శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్
శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లు (హిందీ: शताब्दी एक्सप्रेस) విహారయాత్ర, తీర్థయాత్రలు లేదా వ్యాపార యాత్ర కోసం ముఖ్యమైన ఇతర నగరాలతో మెట్రో నగరాలను అనుసంధానించడానికి భారతీయ రైల్వేస్‌చే నిర్వహించబడుతున్న కొన్ని వేగంగా ప్రయాణించే ప్రయాణీకుల రైళ్లు. శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లు ఉదయంపూట ప్రయాణించే రైళ్లు, అవి బయలుదేరిన స్టేషను, అదే రోజు తిరిగి చేరుకుంటాయి.
| శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| సారాంశం | |||||
| స్థితి | ఆపరేటింగ్ | ||||
| తొలి సేవ | 14 నవంబరు 1988 | ||||
| ప్రస్తుతం నడిపేవారు | భారతీయ రైల్వేలు | ||||
| వెబ్సైటు | http://indianrail.gov.in | ||||
| సదుపాయాలు | |||||
| శ్రేణులు | అంబుటి క్లాస్,ఎక్స్‌క్లూజివ్ క్లాస్, ఎ.సి చైర్ కార్ | ||||
| కూర్చునేందుకు సదుపాయాలు | కలవు | ||||
| పడుకునేందుకు సదుపాయాలు | లేవు | ||||
| ఆహార సదుపాయాలు | ఈ రైలుకు వంటకోసం ఉండే బోగీ లేదు. | ||||
| వినోద సదుపాయాలు | ఎలక్ట్రిక్ అవుట్‌లెట్స్ | ||||
| బ్యాగేజీ సదుపాయాలు | ఓవర్ హెడ్ రాక్స్, బ్యాగేజ్ ఏరియా | ||||
| సాంకేతికత | |||||
| రోలింగ్ స్టాక్ | ఎల్.హెచ్.బి. కోచెస్ | ||||
| పట్టాల గేజ్ | ఇండియన్ గేజ్ 1,676 mm (5 ft 6 in) | ||||
| రైలు పట్టాల యజమానులు | భారతీయ రైల్వేలు | ||||
| |||||
శతాబ్ది రైళ్లు భారతదేశంలోని వేగంగా ప్రయాణించే రైళ్ల జాబితాలో ఉన్నాయి, వాటిని భారతీయ రైల్వే గర్వంగా భావిస్తుంది. శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లు స్వల్ప నుండి మధ్యస్థ దూరాల వరకు ప్రయాణిస్తాయి, అయితే రాజధాని ఎక్స్‌ప్రెస్‌లు ఎక్కువ దూరం ప్రయాణించే రైళ్లు, ఇవి దేశం యొక్క రాజధాని న్యూఢిల్లీని రాష్ట్ర రాజధానులతో అనుసంధానిస్తున్నాయి. రెండు రైళ్లు సిరీస్ ఒక సాధారణ వేగం 100–130 కి.మీ./గంటతో ప్రయాణిస్తాయి. అయితే 2001 భోపాల్ శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ గరిష్ఠ వేగం 150 కి.మీ./గంటతో ప్రయాణిస్తుంది, ఈ కారణంగా ఇది భారతదేశంలో అత్యంత వేగంగా ప్రయాణించే రైలుగా పేరు గాంచింది.
చరిత్ర
మార్చు"శతాబ్ది" పదానికి అర్థం సంస్కృతం, హిందీ, పలు భారతీయ భాషల్లో శతవార్షికం. మొట్టమొదటి శతాబ్ది రైలును 1988లో పండిట్ జవహర్ లాల్ నెహ్రూ (మొట్టమొదటి భారతదేశపు ప్రధాన మంత్రి) యొక్క శతవార్షిక జయంతి జ్ఞాపకార్థంగా రైల్వే మంత్రి మాధవ్ రావ్ సింధియా ప్రారంభించారు. ఇది న్యూ ఢిల్లీ నుండి గ్వాలియర్‌కు ప్రయాణం చేసింది, తర్వాత ఝాన్సీ జంక్షన్ రైల్వే స్టేషను వరకు, తర్వాత చివరిగా భోఫాల్ జంక్షన్‌కు పొడగించబడింది. దీనిని భోపాల్ శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ అని పిలుస్తారు.
రైలు
మార్చుభోపాల్ శతాబ్ది భారతదేశంలోని అత్యంత వేగంగా ప్రయాణించే రైలు. ఇది ప్రారంభ స్థానం నుండి గమ్య స్థానానికి మధ్య సగటున సుమారు 110 కి.మీ./గంట వేగంతో ప్రయాణం చేస్తుంది. అయితే ఆగ్రా. న్యూ ఢిల్లీ స్టేషను‌ల మధ్య కొన్ని అధిక దూరాల్లో 150 కి.మీ./గంట వేగంతో ప్రయాణం చేస్తుంది. ఈ రైళ్లు ప్రస్తుతం వీటిలో ప్రయాణం మరింత సౌకర్యవంతంగా ఉండేలా చేయటానికి ఆధునిక ఎల్.హెచ్.బి. అరలను ఉపయోగిస్తుంది.
నిర్దిష్ట సందర్భాల్లో శతాబ్ది ప్రాధాన్యత విషయంలో ఇతర రైళ్లు కంటే మరింత సౌకర్యవంతంగా ఉంటుంది, ఇది ఆగే స్టేషను‌ల్లో ఉత్తమ ప్లాట్‌ఫారమ్‌ల్లో (సాధారణంగా అధిక స్టేషను‌ల్లో ప్లాట్‌ఫారమ్ సంఖ్య 1) ఒక దానిలో ఉంచబడుతుంది.
లక్నో - ఢిల్లీ శతాబ్ది 144 కి.మీ./గంట వేగంతో ప్రయాణం చేసిన రికార్డ్‌ను కలిగి ఉంది. అయితే ఇది అధిక దూరం సుమారు 130 కి.మీ./గంట వేగంతో ప్రయాణిస్తుంది.
సంబంధిత రైళ్లు
మార్చుశతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ యొక్క ఒక వైవిధ్యం స్వర్ణ శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్, దీనిని భారతీయ రైల్వే మరింత భోగ్యమైన రైలుగా భావిస్తుంది. తర్వాత భారతీయ రైల్వేస్ ఒక స్వల్ప-ధర రైళ్లు జన శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్‌లను ప్రారంభించింది, వీటిలో దాదాపు అన్ని బోగీల్లో శీతోష్ణనియంత్రణ, ఎక్కువ సౌకర్యాలు ఉండవు. రైల్వే మంత్రి లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్ గరీభ్ రథ్ (పేదలకు రథం) కూడా ప్రారంభించారు. ఇవి వేగంగా ప్రయాణించే రైళ్లు (రాజధాని, శతాబ్ది వలె), ఇవి పూర్తిగా శీతోష్ణనియంత్రణ కలిగినవి. ఇవి తక్కువ ధరను కలిగి ఉన్నాయి. ఈ రైళ్లు బాగా ప్రజాదరణ పొందాయి, కొంచెం దూరం గల మార్గాల్లో తక్కువ ధర విమానాలకు పోటీగా నిలిచాయి.
సేవ
మార్చు
శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లు తక్కువ స్టాప్‌లతో మాత్రమే వేగవంతమైన ప్రయాణాన్ని అందిస్తాయి. ఇవి పూర్తిగా శీతోష్ణనియంత్రణ కలిగినవి, అధిక భారతీయ రైళ్లు కంటే ఉన్నత ప్రమాణాలను కలిగి ఉన్నాయి. శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ ప్రయాణీకులకు ఉపాహారం, ఉదయకాల ఉపాహారం, భోజనాలు, కాఫీ లేదా టీ, ఒక లీటరు నీరు సీసా, క్యాన్‌లో ఉండే జ్యూస్ ఒక గ్లాసు అందిస్తారు.
శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్, రాజధాని ఎక్స్‌ప్రెస్‌ల్లో బెర్తులు, సీట్లను ఎక్కడానికి ముందే రిజర్వ్ చేసుకోవాలి. వీటిలో భారతదేశంలోని ఇతర రైళ్లల్లో ఉన్నట్లు, రిజర్వ్ చేయనివారికి వసతి లేదు. కొన్ని శతాబ్ది రైళ్లకు కరెంట్ బుకింగ్ సిస్టమ్ అందుబాటులో ఉంది, అంటే ఈ రైళ్లు బయలుదేరడానికి కొన్ని గంటల ముందు బుక్ చేసుకోవచ్చు. అయితే భారతదేశంలోని ఇతర రైళ్లలకు సాధారణ కరెంట్ బుకింగ్ సిస్టమ్‌లో సీట్/కోచ్ నంబర్‌ను సూచించరు, కాని వీటిలో సీట్ నంబర్లను కూడా అందిస్తారు. శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్‌లు పగలు మాత్రమే ప్రయాణించే రైళ్లు, అదే రోజు ప్రారంభ స్టేషను‌కు తిరిగి చేరుకుంటాయి కనుక, రైళ్లల్లో ఎక్కువ బోగీలు శీతోష్ణనియంత్రణ సీట్లను (ఎసి చైర్ కార్ లేదా సిసి అని పిలుస్తారు) మాత్రమే కలిగి ఉంటాయి, బెర్తులు ఉండవు. అయితే అన్ని శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లల్లో మొదటి తరగతి శీతోష్ణనియంత్రణ సీట్లు ఉండే ఒక బోగీ ఉంటుంది. ఈ బోగీల్లో కాళ్లు పెట్టుకోవడానికి ఎక్కువ స్థలం ఉంటుంది, సాధారణ శీతోష్ణనియంత్రణ సీట్లు గల బోగీ (సిసి) కంటే మంచి ఆహారం లభిస్తుంది.
ఈ రైళ్లల్లో కొన్నింటిలో బోగీల్లో నూతన వినోదకార్యక్రమ వ్యవస్థలను కూడా ఏర్పాటు చేశారు, వీటి ద్వారా ప్రయాణీకులు నేరుగా ఉపగ్రహం ద్వారా చలన చిత్రాలు, ధారావాహికాలను వీక్షించవచ్చు. ఈ వ్యవస్థలను మొట్టమొదటిగా ఏర్పాటు చేసిన వాటిలో అహ్మాదాబాద్-ముంబై శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ ఒకటి.
శతాబ్ది రైళ్ల జాబితా
మార్చుభారతీయ రైల్వేస్ 1 జూలై 2010నాటికి 13 జంట శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్‌లను నిర్వహిస్తుంది. ఈ రైళ్లు క్రింద జాబితా చేయబడ్డాయి.
| క్ర.సంఖ్య. | రైలు సంఖ్య | మార్గం | నిలుపు ప్రదేశాలు | దూరం | ప్రారంభ సంవత్సరం |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 12001 | హబీబ్‌గంజ్ - న్యూఢిల్లీ | భోపాల్, లలిత్ పూర్, ఝాన్సీ, గ్వాలియర్, మొరెన,ఢోల్పూర్, ఆగ్రా,మధుర | 705 kమీ. (2,313,000 అ.) | 1988 |
| 12002 | న్యూఢిల్లీ–హబీజ్ గంజ్ | ||||
| 2 | 12003 | లక్నో - న్యూఢిల్లీ | కాన్పూర్, ఎటావా, తుండ్లా,ఆలీగర్, ఘజియాబాదు | 513 kమీ. (1,683,000 అ.) | 1989 |
| 12004 | న్యూఢిల్లీ - లక్నో | ||||
| 3 | 12005 | న్యూఢిల్లీ - కల్కా | పానిపట్, కురుక్షేత్ర,అంబాలా, చండీగర్ | 303 kమీ. (994,000 అ.) | 1992 |
| 12006 | కల్కా- న్యూఢిల్లీ | ||||
| 4 | 12007 | ఎం.జి.ఆర్.సెంట్రల్ చెన్నై- మైసూరు | కాట్పడి, బెంగళూరు | 500 kమీ. (1,600,000 అ.) | 1994 |
| 12008 | మైసూరు - ఎం.జి.ఆర్.సెంట్రల్ చెన్నై | ||||
| 5 | 12009 | ముంబై సెంట్రల్ - అహ్మదాబాదు | బొరివలి, వాపి, సూరత్, భరుచ్, వడోదర,అనంద్, నదియా | 491 kమీ. (1,611,000 అ.) | 1994 |
| 12010 | అహ్మదాబాదు - ముంబై సెంట్రల్ | ||||
| 6 | 12011 | న్యూఢిల్లీ - కల్కా | పానిపట్, కురుక్షేత్ర, అంబాలా, చండీగర్ | 303 kమీ. (994,000 అ.) | NA |
| 12012 | కల్కా - న్యూఢిల్లీ | ||||
| 7 | 12013 | న్యూఢిల్లీ - అమృత్ సర్ | అంబాలా కాంట్, సిరిహింద్,లూథియానా,ఫగ్వారా,జలంధర్, బీస్ | 449 kమీ. (1,473,000 అ.) | NA |
| 12014 | అమృత్ సర్ - న్యూఢిల్లీ | ||||
| 8 | 12015 | న్యూఢిల్లీ - డౌరాయ్ (అజ్మీరు) | ఢిల్లీ కాంట్, గుర్గావ్,రెవరి, అల్వార్,జైపూర్,అజ్మీర్ | 451 kమీ. (1,480,000 అ.) | NA |
| 12016 | డౌరాయ్ (అజ్మీరు) - న్యూఢిల్లీ | ||||
| 9 | 12017 | న్యూఢిల్లీ - డెహ్రాడూన్ | ఘజియాబాదు, మీరట్, ముజఫర్ నగర్, సహారాణ్ పూర్, రూర్కీ, హరిద్వార్ | 315 kమీ. (1,033,000 అ.) | NA |
| 12018 | డెహ్రాడూన్ - న్యూఢిల్లీ | ||||
| 10 | 12019 | హౌరా -రాంచి | దుర్గాపూర్, రాణిగంజ్, అసన్సోల్, చంద్రపుర,బొకారో స్టీల్ సిటీ, మూరి | 421 kమీ. (1,381,000 అ.) | 1995 |
| 12020 | రాంచి -హౌరా | ||||
| 11 | 12025 | పూణె -సికింద్రాబాదు | దౌండ్, సోలాపూర్, గుల్బర్గా, వాడి, తాండూరు, వికారాబాదు, బేగంపేట | 597 kమీ. (1,959,000 అ.) | 2011 |
| 12026 | సికింద్రాబాదు - పూణె | ||||
| 12 | 12027 | చెన్నై -బెంగళూరు | కాట్పడి, బెంగళూరు కంటోన్మెంట్ | 362 kమీ. (1,188,000 అ.) | 2005 |
| 12028 | కె.ఎస్.ఆర్ బెంగళూరు -ఎం.జి.ఆర్ సెంట్రల్ చెన్నై | ||||
| 13 | 12029 | న్యూఢిల్లీ - అమృత్ సర్ | అంబాలా, రాయిపుర, లూథియానా, ఫగ్వారా,జలంధర్, బీస్ | 448 kమీ. (1,470,000 అ.) | NA |
| 12030 | అమృత్ సర్ - న్యూఢిల్లీ | ||||
| 14 | 12031 | న్యూఢిల్లీ - అమృత్ సర్ | అంబాలా, రాయిపుర, లూథియానా, ఫగ్వారా,జలంధర్,బీస్ | 448 kమీ. (1,470,000 అ.) | NA |
| 12032 | అమృత్ సర్ - న్యూఢిల్లీ | ||||
| 15 | 12033 | కాన్పూర్ సెంట్రల్- న్యూఢిల్లీ | ఎటావా, ఆలీగర్, ఘజియాబాద్ | 440 kమీ. (1,440,000 అ.) | 1994 |
| 12034 | న్యూఢిల్లీ - మాన్పూర్ సెంట్రల్ | ||||
| 16 | 12039 | కథ్ గొడం - న్యూఢిల్లీ | హద్వానీ, లాళ్కుయాన్, రుద్రపూర్, రాంపూర్, మొరదబాద్, ఘజియాబాద్ | 282 kమీ. (925,000 అ.) | 2012 |
| 12040 | న్యూఢిల్లీ- కథ్ గొడమ్ | ||||
| 17 | 12041 | హౌరా - న్యూ జల్పాయిగురి | బోల్పూర్ శాంతినికేతన్,న్యూ ఫరక్కా జం. మేల్దా సిటీ,కిషంగంజ్ | 566 kమీ. (1,857,000 అ.) | 2012 |
| 12042 | న్యూ జల్పాయిగురి - హౌరా | ||||
| 18 | 12045 | ఢిల్లీ - చండీగర్ | అంబాలా కంటొన్మెంటు, కర్నల్ | 244 kమీ. (801,000 అ.) | 2013 |
| 12046 | చండీగర్- ఢిల్లీ | ||||
| 19 | 12047 | న్యూఢిల్లీ - ఫిరోజ్ పూర్ | రోహ్‌తక్, జింద్, జఖల్, మన్సా, బాతిందా | 300 kమీ. (980,000 అ.) | 2014 |
| 12048 | Firozpur - న్యూఢిల్లీ | ||||
| 20 | 12085 | గౌహతి - డిబ్రూగర్ | లుండింగ్,డిమపూర్, మరియాని | 506 kమీ. (1,660,000 అ.) | 2017 |
| 12086 | డిబ్రూగర్ -గౌహతి | ||||
| 21 | 12087 | నహర్ల గన్ -గౌహతి | రాంగియా, రాంగపర | 332 kమీ. (1,089,000 అ.) | 2017 |
| 12088 | గౌహతి -నహర్లగన్ | ||||
| 22 | 12243 | చెన్నై సెంట్రల్ - కోయంబత్తూరు | కాట్పడి,జోలర్పెట్టై, సేలం,ఏరోడ్,తిరుప్పూర్ | 502 kమీ. (1,647,000 అ.) | 2011 |
| 12244 | కోయంబత్తూర్ - చెన్నై | ||||
| 23 | 12277 | హౌరా- పూరీ | ఖర్గపూర్, బాలసోర్,భద్రక్, కటక్, భువనేశ్వర్ | 500 kమీ. (1,600,000 అ.) | 2010 |
| 12278 | పూరి - హౌరా | ||||
| # | Train No. | Route | Distance | Operational Years |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 12027 | Mumbai - Pune | 192 km | 1995-2004 |
| 12028 | Pune - Mumbai | |||
| 2 | 12035 | Jaipur - Agra Fort | 241 km | 2012-2018 |
| 12036 | Agra Fort - Jaipur | |||
| 3 | 12037 | న్యూఢిల్లీ - Ludhiana | 329 km | 2011-2019 |
| 12038 | Ludhiana - న్యూఢిల్లీ | |||
| 4 | 12043 | న్యూఢిల్లీ - Moga | 398 km | 2012-2019 |
| 12044 | Moga - న్యూఢిల్లీ | |||
| 5 | Unknown | Howrah - Tatanagar | 250 km | Unknown-1995 |
| Unknown | Tatanagar - Howrah |
శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ యొక్క కొన్ని ప్రత్యేక సౌలభ్యాలు
మార్చు- అన్ని శతాబ్ది రైళ్లు మొత్తం ప్రయాణాన్ని ఒకే రోజులో పూర్తి చేస్తాయి.
- సగటు ప్రయాణ దూరం 300 నుండి 700 కిమీ మధ్య ఉంటుంది.
- సగటు ప్రయాణ సమయం 4 నుండి 8 గంటల మధ్య ఉంటుంది.
- భోపాల్ శతాబ్ది అనేది మొట్టమొదటి శతాబ్ది రైలు.
- భోఫాల్ శతాబ్ది అనేది ఎక్కువ దూరం ప్రయాణించే శతాబ్ది రైలు
- కల్కా శతాబ్ది ది తక్కువ దూరం ప్రయాణించే శతాబ్ది రైలు.
- కాన్పూర్ శతాబ్ది అనేది ఒకే ఒక్క నాన్-స్టాప్ శతాబ్ది రైలు.
- అంబాలా, అమృత్‌సర్, బెంగుళూరు, చండీఘర్, చెన్నై, కల్కా, కాన్పూర్‌లకు ఒకటి కంటే ఎక్కువ శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్‌లు ఉన్నాయి
- నం.2034 కాన్పూర్ శతాబ్ది అనేది నిమిషానికి సగటు వేగం 1510 మీటర్ల ప్రకారం ఉత్తమ శతాబ్ది కాగా, దాని తర్వాత నిమిషానికి 1490 మీటర్లతో నం.2001 భోపాల్ శతాబ్ది నిలిచింది.
గమనిక : పైన పేర్కొన్న సౌలభ్యాలు పైన పేర్కొన్న శతాబ్ది రైళ్ల పట్టిక ఆధారంగా ఇవ్వబడింది.
భవిష్యత్తు
మార్చుకొందరు [ఎవరు?] భారతీయ రైల్వేస్‌లో పోటీ లేని కారణంగా, సేవలు అభివృద్ధికి కొద్దిస్థాయిలో మాత్రమే ఉద్ఘాటన సూచించబడిందని పేర్కొన్నారు.
ఇంకా, భారతీయ విమానయాన విభాగం గట్టి పోటీని ఎదుర్కొంటున్నట్లు తెలుస్తుంది, పలు విమానాలు దేశీయ మార్గాల కోసం స్వల్ప ధర విఫణిలోకి ప్రవేశిస్తున్నాయి, దీనితో ఎగువ స్థాయి రైలు ప్రయాణీకులు విమానంలో ప్రయాణించడానికి ఆసక్తి కనబరుస్తున్నారు. దీనితోపాటు ఉత్తమ సేవను నిర్వహించడంలో అసమర్థత కారణంగా శతాబ్ది, రాజధాని ఎక్స్‌ప్రెస్‌లు వాటి వినియోగదారులను ఆకర్షించడం క్లిష్టంగా మారింది.[2]
వీటిని కూడా చూడండి
మార్చుబాహ్య లింకులు
మార్చుసూచికలు
మార్చు- ↑ "India Rail timetable".
- ↑ "Business Travel Still On Track". FE Business Travel. Archived from the original on 2008-12-22. Retrieved 2010-10-22.