వెలిదండ
వెలిదండ, తెలంగాణ రాష్ట్రం, సూర్యాపేట జిల్లా, గరిడేపల్లి మండలంలోని గ్రామం.[1]
| వెలిదండ | |
| — రెవిన్యూ గ్రామం — | |
  వెలిదండ |
|
| అక్షాంశరేఖాంశాలు: 16°58′32″N 79°46′55″E / 16.975670°N 79.781999°E | |
|---|---|
| రాష్ట్రం | తెలంగాణ |
| జిల్లా | సూర్యాపేట |
| మండలం | గరిడేపల్లి |
| ప్రభుత్వం | |
| - సర్పంచి | |
| జనాభా (2011) | |
| - మొత్తం | 5,487 |
| - పురుషుల సంఖ్య | 2,760 |
| - స్త్రీల సంఖ్య | 2,727 |
| - గృహాల సంఖ్య | 1,510 |
| పిన్ కోడ్ | |
| ఎస్.టి.డి కోడ్ | |
ఇది మండల కేంద్రమైన గరిడేపల్లి నుండి 14 కి. మీ. దూరం లోను, సమీప పట్టణమైన మిర్యాలగూడ నుండి 32 కి. మీ. దూరంలోనూ ఉంది.
జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణలో
మార్చు2016 అక్టోబరు 11న చేసిన తెలంగాణ జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణకు ముందు ఈ గ్రామం పాత నల్గొండ జిల్లాలోని ఇదే మండలంలో ఉండేది.[2]
పూర్వ గ్రామం కధ
మార్చువెలిదండ పూర్వం కలువకుర్తి తాలూకాలో ఉండేది. ఆతాలూకాకు పూర్వం వంగూరు విషయ మని పేరు. పూర్వ గ్రామం ప్రస్తుత గ్రామానికి దక్షిణంగా పాటిగడ్డ అనే ప్రదేశంలో సుమారు మైలు వైశాల్యం కలిగి పేటలుగా విభజించబడి చాలా అందంగా ఉండేది. పట్టణంలో నీటి ఏర్పాటు కూడా ఉండేది.ఆ పట్టణాన్ని దొరలు పాలించేవారు. వారికోట మిక్కిలి బలిష్ఠమై నలువైపులా పెద్ద పెద్ద గనులతో, బురుజులతో మేరువులా ఉండేది.కోటలోని అంతఃపురాల నెల్లప్పుడూ కొజ్జాలు రక్షిస్తుండేవారు. అందుకు వారికి గ్రామంలో బావులు, పొలాలు మాన్యంగా ఉండేవి.ఈ పట్టణానికి తూర్పున రెండుమైళ్ళు దూరంలో గుండాల అనే గ్రామమున్నది.అక్కడ పెద్దరాతిపై చొరికలతో ఏడు గుండాలేర్పడ్డాయి. వాటినాధారంగా చేసుకొని రామలింగస్వామి వెలిశాడు.ఆకారణంగా అదిక్కడ పేరొందిన క్షేత్రమయింది. అక్కడి స్వామి ఏటేట ఇక్కడినుండే మహావైభవంగా జాతరకోసం గుండాలకు తరలిపోతుండేవారు.ఇది కాకతీయుల మాట.అటుపై మహమ్మదీయులు గ్రామంలో తమ సంపూర్ణాధికారాన్ని స్థాపించుకొని ఇక్కడ హిందూదేవాలయాల్లోని మూర్తులను ధ్వంసం చేసారు.ప్రస్తుతం వెలిదండ గ్రామంలో మూడు హనుమదేవాలయాలు, మూడు విష్ణువాలయాలు, రెండు శివాలయాలు, ఓ వీరభద్రాలయం, రెండు పోచమ్మగుళ్ళు, ఓమైసమ్మ గుడి, ఎనిమిది మసీదులు ఉన్నాయి.గ్రామంలోని మూడు విష్ణువాలయాల్లో రెండు రంగనాధాలయాలు, ఒకటి చెన్నకేశవాలయం. తెలంగాణాలో చెన్నకేశవుని పిమ్మట చెప్పదగిన దేవుడు ఈ రంగనాధుడే.రంగనాధరామాయణకర్త ఈదేవుని పేరనే పిలవబడినాడు.
ఆలయానికి దక్షిణంగా ఇంకో చెన్నకేశవాలయం ఉంది. ప్రస్తుతం మూర్తిలేదు.దానిముంది పుష్కరిణి ఉంది. ఆపుష్కరిణిలో కట్టిన సత్రాలలో ఒస్థంభంపైన దశావతారాలున్నాయి గాని మాసిపోయాయి. దాన్ని ఒకప్పుడు పూడిక తీస్తుండగా అందులో కోదండపాణి హస్తం, మురళీకృష్ణుని వ్యత్యస్త పాదాలు, మూతి పగిలిన హనుమంతుడు, తలలు పగిలిన ఆళ్వారుల ప్రతిమలు బయటపడ్డాయి.గ్రామానికి పశ్చిమ భాగాన వీరభద్ర ఆలయం ఉంది. అందులోని మూర్తి మూడడుగులు ఉంటుంది. దాని ప్రక్కగా ఓబావి ఉంది. దానికి అయ్యబావి అనిపేరు. బహుశా అది ఆనాటి గ్రామాధికారిది కావచ్చు.ఆలయానికి ఫర్లాంగు దూరంలో పంజగుట్ట పై మరో మసీదు ఉంది.
గ్రామ జనాభా
మార్చు2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 1510 ఇళ్లతో, 5487 జనాభాతో 1992 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 2760, ఆడవారి సంఖ్య 2727. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 1615 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 847. గ్రామం యొక్క జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 577544[3].పిన్ కోడ్: 508201.
విద్యా సౌకర్యాలు
మార్చుగ్రామంలో ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు ఆరు, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి , ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి ఉన్నాయి.సమీప బాలబడి పొనుగోడులో ఉంది.సమీప జూనియర్ కళాశాల, ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల హుజూర్ నగర్లోను, ఇంజనీరింగ్ కళాశాల చిల్కూర్లోనూ ఉన్నాయి. సమీప వైద్య కళాశాల నార్కట్ పల్లిలోను, పాలీటెక్నిక్‌ సూర్యాపేటలోను, మేనేజిమెంటు కళాశాల మిర్యాలగూడలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల కోదాడలోను, అనియత విద్యా కేంద్రం మిర్యాలగూడలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల నల్గొండ లోనూ ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం
మార్చుప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం
మార్చుసమీప ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. సంచార వైద్య శాల గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. పశు వైద్యశాల గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం
మార్చుగ్రామంలో6 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు ఆరుగురు ఉన్నారు.
తాగు నీరు
మార్చుగ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. కుళాయిల ద్వారా శుద్ధి చేయని నీరు కూడా సరఫరా అవుతోంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది. బోరుబావుల ద్వారా కూడా ఏడాది పొడుగునా నీరు అందుతుంది. కాలువ/వాగు/నది ద్వారా, చెరువు ద్వారా కూడా గ్రామానికి తాగునీరు లభిస్తుంది.
పారిశుధ్యం
మార్చుమురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు
మార్చువెలిదండలో సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉంది. పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. ప్రైవేటు బస్సు సౌకర్యం, రైల్వే స్టేషన్ మొదలైనవి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతోంది. రాష్ట్ర రహదారి గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. ప్రధాన జిల్లా రహదారి గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. జాతీయ రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు
మార్చుగ్రామంలో వ్యవసాయ పరపతి సంఘం ఉంది. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం ఉన్నాయి. వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. ఏటీఎమ్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. రోజువారీ మార్కెట్, వారం వారం సంత, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు
మార్చుగ్రామంలో సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. శాసనసభ పోలింగ్ కేంద్రం, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. అంగన్ వాడీ కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. సినిమా హాలు, గ్రంథాలయం, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
విద్యుత్తు
మార్చుగ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 10 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం
మార్చువెలిదండలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
- వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 147 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 153 హెక్టార్లు
- తోటలు మొదలైనవి సాగవుతున్న భూమి: 171 హెక్టార్లు
- వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 68 హెక్టార్లు
- సాగులో లేని భూముల్లో బీడు భూములు కానివి: 206 హెక్టార్లు
- బంజరు భూమి: 968 హెక్టార్లు
- నికరంగా విత్తిన భూమి: 277 హెక్టార్లు
- నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 838 హెక్టార్లు
- వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 612 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు
మార్చువెలిదండలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
- కాలువలు: 413 హెక్టార్లు* బావులు/బోరు బావులు: 21 హెక్టార్లు* చెరువులు: 36 హెక్టార్లు* ఇతర వనరుల ద్వారా: 141 హెక్టార్లు
ఉత్పత్తి
మార్చువెలిదండలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
ప్రధాన పంటలు
మార్చుమూలాలు
మార్చు- ↑ తెలంగాణ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు సంఖ్య GO Ms No 246 Revenue (DA-CMRF) Department, Dated: 11-10-2016
- ↑ "సూర్యాపేట జిల్లా" (PDF). తెలంగాణ గనుల శాఖ. Archived (PDF) from the original on 2021-12-27. Retrieved 2021-01-06.
- ↑ "Office of the Registrar General & Census Commissioner, India - Village amenities of 2011".
- పూర్వగ్రామం కధ మూలం:1977 భారతి మాసపత్రిక. వ్యాసకర్త: శ్రీ. కే.కిశోరుబాబు.