వైద్యనాథ జ్వోతిర్లింగం - చితా భూమి

వైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగ ఆలయం, ఇది శివని అత్యంత పవిత్ర నివాసమైన పన్నెండు జ్యోతిర్లింగఆలయాలలో ఒకటి.ఇది బాబా బైద్యనాథ్ ధామ్, బైద్యనాథ్ ధామ్ అని కూడా పలుకుతారు. ఇక్కడ స్వామి శివుణ్ణి వైద్యనాథుడునిగా స్తుతిస్తారు.ఈ ఆలయం జార్ఖండ్ రాష్ట్రంలోని దేవ్‌ఘర్ ప్రదేశంలో నిర్మించబడింది.ఈ ఆలయం బాబా బైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగంతోపాటు, వ్యవస్థాపించిన 21 ఇతర దేవాలయాలతో కూడిన ఆలయ సముదాయంలో ఇది ప్రధాన ఆలయం.

వైద్యనాథ జ్యోతిర్లింగ ఆలయం (దేవ్‌ఘర్)
Oil on canvas painting by William Hodges, 1782
Location in Deoghar, Jharkhand.
భౌగోళికం
భౌగోళికాంశాలు	24°29′33″N 86°42′00″E
దేశం	India
రాష్ట్రం	Jharkhand
జిల్లా	Deoghar
సంస్కృతి
దైవం	Baba Baidhyanath (Shiva)
ముఖ్యమైన పర్వాలు	Maha Shivaratri, Shravani Mela
వాస్తుశైలి
దేవాలయాల సంఖ్య	22
చరిత్ర, నిర్వహణ
సృష్టికర్త	Raja Puran Mal
దేవస్థాన కమిటీ	Baba Baidyanath Temple Management Board
వెబ్‌సైట్	babadham.org

వైద్యనాథ లింగం అనే పేరువెనుక చరిత్ర

రాక్షసులరాజు రావణుడు ప్రపంచంలో అతనిని ఎవ్యరూ నినాశనం చేయకుండా వరం పొందటానికి ఆలయం ప్రస్తుత స్థలంలో శివుడిని పూజించాడని  హిందూ విశ్వాసాల ప్రకారం ఒక నమ్మకం ఉంది.రావణుడు తన పది తలలను ఒకదాని తరువాత ఒకటి శివుడికి బలిగా అర్పించాడు.దీనితో సంతోషించిన శివుడు గాయపడిన రావణుడిని నయం చేయడానికి దర్శనమవుతాడు.శివుడు ఆ సందర్భంలో వైద్యునిగా వ్యవహరించినందున,ఈ కోణంలోఈ ఆలయానికి "వైద్య" అనే పేరు వచ్చిందని ఒక నమ్మకం.

కన్వర్ యాత్ర

కన్వర్ యాత్ర  అనేది శివుని భక్తుల వార్షిక తీర్థయాత్ర, హిందూ తీర్థయాత్రలకు గంగా నది పవిత్ర జలాలను తీసుకురావడానికి బీహార్‌లోని సుల్తాంగంజ్ ను కన్వరియాస్  ("భోలే") అని పిలుస్తారు.గంగానది నుండి పవిత్రమైన నీటిని సేకరించి జార్ఖండ్‌లోని బైద్యనాథ్ ఆలయంలో నైవేద్యంగా పంచిపెట్టడానికి లక్షలాది మంది  వందల మైళ్ల దూరం తీసుకువెళ్లటానికి పాల్గొనేయాత్రను కన్వర్ యాత్రఅని వ్యవహరిస్తారు.

బైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగ స్థానం

బైద్యనాథం చితాభూమి (1/21-24), శివమహాపురాణం సతరుద్ర సంహిత (42/1-4) ఇవి వైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగ స్థానాన్ని గుర్తించే పురాతన పద్యాలు. దీని ప్రకారం బైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగం 'చితాభూమి'లో ఉంది. ఇది డియోఘర్ ప్రాచీన పేరు. ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగ స్తోత్రంలో, ఆది శంకరాచార్యులు వైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగాన్ని శ్లోకాలలో ప్రశంసించారు. వైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగ ప్రజ్వలిక నిధనం (అంత్యక్రియలు జరిపే భూమి అని అర్థం) వద్ద ఉంది. వైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగం, దేశంలోని ఈశాన్య భాగంలో ప్రజ్వలికా నిధనం (చితా భూమి అంటే అంత్యక్రియల ప్రదేశం) వద్ద ఉందని ఇది పేర్కొంది.దేశంలోని పశ్చిమ-మధ్య భాగంలో ఉన్న పార్లితో పోలిస్తే డియోఘర్ తూర్పున చాలా దూరంలో ఉంది.చిదాభూమి పాత రోజుల్లో, ఇది అంత్యక్రియల ప్రదేశంగా ఉందని, ఇక్కడ శవాలు కాలిపోతాయని, మరణానంతర వేడుకలు జరిగాయని సూచిస్తుంది.ఈ ప్రదేశం కపాలిక / భైరవ వంటి తాంత్రిక ఆరాధనల కేంద్రంగా ఉండవచ్చు, ఇక్కడ శివుడిని శ్మశాన్ వాసిన్ (అంటే శ్మశానవాటికలో నివసిస్తున్నారు) గా మిక్కిలిగా ఆరాధిస్తారు.ఇక్కడ శివుని శవభస్మ భూషితుడుగా పరిగణిస్తారు. (అనగా కాలిన శరీరాల బూడిద పులుముకున్నశరీరంగలవాడు అని అర్థం)

అయితే, ద్వాదశలింగ స్మరణంలో వైవిధ్యం ఉంది, ఈ దిగివ పద్యం ద్వారా పార్లయం వైద్యనాథం, అనగా వైద్యనాథం మహారాష్ట్రలోని పార్లిలో ఉంది. పేర్కొన్న 12 జ్యోతిర్లింగాల పేర్లు, స్థానాలు.

సౌరష్ట్రే సోమనాథంచ శ్రీశైల్ మల్లికార్జునం |

ఉజ్జయిన్య మహాకాలం ఓంకారామమలేశ్వరం ||

పరల్యం వైద్యనాథా డాకిన్యమ్ భీమా శంకరం |

సేతు బంధేతు రామేసం, నాగేసం దారుకవనే ||

వారణ్యసంతు విశ్వేసం త్రయంబకం గౌతమీతే |

హిమాలయేతు కేదారాం, ఘ్రిష్ణసంచ శివాలయ ||

ఎటాని జ్యోతిర్లింగని, సయం ప్రతా పటేన్నారా |

సప్త జన్మ కృతం పాపం, స్మరనేన వినాశతి ||

ఈ విధంగా మూడు దేవాలయాలు తమ పుణ్యక్షేత్రాలను వైద్యనాథ్ 'నిజమైన' జ్యోతిర్లింగా పేర్కొన్నాయి

• జార్ఖండ్‌లోని దేవ్‌ఘర్ వద్ద బైద్యనాథ్ ఆలయం
• పార్లి, మహారాష్ట్రలోని వైద్యనాథ్ ఆలయం
• హిమాచల్ ప్రదేశ్ లోని బైజ్నాథ్ వద్ద బైజ్నాథ్ ఆలయం .

వైద్యనాథ్ అదే మందిరం 51 శక్తి పీఠాలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది.విష్ణువు సుదర్శన చక్రం ద్వారా సతీ (దేవత) విచ్ఛిన్నం అయిన తరువాత ఇక్కడ 'గుండె' పడిపోయింది. ఆలయం నిర్మించిన ప్రదేశంలో సతి హృదయం ఇక్కడ పడిపోయినందున, దాక్షాయని (సతి) శరీరం విచ్చినం అయినందుకు శివుడు కలవరానికి గురైనందున, ఈ స్థలాన్ని హర్ధపీత అని కూడా పిలుస్తారు.సతిని ఇక్కడ జయ దుర్గ అని, భైరవుడిని వైద్యనాథ్ లేదా బైద్యనాథ్ అని పూజిస్తారు. దాక్షాయని తిరిగి పర్వత రాజు హిమావత్, మీన దంపతులకు పార్వతిగా పునర్జన్మ పొందింది.

శివ మహాపురాణం ప్రకారం, ఒకప్పుడు బ్రహ్మ (సృష్టికి హిందూ దేవుడు), విష్ణువు (హిందూ సంరక్షణ దేవుడు) సృష్టికి ఆధిపత్యం పరంగా ఇద్దరూ వాదనను కలిగి ఉన్నారు. వాటిని పరీక్షించడానికి, శివుడు మూడు ప్రపంచాలను అంతులేని భారీ కాంతి స్తంభం (జ్యోతిర్లింగం)గా కట్టాడు.విష్ణువు బ్రహ్మ వరుసగా రెండు వైపులా కాంతి ముగింపును కనుగొనటానికి వరుసగా క్రిందికి, పైకి తమ మార్గాలను విభజించారు. బ్రహ్మ తాను ముగింపును కనుగొన్నానని అబద్దం చెప్పగా, విష్ణువు తన ఓటమిని అంగీకరించాడు.శివుడు కాంతి రెండవ స్తంభంగా కనిపించి,వేడుకలలో తనకు స్థానం ఉండదని బ్రహ్మను శపించగా, విష్ణువును శాశ్వతత్వం చివరి వరకు పూజిస్తారని వరం ఇస్తాడు. జ్యోతిర్లింగాలలో శివుడు పాక్షికంగా కనిపిస్తాడు. జ్యోతిర్లింగ పుణ్యక్షేత్రాలు, శివుడు మండుతున్న కాలంగా కనిపించచే ప్రదేశాలు.

వాస్తవానికి 64 జ్యోతిర్లింగాలు ఉన్నాయని నమ్ముతారు, వాటిలో 12 చాలా పవిత్రమైనవిగా భావిస్తారు. ప్రతి పన్నెండు జ్యోతిర్లింగ ప్రదేశాలు ప్రతిష్ఠించే దేవత పేరును తీసుకుంటాయి - ప్రతి ఒక్కటి శివుని భిన్నమైన అభివ్యక్తిగా పరిగణించబడుతుంది. ఈ అన్ని ప్రదేశాల వద్ద, లింగం ప్రాథమిక చిత్రం అనేది ప్రారంభ, అంతులేని స్తంభానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.ఇది శివుడి అనంత స్వభావాన్ని సూచిస్తుంది.

పన్నెండు జ్యోతిర్లింగాలు

1. రామనాథస్వామి లింగం - రామేశ్వరం
2. శ్రీశైల క్షేత్రం (మల్లి కార్జున లింగం) - శ్రీశైలం
3. భీమశంకర లింగం - భీమా శంకరం
4. ఘృష్ణేశ్వర జ్వోతిర్లింగం - ఎల్లోరా గుహలు
5. త్రయంబకేశ్వర లింగం - త్రయంబకేశ్వరాలయం (త్రయంబకేశ్వర్, నాసిక్)
6. సోమనాథ లింగం - సోమనాథ్
7. నాగేశ్వర లింగం - దారుకావనం (ద్వారక)
8. ఓంకారేశ్వర-అమలేశ్వర లింగాలు - ఓంకారక్షేత్రం
9. మహాకాళ లింగం - ఉజ్జయిని
10. వైద్యనాథ జ్వోతిర్లింగం - చితా భూమి (దేవఘర్)
11. విశ్వేశ్వర లింగం - వారణాశి
12. కేదార్‌నాథ్‌ ఆలయం.

ఆలయ వివరణ

ప్రధాన ఆలయంతో పార్వతి ఆలయం ముడిపడి ఉంది. భారీ ఎర్ర పవిత్రమైన దారాలతో ఇది ప్రత్యేకమైంది.గౌరవప్రదమైంది. ఇది శివుడు, శక్తి ఐక్యతను చూపుతుంది. శివ పురాణంలో వివరించిన కథల ప్రకారం, పవిత్ర బైద్యనాథ్ ఆలయం ఆత్మల ఐక్యతను పోలి ఉంటుంది. హిందువులకు వివాహానికి ఇది సరిపోతుంది.

ప్రయాణ సౌకర్యాలు

ఆ ఆలయానికి సమీప రైల్వే స్టేషన్ జాసిదిహ్ రైల్వే స్టేషన్, ఇది వైద్యనాథ్ ఆలయం నుండి 7 కి.మీ దూరంలో ఉంది. జాసిద్ పాట్నా మార్గంలో హౌరా - సీల్దా నుండి 311 కి.మీ దూరంలో ఉంది.బైద్యనాథ్ జ్యోతిర్లింగం ఆరాధన సాధారణ రోజులలో ఉదయం 4 గంటలకు ప్రారంభమవుతుంది. ఈ సమయంలో ఆలయ తలుపులు తెరుచుకుంటాయి. తెల్లవారుజామున 4:00 నుండి 5:30 వరకు, ప్రధాన పూజారి షోడాషాపాచర్‌తో పూజలు చేస్తారు. స్థానికులు దీనిని సర్కారి పూజ అని పిలుస్తారు. అప్పుడు భక్తులు శివలింగ పూజను ప్రారంభిస్తారు. అత్యంత ఆసక్తికరమైన సాంప్రదాయం ఏమిటంటే, ఆలయ పూజారులు మొదట కుచ్చ జల్ ను లింగం మీద పోస్తారు. తరువాత యాత్రికులు తెచ్చిన జలాన్ని పోస్తారు లింగం మీద పువ్వులు, బిల్వా ఆకులను అర్పిస్తారు. పూజా ఆచారాలు మధ్యాహ్నం 3.30 వరకు కొనసాగుతాయి. దీని తరువాత, ఆలయ తలుపులు మూసివేయబడతాయి. సాయంత్రం 6 గంటలకు భక్తులు, యాత్రికుల కోసం మళ్ళీ తలుపులు తెరుస్తారు. పూజించే ప్రక్రియ మళ్లీ ప్రారంభమవుతుంది. ఈ సమయంలో శ్రింగర్ పూజ జరుగుతుంది. ఈ ఆలయం సాధారణంగా రోజూ రాత్రి 9:00 గంటలకు మూసివేయబడుతుంది. కాని పవిత్ర శ్రావణ మాసంలో సమయాలు పొడిగించబడతాయి. సోమనాథ్ లేదా రామేశ్వరం లేదా శ్రీశైలం మాదిరిగా కాకుండా, ఇక్కడ భక్తులు అభిషేక్‌ను జ్యోతిర్లింగంలో అర్పించడం ద్వారా సంతృప్తి పొందవచ్చు.భక్తుల కోసం వేర్వేరు పూజలు చేసే పాండాలు చాలా ముఖ్యమైన వ్యక్తులు ఇక్కడ అవసరమైనవార్కి లభిస్తారు.బాబాధం నుండి భక్తుడు పెడా ప్రసాదంగా కూడా కొనవచ్చు. పెడా అనేది డియోఘర్ స్థానిక ప్రత్యేకత. సమర్పణలు, విరాళాలను అంగీకరించడానికి బాబాధానికి క్రమంగా చక్కగా నిర్వహించబడే కార్యాలయం ఉంది.

మత్స్యపురాణంలో ఈ ప్రదేశాన్ని ఆరోగ్య బైద్యనాథీ అని వివరిస్తుంది. ఇది శక్తి నివసించే పవిత్ర స్థలం, ప్రజలను నయం చేయలేని వ్యాధుల నుండి విముక్తి చేయడంలో శివుడికి సహాయం చేస్తుంది. ఈ దేవాలయంతో చాలా అనుబంధంగా ఉన్న గియోహౌర్ రాజుల పాలనలో డియోఘర్ ప్రాంతం మొత్తం ఉంది. రాజా బిర్ విక్రమ్ సింగ్ 1266 లో ఈ రాచరిక రాజ్యాన్ని స్థాపించారు. 1757 లో ప్లాస్సీ యుద్ధం తరువాత ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ అధికారులు ఈ ఆలయంపై దృష్టి పెట్టారు. ఆలయ పరిపాలనను చూడటానికి కీటింగ్ అనే ఆంగ్లేయుడు పంపబడ్డాడు. బీర్భం మొదటి ఇంగ్లీష్ కలెక్టర్ మిస్టర్ కీటింగ్ ఆలయ పరిపాలనపై ఆసక్తి చూపారు. 1788 లో, మిస్టర్ కీటింగ్ ఆదేశానుసారం, పవిత్ర నగరాన్ని సందర్శించిన మొట్టమొదటి ఆంగ్లేయుడు, అతని సహాయకుడు మిస్టర్ హెసిల్రిగ్, యాత్రికుల సమర్పణలు, బకాయిల సేకరణను వ్యక్తిగతంగా పర్యవేక్షించడానికి బయలుదేరాడు. తరువాత, మిస్టర్ కీటింగ్ స్వయంగా బాబాధమ్ను సందర్శించినప్పుడు, అతను ఒప్పించి, ప్రత్యక్ష జోక్యం చేసుకునే తన విధానాన్ని విరమించుకోవలసి వచ్చింది. ఆలయం పూర్తి నియంత్రణను ప్రధాన యాజకుని చేతులకు అప్పగించాడు.

శ్రావణ మేళం, యాత్ర

ప్రతి సంవత్సరం లక్షలాది మంది యాత్రికులు ఈ మందిరాన్ని సందర్శిస్తారు. ఇది జూలై, ఆగస్టు మధ్య శ్రావణ మేళా (హిందూ క్యాలెండర్ నెల) కు ప్రసిద్ధి చెందింది. భారతదేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల నుండి సుమారు 8 నుండి 10 మిలియన్ల మంది భక్తులు ఈ ప్రాంతాన్ని సందర్శిస్తారు. దేవతకు సుల్తాంగంజ్ నుండి సేకరించిన గంగా పవిత్ర జలాన్ని అందిస్తారు. ఇది దాదాపు డియోఘర్ బైద్యనాథ్ నుండి 109 కి.మీ.దూరంలో ఉంది.

నీటి కూడా Kavadi నీటి తీసుకు ఎవరు Kānvarias తీసుకురాబడిన,, బేర్ఫుట్ అన్ని దూరం నడిచి. నీటిని మోసుకెళ్ళే పెద్ద సమూహాలను మీరు చూస్తారు. కుంకుమ-రంగు వేసుకున్న బట్టలు ధరించని ప్రజల సంఖ్య పూర్తి 108 వరకు విస్తరించి ఉంది. నెలకు కి.మీ. యాత్రికులను డాక్ బామ్ అని పిలుస్తారు , వారు భాగల్పూర్ జిల్లా వద్ద ఉన్న సుల్తాంగుంజ్ నుండి వైద్యనాథ్ వరకు ప్రయాణంలో ఒక్కసారి కూడా ఆగరు. ఆలయానికి యాత్రికులు తరువాత బసుకినాథ్ ఆలయాన్ని సందర్శిస్తారు.

ఇది కూడ చూడు

• పాదయాత్ర
• రథయాత్ర