వికీపీడియా

2020 భారత చైనా సరిహద్దు కొట్లాటలు

భారత చైనాల మధ్య 2020 లో మొదలై 2021 లో కూడా కొనసాగిన సరిహద్దు ఘర్షణలు

2020 భారత చైనా కొట్లాటలు, భారత చైనాల మధ్య కొనసాగుతున్న సైనిక ప్రతిష్ఠంభనలో భాగం. 2020 మే 5 నుండి, భారత, చైనా దళాలు వాస్తవాధీన రేఖ వెంబడి ఉన్న ప్రదేశాలలో దొమ్మీలకు, ముష్టి యుద్ధాలకూ, కొట్లాటలకూ పాల్పడ్డాయి. లడఖ్‌లోని వివాదాస్పదమైన పాంగోంగ్ సరస్సుకు సమీపంలోను, సిక్కింకు, టిబెట్ అటానమస్ రీజియన్ కూ మధ్య గల సరిహద్దు వద్దా ఈ కొట్లాటలు జరిగాయి. తూర్పు లడఖ్‌లో కూడా వాస్తవాధీన రేఖ (ఎల్‌ఎసి) వెంట ఘర్షణలు జరిగాయి.

2020 భారత చైనా కొట్లాటలు
భారత చైనా సరిహద్దు వివాదంలో భాగము

సిఐఏ వారి కాశ్మీరు మ్యాపు - కొట్లాటలు జరిగిన ప్రదేశాలను ఎర్ర వృత్తాల్లో చూపించారు. గల్వాన్ లోయ (పైన), హాట్ స్ప్రింగ్స్ చెక్ పాయింటు (మధ్య), పాంగోంగ్ త్సో (కింద).
తేదీ5 మే 2020 (2020-05-05) – ప్రస్తుతం(1633 రోజులు)
ప్రదేశంవాస్తవాధీన రేఖ (ఎల్‌ఎసి), భారత చైనా సరిహద్దు
ప్రత్యర్థులు
 India China
సేనాపతులు, నాయకులు
రామ్‌నాథ్ కోవింద్
(భారత రాష్ట్రపతి)

నరేంద్ర మోడీ
(ప్రధానమంత్రి)
రాజ్‌నాథ్ సింగ్
(రక్షణ మంత్రి)
జనరల్ బిపిన్ రావత్
(ఛీఫ్ ఆఫ్ డిఫెన్స్ స్టాఫ్)
Gen మనోజ్ ముకుంద్ నవరనే
(సైన్యాధిపతి)
ADM Karambir Singh
(భారత నావికా దళాధిపతి)
ACM రాకేష్ కుమార్ సింగ్ భదౌరియా
(భారత వాయుసేనాధిపతి)
Lt Gen యోగేష్ కుమార్ జోషి
(GOC-in-C, నార్దర్న్ కమాండ్)
వైస్ అడ్మిరల్ అజిత్ కుమార్ పి
(FOC-in-C, పశ్చిమ నౌకాదళం)[1]
దస్త్రం:Flag of Air Marshal (India).gif ఎయిర్ మార్షల్ బాలకృష్ణ సురేష్
(AOC-in-C, పశ్చిమ వాయుసేనాదళం)
దస్త్రం:Flag of Air Marshal (India).gif ఎయిర్ మార్షల్ వివేక్ రాం చౌధరి
(AOC-in-C, పశ్చిమ వాయుసేనా దళం)[2]
లెఫ్టినెంట్ జనరల్ హరీందర్ సింగ్
(GOC, XIV Corps)[3]
లెఫ్టినెంట్ జనరల్ పి.జి.కె. మీనన్
(GOC, XIV Corps)[4]
మేజర్ జనరల్ అభిజిత్ బాపత్
(GOC, 3rd Infantry Division)[5]
రియర్ అడ్మిరల్ ఫిలిపోస్ జార్జ్ పైనుమూటిల్
(Flag Officer Naval Aviation)[1][6]
అయిర్ కమోడోర్ సుబ్రోతో కుందు
(AOC Leh)[7]
కల్నల్ విజయ్ రాణా  (WIA)[8]
(C.O. 11 మహార్ రెజిమెంటు)

కల్నల్ సంతోష్ బాబు †[9]
(C.O. 16 బీహార్ రెజిమెంటు)		 Xi Jinping
(CCP General Secretary, PRC President and CMC Chairman)[a]
Li Keqiang
(Premier of China)

Gen. Wei Fenghe
(Minister of National Defense)
Air Force Gen. Xu Qiliang
(CMC vice-chairman)
Gen. Zhang Youxia
(CMC vice-chairman)
Gen. Li Zuocheng
(Chief of the CMC Joint Staff)
Gen. Han Weiguo
(Commander, PLA Ground Force)
Air Force Gen. Ding Laihang
(Commander, PLA Air Force)
Gen. Zhao Zongqi
(Commander, PLA Western Theater Command)[11]
Air Force Lt. Gen. Wang Qiang
(Deputy Commander, PLA Western Theater Command and Commander, PLA Air Force Western Theater Command)[11]
Lt. Gen. Xu Qiling
(Commander, PLA Ground Force Western Theater Command)[11]

Maj. Gen. Liu Lin
(Commander, PLA Ground Force South Xinjiang Military District)[11][3]
పాల్గొన్న దళాలు
దస్త్రం:Armed forces flag.png Indian Armed Forces
Indo-Tibetan Border Police		 People's Liberation Army
బలం
60,000 (US, 11 October 2020)[12]
ప్రాణ నష్టం, నష్టాలు
మే10 న:

గాయాలు 4[13]
జూన్ 15 న:
మరణాలు 20[14][15]
76 injured (18 serious, 58 minor injuries)[16]

10 captured (released on 18 June)[16][17][18][19]		భారతీయ వర్గాలు:

మే 10 న:
గాయాలు :7[20]
జూన్ 15 న:
43 గాయాలు/మరణాలు[21][22]
Unconfirmed captured (later released)[23]

ఇతర వర్గాలు:
జూన్ 15 న:

35 మరణాలు (per U.S. Intelligence)[24][25]

మే చివరలో, గల్వాన్ నది లోయలో భారతదేశం చేస్తున్న రహదారి నిర్మాణం పట్ల చైనా దళాలు అభ్యంతరం వ్యక్తం చేశాయి.[26][27] భారత వర్గాల సమాచారం ప్రకారం, జూన్ 15/16 న జరిగిన కొట్లాట ఫలితంగా 20 మంది భారతీయ సైనికులు (ఒక అధికారితో సహా) మరణించారు.[28] 43 మంది చైనా సైనికులు మరణించడం గాని గాయపడ్డం గానీ జరిగింది (ఒక అధికారితో కలిపి). [b][30][31] ఇరువైపులా సైనికులను బందీలుగా పట్టుకొని, తరువాతి కొద్ది రోజుల్లో విడుదల చేసినట్లు మీడియా వార్తల్లో వచ్చాయి. భారత్ వైపు పది మంది సైనికులను బందీలుగా తీసుకున్నట్లు తెలిసింది, అయితే చైనా సంఖ్యలు ధ్రువీకరణ కాలేదు.[15] తరువాత, భారత సైనికులను నిర్బంధించినట్లు వచ్చిన వార్తలను చైనా విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ, భారత సైన్యం రెండూ ఖండించాయి.[32]

జూలై 25 న, గల్వాన్, గోగ్రా హాట్ స్ప్రింగ్స్ వద్ద కొట్లాటలు ఆగిపోయాయని వార్తలు వచ్చాయి.[33] జూలై 30 నాటికి, పాంగోంగ్ త్సో (త్సో అంటే టిబెట్ భాషలో సరస్సు అని అర్థం) వద్ద, గోగ్రాలోని పిపి 17 ఎ వద్దా కొట్లాటలు పూర్తిగా ఆగలేదు. భారత, చైనాల మధ్య "పూర్తి విరమణ" ఇంకా మిగిలే ఉంది.[34][35] విరమణ ప్రక్రియ పూర్తి కాకపోతే శీతాకాలంలో కూడా దళాల విస్తరణను కొనసాగిస్తామని భారత సైన్యం చెప్పింది.[36] ఆగస్టు చివరలోను, సెప్టెంబరు ఆరంభంలోనూ, చుషుల్ సెక్టార్‌లో భారత దళాలు ఎల్ఎసి వెంట అనేక శిఖరాలను ఆక్రమించాయి. అక్కడి నుండి స్పంగ్గూర్ గ్యాప్, స్పంగ్గూర్ త్సో వద్ద ఉన్న చైనా స్థావరాలు కనిపిస్తాయి.[37][38] సెప్టెంబరు 7 న, 45 సంవత్సరాలలో మొదటిసారి, ఎల్‌ఎసి వెంట కాల్పులు జరిగాయి. కాల్పులకు కారకులు మీరంటే మీరేనంటూ ఇరువర్గాలు ఒకరినొకరు నిందించుకున్నాయి.[39][40] ఆగస్టు 30 న చైనా సైన్యంపై భారత దళాలు హెచ్చరిక కాల్పులు జరిపినట్లు భారత మీడియా తెలిపింది.[41]

ఓవైపు ప్రతిష్టంభన కొనసాగుతూ ఉండగానే, భారతదేశం సుమారు 12,000 మంది కార్మికులను అదనంగా లడఖ్‌కు పంపి ఇక్కడి పనులను వేగవంతం చేసింది. వారు భారత చైనా సరిహద్దులో భారత మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధిని త్వరగా పూర్తి చేయడంలో భారత సరిహద్దు రహదారుల సంస్థకు సహాయపడతారు.[42][43][44] లడఖ్‌లో భారత్ నిర్మిస్తున్న డార్బుక్-ష్యోక్-డిబివో రోడ్డు నిర్మాణాన్ని ముందే అడ్డుకునే చైనా ప్రణాళికలో భాగమే ఈ ప్రతిష్ఠంభనలని నిపుణులు సిద్ధాంతీకరించారు.[45] ఈ వివాదాస్పద సరిహద్దు ప్రాంతాలలో చైనీయులు కూడా తమవైపు మౌలిక సదుపాయాలను విస్తృతంగా అభివృద్ధి చేశారు. ఇంకా చేస్తూనే ఉన్నారు కూడా.[46][47] 2019 ఆగస్టులో భారత ప్రభుత్వం జమ్మూ కాశ్మీర్ ప్రత్యేక హోదాను రద్దు చేయడం కూడా చైనీయులను ఇబ్బంది పెట్టింది.[48] అయితే, నిశ్శబ్ద దౌత్యం ద్వారా పరిస్థితిని పరిష్కరించడానికి సరిపడినన్ని ద్వైపాక్షిక యంత్రాంగాలు తమకు ఉన్నాయని భారతదేశం, చైనా రెండూ అభిప్రాయపడ్డాయి.[49][50] సరిహద్దు ఉద్రిక్తతల సమయంలో భారత చైనాల మధ్య అనేక దౌత్య, సైనిక స్థాయి చర్చలు జరిగాయి. కల్నల్, బ్రిగేడియర్, మేజర్ జనరల్ ర్యాంకుల్లో చర్చలు, ప్రత్యేక ప్రతినిధుల సమావేశాలు, [c][52][53] 'భారత చైనా సరిహద్దు వ్యవహారాలపై సంప్రదింపులు, సమన్వయం కోసం ఏర్పాటైన కార్యకారక మెకానిజం' (WMCC), [d][55] విదేశాంగ మంత్రులు, రక్షణ మంత్రుల మధ్య సమావేశాలూ సమాచార మార్పిడీ మొదలైనవన్నీ ఇందులో భాగాలే.[56] సెప్టెంబరు 21 న, ఆరవ కార్ప్స్ కమాండర్ స్థాయి సమావేశం జరిగింది. దాని తరువాత మరొక ఉమ్మడి ప్రకటన విడుదలైంది.[57]

జూన్ 15 న గల్వాన్ లోయ కొట్లాటల తరువాత, చైనా ఉత్పత్తులను బహిష్కరించడం గురించి భారతదేశంలో కొన్ని ప్రచారాలు జరిగినప్పటికీ సరిహద్దు ఉద్రిక్తతలు భారత చైనా వాణిజ్యాన్ని ప్రభావితం చేయవని పలువురు భారత ప్రభుత్వ అధికారులు తెలిపారు[58][59] అయితే, తరువాతి రోజులలో, చైనా సంస్థలతో చేసుకున్న కొన్ని ఒప్పందాలను రద్దు చేయడం, కొన్నిటిపై అదనపు పరిశీలనలను విధించడంతో సహా ఆర్థిక రంగంలో వివిధ రకాల చర్యలు తీసుకున్నారు. టెలికాం వంటి వ్యూహాత్మక మార్కెట్లలో చైనీయుల ప్రవేశాన్ని ఆపడానికి కూడా పిలుపునిచ్చారు.[60][61][62] సరిహద్దు ఉద్రిక్తతల వలన భారత చైనాల మధ్య వాణిజ్యమేమీ "మందగించలేదని" సెప్టెంబరులో తెలిసింది.[63]

నేపథ్యం

మార్చు

భారత చైనాల మధ్య సరిహద్దు అనేక ప్రదేశాలలో వివాదాస్పదంగా ఉంది. "నియంత్రణ రేఖపై భారతీయ వాదనను వివరించే మ్యాపులు బహిరంగంగా అందుబాటులో లేవు". భారతదేశపు అధికారిక సరిహద్దుకు సర్వే ఆఫ్ ఇండియా పటాలు మాత్రమే సాక్ష్యం.[64] ఎల్‌ఎసి పై చైనీయుల వాదన ఎక్కువగా లడఖ్ ప్రాంతంలో క్లెయిములు చేస్తూ ఉంటుంది. ఈశాన్య భారతదేశం లోని అరుణాచల్ ప్రదేశ్‌ను కూడా తనదిగా చైనా పేర్కొంటూ ఉంటుంది.

1980 ల నుండి, ఈ సరిహద్దు సమస్యలకు సంబంధించి ఇరు దేశాల మధ్య 20 సార్లు చర్చలు జరిగాయి.[65] అబ్జర్వర్ రీసెర్చ్ ఫౌండేషన్ చేసిన అధ్యయనంలో 2010 - 2014 మధ్య జరిగిన మొత్తం సరిహద్దు సంఘటనలన్నింటి లోనూ 1 నుండి 2 శాతం సంఘటనలు మాత్రమే మీడియాలో వచ్చాయి.[66] 2019 లో చైనా సైన్యం 660 ఎల్‌ఎసి ఉల్లంఘనలు, 108 వైమానిక ఉల్లంఘనలూ జరిపినట్లు భారతదేశం చెప్పింది. ఇవి, 2018 లో జరిగిన సంఘటనల సంఖ్య కంటే గణనీయంగా ఎక్కువ.[67] వివాదాలు, కొట్లాటలు, ప్రతిష్టంభనలు ఉన్నప్పటికీ, సరిహద్దులో ఇరుదేశాల మధ్య 50 సంవత్సరాలుగా తుపాకీ కాల్పులు జరిగిన దాఖలాలు లేవు.[68]

షీ జిన్‌పింగ్ 2014 సెప్టెంబరులో భారత్‌లో పర్యటించినపుడు, భారత ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోడీ సరిహద్దు సమస్యను లేవనెత్తాడు. ఒక పరిష్కారం చూద్దామని షీను కోరాడు. అయినా, 2017 లో భారత చైనాల మధ్య డోక్లాం ప్రతిష్టంభన ఏర్పడింది. అది 73 రోజుల పాటు సాగింది.[69][70] అప్పటి నుండి టిబెట్ పీఠభూమిలో చైనా తన సైనిక ఉనికిని పెంచుకుంది;[71] లడఖ్ లోని పాంగోంగ్ త్సో సరస్సు నుండి 200 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న న్గారి గున్సా విమానాశ్రయంలో చైనా యుద్ధ విమానాలను కూడా మోహరించింది.[46] భారత పొరుగు దేశాలైన నేపాల్, శ్రీలంక, పాకిస్తాన్లలో చైనా తన అడుగుజాడలను విస్తరిస్తోంది; దాంతో భారతదేశానికి గుత్తాధిపత్యం ఉన్న ఈ ప్రాంతంలో చైనా, ఇప్పుడు న్యూ ఢిల్లీ ప్రభావానికి సూటిగా సవాలు విసురుతోంది.[72]

కారణాలు

మార్చు
 
పాకిస్తాన్ (ఆకుపచ్చ), భారతదేశం (నీలం), చైనా (పసుపు) ల అధీనంలో ఉన్న పూర్వపు జమ్మూ కాశ్మీరు సంస్థానం లోని వివాదాస్పద భూభాగాలు

ఈ కొట్లాటలకు ట్రిగ్గర్‌గా అనేక కారణాలను ఉదహరిస్తారు. అమెరికా సెనేట్ మెజారిటీ లీడర్ మిచ్ మెక్‌కానెల్, ప్రపంచ శాంతి కోసం ఏర్పరచిన కార్నెగీ ఎండోమెంట్ లో సీనియర్ ఫెలో అయిన ఆష్లే టెల్లిస్ ల ప్రకారం, భూభాగాలను ఆక్రమించుకునే చైనా కూటనీతి దీనికి ఒక కారణం. దీనిని 'సలామీ స్లైసింగ్ ' అని పిలుస్తారు. ఈ పద్ధతిలో, సుదీర్ఘ కాలవ్యవధిలో శత్రు భూభాగాన్ని చిన్న చిన్న ముక్కలుగా ఆక్రమిస్తూ పోతారు.[73][74] 2020 జూన్ మధ్యలో న్యోమా ప్రాంతానికి చెందిన భారతీయ జనతా పార్టీ నాయకురాలు ఉర్గెయిన్ చోడాన్, దశాబ్దాలుగా లడఖ్‌లోని సరిహద్దు ప్రాంతాలనూ, అక్కడ చైనా చేస్తూ ఉన్న ఆక్రమణలనూ భారత ప్రభుత్వాలు (ప్రస్తుత మోడీ ప్రభుత్వంతో సహా) పట్టించుకోలేదని చెప్పింది. ఆమె అభిప్రాయంలో భారతదేశం తన సరిహద్దుల రక్షణలో విఫలమైంది. 2020 లో కూడా ఎల్‌ఎసి వెంబడి భారతదేశం భూమిని కోల్పోయింది.[75][76] ఇతర స్థానిక లడఖి నాయకులు కూడా ఈ ప్రాంతంలో చైనా చొరబాట్లు చేసినట్లు అంగీకరించారు.[77] 2020 జూన్ మధ్యలో, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ నుండి ఎన్నికైన భాజపా పార్లమెంటు సభ్యుడు తాపిర్ గావో, ఈశాన్య భారతదేశంలో కూడా చైనా దళాలు గస్తీ తిరగడం మామూలేనని అంగీకరించాడు.[78]

MIT ప్రొఫెసర్, టేలర్ ఫ్రేవెల్ మాట్లాడుతూ, లడఖ్‌లో, ముఖ్యంగా డార్బుక్-ష్యోక్-డిబివో రహదారి వెంబడి, భారతదేశం చేస్తున్న మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధి పట్ల చైనా నుండి వచ్చిన స్పందనే ఈ కొట్లాటలు అని అన్నాడు. కోవిడ్ -19 మహమ్మారి చైనా ఆర్థిక వ్యవస్థను, అంతర్జాతీయంగా దాని ప్రతిష్ఠనూ దెబ్బతీసిన సమయంలో చైనా చేసిన బలప్రదర్శన ఇది అని ఆయన అన్నాడు.[79] స్టిమ్సన్ సెంటర్‌లో చైనా స్పెషలిస్టయిన యున్ సన్ ప్రకారం, భారతదేశ రహదారి నిర్మాణం చైనా దృష్టిలో "చైనాకు పొడిచిన వెన్నుపోటు". చైనా దీన్ని తన "ప్రాదేశిక సమగ్రతకు" ముప్పుగా చూస్తుంది. భారతదేశంతో సత్సంబంధాల కోసం తన ప్రాదేశిక సమగ్రతను చైనా పణంగా పెట్టదు.[80]

దేశం లోని అంతర్గత సమస్యల కారణంగాను, కోవిడ్-19 సమస్యపై తనపై అంతర్జాతీయంగా వస్తున్న ఒత్తిడి కారణం గానూ చైనా, ఈ సరిహద్దు సమస్యలను లేవనెత్తుతోందని టిబెట్ ప్రవాస ప్రభుత్వ అధ్యక్షుడు లోబ్సాంగ్ సంగే చెప్పాడు..[81][82] మాజీ భారత జాతీయ భద్రతా సలహా బోర్డు సభ్యుడు జయదేవ రానడే, ఈ ప్రాంతంలో చైనా చూపిస్తున్న ప్రస్తుత దూకుడు, లడఖ్ లోను చైనా-పాకిస్తాన్ ఎకనామిక్ కారిడార్ వంటి పరిసర ప్రాంతాలలోనూ తన ఆస్తులనూ భవిష్యత్తు ప్రణాళికలనూ కాపాడుకునేందుకేనని చెప్పాడు.[83]

ఆర్టికల్ 370 ను రద్దు చేసి, జమ్మూ కాశ్మీర్ స్థితిని మార్చాలన్న 2019 నాటి భారత నిర్ణయంతో ప్రస్తుత సరిహద్దు ఉద్రిక్తతలు ముడిపడి ఉన్నాయని చైనా ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ కాంటెంపరరీ ఇంటర్నేషనల్ రిలేషన్స్ కు చెందిన వాంగ్ షిడా చెప్పాడు.[48] ప్రవీణ్ సాహ్నీ వాంగ్‌తో ఏకీభవించినప్పటికీ, అమిత్ షా చేసిన పార్లమెంటరీ ప్రసంగం కూడా చైనీయులను చికాకు పెట్టి ఉండవచ్చని అభిప్రాయపడ్డాడు. చైనా అధీనంలో ఉన్న వివాదాస్పద ప్రాంతమైన అక్సాయ్ చిన్, లడఖ్ కేంద్రపాలిత ప్రాంతంలో భాగమని షా తన ప్రసంగంలో ప్రకటించాడు.[84] పైగా, 2019 నాటి జమ్మూ కాశ్మీర్ విభజన తరువాత అనేకమంది సీనియర్ భారతీయ జనతా పార్టీ మంత్రులు ఇక గిల్గిట్ - బాల్టిస్తాన్‌ను తిరిగి సాధించడమే మిగిలి ఉందని వ్యాఖ్యానించారు. 2020 మేలో కూడా ఈ వాదనలు వినిపించాయి.[85] జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు సంబంధించి న్యూ ఢిల్లీ ఎత్తుగడలు బీజింగ్‌ను కలవరపెడుతున్నాయని భారత దౌత్యవేత్త గౌతమ్ బంబవాలే కూడా అంగీకరించాడు.

భారతదేశానికీ అమెరికాకూ మధ్య పెరుగుతున్న మైత్రికీ ఈ కొట్లాటలకూ లింకుందని ఇతర విశ్లేషకులు చెప్పారు. షాంఘై ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ ఇంటర్నేషనల్ స్టడీస్ లోని దక్షిణాసియా నిపుణుడు లియు జోంగీ ఫైనాన్షియల్ టైమ్స్‌తో మాట్లాడుతూ "చైనాను లక్ష్యంగా చేసుకున్న అనేక అమెరికా ప్రణాళికలలో భారతదేశం చురుకుగా ఉంది". ఫేట్‌ఫుల్ ట్రయాంగిల్ (అమెరికా, భారత్, చైనా ల అంతర్జాతీయ సంబంధాల గురించిన పుస్తకం) లో రచయిత తన్వి మదన్, అమెరికాతో సంబంధాలను "పరిమితం" చేసుకొమ్మని "బీజింగ్ తనకు ఇస్తున్న సంకేతమే ఇది" అని భారతదేశం భావించిందని పేర్కొంది.[86] భారత మాజీ మాజీ దౌత్యవేత్త ఫుంచోక్ స్టోబ్డాన్, "అమెరికాతో పొత్తు పెట్టుకున్న భారతదేశం, ఆస్ట్రేలియా వంటి చిన్న శక్తులు, తమ పట్ల చైనా మరింత దూకుడుగా వ్యవహరించడాన్ని గమనిస్తున్నాయి" అని పేర్కొన్నాడు.[87]

భారత చైనా సరిహద్దు, దక్షిణ చైనా సముద్రం రెండింటిలోనూ పెరుగుతున్న చైనా నిశ్చయాత్మకతలో ఈ పోరాటాలు భాగమని చైనాకు భారత మాజీ రాయబారి అశోక్ కాంత అన్నాడు.[79] రిటైర్డ్ ఇండియన్ ఆర్మీ లెఫ్టినెంట్ జనరల్ సయ్యద్ అటా హస్నైన్, ఇవి చైనా నుండి భారత్‌కు అందుతున్న కోవిడ్ అనంతర వ్యూహాత్మక సందేశాలు అని అన్నాడు. చైనాకు అంతగా బలం లేని హిందూ మహాసముద్ర ప్రాంతం నుండి భారత ప్రాథమ్యాలను హిమాలయాల వైపు మళ్ళించేలా ఈ కొట్లాటలు ఉన్నాయి అని అయన అన్నాడు. నేషనల్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ సింగపూర్‌లోని ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సౌత్ ఏషియన్ స్టడీస్ డైరెక్టర్ రాజ మోహన్, భారత చైనాల శక్తిలో పెరుగుతున్న అసమతుల్యత ఈ వివాదానికి ప్రధాన కారణమనీ, వివాద ప్రదేశం, భారత అంతర్జాతీయ సంబంధాలు వంటివన్నీ కేవలం వివరాలేననీ అన్నాడు.[88] మరి కొందరు, టిబెట్ ఐదు వేళ్ళు అనే చైనా వ్యూహంతో ఈ కొట్లాటలను ముడిపెట్టారు.[89][90][91][92]

సంఘటనలు

మార్చు

కార్నెగీ ఎండోమెంట్ ఫర్ ఇంటర్నేషనల్ పీస్ వెలువరించిన 2020 జూన్ నివేదిక ప్రకారం, భారత చైనా సరిహద్దు వెంబడి పలు ప్రదేశాలలో భూమిని ఆక్రమించడానికి చైనా ఏకకాలంలో ప్రయత్నాలు చేసింది. లడఖ్‌లోని పాంగోంగ్ త్సో, హాట్ స్ప్రింగ్స్, గల్వాన్ లోయ, కుంగ్రాంగ్ నాలా, డెప్సాంగ్, గురుంగ్ హిల్, రెచిన్ లా వద్దనూ, సిక్కిం లోనూ ప్రతిష్ఠంభనలు, కొట్లాటలు, అతిక్రమణలూ జరిగాయి.[93] 2020 జూన్ 29 న లడఖ్‌లో ఉద్రిక్తతలు తగ్గించేందుకు ఓ వైపు చర్చలు జరుగుతూండగానే, సాక్టెంగ్ వన్యప్రాణుల అభయారణ్యం, భూటాన్ ట్రాషిగాంగ్ జిల్లాలోని వివాదాస్పద భూభాగంలో ఉందని పేర్కొంటూ చైనా, సరిహద్దు వివాదంలో ఒక కొత్త ఫ్రంట్‌ను తెరిచింది. [e][94][95] జూలై మాసాంతం నుంచి ఆగస్టు తొలినాళ్ళ మధ్య కాలంలో లడఖేతర ప్రాంతాల్లో కూడా పిఎల్‌ఎ స్థానాలను బలోపేతం చేసుకుంటున్నట్లు, బలగాలను సమీకరిస్తున్నట్లూ నివేదికలు వెలువడ్డాయి. ఉత్తరాఖండ్ లోని లిపులేఖ్ కనుమ, ఉత్తర సిక్కిం, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లోని కొన్ని భాగాలు వీటిలో ఉన్నాయి.[96]

పాంగోంగ్ త్సో

మార్చు

మే 5 న, భారత టిబెట్‌ల మధ్య ఉన్న పాంగోంగ్ సరస్సు తీరం వద్ద భారతీయ [f] చైనా సైనికుల మధ్య ఘర్షణతో తొలి ప్రతిష్ఠంభన మొదలైంది. వాస్తవాధీన రేఖ (ఎల్‌ఎసి) ఈ సరస్సు గుండా వెళ్తుంది.[98][99] రెండు దేశాల సైనికులు వాస్తవాధీన రేఖ వెంట పిడికిళ్ళతో, రాళ్ళతో కొట్టుకోవడం ఒక వీడియోలో కనిపించింది.[100] మే 10/11 న మరో ఘర్షణ జరిగింది.[101] రెండువైపులా అనేక మంది సైనికులకు గాయాలయ్యాయి. పాంగోంగ్ త్సోలో జరిగిన ఘర్షణలో సుమారు 72 మంది భారతీయ సైనికులు గాయపడ్డారని, కొందరిని లేహ్, చండి మందిర్, ఢిల్లీలోని ఆసుపత్రులకు తరలించాల్సి వచ్చిందనీ భారత మీడియా తెలిపింది.[102] ది డైలీ టెలిగ్రాఫ్, తదితర వనరుల ప్రకారం చైనా, 2020 మే - జూన్ మధ్య కాలంలో 60 చ.కి.మీ. భారత్ గస్తీ తిరిగే భూభాగాన్ని స్వాధీనం చేసుకుంది.[103][104][105] ఆగస్టు చివరి నాటికి, భారత కేంద్ర ప్రభుత్వానికి ఇచ్చిన ఇంటెలిజెన్స్ నివేదికల ప్రకారం, ఈ ప్రాంతంలో చైనా 65 చ.కి.మీ.ల భూమిని ఆక్రమించినట్లు తెలిసింది.[106] మేలో, చైనా సైనికులు కర్రలకు ముళ్ల తీగలు చుట్టి చేసిన ఆయుధాలతో భారత సైనికుల పై దాడికి వచ్చిన్నట్లు వార్తలు వచ్చాయి.[107]

జూన్ 27 నాటికి చైనీయులు, పాంగోంగ్ త్సో ఉత్తర, దక్షిణ ఒడ్డుల వద్ద సైనిక ఉనికిని పెంచుకున్నారని, ఫింగర్ 4 సమీపంలో వారి స్థానాలను బలోపేతం చేసుకున్నారనీ (ఏప్రిల్ నాటి స్థితితో పోలిస్తే), హెలిప్యాడ్, బంకర్లు, పిల్‌బాక్స్‌ల నిర్మాణం కూడా ప్రారంభించారనీ వార్తలు వచ్చాయి.[108] జూన్ 12 - 26 మధ్య ప్లానెట్ ల్యాబ్స్ అందించిన ఉపగ్రహ చిత్రాలు చైనా సైన్యం ఫింగర్ 4, 5 ల మధ్య మౌలిక సదుపాయాలను భారీ స్థాయిలో పెంచిందనీ తెలిసింది. ఇందులో గుడారాలు, కందకాలు, వాటర్ ట్యాంకులు, ఇతర పరికరాలు, వాహనాలు, ముసుగు కప్పిన కొన్ని నిర్మాణాలూ ఉన్నాయి. ప్లానెట్ ల్యాబ్స్ చిత్రాల్లో ఫింగర్ 4, 5 ల మధ్య, సరస్సు ఒడ్డున, ప్రస్తుత చైనా మ్యాప్‌తో పాటు మాండారిన్ భాషలో చైనా పేరైన ఝాంగ్‌గువోను కూడా చిత్రించినట్లు కనిపించింది.[109][110] సముద్ర మట్టానికి 13,900 అడుగుల ఎత్తులో ఉన్న పాంగోంగ్ సరస్సులో గస్తీ కోసం రెండు దేశాలకూ శక్తిమంతమైన పడవలు అనేక సంఖ్యలో ఉన్నాయి. భారత సైన్యానికి ఇప్పటికే పడవ గస్తీ బృందాలుండగా, సరస్సు వద్ద చైనీయుల టైప్ 928 బి నావలను దీటుగా ఎదుర్కోవడానికి, 2020 జూలైలో భారత నావికాదళాన్ని రంగం లోకి దించింది.[111][112] సెప్టెంబరు మొదటి వారంలో, ప్రభుత్వ అధికారిని ఉటంకిస్తూ వచ్చిన భారత మీడియా నివేదికల ప్రకారం, పాంగోంగ్ సరస్సు ఉత్తరపు ఒడ్డున రెండు వైపులా "100 నుండి 200 షాట్లు" "హెచ్చరిక"గా కాల్చారు.[113][114]

చుషుల్ రంగం

మార్చు
 
పాంగోంగ్ సరస్సు దక్షిణ తీరంలో ఎల్‌ఎసి; యుఎస్ ఆఫీస్ ఆఫ్ జియోగ్రాఫర్ నీలం రంగులో గుర్తించిన రేఖ, ఓపెన్‌స్ట్రీట్ మ్యాప్ ఆకుపచ్చ రంగులో గుర్తించింది.
 
పాంగోంగ్ త్సో ఉత్తరపు ఒడ్డున 1 నుండి 8 వరకు వేళ్లను చూడవచ్చు. దక్షిణపు ఒడ్డున హెల్మెట్, బ్లాక్ టాప్, టేబుల్ టాప్, కామెల్ టాప్ లతో గురుంగ్ హిల్ ను చూడవచ్చు. చుషుల్, చుషుల్ / మాల్డో బిపిఎం పాయింట్ అండ్ ఎయిర్‌స్ట్రిప్, మాగర్ హిల్, రెచిన్ లా, రెజాంగ్ లా, రెజాంగ్లా వార్ మెమోరియల్, స్పాంగ్‌గూర్ గ్యాప్, స్పాంగ్‌గూర్ త్సో,లు కూడా కనిపిస్తాయి. భారత చైనా వాదనలను చూపే రేఖలు (1992 వరకు నవీకరించబడినవి) ఉన్నాయి. [g][115][115][116][117][118]

ఆగస్టు 29-30 తేదీలలో, కొట్లాటలు లడఖ్ గ్రామం చుషుల్కు సమీపం లోని పాంగోంగ్ త్సో సరస్సు దక్షిణ తీరానికి విస్తరించింది.[119] భారత ఆర్మీ ప్రతినిధి మాట్లాడుతూ, పిఎల్‌ఎ ఆగస్టు 29/30 రాత్రి దక్షిణ ఒడ్డున రెచ్చగొట్టే సైనిక కదలికలు చేసిందని, భారత సైన్యం ముందస్తు చర్యలు తీసుకుని, వారిని ముందే కట్టడి చేసిందనీ తెలిపారు. [h][125][126][127][128] సౌత్ చైనా మార్నింగ్ పోస్ట్ వ్యాసంలో రాసినట్లుగా భారతీయ ప్రభుత్వ ఆధారాల ప్రకారం, పాంగోంగ్ త్సో దక్షిణ తీరం వెంబడి చైనా సైనిక బలగాల కదలికలను గమనించిన భారత దళాలు వెంటనే రక్షణాత్మక చర్యలలో భాగంగా ఎత్తైన ప్రదేశాలకు చేరుకున్నాయి.[129] అయితే, భౌతిక ఘర్షణలేమీ జరగలేదు. భవిష్యత్తులో చైనా సైన్యం చేసే చొరబాట్లను నివారించడానికి భారత సైన్యం ఈ ప్రాంతంలో తన దళాలను తిరిగి ఉంచింది. చైనా విదేశాంగ శాఖ అధికార ప్రతినిధి జావో లిజియన్ భారత భూభాగంలోకి పిఎల్‌ఎ చొరబడలేదని చెబుతూ ఆ వార్తలను ఖండించారు. మరోవైపు వెస్ట్రన్ థియేటర్ కమాండ్ ప్రతినిధి ఝాంగ్ షుయిలీ భారత సైన్యం రెచ్చగొట్టే చర్యలకు పాల్పడిందని, చైనా ప్రాదేశిక సార్వభౌమత్వాన్ని ఉల్లంఘించిందనీ ఆరోపించారు.[130] సమస్యలను పరిష్కరించడానికి బ్రిగేడ్ కమాండర్-స్థాయి జెండా సమావేశాన్ని ఏర్పాటు చేసారు. 2020 సెప్టెంబరు 3 నాటికి, భారత దళాలు పాంగోంగ్ త్సో దక్షిణపు ఒడ్డున అనేక శిఖరాలను ఆక్రమించాయని భారత మీడియా నివేదించింది. వాటిలో రెజాంగ్ లా, రెకిన్ లా, బ్లాక్ టాప్, హానన్, హెల్మెట్ టాప్, గురుంగ్ హిల్, గూర్ఖా హిల్, మాగర్ హిల్‌లు ఉన్నాయి.[37] ఈ శిఖరాల్లో కొన్ని వాస్తవాధీన రేఖకు చెందిన అస్పష్ట ప్రాంతంలో ఉన్నాయి. అక్కడి నుండి చైనా శిబిరాలను పర్యవేక్షించే వీలు ఉంటుంది.[38]

2020 సెప్టెంబరు 4 న, మాస్కోలో భారత చైనాల మధ్య ఉన్నత స్థాయి సమావేశంలో, చుషుల్ సెక్టార్‌లోని రెచిన్ లా వద్ద దుడుకు చర్యలు జరిగినట్లు వార్తలు వచ్చాయి. చైనా సైన్యం బ్లాక్ టాప్‌ వద్దకు యాంటీ-ఎయిర్క్రాఫ్ట్ గన్‌ను తరలిస్తున్నట్లు కూడా కనిపించింది.[56] భారతీయ నివేదికల ప్రకారం 2020 సెప్టెంబరు 7 సాయంత్రం 6:15 గంటలకు పిఎల్‌ఎ దళాలు ముఖ్‌పారి వద్ద భారతీయ స్థానాలను చేరుకోవడానికి ప్రయత్నించాయి.[131] ఈటెలు, పట్టాకత్తులు, తుపాకులూ పట్టుకుని ఉన్న పిఎల్‌ఎ సైనికుల ఫోటోలను విడుదల చేశారు; చైనా సైనికులు అటువంటి ఆయుధాలను ఉపయోగించిన ఫొటో ఆధారాలను బహిరంగంగా విడుదల చేయడం ఇదే తొలిసారి.[132] ఇక్కడి శిఖరాలను నియంత్రణలో పెట్టుకున్న భారతీయ సైనికులు ఫ్లడ్ లైట్లు, మెగాఫోన్‌లను ఉపయోగించి చొచ్చుకొస్తున్న పిఎల్‌ఎ దళాలను నిలువరించారు. పిఎల్‌ఎ దళాలు 10 - 15 రౌండ్లు కాల్పులు జరిపినట్లు భారత నివేదికలు పేర్కొన్నాయి. అయితే భారత దళాలు చైనా దళాలపై హెచ్చరిక కాల్పులు జరిపాయని పిఎల్‌ఎ ప్రతినిధి పేర్కొన్నారు. "షెన్పావో పర్వత ప్రాంతంలో" ప్రవేశించడానికి భారత సైన్యం ఎల్‌ఎసిని దాటిందని పిఎల్‌ఎ వెస్ట్రన్ థియేటర్ కమాండ్ ప్రతినిధి పేర్కొన్నారు.[133][134][135] హెచ్చరిక కాల్పులు జరిపారంటూ భారత చైనా ఒకరినొకరు సెప్టెంబరు 8 న నిందించుకున్నాయి.[136][137] భారత సైన్యం ఒక ప్రకటనలో, పిఎల్‌ఎ దళాలే మొదట గాలిలోకి కాల్పులు జరిపాయని చెబుతూ, "వెస్ట్రన్ థియేటర్ కమాండ్ చేసిన ప్రకటన, తమ స్వంత ప్రజలను తప్పుదోవ పట్టించే ప్రయత్నం" అని చెప్పింది.[138][139] అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లోని తులుంగ్ లాలో అస్సాం రైఫిల్స్ గస్తీ దళంపై చైనా సైన్యం కాల్పులు జరిపింది. 1975 తరువాత, ఈ 45 సంవత్సరాల కాలంలో భారత చైనాల మధ్య కాల్పులు జరగడం ఇదే మొదటిసారి.[40] పాంగోంగ్ త్సో దక్షిణపు ఒడ్డున యథాతథ స్థితిని మార్చకుండా చైనాను నిరోధించడానికి భారత దళాలు ఆగస్టు 30 న పిఎల్‌ఎపై హెచ్చరిక కాల్పులు జరిపినట్లు భారత మీడియాలో వార్తలు వచ్చాయి.[41][140] భారత స్థానాల చుట్టూ ముళ్ల కంచెలను ఏర్పాటు చేశాయి.[141]

హెల్మెట్ టాప్, బ్లాక్ టాప్ స్థానాలను ఆక్రమించామనడాన్ని భారత ప్రభుత్వ వర్గాలు ఖండించాయి. ముందుకు వెళ్ళడంలో "ఏ మార్గమైనా" సాధ్యమేనని అవి పేర్కొన్నాయి.[142]

సిక్కిం

మార్చు

భారత మీడియాలో వచ్చిన వార్తల ప్రకారం, మే 10 న, సిక్కిం లోని ముగుతాంగ్, నాకు లాలో భారత చైనా దళాల మధ్య స్వల్ప కొట్లాట జరిగింది. ఈ సంఘటనలో అనేక మంది సైనికుల మధ్య జగడం జరిగింది. ప్రత్యర్థి పక్షాలు ఒకరిపై మరొకరు రాళ్ళు కూడా విసురుతున్నాయి.[69][143] ఇరువైపులా కొంతమంది సైనికులు గాయపడ్డారు. [i][145] భారత సైన్యపు ఈస్టర్న్ కమాండ్ ప్రతినిధి మాట్లాడుతూ, "స్థానిక స్థాయిలో సంభాషణ, పరస్పర చర్యల తరువాత ఈ విషయం పరిష్కారమైంది", "సరిహద్దులు తేలనందున తాత్కాలిక, స్వల్పకాలిక ముఖాముఖీలు జరుగుతాయి. పరస్పరం ఏర్పాటు చేసుకున్న ప్రోటోకోల్‌లను ఉపయోగించి ఇటువంటి సమస్యలను పరిష్కరించుకుంటూంటాయి " అని చెప్పాడు.[70] చైనా మాత్రం ఈ సంఘటనకు సంబంధించిన వివరాలనేమీ ఇవ్వలేదు. చైనా రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ కూడా ఈ సంఘటనపై వ్యాఖ్యానించ లేదు.[146] అయితే, "చైనా సైనికులు సరిహద్దులో శాంతినీ, ప్రశాంతతను ఎల్లప్పుడూ నెలకొల్పుతూనే వచ్చారు" అని మాత్రం చైనా విదేశాంగ శాఖ చెప్పుకుంది.

తూర్పు లడఖ్

మార్చు

గల్వాన్ నది లోయలోని భారత భూభాగంలోకి చైనా దళాలు ప్రవేశించాయని, ఏ వివాదమూ లేని భారత భూభాగంలో భారతదేశం చేసుకుంటున్న రహదారి నిర్మాణానికి అభ్యంతరం వ్యక్తం చేసాయనీ మే 21 న ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ రాసింది. నిర్మాణంలో ఉన్న రహదారి, డార్బుక్-ష్యోక్-డిబివో రోడ్డు (డిఎస్‌డిబిఒ) కు చెందిన ఒక శాఖ. ఇది గల్వాన్ లోయలోకి దారితీస్తుంది. [j] "చైనీయులు ఈ ప్రాంతంలో ముందు 70-80 గుడారాలను వేసారు. ఆపై దళాలు, భారీ వాహనాలు, పర్యవేక్షణ పరికరాలతో ఈ ప్రాంతాన్ని బలోపేతం చేశారు. ఇవన్నీ భారతదేశం వైపు నుండి ఎంతో దూరంలో లేవు" అని కూడా ఆ వార్తలో రాసారు.[147] మే 24 న, చైనా సైనికులు హాట్ స్ప్రింగ్స్, గస్తీ కేంద్రం 14, గస్తీ కేంద్రం 15 అనే మూడు వేర్వేరు ప్రదేశాలలో భారతదేశంపై దాడి చేశారని మరొక నివేదిక పేర్కొంది. ఈ మూడు చోట్లా, సుమారు 800 నుండి 1,000 మంది చైనా సైనికులు సరిహద్దును దాటి, 2 - 3 కిలోమీటర్ల లోపల ఒక ప్రదేశంలో స్థిరపడ్డారు. గుడారాలు వేసి భారీ వాహనాలు, పర్యవేక్షణ పరికరాలను కూడా మోహరించారు. భారతదేశం కూడా తన దళాలను ఈ ప్రాంతంలో చైనీయుల నుండి 300 - 500 మీటర్ల దూరంలో మోహరించింది.[26][27] సైనిక తరహా బంకర్లు, కొత్త శాశ్వత నిర్మాణాలు, మిలిటరీ ట్రక్కులు, రహదారి నిర్మాణ పరికరాలతో సహా చైనీయులు భారీగా చేరుకున్నారని యురేషియన్ టైమ్స్ పేర్కొంది. ఇది "1962 తరువాత అత్యంత ప్రమాదకరమైన పరిస్థితి" అని ఒక భారతీయ అధికారిని ఉటంకిస్తూ రాసింది.[148] మరో అధికారిని ఉటంకిస్తూ ది హిందూ పత్రిక, "ఇది యథాతథ స్థితిలో మార్పుకు దారితీసింది, ఇది భారతదేశం ఎప్పటికీ అంగీకరించదు" అని రాసింది.[149] మే 30 న బిజినెస్ స్టాండర్డ్, వేలాది మంది చైనా సైనికులు "తమ స్థానాలను సంఘటితం చేసుకుంటున్నారని, భారత దాడులను తిప్పికొట్టడానికి అవసరమైన రక్షణ చర్యలు తీసుకుంటున్నార"నీ నివేదించింది. చైనా సైనికులకు మద్దతుగా పాంగోంగ్ త్సో వద్ద సుమారు 18 గన్‌లు, గల్వాన్ లోయలో సుమారు 12 గన్‌లూ ఉన్నాయని కూడా ఆ పత్రిక రాసింది. డార్బుక్-ష్యోక్-డిబివో రహదారి వైపు పిఎల్‌ఎ ముందుకు సాగకుండా నిరోధించడానికి భారత దళాలు తగు స్థానాల్లో మోహరించాయి.[150]

మొత్తం మీద పరిస్థితి స్థిమితంగానే ఉందని 2020 మే 27 న భారతదేశంలోని చైనా రాయబారి, చైనా విదేశాంగ శాఖ ప్రతినిధీ పేర్కొన్నారు.[151] అయితే, లడఖ్‌లోని వివాదాస్పద ప్రాంతాలలోకి వేలాది మంది చైనా సైనికులు తరలి వస్తున్నారని వార్తా కథనాలు కొనసాగుతూనే ఉన్నాయి. భారతదేశం అనేక పదాతిదళ బెటాలియన్లను లడఖ్ రాజధాని లేహ్ నుండి, మరికొన్ని యూనిట్లను కాశ్మీర్ నుండీ రప్పించి మోహరించడానికి చైనా వారి ఈ చర్యలు ప్రేరేపించాయి.[152][153]

గల్వాన్ లోయ కొట్లాట

మార్చు

జూన్ 15 న, గల్వాన్ లోయలోని ఒక పర్వత ప్రాంతంలో నిటారుగా ఉన్న విభాగంలో భారత చైనా దళాలు[k] ఆరు గంటల పాటు ఘర్షణ పడ్డాయి. ఈ సంఘటనకు తక్షణ కారణమేంటో తెలియదు. తరువాత రెండు వైపుల నుండి పరస్పర విరుద్ధమైన అధికారిక ప్రకటనలను విడుదల చేసాయి.[154] భారత దళాలు మొదట చైనా దళాలపై దాడి చేశాయని బీజింగ్ చెప్పగా,[155] జూన్ 18 న ది హిందూ, "తమ దళాలను దెబ్బతిన్న వాగులకు అడ్డుగా ఉన్న కట్టలను కూలదోసి, తమపై బండరాళ్లు విసిరి, తమ సైనికులపై చైనా దళాలు దొంగద్చెబ్బ తీసాయ"ని భారత విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖలో ఒక "సీనియర్ అధికారి" చెప్పినట్లుగా రాసింది.[156]కల్నల్ సంతోష్ బాబు రెండు రోజుల ముందు చైనా గుడారాన్ని ధ్వంసం చేసిన వివాదాస్పద ప్రాంతంలో వారు గస్తీ తిరుగుతూండగా ఇది జరిగినట్లు తెలిపింది.[156] సైనికులు తుపాకీలను తీసుకువెళ్లడం మామూలే అయినప్పటికీ, ఉద్రిక్తతలు ఉధృతమయ్యే అవకాశాన్ని తగ్గించడానికి చేసుకున్న ఒప్పందాల ప్రకారం దశాబ్దాలుగా ఈ ప్రాంతంలో సైనికులు తుపాకీలు వాడరు. కాని చైనా సైనికుల వద్ద ఇనుప కడ్డీలు, దుడ్డుకర్రలూ ఉన్నట్లు వార్తలు వచ్చాయి.[157] తత్ఫలితంగా, ముష్టి యుద్ధాలు జరిగాయి. భారతీయులు 3.2 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న తమ శిబిరం నుండి మరింత మందిని రప్పించారు. చివరికి, 600 మంది సైనికులు రాళ్ళు, లాఠీలు, ఇనుప కడ్డీలు, ఇతర తాత్కాలిక ఆయుధాలతో కొట్టుకున్నారు. మొత్తం చీకట్లో జరిగిన ఈ పోరాటం ఆరు గంటల పాటు సాగింది.[158] చైనా సైనికులు ముళ్ల తీగ చుట్టిన లాఠీలను, మేకులు దిగగొట్టిన దుడ్డుకర్రలనూ ఉపయోగించారని సీనియర్ భారత సైనిక అధికారులు చెప్పారు.[159]

ఈ గొడవలో 16 వ బీహార్ రెజిమెంట్‌కు చెందిన 20 మంది భారతీయ సైనికులు, దాని కమాండింగ్ అధికారి కల్నల్ బి. సంతోష్ బాబుతో సహా, మరణించారు.[160][161] ముగ్గురు భారతీయ సైనికులు అక్కడికక్కడే మరణించగా, మరికొందరు గాయాల వలనా, హైపోథెర్మియా కారణంగానూ మరణించారు.[162] చనిపోయిన సైనికులు చాలామంది తోపులాటలో నిలదొక్కుకోలేక శిఖరం నుండి కిందకు పడిపోవడంతో మరణించారు.[163] వేగంగా ప్రవహించే గల్వాన్ నది సమీపంలో ఈ ఘర్షణ జరిగింది. ఇరువైపులా కొంతమంది సైనికులు ఒక వాగులో పడి మరణించారు లేదా గాయపడ్డారు. తరువాత ష్యోక్ నది నుండి వీరి మృతదేహాలను వెలికి తీసారు. నలుగురు అధికారులతో సహా 10 మంది భారతీయ సైనికులను బందీలుగా తీసుకొన్న చైనీయులు, వీరిని జూన్ 18 న విడుదల చేసినట్లు పలు వార్తా సంస్థలు పేర్కొన్నాయి. జనరల్ వికె సింగ్ ప్రకారం, భారత్ కూడా కొంతమంది చైనా సైనికులను బంధించి, తరువాత విడుదల చేసింది. కొంతమంది భారతీయ సైనికులు బందీలై వెంటనే విడుదలయ్యారు. భారతీయ మీడియా వర్గాల సమాచారం ప్రకారం, ఈ దొమ్మీలో 43 మంది చైనా సైనికులు మరణించారు లేదా గాయపడ్డారు.[28][164] ఈ సంఘటన తరువాత, సామరస్యాన్ని నెలకొల్పేందుకు జరిగిన సమావేశంలో తమ కమాండింగ్ అధికారి కూడా ఈ దొమ్మీలో మరణించాడని చైనా పక్షం అంగీకరించిందని మీడియా నివేదికలు వచ్చాయి.[30][165] చైనా వైపున ప్రాణనష్టం ఉన్నట్లు చైనా రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ ధ్రువీకరించింది, కాని ఆ సంఖ్యను చెప్పేందుకు నిరాకరించింది.[166] జూన్ 16 న ఐదుగురు చైనా సైనికులు మరణించినట్లు చైనా అంతర్జాలం‌లో నివేదిక వెలువడింది.[167][168] కాని ఆ నివేదికను చైనా ప్రభుత్వం సెన్సార్ చేసింది.[169] జూన్ 22 న, చైనా మరణాల సంఖ్య గురించి భారత మంత్రి చేసిన వాదన గురించి అడిగినప్పుడు, చైనా వ్యాఖ్యానించడానికి నిరాకరించింది.[170] ఆ తరువాతి కాలంలో, చైనా మరణాల సంఖ్యపై భారత మంత్రి చెప్పిన అంకె గురించి వ్యాఖ్యానించమని అడగ్గా, చైనా దీనిపై స్పందించడానికి నిరాకరించింది.[171] పిఎల్‌ఎ సైనికులు 35 మంది మరణించినట్లు అమెరికా నిఘా సంస్థ నిర్ధారించింది. జూన్ 17 న నలుగురు అధికారులతో సహా 10 మంది భారతీయ సైనికులను చైనా కస్టడీ నుండి విడుదల చేసినట్లు భారత మీడియా రాసింది.[15][172] ఈ వార్తను ఖండిస్తూ, భారతీయ సైనికులెవరినీ చైనా అదుపులోకి తీసుకోలేదని భారత సైన్యం, చైనా విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ రెండూ చెప్పాయి.[173]

జూన్ 16 న, పిఎల్‌ఎ పశ్చిమ కమాండ్ ప్రతినిధి కల్నల్ ఝాంగ్ షుయిలీ మాట్లాడుతూ, భారత సైన్యం ద్వైపాక్షిక ఏకాభిప్రాయాన్ని ఉల్లంఘించి "తీవ్రమైన శారీరక ఘర్షణలకు, ప్రాణనష్టాలకూ" కారణమైందని వ్యాఖ్యానించాడు.[174] "గల్వాన్ లోయ ప్రాంతంపై సార్వభౌమాధికారం ఎప్పుడూ చైనాదే" అని అతను వ్యాఖ్యానించాడు.[161][175][176] జూన్ 18 న, భారత విదేశాంగ మంత్రి ఒక ప్రకటన చేస్తూ, చైనా "ఏకపక్షంగా ఉన్న స్థితిని మార్చడానికి ప్రయత్నించింది" అని అన్నాడు. ఈ హింస "ముందే ఆలోచించుకుని, ప్రణాళికా బద్ధంగా" చేసినట్లు ఉందని కూడా అన్నాడు.[177][178] అదే రోజు, అమెరికాకు చెందిన తూర్పు ఆసియా, పసిఫిక్ వ్యవహారాల అసిస్టెంట్ సెక్రటరీ మాట్లాడుతూ, భారత, చైనాల మధ్య "వివాదాస్పద ప్రాంతాన్ని" చైనా పిఎల్ఎ దురాక్రమణ చేసిందని అన్నారు.[179] అయితే, జూన్ 19 న, ప్రధానమంత్రి మోడీ మాత్రం "చైనా మా సరిహద్దులోకి చొరబడనూ లేదు, మా శిబిరం దేన్నీ ఆక్రమించనూ లేదు" అని ప్రకటించాడు. ఇది, అంతకు ముందు భారత ప్రభుత్వం చేసిన పలు ప్రకటనలకు విరుద్ధంగా ఉంది.[180][181] 16 బీహార్ రెజిమెంట్ చూపిన శౌర్యాన్ని ప్రశంసించే క్రమంలో, చైనా చేసిన ప్రయత్నం విఫలమైందని నరేంద్ర మోడీ అన్నారని ప్రధాని కార్యాలయం వివరణ నిచ్చింది[182][183] ఈ కొట్లాటకు చైనా తరపున అనుమతి నిచ్చినది చైనా వెస్ట్రన్ థియేటర్ కమాండ్ చీఫ్ అయిన జనరల్ జావో జోంగ్కి అని అమెరికా నిఘా సంస్థలు అంచనా వేసినట్లుగా జూన్ 22 న యుఎస్ న్యూస్ & వరల్డ్ రిపోర్ట్ పత్రిక రాసింది.[184]

గల్వాన్ వద్ద జరిగిన సంఘటన తరువాత, సరిహద్దులో ఉన్న సైనికులకు తేలికపాటి సామాగ్రితో పాటు, ముళ్ళ కర్రలను కూడా ఇచ్చి సన్నద్ధం చేయాలని భారత సైన్యం నిర్ణయించింది.[185][186] జూన్ 20 న, ఎల్‌ఎసి వెంట తుపాకీ వాడకంపై తమ సైనికులపై ఉన్న ఆంక్షలను భారత్ తొలగించింది.[187] ఆస్ట్రేలియన్ స్ట్రాటజిక్ పాలసీ ఇన్స్టిట్యూట్ విశ్లేషించిన ఉపగ్రహ చిత్రాలను బట్టి జూన్ 15 నాటి కొట్లాటల తరువాత గల్వాన్ లోయలో చైనీయులు చేసిన నిర్మాణాలు పెరిగాయని తేలింది.[55] జూన్ 15 న భారత దళాలు నాశనం చేసిన చైనా శిబిరాన్ని జూన్ 22 నాటికి పునర్నిర్మించారు. దాని పరిమాణాన్ని పెంచారు, సైనిక కదలికలూ పెరిగాయి. లోయలో భారత, చైనా దళాలు రెండూ కొత్త రక్షణ స్థానాలను కూడా నిర్మించుకున్నాయి.[188]

డెప్సాంగ్ మైదానం (ఉత్తర ఉప రంగం)

మార్చు
 
రాకీ నాలా పొడవునా ఎల్‌ఎసి; నీలం రంగులో ఉన్నది ఎల్‌ఎసి కాగా, ఆకుపచ్చ రంగులోది చైనా వాదన

2020 మే ప్రతిష్ఠంభనకు కొన్ని నెలల ముందే డెప్సాంగ్‌ మైదానంలో భారత చైనా ఉద్రిక్తత ప్రారంభమైందని ది ప్రింట్ రాసింది.[189] డెప్సాంగ్ మైదానంలోని బాటిల్ నెక్ (వై జంక్షన్) వద్ద నున్న DS-DBO రహదారి నుండి, 30 కిలోమీటర్లు ఆగ్నేయాన [l] ఎల్‌ఎసి నుండి 18 కిలోమీటర్ల దూరం భారత భూభాగం లోకి చైనా దళాలు చొచ్చుకు వచ్చాయని 2020 జూన్ 25 న భారత మీడియాలో వార్తలు వచ్చాయి. దళాలు, భారీ వాహనాలు, సైనిక పరికరాలూ తరలిస్తున్నట్లు ఈ వార్తల్లో రాసారు. చైనీయులు వాదిస్తున్న రేఖలు ఈ బాటిల్ నెక్‌కు 5 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్నాయి.[190] 2020 మార్చి - ఏప్రిల్ నుండి డెప్సాంగ్‌లోని బాటిల్ నెక్ వద్ద పిఎల్‌ఎ కదలికలు, వారు చేపట్టిన నిర్మాణాలూ భారత గస్తీ స్థలాలు (పిపి) 10, 11, 11 ఎ, 12 లను అడ్డుకున్నాయి.[191][192] ఎల్‌ఎసి పట్ల భారతదేశపు అవగాహనలో ఉన్న 900 చ.కి.మీ. భూభాగంపై చైనా నియంత్రణ సాధించినట్లు 2020 ఆగస్టు 31న డెప్సాంగ్ (పిపి 10–13) కు సంబంధించిన నిఘా నివేదికలు వచ్చాయి.[106][193] టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియాకు దౌత్య సంపాదకుడు ఇంద్రాణి బాగ్చి, డెప్సాంగ్ లోను, ఆ చుట్టుపక్కలా చైనీయుల సైనిక స్థావరాల వృద్ధి అన్నీ కేవలం దృష్టిమళ్లింపు వ్యూహాలు అని వివరించింది.[194]

హాట్ స్ప్రింగ్స్

మార్చు

హాట్ స్ప్రింగ్స్‌లో చైనా మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధి ప్రధానంగా గోగ్రాలోను, ఆ చుట్టుపక్కలా జరిగింది. ఉపగ్రహ చిత్రాల్లో ఉన్న వాహన చక్రాల దారులను గమనిస్తే, పిఎల్‌ఎ దళాలు ఇక్కడ భారత భూభాగంలోకి ప్రవేశించాయని తెలిసింది.[195] ఒక రహదారి, ఈ ప్రాంతాన్ని చైనా ఆవాస స్థానమైన వెన్‌క్వాన్‌‌తో కలుపుతుంది. హాట్ స్ప్రింగ్స్ ప్రాంతంలో బంగారం వంటి ఖనిజాలు అధికంగా ఉన్నాయని అంచనా.[196]

అరుణాచల్ ప్రదేశ్ / దక్షిణ టిబెట్

మార్చు

2020 సెప్టెంబరు 4 న పిఎల్ఎ, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రం లోని ఎగువ సుబన్సిరి జిల్లా నుండి ఐదుగురు భారతీయులను అపహరించినట్లు భారత మీడియాలో వార్తలు వచ్చాయి. అపహరణకు గురైన భారతీయులకు సంబంధించి చైనా నుండి ఎటువంటి స్పందనా రాలేదు. కానీ, "అరుణాచల్ ప్రదేశ్" అనే ప్రాంతాన్ని చైనా ప్రభుత్వం ఎప్పుడూ గుర్తించలేదని వ్యాఖ్యానించింది.[197][198] దీనికి సంబంధించినదే మరో సంఘటనలో, ఆగస్టు 31 న తూర్పు కామెంగ్ జిల్లాలో 17 యాక్‌లు, దూడలు ఎల్‌ఎసిని దాటి భారత భూభాగం లోకి వచ్చాయి. సెప్టెంబరు 7 న భారత సైన్యం ఆ జంతువులను చైనాకు తిరిగి అప్పజెప్పింది. అక్కడున్న చైనా అధికారులు దీనిపట్ల భారతదేశానికి కృతజ్ఞతలు తెలిపారు.[199] ఆ తరువాత, సెప్టెంబరు 8 న, తప్పిపోయిన భారతీయులను కనుగొన్నట్లు హాట్లైన్‌పై పిఎల్ఎ స్పందించింది.[200] సెప్టెంబరు 12 న, అరుణాచల్ ప్రదేశ్ లోని టాగిన్ తెగకు చెందిన ఈ ఐదుగురు భారతీయులను (వీళ్ళు భారత సైన్యానికి పోర్టర్లుగా పనిచేస్తారు) చైనా సైన్యం భారత్‌కు అప్పగించింది.[201] అయితే, చైనా మీడియా వారిని గూఢచారులు అని వర్ణించింది.

ఇండో-పసిఫిక్

మార్చు

గల్వాన్ లోయ ఘర్షణ తరువాత, భారతదేశం దక్షిణ చైనా సముద్రంలో ఒక యుద్ధనౌకను మోహరించింది.[202][203] సౌత్ చైనా మార్నింగ్ పోస్ట్ పత్రిక తూర్పు ఆసియా విశ్లేషకురాలు మారియా సియోవ్, చైనా - పాకిస్తాన్ కూటమికి ప్రతిగా ఇది దక్షిణ చైనా సముద్ర ప్రాంతంలో భారత - వియత్నాం సైనిక కూటమి అని రాసింది.[204] వివాదాస్పద ద్వీపాల్లో చైనా సైనిక మోహరింపుకు సంబంధించి ఈ ప్రాంతంలో ఉద్రిక్తతలు పెరగడం గురించి ఆగస్టులో వియత్నాం భారతదేశానికి వివరించింది.[205] చైనా మద్దతుగల థాయ్ కెనాల్ ప్రాజెక్టు వలన చైనా భారతదేశాన్ని మరింతగా చుట్టుముట్ట గలుగుతుంది. దీనికి స్పందనగా భారతదేశం అండమాన్, నికోబార్, లక్షద్వీపాల్లో వైమానిక స్థావరాలను మెరుగుపరుస్తున్నట్లు తెలిసింది.[206] సాల్వాటోర్ బాబోన్స్ తన ఎ ఫారిన్ పాలిసీ వ్యాసంలో, భారత చైనాల మధ్య తదుపరి ముఖాముఖి థాయ్ కాలువే కావచ్చునని రాసాడు.[207]

2020 సెప్టెంబరు 19 న, నిక్కీ ఏషియన్ రివ్యూ పత్రిక, హిందూస్తాన్ టైమ్స్ పత్రికలలో వచ్చిన ఒక కథనంలో, 2020 లో చైనా ప్రవర్తనను 1950 ల ప్రారంభంలో టిబెట్‌ను స్వాధీనం చేసుకున్నప్పటి చైనా ప్రవర్తనతో పోల్చారు. అప్పట్లో నెహ్రూ ప్రభుత్వంతో సహా ప్రపంచమంతా కొరియా యుద్ధం పైనా, అందులో చైనా పాత్రపైనా దృష్టి పెట్టగా చైనా టిబెట్‌ను ఆక్రమించింది. 2020 లో జూలై నుండి సెప్టెంబరు వరకూ ప్రపంచపు దృష్టి అంతా అమెరికా చైనాలు దక్షిణ చైనా సముద్రంలో చేస్తున్న సైనిక విన్యాసాలపై ఉన్న సమయంలో, "హిమాలయాల్లో భారతదేశంతో నిజ జీవిత ప్రతిష్టంభనలో బీజింగ్ నిమగ్నమై ఉంది" అని ఆ కథనం పేర్కొంది.[208][209]

మౌలిక సదుపాయాల నిర్మాణం

మార్చు

భారత చైనాలు రెండూ తమ వ్యూహాత్మక సామర్థ్యాలను పెంచుకునే లక్ష్యంతో సరిహద్దుల్లో మౌలిక సదుపాయాలను నిర్మిస్తున్నాయి. ఇండో-పసిఫిక్ ప్రాంతంలో నిర్మిస్తున్న మౌలిక సదుపాయాలు కూడా ఇందులో భాగమే.[206]

భారతదేశం

మార్చు

ప్రతిష్టంభన మధ్య, భారతీయ రహదారి ప్రాజెక్టులను పూర్తి చేయడానికి అదనంగా సుమారు 12,000 మంది కార్మికులను సరిహద్దు ప్రాంతాలకు తరలించాలని భారత్ నిర్ణయించింది.[42][43] వీరిలో సుమారు 8,000 మంది కార్మికులు లడఖ్‌లోని బోర్డర్ రోడ్స్ ఆర్గనైజేషన్ (బిఆర్‌ఓ) చేపట్టిన మౌలిక సదుపాయాల ప్రాజెక్టైన ప్రాజెక్ట్ విజయక్‌లో పాల్గొంటారు. కొంతమంది కార్మికులను సమీపంలోని ఇతర సరిహద్దు ప్రాంతాలకు కేటాయించారు.[210] వీళ్ళు జూన్ 15, జూలై 5 మధ్య లడఖ్ చేరుకునేలా ప్రణాళిక వేసారు.[44] 1600 మందికి పైగా కార్మికులతో కూడిన మొదటి రైలు 2020 జూన్ 14 న జార్ఖండ్ నుండి ఉధంపూర్ బయలుదేరింది. అక్కడి నుండి కార్మికులు భారత చైనా సరిహద్దు వద్దకు చేరుకున్నారు.[211] DS-DBO రహదారిని పూర్తి చేయడమే కాకుండా, ఇతర సరిహద్దు రహదారుల నిర్మాణంలో కూడా ఈ కార్మికులు బిఆర్‌వో తరపున పాల్గొంటారు.[212] జూన్ నుండి, భారత చైనా సరిహద్దులో పనిచేసేవారికి కనీస వేతనాలు 170% వరకూ పెరుగుతాయని ప్రభుత్వం ప్రకటించింది. లడఖ్‌లోని ఉద్యోగులకు అత్యధిక స్థాయిలో వేతనాలు పెరిగాయి.[213] సరిహద్దులో భారతదేశం చేపట్టిన మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధే, ప్రస్తుత ప్రతిష్టంభనకు ఒక కారణమని నిపుణులు పేర్కొన్నారు.[45] లైవ్‌మింట్ నివేదికలో, "అటువంటి ఆస్తుల సృష్టి భారతదేశ వ్యూహాత్మక మూలధనానికి తోడ్పడుతోందేమో గానీ, మానవ మూలధన వృద్ధికి మాత్రం ఆ విధంగా తోడ్పడ్డం లేదు." అని రాసింది.[214] ఎల్‌ఎసి వెంట భారతదేశం నిఘా పరికరాలను కూడా ఏర్పాటు చేసింది.[215]

చైనా

మార్చు

ఎల్‌ఎసి దగ్గర చైనా మౌలిక సదుపాయాల కల్పనను కొనసాగిస్తోంది.[216] వీటిలో రోడ్లు, వంతెనలు, హెలిప్యాడ్‌లు, శిబిరాలు వంటి సైనిక మౌలిక సదుపాయాలు ఉన్నాయి. పాంగోంగ్ త్సో, గోగ్రా-హాట్ స్ప్రింగ్స్ ప్రాంతంలోని ముఖాముఖీ స్థలాల వద్ద దాని దళాల కోసం ఆప్టికల్ ఫైబరు కేబుళ్ళు వేస్తోంది.[217] పాంగోంగ్ త్సో వద్ద రెండు కొత్త పడవల రేవులను కూడా నిర్మించారు.[119] ఎల్‌ఎసి వెంట కెమెరాలు, కదలికలను పసిగట్టే సెన్సర్లు, ఇతర నిఘా పరికరాలను ఏర్పాటు చేసింది[218] జిన్జియాంగ్, టిబెట్‌ల లోని వైమానిక స్థావరాలను మరింత అభివృద్ధి చేస్తోంది; వీటిలో హోటాన్, కష్గర్, గర్గున్‌సా, లాసా-గాన్గార్, షిగాట్సేలు ఉన్నాయి. లిపులేఖ్ కనుమ సమీపంలో ఉన్న కైలాస- మానసరోవర్ వద్ద చైనా, ఉపరితలం నుండి గాలిలోకి ప్రయోగించే క్షిపణుల స్థావరాన్ని నిర్మిస్తోంది.[219][220] ఎల్‌ఎసి వెంట చైనా తన దళాల కోసం 5 జి నెట్‌వర్కు‌ను కూడా అభివృద్ధి చేస్తోంది.[221][222] చైనా సరిహద్దులో 26 కొత్త తాత్కాలిక బ్యారక్‌లు, 22 కొత్త స్థావరాలను నిర్మించినట్లు స్ట్రాట్‌ఫోర్ జూలైలో రాసింది. ఇది "శాశ్వత, అర్ధ శాశ్వత స్థానాల మిశ్రమం" అని రాసింది.[223][224] ప్రతిష్ఠంభన మొదలైన తర్వాత, నాలుగు కొత్త హెలిపోర్ట్‌ల నిర్మాణం ప్రారంభమైందని స్ట్రాట్‌ఫోర్ సెప్టెంబరులో రాసింది. హిమాలయాలలో చైనా చేస్తున్న నిర్మాణాలు, దక్షిణ చైనా సముద్రంలో చైనా వ్యూహానికి సమానమని సిమ్ టాక్ ఇచ్చిన నివేదిక పేర్కొంది. ఈ వ్యూహం వలన, చైనాను వ్యతిరేకిస్తున్నవారికి ఖర్చు గణనీయంగా పెరుగుతుంది.[225][226]

దౌత్య ప్రతిస్పందన

మార్చు
 
జూన్ 19 న చైనా-భారత సరిహద్దు ప్రాంతాల పరిస్థితులపై చర్చించడానికి భారత ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ వీడియో కాన్ఫరెన్సింగ్ ద్వారా రాజకీయ పార్టీలతో సమావేశం నిర్వహించాడు.

2020 మే 5–6 న పాంగోంగ్ సరస్సు వద్ద మొదటి దొమ్మీ జరిగిన తరువాత, భారత విదేశాంగ కార్యదర్శి హర్ష్ వర్ధన్ ష్రింగ్లా, భారతదేశంలో చైనా రాయబారి సన్ వీడాంగ్‌ను పిలిచాడు.[227] తరువాత, సిసిపి పొలిట్‌బ్యూరో సభ్యుడు యాంగ్ జీచీతో అజిత్ దోవల్ మాట్లాడినట్లు వార్తలు వచ్చాయి. జీచీ, సిసిపి ప్రధాన కార్యదర్శి షీ జిన్‌పింగ్ కింద పనిచేసే ఉన్నత దౌత్యవేత్త కూడా. సరిహద్దు వివాదాలను దౌత్యపరంగా పరిష్కరించడానికి తగినన్ని ద్వైపాక్షిక యంత్రాంగాలు తమకున్నాయని మే 28 న విలేకరుల సమావేశంలో భారత విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రతినిధి అనురాగ్ శ్రీవాస్తవ అభిప్రాయపడ్డాడు.[49][228] (అయితే, ఈ ఒప్పందాలు "చాలా లోపభూయిష్టంగా" ఉన్నాయని కొందరు విమర్శకులన్నారు.[229]) మే-జూన్‌లలో బోర్డర్ పర్సనల్ మీటింగ్ (బిపిఎం) పాయింట్లలో సైనిక చర్చలు జరిగాయి; మొదట కల్నల్స్ మధ్య, తరువాత బ్రిగేడియర్స్ మధ్య, చివరకు జూన్ 2 న, ప్రధాన జనరల్స్ మధ్య మూడు రౌండ్లకు పైగా చర్చలు జరిగాయి.[53][230] ఈ చర్చలన్నీ విఫలమయ్యాయి. చైనా డిమాండ్లేమిటో భారత్‌కు ఇంకా స్పష్టంగా తెలీలేదని భారత సైనిక వర్గాలు తెలిపాయి. "ఒక ప్రక్రియను నిలిపివేయాలనుకునేవారు, అసంబద్ధమైన డిమాండ్లు చేస్తూంటారు... వాళ్ళు కావాలని కొన్ని అసమంజసమైన డిమాండ్లను చేశారు" అని ఆ వర్గాలు తెలిపాయి. జూన్ 6 న, కమాండర్ల చర్చలు చుషుల్ - మోల్డో బిపిఎం వద్ద జరిగాయి. ఈ చర్చలలో లేహ్ లో ప్రధాన కార్యాలయం కలిగిన 14 కార్ప్స్ కమాండర్, లెఫ్టినెంట్ జనరల్ హరీందర్ సింగ్, టిబెట్ మిలిటరీ డిస్ట్రిక్ట్ (సౌత్ జిన్జియాంగ్ మిలిటరీ రీజియన్) కమాండర్ మేజర్ జనరల్ లియు లిన్ పాల్గొన్నారు[231][232]

2020 జూన్ 17 న జరిగిన గల్వాన్ కొట్లాటకు సంబంధించి ప్రధాని మోదీ దేశాన్ని ఉద్దేశించి ప్రసంగించాడు. భారత సైనికుల మరణాలపై చైనాకు గట్టి సందేశం పంపించాడు.[233][234] సరిహద్దు వివాదం ప్రారంభమైన తరువాత భారత చైనా విదేశాంగ మంత్రులు, ఎస్ జైశంకర్ వాంగ్ యి ల మధ్య తొలి సంభాషణ గల్వాన్ కొట్లాట తరువాతనే జరిగింది. గల్వాన్‌లో చైనా చర్యలు "ముందస్తు ఆలోచనతో, ప్రణాళికతో చేసినదే" అని ఎస్ జైశంకర్ ఆరోపించాడు. గల్వాన్ కొట్లాటపై భారత ప్రధానమంత్రి చేసిన వ్యాఖ్యలను చైనీస్ సోషల్ మీడియా వేదిక Wechat జూన్ 20 న తొలగించింది.[235] దీన్ని చైనా లోని భారత రాయబార కార్యాలయం అప్లోడ్ చేసింది. విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ చేసిన అధికారిక ప్రకటనలను కూడా తొలగించింది. ఆ ప్రసంగం, ప్రకటనలూ దేశ రహస్యాలు, జాతీయ భద్రతలకు అపాయం కలిగించినందున వాటిని తొలగించామని వీచాట్ తెలిపింది.[236] ఈ సంఘటనపై భారత విదేశాంగ శాఖ ప్రతినిధి చేసిన ప్రకటనను వీబో నుండి కూడా తొలగించారు. తదనంతరం చైనాలోని భారత రాయబార కార్యాలయం, ఈ పోస్ట్‌ను తాము తొలగించలేదని తన వీబో ఖాతాలో స్పష్టం చేసింది. చైనీస్‌ భాషలో ఉన్న ఈ ప్రకటన స్క్రీన్ షాట్‌ను తిరిగి ప్రచురించింది.[237] జూలై 1 న ప్రధాని మోడీ చైనా సోషల్ మీడియా ప్లాట్‌ఫారమైన వీబో నుంచి తప్పుకున్నాడు.[238][239] జూలై 3 న, లడఖ్‌లోని సైనిక పోస్టులను సందర్శించిన హఠాత్ పర్యటనలో ప్రధాని మోడీ ప్రసంగిస్తూ, "విస్తరణవాదపు రోజులు" ముగిసాయి. "విస్తరణవాద శక్తులు ఓడిపోయాయి లేదా మడమ తిప్పాయ"ని చరిత్ర చెబుతోంది అని ప్రకటించాడు. అతడు ప్రస్తావించినది బీజింగ్‌నే నని మీడియా పేర్కొంది.[240]

రెండవ విడత కమాండర్ల సమావేశం జూన్ 22 న జరిగింది. 11 గంటల పాటు జరిగిన ఈ సమావేశంలో, కమాండర్లు విరమణకు రూపురేఖలు రూపొందించారు. జూన్ 24 న, వర్కింగ్ మెకానిజం ఫర్ కన్సల్టేషన్ అండ్ కోఆర్డినేషన్ ఆన్ చైనా-ఇండియా బోర్డర్ అఫైర్స్ (డబ్ల్యుఎంసిసి) వర్చువల్ సమావేశంలో ఈ విరమణను ఇరుపక్షాలూ దౌత్యపరంగా అంగీకరించాయి.[55] చైనా ప్రతినిధి, జావో లిజియన్ మాట్లాడుతూ, "చైనా అభ్యర్థన మేరకు గల్వాన్ లోయలో ఉన్న సరిహద్దు సిబ్బందిని ఉపసంహరించుకునేందుకు భారత్ అంగీకరించి, ఉపసంహరించుకుంది. క్రాసింగ్ సౌకర్యాలను కూల్చివేసింది" అని చెప్పాడు.[241] మూడవ విడత కమాండర్ల చర్చలు జూన్ 30 న జరిగాయి..[242][243] ఈ చర్చల్లో, పాంగోంగ్ త్సో, గల్వాన్ లోయ, డెప్సాంగ్ మైదానాలతో సహా అన్ని కీలక ప్రాంతాల నుండి చైనా దళాలను ఉపసంహరించుకోవాలనీ ఏప్రిల్‌ నాటి ఘర్షణ-పూర్వ స్థితిని పునరుద్ధరించాలనీ భారతదేశం తన డిమాండ్‌ను పునరుద్ఘాటించింది. ఈ ప్రాంతంలో సైనిక శక్తిని తగ్గించాలని చైనా వాదించింది.[244] ఈ చర్చల తరువాత, చైనా వాహనాలు గల్వాన్ కొట్లాట స్థలం నుండి, అలాగే హాట్ స్ప్రింగ్స్, గోగ్రా నుండి వెనక్కి తరలి పోవడం కనిపించిన్నట్లు వార్తలు వచ్చాయి.[245]

విరమణ, సడలింపు ప్రయత్నాలు

మార్చు

పూర్తి విరమించడానికి చేసిన ప్రయత్నాలు విఫలమవడంతో, జూలై 5 న ప్రత్యేక ప్రతినిధులు భారత జాతీయ భద్రతా సలహాదారు, అజిత్ డోవల్, చైనా విదేశాంగ మంత్రి వాంగ్ యి మధ్య సమావేశం జరిగింది. భారత, చైనా దళాలు పెట్రోలింగ్ పాయింట్ పిపి 14 నుండి 1.8 కి.మీ. వెనక్కి వెళ్లాలని ఈ సమావేశంలో నిర్ణయించారు. గల్వాన్ లోయలో జూన 15 నాడు ఘర్షణ జరిగిన ప్రదేశం కూడా ఇదే.[246] బఫర్ జోన్‌ను ఏర్పాటు చేస్తూ రెండు దళాలు పిపి 14 నుండి 1.5 నుండి 2 కిలోమీటర్ల దూరం వెనక్కి వెళ్లినట్లు తెలిసింది. తరువాతి 30 రోజుల వరకు వారు ఈ ప్రాంతంలో నడక గస్తీ తిరిగేందుకు వీల్లేదు. హాట్ స్ప్రింగ్స్, గోగ్రా వద్ద దళాలను తగ్గించడంతో పాటు, చైనా దళాలు ఘర్షణ స్థలం నుండి పూర్తిగా వెనక్కి పోయాయి.[247][248] అయితే, చైనా దళాలు పాంగోంగ్ త్సో నుండి వైదొలగలేదు. అక్కడ వారు భారత గస్తీ భూభాగంలోకి 8 కి.మీ. దూరం చొరబడ్డారు[249][250]

జూలై 25 న, గల్వాన్, హాట్ స్ప్రింగ్స్, గోగ్రా వద్ద విరమణ పూర్తయినట్లు భారత మీడియా నివేదించింది.[33][251] క్రమంగా విరమించడం, సడలించడం జరుగుతోందని చైనా రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖ జూలై 30 న చెప్పిన కొద్దికాలానికే, విరమణ ప్రక్రియ ఇంకా పూర్తి కాలేదని భారత్ చైనాకు తెలిపింది;[252] భారత సైన్య వర్గాలు "ఇప్పుటికి రెండు వారాలుగా క్షేత్ర స్థాయిలో ఎలాంటి సానుకూల కదలికలూ లేవు" అని ఆ వర్గాలు వ్యాఖ్యానించాయి. గోగ్రా, పాంగోంగ్ త్సో వద్ద విరమణ ఇంకా మిగిలే ఉంది అని కూడా చెప్పాయి.[34][35] జూలై 30 న, చైనా రాయబారి సన్ వీడాంగ్, ఎల్‌ఎసిపై స్పష్టత నిచ్చే ప్రక్రియను కొనసాగించలేమని పేర్కొన్నాడు. ఎల్‌ఎసిపై ఏకపక్షంగా చేసే వివరణలు మరింతగా వివాదాలకు కారణమవుతాయని దానికి అతడు చెప్పిన కారణం.[253] జూలై 14న నాల్గవ విడత కార్ప్స్-కమాండర్ చర్చలు జరిగాయి. ఆగస్టు 2 న చుషుల్-మోల్డో బిపిఎం వద్ద ఐదవ విడత చర్చలు జరిగాయి.[254] జూలై 24 న ఇరు దేశాల మధ్య దౌత్యస్థాయిలో చర్చలు జరిగాయి.[255] ఐదవ విడత చర్చల తరువాత, భారతదేశపు చైనా స్టడీ గ్రూప్ సమావేశమై పాంగోంగ్ త్సో వద్ద చైనా ప్రతిపాదిస్తున్న "పరస్పర, సమానమైన" విడదీత ఆమోదయోగ్యం కాదని తేల్చింది..[256][257] సరిహద్దు ఉద్రిక్తతల 100 వ రోజున, ది వీక్ న్యూ ఢిల్లీలోని సెక్రటేరియట్ భవనంలో ఉన్న ఒక రక్షణ అధికారి ఇచ్చిన ప్రకటనను ప్రచురించింది: "పరిస్థితి తమ నియంత్రణలో లేదని భారత సైనిక వ్యూహకర్తలు భావిస్తున్నారు. ఇప్పుడు, రాజకీయ జోక్యం మాత్రమే సమస్యను పరిష్కరించగలదు. అనేక సార్లు జరిపిన మారథాన్ చర్చల ద్వారా సైనిక పక్షం తాను చేయగలిగినదంతా చేసింది."[52] ఆగస్టు 27 న, భారత మాజీ విదేశాంగ కార్యదర్శి శ్యామ్ శరణ్ మాట్లాడుతూ, "భారతదేశం ఓపికపట్టాల్సిన అవసరం ఉంది [...] 1987 లో సుమ్‌దొరాంగ్ చు సమస్యను పరిష్కరించడానికి ఏడు సంవత్సరాలు పట్టింది" అని అంటూ, అతడు "సంతృప్తికరమైన ఫలితం సాధించేందుకు భారత్ సుదీర్ఘమైన వ్యవహారానికి సిద్ధపడాలి" అని అన్నాడు.[258]

 
భారతదేశం చైనలు 2020 సెప్టెంబరు 4 న చర్చలు జరుపాయి. రెండు దేశాల రక్షణ మంత్రులు రాజ్‌నాథ్ సింగ్, జనరల్ వీ ఫెంగే లను చూడవచ్చు.

షాంఘై కోఆపరేషన్ ఆర్గనైజేషన్ (ఎస్సీఓ) సమావేశం సందర్భంగా సెప్టెంబరు 4 న మాస్కోలో చైనాకు చెందిన జనరల్ వీ ఫెంగ్, అతని భారత ఉజ్జీ రాజ్ నాథ్ సింగ్లు ప్రసంగించారు[56] సెప్టెంబరు 10 న చైనా, భారత విదేశాంగ మంత్రులు మాస్కోలో సమావేశమయ్యారు. సంయుక్త ప్రకటనలో ఇరుదేశాల మధ్య విశ్వసాన్ని పాదుకొల్పే చర్యలపై కొత్త ప్రతిపాదనలతో సహా ఐదు అంశాలను పరస్పరం అంగీకరించారు.[259] సెప్టెంబరు 21 న, ఆరవ కమాండరు-స్థాయి సమావేశం చుషుల్-మోల్డో బిపిఎం వద్ద జరిగింది.[260] భారత ప్రతినిధి బృందంలో లెఫ్టినెంట్ జనరల్ హరీందర్ సింగ్, లెఫ్టినెంట్ జనరల్ పిజికె మీనన్, ఇద్దరు మేజర్ జనరళ్ళు, నలుగురు బ్రిగేడియర్లు, ఇతర అధికారులూ ఉన్నారు. ఇండో-టిబెటన్ బోర్డర్ పోలీసుల చీఫ్ కూడా ప్రతినిధి బృందంలో ఉన్నారు.[261] ఈ సమావేశంలో, మొదటిసారి, భారత పక్షం నుండి విదేశాంగ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రతినిధి కూడా హాజరయ్యారు.[262] గంటల చర్చల తరువాత, ఒక ఉమ్మడి ప్రకటన విడుదల చేసారు. ఇందులో "ఫ్రంట్‌లైన్‌కు ఎక్కువ మంది సైనికులను పంపడం ఆపడానికి" ఇరు పక్షాలు అంగీకరించాయి.[263][264] సెప్టెంబరు 30 న, ఐదవ విడత దౌత్య చర్చలు జరిగాయి; ఇది WMCC యొక్క 19 వ సమావేశం.[265] అక్టోబరు 13 న, చుషుల్‌లో ఏడవ విడత మిలటరీ కమాండర్ల చర్చలు జరిగాయి; చర్చలు సానుకూలంగా జరిగాయని చెప్పినప్పటికీ, క్షేత్ర స్థాయిలో సమస్యలు, ఉద్రిక్తతలూ అలానే ఉన్నాయి.[57] అక్టోబరు 15 న, జైశంకర్ మాట్లాడుతూ, భారత చైనాల మధ్య ప్రతిష్టంభనను పరిష్కరించడానికి జరుగుతున్న చర్చలు "గోప్యమైనవ"ని, వాట్ని ముందే "తేల్చెయ్యకూడద"నీ అన్నాడు.[266]

యథాపూర్వ స్థితికి తిరిగి వెళ్ళే అవకాశం

మార్చు

మంత్రిత్వ శాఖ స్థాయి చర్చల అనంతరం ఇరుపక్షాలు పాక్షికంగా విరమించిన తరువాత, అనేక మంది భారత రక్షణ విశ్లేషకులు ఈ ఒప్పందం 2020 ఏప్రిల్ వరకూ ఉన్న ఘర్షణ-పూర్వ స్థితికి వెళ్ళలేదని చెప్పారు. భౌగోళిక రాజకీయ నిపుణుడైన బ్రహ్మ చెల్లానీ హిందూస్తాన్ టైమ్స్ లో రాసిన తన వ్యాసంలో "భారతదేశం కోరుకుంటునట్లు ఘర్షణ-పూర్వ స్థితికి తిరిగి వెళ్ళే అవకాశం బాగా తక్కువగా ఉన్నట్లు తోస్తోంది" అని పేర్కొన్నాడు. 'పరస్పర పుల్‌బ్యాక్ ఒప్పందం' కారణంగా భారత్, మరింత భూభాగాన్ని నష్టపోతుందని బిజినెస్ స్టాండర్డ్ రాసింది. భారత దళాలు చారిత్రికంగా పిపి 14 (గాల్వన్ క్లాష్ సైట్), పిపి 15, పిపి 17, పిపి 17 ఎ ప్రాంతాల వరకు గస్తీ తిరుగుతున్నాయని పేర్కొంటూ, చైనా దళాలు భారత గస్తీ తిరిగే ప్రాంతాల్లోకి ఇప్పటికే 2 కిలోమీటర్ల కంటే ఎక్కువ దూరం చొరబడి ఉన్నాయి. దీంతో ఇప్పుడు ప్రతిపాదించిన 4 కిలోమీటర్ల 'బఫర్ జోన్' పూర్తిగా భారత భూభాగంలోనే ఉంటుంది. PP14 కి ఆవల ఉన్న ప్రాంతాలు ఇప్పుటికే సరిహద్దులు దాటేసినట్లు కూడా దీనికి అర్థం. "10 మైళ్ళు చొరబడు, 6 మైళ్ళు వెనక్కెళ్ళు" అనే చైనా వ్యూహం ఫలితంగా చైనాకు ప్రాదేశిక లాభాలు వస్తాయని కూడా చెల్లానీ రాశాడు. అంతేకాకుండా, డెప్సాంగ్ మైదానంలోని బాటిల్‌నెక్ లేదా 'వై' జంక్షన్ నుండి, పాంగోంగ్ త్సో లోని ఫింగర్ 4 నుండి చైనా వినక్కెళ్ళడానికి విముఖత చూపించిందని, ఇక్కడ చైనీయులు భారతీయ భూభాగం లోపల 8 కిలోమీటర్ల దూరం దాకా చొరబడి సైనిక స్థావరాలను కూడా నిర్మించారనీ, యథాపూర్వ స్థితికి వెళ్ళేందుకు ఇదొక అడ్డంకి అనీ భారతీయ వర్గాలు అన్నాయి.

ఇవి కూడా చూడండి

మార్చు

గమనికలు

మార్చు
  1. ↑ షీ జిన్‌పింగ్‌కు చైనా కమ్యూనిస్టు పార్టీ ప్రధాన కార్యదర్శి, కేంద్ర సైనిక బలగాల కమిషను చైర్మను, చైనా అధ్యక్షుడు అనే మూడు పదవులున్నాయి. దీంతో అతడు చైనాలో పరమోన్నత నాయకుడయ్యాడు. అయితే, చైనా అధ్యక్ష పదవి పరిమితమైన అధికారాలు గల నామమాత్రమైన పదవి, సాయుధ బలగాల సర్వసైన్యాధ్యక్షుడు కాదు.[10]
  2. ↑ చైనా ఈ అంకెలను అధికారికంగా వెంటనే విడుదల చెయ్యదు. కొన్ని సార్లు దశాబ్దాలు పడుతుంది[29]
  3. ↑ 2003 లో ప్రధాని వాజపేయీ చైనా పర్యటించినపుడు, సరిహద్దు సమస్య పరిష్కారం కోసం ప్రాతినిధ్య యంత్రాంగాన్ని ఏర్పాటు చేసారు. అప్పటి నుండి 2019 డిసెంబరు వరకు, ప్రత్యేక ప్రతినిధులు 22 సార్లు చర్చలు జరిపారు.[51]
  4. ↑ ది ప్రింట్ పత్రిక ప్రకారం, "WMCC 2012 లో సరిహద్దు వ్యవహారాల కోసం, సరిహద్దు అధికారులతో సహా, అధికారుల మధ్య సహకారాన్ని సమాచార మార్పిడిని బలోపేతం చేసేందికు ఏర్పాటు చేసిన సంయుక్త కార్యదర్శి స్థాయి వేదిక."[54]
  5. ↑ సాక్టెంగ్‌కు చైనాతో సరిహద్దేమీ లేదు. గతంలో చైనా తనదేనని వాదించిన భూటాన్ లేదా భారత భూభాగం నుండే వెళ్ళాలి.
  6. ↑ The Indian soldiers involved in the clash were from 17 Kumaon Regiment.[97]
  7. ↑ మ్యాపు నుండి: "చూపించిన సరిహద్దులు అధికారకమైనవి కాకపోవచ్చు. సరిహద్దులన్నీ ఉరామరికగా చూపించినవే"
  8. ↑ Reports suggest that India's Special Frontier Force were part of the events; the SFF consisted of Tibetan resistance fighters, and now Tibetans refugees and Gorkhas.[120][121] The circumstances surrounding the death of the SFF Company leader Nyima Tenzin are unknown.[122] Some reports suggest he was killed by a landmine with one other jawan also being injured.[123][124]
  9. ↑ Indian media, The Quint, reported that "one junior officer of Indian Army punched a Chinese PLA major and flattened him", according to "senior military officers in 33rd corps at Sikna covering Sikkim"[144]
  10. ↑ డార్బుక్-ష్యోక్-డిబివో రోడ్డు (DSDBO), ష్యోక్ నదీ లోయలో భారత్ నిర్మించిన తొలి రోడ్డు. 2000 లో మొదలుపెట్టిన ఈ రోడ్డూ నిర్మాణం 2019 ఏప్రిల్లో పూర్తైంది చైనా అక్సాయ్ చిన్‌లో ఈ సరికే ఎన్నో రోడ్లు నిర్మించింది. జాతీయ రహదారి G210 తో పాటు, కోంగ్‌కా లా ను G210 తో కలిపే S519 కూడా ఉంది. కోంగ్‌కా లా ను, పాంగోంగ్ త్సో ద్వారా రుటోగ్ తో కలిపే S520 ఉంది. టియాన్‌వెండియన్ పోస్టును G210 తో కలిపే టియాన్‌వెండియన్ హై వే ఉంది, టియాన్‌వెండియన్, కొంగ్‌కా లా ల మధ్య టియాన్‌కాంగ్ హైవే ఉంది. టియాన్‌కాంగ్ ను గల్వాన్ లోయతో కలుపుతూ వాస్తవాధీన రేఖ వరకూ వెళ్ళే కొత్త హైవే కూడా ఉంది
  11. ↑ "జూన్ 15 నాటి ఘర్షణల్లో 16 బీహార్, 3 పంజాబ్, 3 మీడియం రెజిమెంట్ and 81 ఫీల్డ్ రెజిమెంట్ లకు చెందిన సైనికులు పాల్గొన్నారు."[97]
  12. ↑ రాకీనాలా అక్సాయ్ చిన్ మైదానాల్లో ఉద్భవించి లడఖ్‌లో బెర్ట్సా నాలాలో కలుస్తుంది. ఇక్కడే 2013 నాటి డెప్సాంగ్ ప్రతిష్ఠంభన జరిగింది.

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 "Indian Navy to move MiG-29K fighter jets to north amid border row with China". Hindustan Times. 21 July 2020. Retrieved 21 July 2020.
  2. ↑ "Air Marshal Vivek Ram Chaudhari to take charge of Western Air Command amid tension at LAC". Hindustan Times. 24 July 2020. Retrieved 1 August 2020.
  3. ↑ 3.0 3.1 "Galwan Valley face-off: Indian, Chinese military officials meet to defuse tension". Hindustan Times. 18 June 2020. Retrieved 18 June 2020.
  4. ↑ Negi, Manjeet Singh (13 October 2020). "Lt General PGK Menon takes over as commander of Fire & Fury Corps". India Today. Retrieved 24 October 2020.
  5. ↑ Bhaumik, Anirban (18 June 2020). "Galwan Valley: Indian, Chinese diplomats to hold video-conference soon". Deccan Herald. Retrieved 18 June 2020.
  6. ↑ "Rear Admiral Philipose George Pynumootil, NM Assumes Charge as Flag Officer Naval Aviation (FONA)". 26 February 2019. Retrieved 21 July 2020.
  7. ↑ "IGP Ladakh reviews security arrangements". Daily Excelsior. 9 April 2020. Retrieved 19 June 2020.
  8. ↑ "PLA Death Squads Hunted Down Indian Troops in Galwan in Savage Execution Spree, Say Survivors". News18 India.
  9. ↑ "India, Chinese troops face-off at eastern Ladakh; casualties on both sides". 16 June 2020. Archived from the original on 16 జూన్ 2020. Retrieved 17 June 2020.
  10. ↑ Li, Nan (26 February 2018). "Party Congress Reshuffle Strengthens Xi's Hold on Central Military Commission". The Jamestown Foundation. Retrieved 27 May 2020. Xi Jinping has introduced major institutional changes to strengthen his control of the PLA in his roles as Party leader and chair of the Central Military Commission (CMC)...
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 "The Chinese generals involved in Ladakh standoff". Rediff.com. 13 June 2020. Retrieved 19 June 2020.
  12. ↑ "Indians Seeing 60,000 Chinese Soldiers On Their Northern Border: Mike Pompeo". NDTV. ANI. 11 October 2020. Retrieved 13 October 2020.
  13. ↑ "India, China skirmishes in Ladakh, Sikkim; many hurt", The Tribune, India, 10 May 2020
  14. ↑ Michael Safi and Hannah Ellis-Petersen (16 June 2020). "India says 20 soldiers killed on disputed Himalayan border with China". Retrieved 16 June 2020.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Haidar, Suhasini; Peri, Dinakar (18 June 2020). "Ladakh face-off | Days after clash, China frees 10 Indian soldiers". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 19 June 2020.
  16. ↑ 16.0 16.1 "76 Soldiers Brutally Injured in Ladakh Face-off Stable And Recovering, Say Army Officials". Outlook. 19 June 2020. Retrieved 19 June 2020.
  17. ↑ "China denies detaining Indian soldiers after reports say 10 freed". Al Jazeera. 19 June 2020. Retrieved 21 June 2020.
  18. ↑ Roy, Rajesh (19 June 2020). "China Returns Indian Troops Captured in Deadly Clash". The Wall Street Journal. Retrieved 19 June 2020.
  19. ↑ Meyers, Steven Lee; Abi-Habib, Maria; Gettlemen, Jeffrey (17 June 2020). "In China-India Clash, Two Nationalist Leaders With Little Room to Give". The New York Times. Retrieved 19 June 2020.
  20. ↑ Sud, Vedika; Westcott, Ben (11 May 2020). "Chinese and Indian soldiers engage in 'aggressive' cross-border skirmish". CNN. Retrieved 12 May 2020.
  21. ↑ "China suffered 43 casualties in violent face-off in Galwan Valley, reveal Indian intercepts". Asian News International. 16 June 2020. Retrieved 22 June 2020.
  22. ↑ "China suffered 43 casualties during face-off with India in Ladakh: Report". India Today. 16 June 2020. Retrieved 17 June 2020.
  23. ↑ Bali, Pawan (20 June 2020). "India also released captured Chinese soldiers in Galwan Valley, claims Gen VK Singh". Deccan Chronicle.
  24. ↑ Shinkman, Paul D. (16 June 2020). "India, China Face Off in First Deadly Clash in Decades". U.S. News & World Report. Retrieved 16 June 2020.
  25. ↑ "Ladakh face-off | Govt sources cite U.S. intelligence to claim China suffered 35 casualties". The Hindu. PTI. 2020-06-17. ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-07-27. as per U.S. intelligence reports, the Chinese Army suffered 35 casualties... The figure could be a combination of total number of soldiers killed and seriously wounded
  26. ↑ 26.0 26.1 Philip, Snehesh Alex (24 May 2020). "Chinese troops challenge India at multiple locations in eastern Ladakh, standoff continues". The Print. Retrieved 24 May 2020.
  27. ↑ 27.0 27.1 Singh, Sushant (24 May 2020). "Chinese intrusions at 3 places in Ladakh, Army chief takes stock". The Indian Express.
  28. ↑ 28.0 28.1 "India soldiers killed in clash with Chinese forces". BBC News. 16 June 2020. Retrieved 16 June 2020.
  29. ↑ Pita, Adrianna; Madan, Tanvi (18 June 2020). What's fueling the India-China border skirmish? (PDF). Brookings (Report). Retrieved 29 June 2020. We do not know the Chinese casualty numbers - they do not tend to officially release this sometimes for decades, for various reasons...
  30. ↑ 30.0 30.1 Som, Vishnu (22 June 2020). Ghosh, Deepshikha (ed.). "At Talks, China Confirms Commanding Officer Was Killed in Ladakh: Sources". NDTV.com. Retrieved 22 June 2020.
  31. ↑ "Commanding Officer of Chinese Unit among those killed in face-off with Indian troops in Galwan Valley". Asian News International. 17 June 2020. Retrieved 19 June 2020.
  32. ↑ "China denies detaining Indian soldiers after reports say 10 freed". Al Jazeera. 19 June 2020. Retrieved 2020-08-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  33. ↑ 33.0 33.1 "India, China complete troop disengagement at three friction points, focus now on Finger area". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). ANI. 2020-07-25. Retrieved 2020-07-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  34. ↑ 34.0 34.1 Kaushik, Krishn (2020-07-31). "Pangong and Gogra not yet resolved, Army awaits talks". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-07-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  35. ↑ 35.0 35.1 Tripathi, Ashutosh, ed. (2020-07-30). "'Disengagement process along LAC not yet complete': India rebuts China". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-07-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  36. ↑ Singh, Sushant (2020-08-01). "Army to retain additional troops in Ladakh for the long haul". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  37. ↑ 37.0 37.1 Dutta, Amrita Nayak (3 September 2020). "Army now holding 30 dominating heights, earlier unoccupied, on southern bank of Pangong Tso". ThePrint. Retrieved 8 September 2020.
  38. ↑ 38.0 38.1 Sagar, Pradip R (2 September 2020). "India controls dominating heights in Chushul sector". The Week (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-08.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  39. ↑ Gettleman, Jeffrey (2020-09-08). "Shots Fired Along India-China Border for First Time in Years". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Retrieved 2020-09-09.
  40. ↑ 40.0 40.1 Kaushik, Krishn (2020-09-09). "First time in 45 years, shots fired along LAC as troops foil China's bid to take a key height". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-09.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  41. ↑ 41.0 41.1 Singh, Vijaita (2020-09-11). "LAC standoff | Officials confirm two incidents of firing at south bank of Pangong Tso". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-09-11.
  42. ↑ 42.0 42.1 Singh, Rahul; Choudhury, Sunetra (31 May 2020). "Amid Ladakh standoff, 12,000 workers to be moved to complete projects near China border". Hindustan Times. Retrieved 4 June 2020.
  43. ↑ 43.0 43.1 Ray, Kalyan; Bhaumik, Anirban (1 June 2020). "Amid border tension, India sends out a strong message to China". Deccan Herald. Retrieved 4 June 2020.
  44. ↑ 44.0 44.1 Kumar, Rajesh (14 June 2020). "CM flags off train with 1,600 workers for border projects". The Times of India. Ranchi. Retrieved 15 June 2020.
  45. ↑ 45.0 45.1 Singh, Sushant (26 May 2020). "Indian border infrastructure or Chinese assertiveness? Experts dissect what triggered China border moves". The Indian Express. Retrieved 26 May 2020.
  46. ↑ 46.0 46.1 "China starts construction activities near Pangong Lake amid border tensions with India". Business Today (India). 27 May 2020. Archived from the original on 5 June 2020. Retrieved 5 June 2020.
  47. ↑ Desai, Shweta (3 June 2020). "Beyond Ladakh: Here's how China is scaling up its assets along the India-Tibet frontier". Newslaundry. Retrieved 5 June 2020.
  48. ↑ 48.0 48.1 Krishnan, Ananth (12 June 2020). "Beijing think-tank links scrapping of Article 370 to LAC tensions". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 15 June 2020.
  49. ↑ 49.0 49.1 Chaudhury, Dipanjan Roy (29 May 2020). "India-China activate 5 pacts to defuse LAC tensions". The Economic Times. Retrieved 3 June 2020.
  50. ↑ Roche, Elizabeth (8 June 2020). "India, China to continue quiet diplomacy on border dispute". LiveMint.com. Retrieved 9 June 2020.
  51. ↑ Sandhu, P.J.S. (21 July 2020). "It Is Time to Accept How Badly India Misread Chinese Intentions in 1962 – and 2020". The Wire. Retrieved 14 October 2020.
  52. ↑ 52.0 52.1 Sagar, Pradip R (13 August 2020). "100 days on, India-China border in Ladakh still remains tense". The Week (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-30.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  53. ↑ 53.0 53.1 Mitra, Devirupa (6 June 2020). "Ahead of Border Talks With China, India Still Unclear of Reason Behind Troops Stand-Off". The Wire. Archived from the original on 6 జూన్ 2020. Retrieved 6 June 2020. On Saturday, Indian and Chinese military officials of Lieutenant General-rank are likely to meet at a border personnel meeting (BPM)... The various BPM meetings – led first by colonels, then brigadiers and then finally over three rounds by major general-rank officers – have until now yielded no results.
  54. ↑ Philip, Snehesh Alex (12 August 2020). "No progress made in India-China major general-level talks, all eyes now on diplomatic parleys". ThePrint. Retrieved 28 August 2020.
  55. ↑ 55.0 55.1 55.2 "China Ups Rhetoric, Warns India of 'Severe Consequences' for Violent Clash". The Wire. 25 June 2020. Retrieved 25 June 2020.
  56. ↑ 56.0 56.1 56.2 "At SCO meet, Rajnath Singh tells China to restore status quo at LAC". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). PTI. 2020-09-05. Retrieved 2020-09-05.{{cite web}}: CS1 maint: others (link) CS1 maint: url-status (link)
  57. ↑ 57.0 57.1 "Seventh round of India-China military talks 'positive and constructive': Joint statement". Tribune India (in ఇంగ్లీష్). 13 October 2020. Retrieved 2020-10-13.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  58. ↑ Suneja, Kirtika; Agarwal, Surabhi (17 June 2020). "Is This Hindi-Chini Bye Bye on Trade Front? Maybe Not: No immediate impact likely on business relations, say govt officials". The Economic Times. Retrieved 4 July 2020 – via Pressreader.com.
  59. ↑ Pandey, Neelam (16 June 2020). "Traders' body calls for boycott of 3,000 Chinese products over 'continued' border clashes". ThePrint. Retrieved 17 June 2020.
  60. ↑ Ninan, T. N. (20 June 2020). "To hit China, aim carefully. Don't shoot yourself in the foot". ThePrint. Retrieved 20 June 2020.
  61. ↑ Arnimesh, Shanker (15 June 2020). "RSS affiliate wants Modi govt to cancel Chinese firm's bid for Delhi-Meerut RRTS project". ThePrint. Retrieved 18 June 2020.
  62. ↑ Dastidar, Avishek G; Tiwari, Ravish (18 June 2020). "Chinese firms to lose India business in Railways, telecom". The Indian Express. Retrieved 20 June 2020.
  63. ↑ Pattanayak, Banikinkar (9 September 2020). "Border clash fails to dampen India-China trade". Financial Express. Retrieved 1 October 2020.
  64. ↑ Singh, Sushant (2 June 2020). "Line of Actual Control: Where it is located, and where India and China differ". The Indian Express. Archived from the original on 1 June 2020. Retrieved 3 June 2020.
  65. ↑ Ladwig, Walter (21 May 2020). "Not the 'Spirit of Wuhan': Skirmishes Between India and China". Royal United Services Institute. Archived from the original on 28 May 2020. Retrieved 26 May 2020.
  66. ↑ Bhonsale, Mihir (12 February 2018). "Understanding Sino-Indian border issues: An analysis of incidents reported in the Indian media". Observer Research Foundation. Archived from the original on 3 June 2020. Retrieved 26 May 2020.
  67. ↑ Smith, Jeff M. (13 June 2020). "The Simmering Boundary: A "new normal" at the India–China border? | Part 1". ORF. Retrieved 15 June 2020.
  68. ↑ Lau, Staurt (6 July 2017). "How a strip of road led to China, India's worst stand-off in years". South China Morning Post. Archived from the original on 16 December 2019. Retrieved 4 June 2020.
  69. ↑ 69.0 69.1 France-Presse, Agence (11 May 2020). "Indian and Chinese soldiers injured in cross-border fistfight, says Delhi". The Guardian. ISSN 0261-3077. Archived from the original on 12 May 2020. Retrieved 12 May 2020.
  70. ↑ 70.0 70.1 Som, Vishnu (10 May 2020). Sanyal, Anindita (ed.). "India, China troops clash in Sikkim, pull back after dialogue". NDTV. Retrieved 12 May 2020.
  71. ↑ Chan, Minnie (4 June 2020). "China flexing military muscle in border dispute with India". South China Morning Post. Archived from the original on 4 June 2020. Retrieved 4 June 2020.
  72. ↑ Abi-Habib, Maria (19 June 2020). "Will India Side With the West Against China? A Test Is at Hand". The New York Times. ISSN 0362-4331. Retrieved 20 June 2020.
  73. ↑ "China's 'salami-slicing tactics' displays disregard for India's efforts at peace". Hindustan Times. 6 June 2020. Retrieved 25 June 2020.
  74. ↑ "Chinese Army May Have Provoked Clash To 'Grab Indian Territory': US Senator". NDTV. 19 June 2020. Retrieved 25 June 2020.
  75. ↑ Wallen, Joe (24 June 2020). "Modi is standing aside as China seizes our land, says furious BJP politician from border region". The Telegraph. Yahoo News. Retrieved 25 June 2020.
  76. ↑ Rashid, Hakeem Irfan (24 June 2020). "Successive govts have neglected border areas of Ladakh: Nyoma's BDC chair". The Economic Times. Retrieved 25 June 2020.
  77. ↑ Dasgupta, Sravasti (28 June 2020). "Flagging Chinese incursions for long, Galwan flare-up was waiting to happen: Ladakh leaders". ThePrint. Retrieved 29 June 2020.
  78. ↑ Pandey, Neelam (2020-06-17). "Chinese PLA patrolling in Arunachal, time for action on the border: BJP MP Tapir Gao". ThePrint (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-03.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  79. ↑ 79.0 79.1 Singh, Sushant (26 May 2020). "Indian border infrastructure or Chinese assertiveness? Experts dissect what triggered China border moves". The Indian Express.
  80. ↑ "China was surprised in Doklam, never thought India would challenge it: China expert Yun Sun". India Today. 30 June 2020. "So, when the Chinese identified that India is building roads and other infrastructural projects in their region, their concern was how should they (China) respond. They felt India is stabbing China on the back...that India is putting China in an impossible position where either China responds aggressively and be seen as attacking India, or does nothing and actually end up losing territory," Yun Sun said, adding that understanding the Chinese motivation behind the recent moves is not very hard.
  81. ↑ "China raking border issue to curb internal issues, COVID-19 paranoia: Lobsang Sangay". The Statesman. 16 June 2020. Retrieved 18 June 2020.
  82. ↑ "LAC stand-off will go on unless Tibet issue is resolved, says exiled govt". Hindustan Times. 17 June 2020. Retrieved 18 June 2020.
  83. ↑ Sreevatsan, Ajai (18 June 2020). "Beijing is not going to withdraw its soldiers: Jayadeva Ranade". Livemint. Retrieved 24 June 2020.
  84. ↑ Sawhney, Pravin (10 June 2020). "Here's Why All's Not Well for India on the Ladakh Front". The Wire. Retrieved 15 June 2020.
  85. ↑ Wahid, Siddiq (11 June 2020). "There is a Global Dimension to the India-China Confrontation in Ladakh". The Wire. Retrieved 15 June 2020.
  86. ↑ Kazmin, Amy; Weinland, Don (9 June 2020). "Trump's embrace of Modi stokes India-China stand-off in Himalayas". Financial Times.
  87. ↑ Chaudhary, Archana (5 June 2020). "India's China standoff shows risks of getting too close to Donald Trump". The Economic Times.
  88. ↑ Mohan, Raja (9 June 2020). "China now has the military power to alter territorial status quo". The Indian Express. Retrieved 21 June 2020.
  89. ↑ Chari, Seshadri (12 June 2020). "70 yrs on, India's Tibet dilemma remains. But 4 ways Modi can achieve what Nehru couldn't". ThePrint. Retrieved 20 June 2020.
  90. ↑ Chowdhury, Adhir Ranjan (17 June 2020). "Chinese intrusion in Ladakh has created a challenge that must be met". The Indian Express. Retrieved 20 June 2020.
  91. ↑ Siddiqui, Maha (18 June 2020). "Ladakh is the First Finger, China is Coming After All Five: Tibet Chief's Warning to India". CNN-News18. Retrieved 19 June 2020.
  92. ↑ Dorji, Tsewang (4 July 2020). "The Geo-strategic Importance Of Tibet: China's "Palm & Five-Fingers Strategy"". The Taiwan Times. Retrieved 4 July 2020.
  93. ↑ "Defence Ministry admits transgressions by Chinese Army in Eastern Ladakh". BW Businessworld (in ఇంగ్లీష్). ANI. 6 August 2020. Retrieved 2020-08-06.{{cite web}}: CS1 maint: others (link) CS1 maint: url-status (link)
  94. ↑ Hua, Sha; Roy, Rajesh (6 July 2020). "China Pulls Back From One Disputed Border, Makes New Claims on Another: After deadly clash with India, Beijing asserts right to territory in Bhutan". The Wall Street Journal. Retrieved 7 July 2020.
  95. ↑ Patranobis, Sutirtho (6 July 2020). "China's new boundary dispute with Bhutan targets India's Arunachal Pradesh". Hindustan Times. Retrieved 7 July 2020.
  96. ↑ Gupta, Shishir (2020-08-01). "China moves PLA battalion across India's Lipulekh Pass. It's a signal". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  97. ↑ 97.0 97.1 Aroor, Shiv (24 June 2020). "Meet the 5 Ladakh troops commended by Army chief Gen Naravane today for fighting off Chinese". India Today. Retrieved 1 July 2020.
  98. ↑ Sharma, Kiran (28 May 2020). "India and China face off along disputed Himalayan border". The Nikkei. Retrieved 28 May 2020.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  99. ↑ Singh, Sushant (22 May 2020). "India-China conflict in Ladakh: The importance of Pangong Tso lake". The Indian Express. Retrieved 27 May 2020.
  100. ↑ Khalid, Saif (29 May 2020). "'All-out combat' feared as India, China engage in border standoff". Al Jazeera. Retrieved 28 May 2020.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  101. ↑ Bhaumik, Subir (11 May 2020). "Sikkim & Ladakh face-offs: China ups ante along India-Tibet border". The Quint. Retrieved 12 May 2020.
  102. ↑ Roy, Sukanya (27 May 2020). "All you need to know about India-China stand-off in Ladakh". Business Standard. Retrieved 5 June 2020.
  103. ↑ Wallen, Joe; Yan, Sophia; Farmer, Ben (12 June 2020). "China annexes 60 square km of India in Ladakh as simmering tensions erupt between two superpowers". The Telegraph. Retrieved 17 June 2020. A total of forty square kilometres were occupied at Pangong Tso and twenty square kilometres at Galwan River, with smaller incursions at Hot Springs and Demchok, a senior Indian Army source told the Telegraph.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  104. ↑ Shukla, Ajai (8 June 2020). "China has captured 60 sq km of Indian land!". Rediff. Business Standard. Retrieved 17 June 2020.
  105. ↑ Biswas, Soutik (16 June 2020). "An extraordinary escalation 'using rocks and clubs'". BBC News. Retrieved 17 June 2020.
  106. ↑ 106.0 106.1 Singh, Vijaita (31 August 2020). "China controls 1,000 sq. km of area in Ladakh, say intelligence inputs". The Hindu. Retrieved 31 August 2020.
  107. ↑ "'Unprofessional' Chinese Army used sticks, clubs with barbed wires and stones in face-off near Pangong Tso". The Times of India. 26 May 2020. Retrieved 27 May 2020.
  108. ↑ Singh, Sushant (27 June 2020). "Chinese building helipad in Pangong Tso, massing troops on southern bank of lake". The Indian Express. Retrieved 27 June 2020.
  109. ↑ Kumar, Ankit (29 June 2020). "Carved Maps, Ancient Names, Additional build Up: A Close Up of Chinese Posturing at Pangong Tso". India Today. Retrieved 5 July 2020.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  110. ↑ Som, Vishnu (30 June 2020). "Chinese Inscribe Huge Symbol, Map Onto Disputed Territory In Pangong". NDTV. Retrieved 2020-08-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  111. ↑ Gupta, Shishir (1 July 2020). "India sending high-powered boats to match heavier Chinese vessels while patrolling Ladakh lake". Hindustan Times. Retrieved 2 July 2020.
  112. ↑ "LAC face-off: High-speed interceptor boats being sent to Pangong lake". The Times of India. 2 July 2020. Retrieved 2 July 2020.
  113. ↑ Subramanian, Nirupama; Kaushik, Krishn (16 September 2020). "Before Moscow pact, Indian and Chinese troops fired 100-200 rounds on Pangong north bank". The Indian Express. Retrieved 16 September 2020.
  114. ↑ Som, Vishnu (16 September 2020). "India, China Fired 100-200 'Warning Shots' At Pangong In Early September". NDTV. Retrieved 16 September 2020.
  115. ↑ 115.0 115.1 Bhalla, Abhishek (1 September 2020). "Indian Army's control of hilltops on south bank of Pangong Lake irks China". India Today (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-05.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  116. ↑ Malhotra, A. (2003). Trishul: Ladakh And Kargil 1947-1993 (in ఇంగ్లీష్). Lancer Publishers. p. 64. ISBN 978-81-7062-296-3.
  117. ↑ "India, China in Another Stand-Off in Eastern Ladakh as PLA Intrudes Into Pangong Tso Southern Bank". The Wire. 31 August 2020. Retrieved 2020-09-05.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  118. ↑ Pandit, Rajat (4 September 2020). "India China border news; India Army, IAF chiefs visit forward areas as China moves more forces near Chushul". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-05.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  119. ↑ 119.0 119.1 Gettleman, Jeffrey; Yasir, Sameer; Kumar, Hari (2020-08-31). "India and China Face Off Again at Border as Troops Move In". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Retrieved 2020-09-03.
  120. ↑ "The Special Frontier Force: Tibetan refugees, once trained with US help". The Week (in ఇంగ్లీష్). 1 September 2020. Retrieved 2020-09-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  121. ↑ Singh, Man Aman (2020-09-01). "Explained: What is the Special Frontier Force or Vikas Battalion?". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  122. ↑ "Tibetan Soldier's Death in Pangong Lake Episode Brings India's Top-Secret Guerrilla Regiment to Fore". News18. 4 September 2020. Retrieved 5 September 2020.
  123. ↑ Gelek, Lobsang; Whong, Eugene; Dickyi, Tenzin (1 September 2020). "Tibetan Soldier in Indian Army Killed in Weekend Incident at Contested Border with China". Radio Free Asia. No. RFA’s Tibetan Service. Retrieved 5 September 2020.
  124. ↑ "Despite Chinese cameras and sensors, Indian troops managed to beat PLA in occupying height". Hindustan Times. 1 September 2020. Retrieved 5 September 2020.
  125. ↑ Singh, Rahul (2020-08-31). "Forget disengagement, China opens new front along LAC". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  126. ↑ Pandit, Rajat (31 August 2020). "India China border news: Fresh clashes between Indian, Chinese troops at Pangong Tso". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  127. ↑ Peri, Dinakar; Krishnan, Ananth (31 August 2020). "Thwarted aggressive moves by China at South Bank of Pangong Tso: Army". The Hindu (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 31 August 2020. Retrieved 31 August 2020.
  128. ↑ Chaturvedi, Amit (31 August 2020). "'Provocative': India lashes out at new Chinese attempt to alter status quo near Pangong Tso". The Hindustan Times. Retrieved 31 August 2020.
  129. ↑ Shi, Jiangtao; Purohit, Kunal (1 September 2020). "China-India border dispute: Beijing doubles down on claims Indian troops 'violated consensus'". South China Morning Post. Retrieved 3 September 2020.
  130. ↑ Gettleman, Jeffrey; Yasir, Sameer; Kumar, Hari (31 August 2020). "India and China Face Off Again at Border as Troops Move In". The New York Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  131. ↑ Parashar, Sachin (9 September 2020). "LAC on razor's edge, both India and China register protest". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-09.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  132. ↑ Som, Vishnu (8 September 2020). "Chinese Soldiers With Spears Approached Indian Positions, Told To Back Off". NDTV. Retrieved 2020-09-09.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  133. ↑ "PLA 'takes countermeasures' after shots fired at China-India border". People's Daily Online. 8 September 2020. Retrieved 2020-09-08.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  134. ↑ "China says Indian troops fired 'provocative' shots". BBC News (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). 2020-09-08. Retrieved 2020-09-08.
  135. ↑ Som, Vishnu (8 September 2020). Sanyal, Anindita (ed.). "Indian Soldiers Fired Warning Shots At Bank Of Pangong Lake, Claims China". NDTV. Retrieved 2020-09-08.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  136. ↑ Agencies (2020-09-08). "China and India accuse each other of opening fire as border tensions rise". The Guardian (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0261-3077. Retrieved 2020-09-08.
  137. ↑ Banerjee, Ajay (8 September 2020). "India, China blame each other for 'firing shots' along LAC". Tribune India (in ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2020-11-05. Retrieved 2020-09-08.
  138. ↑ "India, China Trade Charges of Firing Warning Shots Along Border". Bloomberg (in ఇంగ్లీష్). 2020-09-08. Retrieved 2020-09-08.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  139. ↑ Kaushik, Krishn (2020-09-08). "Did not cross LAC or fire shots, China trying to provocate, escalate, says Army". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-09.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  140. ↑ Gupta, Shishir (2020-09-08). "Face-off at Rechin La leads to scuffle with aggressive PLA. Situation tense but ground commanders talking". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-11.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  141. ↑ "Indian Army warns Chinese troops against intrusion attempts, puts up barbed wires at LAC". 10 September 2020. Retrieved 11 September 2020.
  142. ↑ "Any Trajectory" Possible In India-China Stand-Off, Talks Critical: Sources, NDTV, 10 September 2020.
  143. ↑ Peri, Dinakar (10 May 2020). "India, China troops face off at Naku La in Sikkim, several injured". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 10 May 2020.
  144. ↑ Bhaumik, Subir (11 May 2020). "Sikkim & Ladakh face-offs: China ups ante along India-Tibet border". The Quint. Retrieved 12 May 2020.
  145. ↑ "Army confirms India-China face-off, minor injuries to both sides". Hindustan Times. 10 May 2020. Retrieved 10 May 2020.
  146. ↑ Patranobis, Sutirtho (11 May 2020). Tripathi, Ashutosh (ed.). "'Should work together, fight Covid-19': China to India after Sikkim face-off". Hindustan Times. Retrieved 12 May 2020.
  147. ↑ Singh, Sushant (21 May 2020). "India builds road north of Ladakh lake, China warns of 'necessary counter-measures'". The Indian Express. Retrieved 26 May 2020.
  148. ↑ Ticku, Nitin J. (24 May 2020). "India, China Border Dispute in Ladakh as Dangerous as 1999 Kargil Incursions – Experts". EurAsian Times.
  149. ↑ Peri, Dinakar (25 May 2020). "Deliberations on to resolve LAC tensions". The Hindu.
  150. ↑ Shukla, Ajai (30 May 2020). "Defence minister Rajnath Singh speaks to US on China's LAC intrusion". Business Standard.
  151. ↑ "'Differences Should Not Overshadow Relations': China Downplays Border Standoff, Says Situation Controllable". News18. 27 May 2020. Retrieved 27 May 2020.
  152. ↑ "China and India move troops as border tensions escalate". The Guardian. 27 May 2020.
  153. ↑ "Army Sends Reinforcements from Kashmir to Ladakh as China Tries to Bully India Amid Cold War With US". News18. 1 June 2020.
  154. ↑ "'China did not enter our territory, no posts taken': PM at all-party meet on Ladakh clash". Hindustan Times. 19 June 2020. Archived from the original on 19 జూన్ 2020. Retrieved 20 June 2020.
  155. ↑ "China blames Indian troops for deadly border clash". DAWN. 17 June 2020. Retrieved 28 June 2020.
  156. ↑ 156.0 156.1 Singh, Vijaita (18 June 2020). "Ladakh face-off: China's People's Liberation Army meticulously planned attack in Galwan, says senior government official". The Hindu. Retrieved 22 June 2020.
  157. ↑ Tripathi, Ashutosh, ed. (18 June 2020). "'All border troops carry arms': Jaishankar responds to Rahul Gandhi on Ladakh standoff". Hindustan Times. Retrieved 19 June 2020.
  158. ↑ Safi, Michael; Ellis-Petersen, Hannah; Davidson, Helen (17 June 2020). "Soldiers fell to their deaths as India and China's troops fought with rocks". The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 17 June 2020.
  159. ↑ Haltiwanger, John (18 June 2020). "Hundreds of Chinese troops reportedly hunted down dozens of Indian soldiers and beat them with batons wrapped in barbed wire". Business Insider. Retrieved 29 June 2020.
  160. ↑ Peri, Dinakar; Krishnan, Ananth (16 June 2020). "India-China standoff | Army officer, two jawans killed in Ladakh scuffle; casualties on Chinese side also". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 16 June 2020.
  161. ↑ 161.0 161.1 Pubby, Manu (17 June 2020). "Over 20 soldiers, including Commanding Officer killed at Galwan border clash with China". The Economic Times. Retrieved 17 June 2020.
  162. ↑ Pandit, Rajat (17 June 2020). "LAC standoff: 20 Indian Army soldiers die in worst China clash in 53 years | India News". The Times of India. Retrieved 17 June 2020.
  163. ↑ Safi, Michael; Ellis-Petersen, Hannah; Davidson, Helen (17 June 2020). "Soldiers fell to their deaths as India and China's troops fought with rocks". The Guardian. ISSN 0261-3077. Retrieved 17 June 2020.
  164. ↑ Ghosh, Deepshikha, ed. (16 June 2020). "Updates: 20 Indian Soldiers Killed; 43 Chinese Casualties In Ladakh, Says ANI". Retrieved 16 June 2020.
  165. ↑ "Commanding Officer of Chinese Unit among those killed in face-off with Indian troops in Galwan Valley". Asian News International. 17 June 2020. Retrieved 17 June 2020.
  166. ↑ "China State Media Plays Down India Clash, No Mention Of Casualties". NDTV.com.
  167. ↑ "Line of Actual Control: Three Indian soldiers and 'five Chinese' dead in border clashes". SkyNews. 16 June 2020.
  168. ↑ "中印边境冲突致死双方一级战备 专家指习近平强硬或不退让". Radio France Internationale (in Chinese). 16 June 2017.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  169. ↑ "传解放军中印边境死40人 遭指或怕丢脸不敢公布?". Radio France Internationale (in Chinese). 17 June 2020.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  170. ↑ Service, Tribune News. "China declines to react to VK Singh's remark that 40 PLA soldiers killed in Galwan Valley clash". The Tribune. Retrieved 22 June 2020.
  171. ↑ "death toll of 40? Forgien minister responses". Sina News (in Chinese). 24 June 2020.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  172. ↑ Singh, Sushant (19 June 2020). "Hectic negotiations lead to return of 10 Indian soldiers from Chinese custody". The Indian Express. Retrieved 19 June 2020.
  173. ↑ "China denies detaining Indian soldiers after reports say 10 freed". Al Jazeera. 19 June 2020. Retrieved 20 June 2020.
  174. ↑ Jin (马驰), Zhou (17 June 2020). "India urged to halt border violation". China Daily. Retrieved 2020-08-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  175. ↑ "Chinese military demands Indian border troops stop infringing and provocative actions". Ministry of National Defense of the People's Republic of China. China Military Online. 16 June 2020.
  176. ↑ Khaliq, Riyaz ul (16 June 2020). "Indian troops violated agreements along LAC: China". Anadolu Agency. Retrieved 17 June 2020.
  177. ↑ "'Exaggerated': India's late night rebuttal to China's new claim over Galwan Valley". Hindustan Times. 18 June 2020. Retrieved 18 June 2020.
  178. ↑ Haidar, Suhasini (17 June 2020). "Chinese troops tried to change status quo: India". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 18 June 2020.
  179. ↑ Jones, Keith (20 June 2020). "US stokes India-China conflict, blames Chinese "aggression" for border clash". World Socialist Web Site. Retrieved 20 June 2020.
  180. ↑ "'China did not enter our territory, no posts taken': PM at all-party meet on Ladakh clash". Hindustan Times. 19 June 2020. Archived from the original on 19 జూన్ 2020. Retrieved 20 June 2020.
  181. ↑ "Modi's 'No Intrusion' by China Claim Contradicts India's Stand, Raises Multiple Questions". The Wire. 19 June 2020. Retrieved 20 June 2020.
  182. ↑ "PMO issues clarification over Modi's comments that no one entered Indian territory". The Times of India. 20 June 2020. Retrieved 20 June 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  183. ↑ Anshuman, Kumar (20 June 2020). "PMO issues clarification over Modi's comments that no one entered Indian territory". The Economic Times. Retrieved 20 June 2020.
  184. ↑ Shinkman, Paul D. (22 June 2020). "U.S. Intel: China Ordered Attack on Indian Troops in Galwan River Valley". U.S. News & World Report. Retrieved 1 July 2020.
  185. ↑ "India recovers from the shock of nail-studded clubs, gets ready to get even". The Economic Times. 18 June 2020. Retrieved 18 June 2020.
  186. ↑ Unnithan, Sandeep (18 June 2020). "A new arms race?". India Today. Retrieved 18 June 2020.
  187. ↑ Singh, Rahul (20 June 2020). "'No restrictions on using firearms': India gives soldiers freedom along LAC in extraordinary times". Hindustan Times. Retrieved 21 June 2020.
  188. ↑ "Ladakh face-off | Destroyed Chinese post back in Galwan Valley". The Hindu. Special Correspondent. 24 June 2020. ISSN 0971-751X. Retrieved 25 June 2020.{{cite news}}: CS1 maint: others (link)
  189. ↑ Philip, Snehesh Alex (2020-08-08). "India-China tensions at Depsang, a disengagement sticking point, began much before May". ThePrint (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-08.
  190. ↑ Singh, Sushant (25 June 2020). "Closer to strategic DBO, China opens new front at Depsang". The Indian Express. Retrieved 25 June 2020.
  191. ↑ Swami, Praveen (24 June 2020). "As PLA Seeks to Cut Off Indian Patrol Routes on LAC, 'Bottleneck' Emerges as Roadblock in Disengagement". News18. Retrieved 26 June 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  192. ↑ https://indianexpress.com/article/india/month-before-standoff-china-blocked-5-patrol-points-in-depsang-6602896/
  193. ↑ Singh, Sushant (17 September 2020). "What Rajnath Left Out: PLA Blocks Access to 900 Sq Km of Indian Territory in Depsang". The Wire (India). Retrieved 17 September 2020.
  194. ↑ Bagchi, Indrani (26 June 2020). "India China stand-off: Not just a border conflict, there's much more to it". The Times of India. Retrieved 26 June 2020.
  195. ↑ Ruser, Nathan (18 June 2020). "Satellite images show positions surrounding deadly China–India clash". The Strategist. Australian Strategic Policy Institute. Retrieved 25 June 2020.
  196. ↑ Pubby, Manu (1 June 2020). "Amid standoff, China builds road to mineral rich area". The Economic Times. Retrieved 25 June 2020.
  197. ↑ "China brushes off concern over whereabouts of five Arunachal Pradesh boys, says it has never recognised the State". The Hindu (in Indian English). PTI. 2020-09-08. ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-09-08.{{cite news}}: CS1 maint: others (link)
  198. ↑ Kalita, Prabin (6 September 2020). "Arunachal probing kidnap of 5 tribals by PLA troops". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-08.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  199. ↑ "Army hands over 13 yaks, 4 calves to China in 'humane gesture' amid border row". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). ANI. 2020-09-08. Retrieved 2020-09-08.{{cite web}}: CS1 maint: others (link) CS1 maint: url-status (link)
  200. ↑ Choudhury, Ratnadip (12 September 2020). Varma, Shylaja (ed.). "China Hands Over 5 Indians Who Went Missing From Arunachal". NDTV. Retrieved 2020-09-12.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  201. ↑ Patranobis, Sutirtho (2020-09-12). "5 Indians who strayed across LAC were spies, says Chinese media ahead of their release". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-12.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  202. ↑ "Indian Navy Sent Warship To South China Sea After Ladakh Clash: Report". NDTV. 31 August 2020. Retrieved 2020-08-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  203. ↑ Negi, Manjeet Singh (30 August 2020). "Indian Navy deploys warship in South China Sea 2 months after Galwan clash". India Today (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  204. ↑ Siow, Maria (2020-08-27). "Is India-Vietnam military alliance about to clash with China-Pakistan?". South China Morning Post (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  205. ↑ Parashar, Sachin (22 August 2020). "South China Sea: As China deploys bomber, Vietnam briefs India about deteriorating situation | India News - Times of India". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  206. ↑ 206.0 206.1 Gupta, Shishir (2020-08-24). "India's answer to China-backed Thai Canal plan is a huge military upgrade in islands". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  207. ↑ Babones, Salvatore (1 September 2020). "The Next Front in the India-China Conflict Could Be a Thai Canal". Foreign Policy (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  208. ↑ Kosaka, Tetsuro (19 September 2020). "US vs China: South China Sea drills centered on submarine warfare". Nikkei Asian Review (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  209. ↑ Gupta, Shishir (2020-09-20). "PLA opens three fronts in South China Sea to distract the world from Ladakh". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  210. ↑ "Unfazed by China Threat, 10k Men Working on BRO Projects in Ladakh". The Quint. 21 June 2020. Retrieved 27 June 2020.
  211. ↑ "Special Train Carrying Construction Workers For BRO Work in Ladakh Reaches J&K's Udhampur". CNN-News18. PTI. 15 June 2020. Retrieved 15 June 2020.{{cite news}}: CS1 maint: others (link)
  212. ↑ Gurung, Shaurya Karanbir (13 June 2020). "3,500 Jharkhand workers to be hired for Ladakh road projects". The Economic Times. Retrieved 19 June 2020.
  213. ↑ Chaturvedi, Amit, ed. (26 June 2020). "Govt gives salary hike of upto 170% to people working on building roads in border areas: Report". Hindustan Times. Retrieved 27 June 2020.
  214. ↑ Agrawal, Rangoli (2020-08-26). "Are border development works driving India-China conflict?". Livemint (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  215. ↑ Singh, Vijaita (2020-09-01). "Surveillance camera at South Bank of Pangong Tso caught Chinese movement, says govt. official". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-09-02.
  216. ↑ Philip, Snehesh Alex (2020-08-22). "China digs heels in for winter, continues building roads and bridges on own side of LAC". ThePrint (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-26.
  217. ↑ Pandit, Rajat (23 August 2020). "India China border news: China refuses to budge, continues infrastructure build-up along LAC". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  218. ↑ "Despite Chinese cameras and sensors, Indian troops managed to beat PLA in occupying height". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). ANI. 2020-09-01. Retrieved 2020-09-02.{{cite web}}: CS1 maint: others (link) CS1 maint: url-status (link)
  219. ↑ Dutta, Amrita Nayak (2020-08-20). "Satellite images reveal China is building surface-to-air missile site at Mansarovar Lake". ThePrint (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-31.
  220. ↑ "Amid border tensions with India, China constructs missile site at Kailash-Mansarovar". The Economic Times. ANI. 31 August 2020. Retrieved 2020-08-31.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  221. ↑ "India China border news: China builds 5G infra along LAC, fresh construction at Pangong Tso". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). IANS. 28 August 2020. Retrieved 2020-09-09.{{cite web}}: CS1 maint: others (link) CS1 maint: url-status (link)
  222. ↑ Bhalla, Abhishek (28 August 2020). "China digs in with 5G network at Ladakh border, new construction at Pangong Lake". India Today (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-09.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  223. ↑ Krishnan, Ananth (24 July 2020). "China yet to disengage from most LAC spots, says new report". The Hindu. Retrieved 24 September 2020. The constructions were "a mix of permanent and semi-permanent positions," Sim Tack, the author of the report [...] told The Hindu.
  224. ↑ Tack, Sim (22 July 2020). "The Nature of China's Military Push Along the Indian Border". Stratfor. Retrieved 24 September 2020.
  225. ↑ Tack, Sim (22 September 2020). "A Military Drive Spells Out China's Intent Along the Indian Border". Stratfor. Retrieved 24 September 2020.
  226. ↑ Peri, Dinakar (22 September 2020). "Ladakh standoff - India, China agree to stop sending more troops to frontline". The Hindu. Retrieved 24 September 2020.
  227. ↑ Bagchi, Indrani (15 June 2020). "Jaishankar to meet China FM in virtual RIC meet on June 22". The Times of India. Retrieved 16 June 2020.
  228. ↑ Gill, Prabhjote (29 May 2020). "India says there are five treaties to push the Chinese army behind the Line of Actual Control⁠ – while experts tell Modi to remain cautious". Business Insider. Retrieved 3 June 2020.
  229. ↑ Sudarshan, V. (1 June 2020). "A phantom called the Line of Actual Control". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 3 June 2020.
  230. ↑ Gupta, Shishir (5 June 2020). "Ahead of today's meet over Ladakh standoff, India signals a realistic approach". Hindustan Times. Retrieved 6 June 2020.
  231. ↑ Som, Vishnu (6 June 2020). "India, China Top Military-Level Talks Amid Stand-Off in Ladakh". NDTV. Retrieved 6 June 2020.
  232. ↑ "Talks over between military commanders of India, China". The Economic Times. ANI. 6 June 2020. Retrieved 6 June 2020.
  233. ↑ Laskar, Rezaul H; Singh, Rahul; Patranobis, Sutirtho (18 June 2020). "India warns China of serious impact on ties, Modi talks of 'befitting' reply". Hindustan Times. Retrieved 18 June 2020.
  234. ↑ Myers, Steven Lee; Abi-Habib, Maria; Gettleman, Jeffrey (17 June 2020). "In China-India Clash, Two Nationalist Leaders With Little Room to Give". The New York Times. ISSN 0362-4331. Retrieved 18 June 2020.
  235. ↑ "Chinese social media deletes PM Modi, MEA's statements on India-China standoff". India Today. Retrieved 20 June 2020.
  236. ↑ "India posts PM Modi's remarks on Ladakh face-off, China's WeChat app deletes it". Hindustan Times. 20 June 2020. Retrieved 20 June 2020.
  237. ↑ Mankani, Prachi (20 June 2020). "Amid border row, Chinese social media deletes PM Modi's statement on the Galwan clash". Republic World. Retrieved 20 June 2020.
  238. ↑ Krishnan, Ananth; Hebbar, Nistula (1 July 2020). "China apps ban | PM Modi quits Weibo". The Hindu. ISSN 0971-751X. Retrieved 2 July 2020.
  239. ↑ "PM Modi quits Chinese app Weibo, message loud and clear, says BJP". The Indian Express. PTI. 1 July 2020.{{cite web}}: CS1 maint: others (link)
  240. ↑ Pasricha, Anjana (3 July 2020). "On Disputed India-China Border, Modi Says Age of Expansionism Over". Voice Of America. Retrieved 3 July 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  241. ↑ "2020年6月24日外交部发言人赵立坚主持例行记者会 – 中华人民共和国外交部" [Foreign Ministry Spokesperson Zhao Lijian's Regular Press Conference on June 24, 2020]. Ministry of Foreign Affairs of the People's Republic of China. 24 June 2020. Retrieved 25 June 2020.
  242. ↑ P, Rajat (1 July 2020). "India China border dispute: Follow June 22 plan, India tells China". The Times of India. Retrieved 1 July 2020.
  243. ↑ Swami, Praveen (1 July 2020). "China Agrees Parameters for Galwan Valley Pullback, But No Breakthrough on Pangong in Round 3 of LAC Talks". News18. Retrieved 1 July 2020.
  244. ↑ Singh, Rahul (6 July 2020). "China pulls back troops in Galwan Valley by at least a km: Official". The Hindustan Times. Retrieved 8 July 2020.
  245. ↑ "China 'pulling back troops' after deadly border clash: India". Al Jazeera English. 6 July 2020. Retrieved 8 July 2020.
  246. ↑ Tiwary, Deeptiman; Singh, Sushant; Kaushik, Krishn (7 July 2020). "In Galwan, both sides agree: Troops step back 1.8 km, 30 soldiers each in tents". The Indian Express. Retrieved 8 July 2020.
  247. ↑ Peri, Dinakari; Singh, Vijaita (7 July 2020). "After Chinese pullback, Indian troops also move 1.5 km away from Galwan Valley clash site". The Hindu. Retrieved 8 July 2020.
  248. ↑ Hua, Sha; Roy, Rajesh (7 July 2020). "China Pulls Back From One Disputed Border, Makes New Claims on Another". The Wall Street Journal. Retrieved 8 July 2020.
  249. ↑ "Chinese Troops 'Not Withdrawing' From Pangong Tso Lake Area As India-China Look To Disengage". The EurAsian Times. 8 July 2020. Retrieved 8 July 2020.
  250. ↑ "China exits Galwan, Hot Springs next; Pangong Tso likely to remain a sticky point". Deccan Chronicle. 8 July 2020. Retrieved 8 July 2020.
  251. ↑ Aroor, Shiv; Negi, Manjeet Singh (25 July 2020). "India-China standoff: Disengagement complete at Galwan, Hot Springs, Gogra in Ladakh". India Today (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-07-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  252. ↑ "Disengagement is incomplete, India tells China". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). 31 July 2020. Retrieved 2020-07-31.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  253. ↑ Krishnan, Ananth (2020-07-30). "Clarifying LAC could create new disputes: Chinese envoy". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-08-01.
  254. ↑ Kaushik, Krishn (2020-08-03). "Fifth round of talks held amid stalemate in Pangong Tso". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-05.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  255. ↑ "Military commanders of India and China hold fifth round of talks on border row". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). PTI. 2 August 2020. Retrieved 2020-08-05.{{cite web}}: CS1 maint: others (link) CS1 maint: url-status (link)
  256. ↑ Singh, Sushant; Kaushik, Krishn (2020-08-06). "India to China: Proposal to step back further is untenable, not acceptable". The Indian Express (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-06.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  257. ↑ Banerjee, Ajay (5 August 2020). "India snubs China, says won't pull back from Pangong Tso". Tribune India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-08-06.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  258. ↑ Thapar, Karan (27 August 2020). "'Continuing Chinese Intrusion Worrying, Modi's Response Took Pressure Off Beijing': Shyam Saran". The Wire. Retrieved 2020-08-30.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  259. ↑ "Joint Press Statement - Meeting of External Affairs Minister and the Foreign Minister of China". Ministry of External Affairs, Government of India. 10 September 2020. Retrieved 2020-09-11.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  260. ↑ "India, China evaluate outcome of 6th round of commanders talks: MEA". Business Standard. 30 September 2020. Retrieved 6 October 2020.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  261. ↑ Philip, Snehesh Alex (2020-09-22). "India and China stick to demands, current ground positions in Ladakh could become status quo". ThePrint (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-09-24.
  262. ↑ ANI (2020-09-21). "India, China to hold sixth Corps Commander-level talks today: Report". Business Standard India. Retrieved 2020-09-22.
  263. ↑ "China, India hold sixth round of commander-level talks". People's Daily Online (en.people.cn). 23 September 2020. Retrieved 2020-09-24.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  264. ↑ Peri, Dinakar (2020-09-22). "Ladakh standoff | India, China agree to stop sending more troops to frontline". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-09-24.
  265. ↑ "No breakthrough on stand-off in 5th round of India-China talks". The Times of India. 1 October 2020. Retrieved 1 October 2020.
  266. ↑ "India, China engaged in 'confidential' talks to resolve border standoff, says Jaishankar". Hindustan Times. 15 October 2020. Retrieved 17 October 2020.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=2020_భారత_చైనా_సరిహద్దు_కొట్లాటలు&oldid=4309222" నుండి వెలికితీశారు