచన.
• సత్యార్థ్ ప్రకాష్.
• సంస్కృత వాక్య ప్రబోధ్.
• వేదాంగ్ ప్రకాశ.
• పూనా ఉపన్యాసాలు - పూనా ఉపన్యాసాల యొక్క అందుబాటులో ఉన్న గ్రంథాల తులనాత్మక అధ్యయనం మఱియు ప్రామాణికమైన వచనం యొక్క నిర్ణయం రచనలు.
• భాగవత-ఖండనం - స్వామి దయానంద్ యొక్క ఈ అసలైన సంస్కృత రచన యొక్క ఉద్ధారణ మఱియు అనువాద సవరణ, సంవత్సరాలుగా ప్రస్తుతం ఇది అందుబాటులో లేదు.
• ఋగ్వేద భాష్యం - దయానంద్ యొక్క ఋగ్వేద భాష్య (మండల 1, 105 సూక్తుల వరకు) మూడు సంపుటాలలో ఎడిటింగ్.
• యజుర్వేదభాష్య సంగ్రహ - పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయం యొక్క పరీక్షలో సూచించిన దయానందియ యజుర్వేద భాష యొక్క సంబంధిత భాగాన్ని సవరించడం.
• యజుర్వేద సంహిత.
• రిషి దయానంద్ పుస్తకాల చరిత్ర.

వేదాంగ శాస్త్రాలపై రచనలు

• విద్యా సూత్రాణి - అపిశాలి, పాణిని మఱియు [[चन्द्रगोमिन|చంద్రగోమిన్]] విచారిత్ శిక్షా సూత్రం.
• వేద స్వర మీమాంస.
• వేద సాహిత్యంలో ఉపయోగించే స్వరీకరణ రకాలు (వైదిక వాంగ్మయ మె ప్రయుక్త స్వరాంకన ప్రకార).
• సామవేద స్వరాంకణ ప్రకార.
• వేద ఛంధోమీమాంస.
• నిరుక్త సముచయ (వరరుచి ప్రణీతము).

సంస్కృత వ్యాకరణముపై రచనలు

• సంస్కృత వ్యాకరణ శాస్త్ర చరిత్ర (సంస్కృత వ్యాకరణ శాస్త్ర కా ఇతిహాస - 3 సంపుటాలు.
• క్షీర తరంగిణి - పాణినీయ ధాతుపథంలోని ఆదీచౌ వచనంపై ప్రణీత టికా సవరణ.
• దశపాది ఉణాది వృత్తి.
• దేవపురుష్కర్ వర్తికోపేత్ (పాణినియ-ధాతుపథానికి ఉపయోగపడే పుస్తకం).
• భాగవృత్తి సంకలనం - అష్టాధ్యాయి యొక్క పురాతన భాగవృత్తి సంకలనం మఱియు సవరణ.
• కషకృత్స్న ధాతు వ్యాఖ్యానం - కన్నడ లిపిలో ఆచార్య కషకృత్స్న యొక్క ఉపన్యాసం మఱియు దానిపై కన్నడ భాషలో వ్రాసిన చన్నవీర్ కవి యొక్క టికా యొక్క సంస్కృత అనువాదం. అందుబాటులో ఉంది.
• కషకృత్స్న వ్యాకరణం - వివరణతో కూడిన ఈ వ్యాకరణం యొక్క 138 సుత్రాలతో అందుబాటులో ఉన్న మూలాల సేకరణ.
• ఉణాది కోణ.
• సంస్కృత ధాతుకోశ - వివరణాత్మక భాషతో.
• పతంజలి మహాభాష్యం - హిందీ వివరణ రెండు భాగాలు.
• శబ్ద రూపావళి, ధాతుపాఠ.

కర్మకాండ రచనలు

• అగ్నిహోత్రం నుండి అశ్వమేధ వరకు శ్రౌతయజ్ఞాల సంక్షిప్త పరిచయం (డా. విజయపాల్ సహ రచయిత, 1984).
• శ్రౌతయజ్ఞ మీమాంస (1987).
• శ్రౌతపదార్ధ నిర్వచనం (సవరణ, 1984).
• వైదిక నిత్య కర్మ విధి.

ఇతర రచనలు

• సంస్కృతం నేర్చుకునే సులభమైన పద్ధతి, పార్ట్ 2 (సంస్కృత పఠన పాఠన కీ అనుభూత సరలతమ విధి) - ఈ పుస్తకంలోని మొదటి భాగాన్ని పండి. బ్రహ్మదత్త జిజ్ఞాసు రచించారు. రెండవ భాగాన్ని యుధిష్టర్ రాశారు.

• జైమినీయ మీమాంసభాష్యం - మీమాంస తత్వానికి సంబంధించిన ప్రసిద్ధ శబర్ భాష్యానికి హిందీ అనువాదం మఱియు దానిపై 'ఆర్షమత్విమర్షిణి' అనే హిందీ భాష్యాన్ని రాయడం ద్వారా యుధిష్టర్ ఒక గొప్ప కార్యాన్ని సాధించారు. ఇప్పటివరకు ఈ వ్యాఖ్యానం ఐదు విభాగాలుగా ప్రచురించబడి మొదటి భాగంలో మొదటి అధ్యాయం, రెండవది మూడవ అధ్యాయం మొదటి పదం వరకు, మూడవది మూడవ అధ్యాయం చివరి వరకు, నాల్గవది నుండి ఐదవ అధ్యాయం వరకు మఱియు ఐదవ విభాగంలో ఆరవ అధ్యాయం వరకు వివరణ వ్రాయబడింది.