వికీపీడియా

అరిహంత్ తరగతి జలాంతర్గామి

అణు చోదిత బాలిస్టిక్ క్షిపణి జలాంతర్గాముల తరగతి

అరిహంత్, అణు చోదిత బాలిస్టిక్ క్షిపణి జలాంతర్గాముల తరగతి. అడ్వాన్స్‌డ్ టెక్నాలజీ వెహికిల్ ప్రాజెక్టు కింద భారత్ ఈ జలాంతర్గాములను తయారుచేస్తోంది. ఈ తరగతి లోని ముఖ్య జలాంతర్గామి INS అరిహంత్‌ను 2009 లో ప్రారంభించారు. విస్తృత సముద్ర పరీక్షల తరువాత, 2016 ఫిబ్రవరి 23 న ఇది ఆపరేషన్‌లకు సిద్ధంగా ఉందని నిర్ధారించారు.[9][10] ఐక్యరాజ్యసమితిభద్రతా మండలి శాశ్వత సభ్యులైన ఐదు కాకుండా, ఇతర దేశాలు తయారుచేసిన మొట్టమొదటి బాలిస్టిక్ క్షిపణి జలాంతర్గామి, అరిహంత్.[11]

అరిహంత్ తరగతి జలాంతర్గామి చిత్రం
తరగతి అవలోకనం
పేరు: అరిహంత్
నిర్మాణ సంస్థ: నేవీ షిప్ బిల్డింగ్ సెంటర్, విశాఖపట్నం[1]
ఆపరేటర్లు:  Indian Navy
పనిలో ఉన్న కాలం: 2016 - ప్రస్తుతం
నిర్మాణంలో: 1[2]
పూర్తైనవి: 4
పనిలో ఉన్నవి: 2
సాధారణ లక్షణాలు
రకం: అణు చోదిత, అణ్వాయుధ సహిత బాలిస్టిక్ క్షిపణి జలాంతర్గామి
డిస్‌ప్లేస్‌మెంటు:
పొడవు:

అరిహంత్ & అరిఘాత్: 111 మీ. (364 అ.);[5]

S-4: 130 మీ. (430 అ.)[5][6]
బీమ్: 11 మీ. (36 అ.)
డ్రాఫ్ట్: 10 మీ. (33 అ.)
స్థాపిత సామర్థ్యం: 1 × ప్రెజరైస్‌డ్ వాటర్ రియాక్టర్[7] *83 MW (111,000 hp)
ప్రొపల్షన్: 1 × ప్రొపెల్లర్ షాఫ్ట్ *న్యూక్లియర్ మెరైన్ ప్రొపల్షన్
వేఘం: నీటిపైన: 12–15 knots (22–28 km/h) *నీటి అడుగున: 24 knots (44 km/h)
పరిధి: ఆహార సరఫరాల కోసం తప్ప అపరిమితం
పరీక్షా లోతు: 300 మీ. (980 అ.)
Complement: 95
సెన్సార్లు,
ప్రాసెసింగ్ వ్యవస్థలు:
  • USHUS సోనార్
  • పంచేంద్రియ సోనార్
ఆయుధాలు:
  • అరిహంత్ & అరిఘాత్: 12 × K15 SLBM (1,500 కి.మీ. or 930 మై. పరిధి) or 4 × K-4 SLBM (3,500 కి.మీ. or 2,200 మై. పరిధి)[4]
  • Aridhaman & S4*: 24 × K15 SLBM (750 కి.మీ. or 470 మై. పరిధి) or 8 × K-4 SLBM (3,500 కి.మీ. or 2,200 మై. పరిధి)[4] or 8 × K-5 SLBM (5,000–6,000 కి.మీ. or 3,100–3,700 మై. పరిధి)[8]
  • 6 × 21" (533 mm) టార్పెడో ట్యూబులు – అంచనా: 30 చార్జిలు (టార్పెడోలు, క్రూయిజ్ క్షిపణులు లేదా మందుపాతరలు)[8]

చరిత్ర

మార్చు

1971 డిసెంబరులో, భారత్ పాకిస్తాన్ యుద్ధం సందర్భంగా అమెరికా, టాస్క్ ఫోర్స్ 74 అనే తన బలగాలను USS ఎంటర్‌ప్రైస్ నాయకత్వంలో బంగాళాఖాతంలో మోహరించింది. భారత్‌ను హెచ్చరించేందుకు అమెరికా ఈ పనిచేసింది.[12][13] దీనికి ప్రతిగా సోవియట్ యూనియన్ అణ్వాయుధాలతో కూడిన తన జలాంతర్గామిని అమెరికా టాస్క్ ఫోర్స్ వెనుకనే పంపించింది.[14] అణ్వాయుధాలు, బాలిస్టిక్ క్షిపణి జలాంతర్గాముల ప్రాముఖ్యత ఎంతటిదో ఈ సంఘటనతో నాటి ప్రధాని ఇందిరా గాంధీకి తెలియవచ్చింది.[15] 1974 నాటి స్మైలింగ్ బుద్ధ అణు పరీక్ష తరువాత, డైరెక్టర్ ఆఫ్ మెరీన్ ఇంజనీరింగ్ (DME) దేశీయ అణు చోదిత వ్యవస్థను నిర్మించడమై, సాధ్యాసాధ్యాల పరిశీలనను చేపట్టారు. (Project 932).[16] అణు జలాంతర్గామికి రూపకల్పన చేసి నిర్మించే, అడ్వాన్స్‌డ్ టెక్నాలజీ వెస్సెల్ ప్రాజెక్టు 1990 ల్లో రూపుదిద్దుకుంది.[17] 1998 లో నాటి రక్షణ మంత్రి జార్జి ఫెర్నాండెజ్ ఈ ప్రాజెక్టు ఉనికిని ధ్రువీకరించాడు.[18] ప్రాజెక్టు తొలి ఉద్దేశం, వేగంగా దాడి చేసే అణు చోదిత జలాంతర్గామిని నిర్మించడం. అయితే 1998 అణు పరీక్షల తరువాత, భారత్ మొదటి-దాడి-చెయ్యను  విధానాన్ని ప్రకటించిన నేపథ్యంలో ప్రాజెక్టు లక్ష్యాలను మార్చి, బాలిస్టిక్  క్షిపణి జలాంతర్గామిని నిర్మించాలని నిశ్చయించారు. ఇది భారత అణుత్రయ ప్రణాళికలో ఒక భాగం.[19][20][21]

వివరణ

మార్చు

అరిహంత్ తరగతి జలాంతర్గాములు అణు చోదిత బాలిస్టిక్ క్షిపణి జలాంతర్గాములు. వీటి నిర్మాణాన్ని అడ్వాన్స్‌డ్ టెక్నాలజీ వెస్సెల్ (ATV) ప్రాజెక్టులో భాగంగా చేపట్టారు.[22][23][24][25][26][27] ఇవి భారత్ నిర్మించిన మొదటి అణు చోదిత జలాంతర్గాములు.[28] ఈ జలాంతర్గాములు 112 మీ పొడవు, 11 మీ బీమ్‌తో, 10 మీ డ్రాట్‌తో, 6000 టన్నుల బరువు కలిగి ఉంటాయి. ఇవి సముద్రంలో 300 మీ లోతు వరకు వెళ్తాయి. 95 మంది సిబ్బంది ఉంటారు.[29] ఈ జలాంతర్గాములు 83 మెగావాట్ల ప్రెజరైజ్‌డ్ వాటర్ రియాక్టరుతో నడుస్తాయి. నీటిపైన 12-15 నాట్ల వేగంతోను, నీటి లోపల 24 నాట్ల వేగంతోనూ ప్రయాణిస్తాయి.[29]

ఈ జలాంతర్గాములకు నాలుగు క్షిపణి ప్రయోగ ట్యూబులు ఉన్నాయి. దీనిలో 12 సాగరిక క్షిపణులను గానీ (750 కి.మీ. పరిధి) లేదా 4 K-4 క్షిపణులను గానీ (3,500 కి.మీ. పరిధి) మోహరించవచ్చు.[30][31] ఈ జలాంతర్గాములు రష్యాకు చెందిన అకులా తరగతి జలాంతర్గాముల కోవకు చెందినవి.[29] భారత నావికా దళం తన సైనికులకు అకులా తరగతికి చెందిన INS చక్రలో శిక్షణ ఇస్తుంది..[32][33]

అభివృద్ధి

మార్చు

ఈ జలాంతర్గాములకు శక్తి, ప్రెషరైస్‌డ్ వాటర్ రియాక్టరు నుండి లభిస్తుంది. ఈ రియాక్టరు హైలీ ఎన్‌రిచ్‌డ్ యురేనియాన్ని ఇంధనంగా వాడుతుంది.[34][35] ఈ రియాక్టరును భాభా అటామిక్ రీసెర్చి సెంటర్ (BARC) రూపకల్పన చేసి, నిర్మించింది. దీన్ని ఇందిరాగాంధి అణు పరిశోధన కేంద్రం, కల్పాక్కం లో నిర్మించారు.[36] ఇందులో రియాక్టరు, నీటి ట్యాంకు, కంట్రోల్ రూము, ఆక్జిలరీ కంట్రోల్ రూము ఉన్నాయి.[37] ప్రోటోటైప్ రియాక్టరు 2003 నవంబరు 11 న క్రిటికల్ స్థితికి చేరింది. 2006 సెప్టెంబరు 22 న అది ఆపరేషన్‌కు సిద్ధమైందని ప్రకటించారు.[15] మూడేళ్ళ పాటు ఈ ప్రోటోటైప్‌ను విజయవంతంగా పని చేయించాక, అరిహంత్ కోసం రియాక్టరును తయారు చేసారు.[38][39] రియాక్టరు ఉప వ్యవస్థలను విశాఖపట్నం లోని యంత్ర పరీక్షా కేంద్రంలో పరీక్షించారు.[40] జలాంతర్గాములలో ఇంధనాన్ని ఎక్కించడానికి, పాత ఇంధనాన్ని తీసేసేందుకు అవసరమైన సౌకర్యాలను కూడా ఏర్పాటు చేసారు.[15]

జలాంతర్గామి డిజైను సవివరమైన ఇంజనీరింగును ఎల్ & టి వారి హజీరా నౌకా నిర్మాణ కేంద్రంలో చేసారు.[41] జలాంతర్గామి నియంత్రణ వ్యవస్థలను టాటా పవర్ నిర్మించింది.[42]  స్టీమ్ టర్బైన్లు, దానికి సంబంధించిన వ్యవస్థలను వాల్‌చంద్‌నగర్ ఇండస్ట్రీస్ సరఫరా చేసింది.[43] 2009 జూలైలో ప్రారంభించాక, మొదటి నౌక, అరిహంత్ అనేకానేక పరీక్షలకు లోనైంది.[44] ప్రొపల్షన్, పవర్ వ్యవస్థలను హై ప్రెషర్ స్టీమ్‌తో పరీక్షించారు. అనేక హార్బరు పరీక్షలు కూడా జరిపారు.[45] 2013 ఆగస్టు 10 న INS అరిహంత్ రియాక్టరు క్రిటికల్ స్థితికి చేరింది.[46][47][48]

ఈ తరగతి లోని నౌకలు

మార్చు
 
INS అరిహంత్ భావనాత్మక రూపం

ఈ తరగతిలో ఎన్ని జలాంతర్గాములను నిర్మిస్తారనేది ఇదమిత్థంగా తెలీదు. మీడియా రిపోర్టుల ప్రకారం 3 నుండి 6 వరకూ నిర్మిస్తారని తెలుస్తోంది.[49][50][51][52][53][54][55] ఈ తరగతిలోని మొదటి జలాంతర్గామి INS అరిహంత్, 2016 ఆగస్టులో కమిషన్ అయింది.[56][57][58] 2018 నవంబరు 5 న అది తన మొదటి నిఘాను పూర్తి చేసింది.[59][60]

2014 డిసెంబరులో రెండవ న్యూక్లియర్ రియాక్టరుపై పని మొదలైంది. 2017 లో ఐఎన్‌ఎస్ అరిఘాత్ తన సముద్ర పరీక్షలను మొదలుపెట్టింది. 2024 ఆగస్టు 29 న దీన్ని నావికా దళానికి అప్పగించారు.[61]

మూడవ జలాంతర్గామి INS అరిదమన్ (S4) ను 2021 నవంబరులో మొదలుపెట్టారు.[62][63] 2024 ఆగస్టు 30 న వెలువడ్డ వార్తల ప్రకారం, మరో ఆరు నెలల్లో దీన్ని కమిషను చేస్తారని వార్తలు వచ్చాయి.[64] ఈ తరగతి లోని నాలుగో జలాంతర్గామిని 2024 అక్టోబరు 16 న జలప్రవేశం చేయించారు.[65]

అరిహంత్ తరువాత తయారయ్యే మూడు నౌకలు అరిహంత్ కంటే పెద్దవి, 8 కె-4 క్షిపణులను మోసుకుపోగలిగే సామర్థ్యంతో, మరింత శక్తివంతమైన అణు రియాక్టరును కలిగి ఉంటాయి.0

అరిహంత్ తరగతి తరువాత మరింత పెద్ద తరగతి నౌకలను తయారు చెయ్యాలనే ప్రణాళిక కూడా ఉంది. ఈ తరగతి జలాంతర్గాములు 12 నుండి 16 బాలిస్టిక్ క్షిపణులను మోహరించగలవు.[66][67]

పేరు పతాక నీటిపైకి తేలినపుడు డిస్‌ప్లేస్‌మెంటు నిర్మాణం మొదలు జలప్రవేశం సముద్ర పరీక్షలు

మొదలు

సముద్ర పరీక్షల

ముగింపు

కమిషన్ స్థితి
ఐఎన్‌ఎస్ అరిహంత్ SSBN 80[68] 6000 టన్నులు 2004[69] 2009 జూలై 26 2014 డిసెంబరు 13 [70] 23 February 2016[71] 2016 ఆగస్టు పనిలో ఉంది
ఐఎన్‌ఎస్ అరిఘాత్ SSBN 81 2009[69] 2017 నవంబరు 19[72][73] 2018 జనవరి 8[74] March 2021[75] 2024 ఆగస్టు 29[76][77]
INS అరిదమన్ (S4) 7,000 టన్నులు 2021 నవంబరు 23[78] 2025 ఫిబ్రవరి (అంచనా.)[79][80] సముద్ర పరీక్షలు[81]
S4* (codename)[82] 2024 అక్టోబరు 16[83] 2025 (అంచనా.) [79] జలప్రవేశమైంది
పేరుపెట్టలేదు (S4**) ప్రణాళికలో[84]

టైమ్‌లైన్

మార్చు
తేది ఘటన
1998 మే 19 ATV ప్రాజెక్టును అప్పటి రక్షణ మంత్రి ధ్రువీకరించాడు
2003 నవంబరు 11 ప్రోటోటైప్ అణు రియాక్టరు క్రిటికల్ అయింది
2006 సెప్టెంబరు 22 అణు రియాక్టరు ఆపరేషనుకు సిద్ధమైందని ప్రకటన
2009 జూలై 26 INS అరిహంత్ ప్రారంభం
2013 ఆగస్టు 10 అరిహంత్ అణు రియాక్టరు క్రిటికల్ అయింది
2014 డిసెంబరు 13 INS అరిహంత్ సముద్ర, ఆయుధ పరీక్షలు ప్రారంభం 
2015 నవంబరు 25 INS అరిహంత్ డమ్మీ B5 క్షిపణిని విజయవంతంగా ప్రయోగించింది.
2016 మార్చి 31 క్షిపణిని కె 4 క్షిపణిని విజయవంతంగా ప్రయోగించింది
2016 ఆగస్టు INS అరిహంత్ కమిషనైంది.[85]
2017 నవంబరు 19 INS అరిఘాత్ జలప్రవేశం
2018 జనవరి 8 INS అరిఘాత్ సముద్ర పరీక్షలు[86]
2018 నవంబరు 5 INS అరిహంత్ తొలి నిఘా పర్యటన ముగించింది[87]
2021 మార్చి INS అరిఘాత్ సముద్ర పరీక్షలు ముగిసాయి
2021 నవంబరు S4 జలప్రవేశం అయిందని కబుర్లు వచ్చాయి.[88]
2024 ఆగస్టు 29 INS అరిఘాత్ అధికారికంగా కమిషనైంది.[89]
2024 అక్టోబరు 16 S4* జలప్రవేశం[90]
2025 ఫిబ్రవరి S4 కమిషనింగు అయ్యే అవకాశం[91]

ఇవి కూడా చూడండి

మార్చు

మూలాలు వనరులు

మార్చు
  1. ↑ "Contract worker killed in accident at navy ship building centre". The Hindu. 8 March 2014. Retrieved 17 March 2016.
  2. ↑ "Why India needs submarines". The Diplomat. May 2016. Archived from the original on 17 May 2016. Retrieved 17 May 2016.
  3. ↑ "India reaches milestone with launch of n-powered submarine". DNA. 26 July 2007. Archived from the original on 13 June 2016. Retrieved 24 January 2011.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; India Today3 అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  5. ↑ 5.0 5.1 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; NuclearArm అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  6. ↑ "H I Sutton - Covert Shores".
  7. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; toi-ntriad అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  8. ↑ 8.0 8.1 Pike, John (27 July 2009). "Advanced Technology Vessel (ATV)". globalsecurity.org. Archived from the original on 29 August 2011. Retrieved 24 January 2011.
  9. ↑ "INS Arihant not to feature at International Fleet Review". The Economic Times. 5 February 2016. Archived from the original on 9 ఫిబ్రవరి 2016. Retrieved 5 February 2016.
  10. ↑ "India's first nuclear submarine INS Arihant ready or operations, passes deep sea tests". The Economic Times. 23 February 2016. Retrieved 23 February 2016.
  11. ↑ Marcus, Jonathan (10 August 2013). "Indian-built Arihant nuclear submarine activated". BBC. Retrieved 12 October 2013.
  12. ↑ "1971 War: How Russia sank Nixon's gunboat diplomacy". in.rbth.com. Archived from the original on 2016-06-13. Retrieved 2016-04-29.
  13. ↑ "US Fleet in Bay of Bengal: A game of deception". The Daily Star. 2013-12-15. Retrieved 2016-04-29.
  14. ↑ Krishnan Simha, Rakesh (20 December 2011). "US-Soviet Actions in 1971 Indo-Pakistani War". indrus.in. Indrus.in. Retrieved 22 April 2013.
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 "Arihant: the annihilator". Indian Defence Review. 25 October 2010. Archived from the original on 13 జూన్ 2016. Retrieved 8 January 2012.
  16. ↑ Das, Premvir (30 July 2009). "Project 932". Business Standard. Retrieved 24 April 2013.
  17. ↑ "India's SNS Project Report". Fas.org. Retrieved 24 April 2013.
  18. ↑ "George defends position on China". Indian Express. 19 May 1998. Retrieved 24 February 2011.
  19. ↑ Pike, John. "Advanced Technology Vessel (ATV)". Globalsecurity.org. Archived from the original on 26 December 2010. Retrieved 24 January 2011.
  20. ↑ "First indigenous nuclear sub is inducted into the navy". DNA. 26 July 2009. Retrieved 24 January 2011.
  21. ↑ "India's nuclear sub still a distant dream". Rediff. 16 February 2001. Retrieved 24 January 2011.
  22. ↑ "Indian indigenous nuclear sub to be unveiled on 26 July: report". domain-b.com. 16 July 2009. Retrieved 24 January 2011.
  23. ↑ "India nuclear sub project near completion". Reuters. 12 February 2009. Archived from the original on 13 జూన్ 2016. Retrieved 24 January 2011.
  24. ↑ "PM to launch indigenous nuke submarine by month-end". MSN. 16 July 2009. Retrieved 19 July 2009.[permanent dead link]
  25. ↑ "Indigenous nuclear submarine goes on trial". The Hindu. Chennai, India. 19 July 2009. Archived from the original on 22 జూలై 2009. Retrieved 19 July 2009.
  26. ↑ Sud, Hari (14 August 2009). "India's nuclear submarine and the Indian Ocean". upiasia.com. Archived from the original on 28 జూలై 2011. Retrieved 24 January 2011.
  27. ↑ "India's nuclear submarine dream, still miles to go". Reuters. 31 July 2009. Archived from the original on 25 మే 2011. Retrieved 24 January 2011.
  28. ↑ "Final test of K-15 ballistic missile on Tuesday". 25 February 2008. Retrieved 24 January 2012.
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 "SSBN Arihant Class Submarine, India". naval-technology.com. Retrieved 22 April 2013.
  30. ↑ "The secret undersea weapon". India Today. 17 January 2008. Retrieved 8 January 2012.
  31. ↑ "The secret 'K' missile family". India Today. 20 November 2010. Retrieved 8 January 2012.
  32. ↑ "Arihant – Advanced Technology Vessel (ATV)". Global Security. Retrieved 8 January 2012.
  33. ↑ "Leased Russian n-submarine to set sail for India this month end". 15 December 2011. Retrieved 8 January 2012.
  34. ↑ Pandit, Rajat (17 July 2009). "India set to launch nuclear-powered submarine". Times Of India. Archived from the original on 24 అక్టోబరు 2012. Retrieved 17 March 2016.
  35. ↑ "High fissile fuel in nuclear submarine lasts long". The Hindu. Chennai, India. 5 November 2009. Archived from the original on 5 నవంబరు 2012. Retrieved 17 March 2016.
  36. ↑ "INS Arihant is an Indian design: Anil Kakodkar". The Hindu. Chennai, India. 16 August 2009. Archived from the original on 19 ఆగస్టు 2009. Retrieved 17 March 2016.
  37. ↑ Shekhar, G.C. (3 August 2009). "Unveiled: Arihant's elder brother". Telegraph India. Calcutta, India. Retrieved 17 March 2016.
  38. ↑ Subramanian, T.S. (2 August 2009). "PWR building shows indigenous capability". The Hindu. Chennai, India. Archived from the original on 8 ఆగస్టు 2009. Retrieved 17 March 2016.
  39. ↑ Venkatesh, M.R. (2 August 2009). "Arihant propulsion reactor unveiled". Hindustan Times. Retrieved 17 March 2016.[permanent dead link]
  40. ↑ "Naval Research Board". DRDO. Archived from the original on 16 మార్చి 2016. Retrieved 17 March 2016.
  41. ↑ "Larsen and Toubro's Contribution to Arihant-class submarine"[permanent dead link] (PDF) (Press release). 26 July 2009.
  42. ↑ "India's first Indigenous nuclear submarine". Jeywin. Archived from the original on 17 ఫిబ్రవరి 2013. Retrieved 24 April 2013.
  43. ↑ "Private sector played a major role in Arihant". DNA. 27 April 2009. Retrieved 17 March 2016.
  44. ↑ "Nuclear submarine Arihant to be fitted with K-15 ballistic missiles". The Hindu. Chennai, India. 27 July 2009. Archived from the original on 13 జూన్ 2016. Retrieved 17 March 2016.
  45. ↑ "Home-made nuke sub INS Arihant to be inducted in 2 years". Times of India. 3 December 2009. Archived from the original on 13 జూన్ 2016. Retrieved 17 March 2016.
  46. ↑ "K-15 all set to join Arihant". The Hindu. 27 December 2012. Retrieved 17 March 2016.
  47. ↑ "India's nuclear submarine Arihant flagged off for sea trials". The Economic Times. 13 December 2014. Retrieved 15 December 2014.
  48. ↑ "INS Arihant sails out of harbour". The Hindu. 13 December 2014. Retrieved 15 December 2014.
  49. ↑ "Sea trials of Indian Navy's deadliest sub going 'Very Well'". The Diplomat. 31 May 2015. Retrieved 17 March 2016.
  50. ↑ Brewster, David. "Asia's coming nuclear nightmare". CFTNI. Retrieved 17 March 2016.
  51. ↑ "Was 2015 a good year for India's defence sector?". Business Standard. 31 December 2015. Retrieved 17 March 2016.
  52. ↑ "After Arihant, Indian Navy considering n-propulsion for Aircraft Carriers". indiastrategic.in. 31 December 2015. Archived from the original on 19 జనవరి 2016. Retrieved 17 March 2016.
  53. ↑ "SSBN Arihant Class Submarine". naval-technology.com. Retrieved 17 March 2016.
  54. ↑ "N-capable Arihant submarine successfully test-fires unarmed missile". Big News. Retrieved 17 March 2016.
  55. ↑ "Indian Navy soon to be the most formidable submarine force On The Planet". indiatimes.com. Retrieved 17 March 2016.
  56. ↑ "India to achieve N-arm triad in February". The Times of India. 2 January 2012. Archived from the original on 26 March 2013. Retrieved 17 March 2016.
  57. ↑ "India set to complete N-triad with Arihant commissioning". The Times of India. Archived from the original on 20 October 2016. Retrieved 2016-10-18.
  58. ↑ "Satisfied with nuclear sub Arihant trials: Navy Chief". Tribune India. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 17 March 2016.
  59. ↑ "Prime Minister felicitates crew of INS Arihant on completion of Nuclear Triad". Press Information Bureau, Government of India. 5 November 2018. Retrieved 2019-09-15.
  60. ↑ "INS Arihant completes India's nuclear triad, PM Modi felicitates crew". The Economic Times. 2018-11-06. Retrieved 2019-09-15.
  61. ↑ "INS Arighaat: అణు జలాంతర్గామి.. 'INS అరిఘాత్‌' జాతికి అంకితం". EENADU. Archived from the original on 2024-08-29. Retrieved 2024-10-30.
  62. ↑ Unnithan, Sandeep (7 December 2017). "A peek into India's top secret and costliest defence project, nuclear submarines". India Today. Archived from the original on 11 December 2017. Retrieved 11 December 2017.
  63. ↑ "DRDO on long range Pralay, K5 to stalemate China soon". THE NEW INDIAN EXPRESS. Retrieved 15 December 2018.
  64. ↑ "Amid China standoff, India set to boost naval power with 3rd N-sub in 6 months". The Times of India. 2024-08-30. ISSN 0971-8257. Retrieved 2024-08-30.
  65. ↑ Gupta, Shishir (22 October 2024). "India Launches 4th nuclear-missile submarine". Hindustan Times. Retrieved 22 October 2024.
  66. ↑ "EXPRESS EXCLUSIVE: Maiden Test of Undersea K-4 Missile From Arihant Submarine". The New Indian Express. Archived from the original on 2016-04-08. Retrieved 2016-04-09.
  67. ↑ Diplomat, Saurav Jha, The. "India's Undersea Deterrent". The Diplomat. Retrieved 2016-04-09.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  68. ↑ "20 years after Pokhran II, India makes giant nuclear leap". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). 2018-11-06. Retrieved 2018-11-25.
  69. ↑ 69.0 69.1 Commodore Stephen Saunders, ed. (2016). "India". Jane's Fighting Ships 2016–2017 (119th ed.). Coulsdon: Jane's Information Group. p. 336. ISBN 978-0710631855.
  70. ↑ "INS Arihant sails out of harbor". The Hindu. 13 December 2014. Retrieved 22 December 2014.
  71. ↑ Pubby, Manu. "India's first nuclear submarine INS Arihant ready for operations, passes deep sea tests". The Economic Times. Retrieved 2021-09-09.
  72. ↑ Peri, Dinakar; Joseph, Josy (2017-10-15). "A bigger nuclear submarine is coming". The Hindu. Archived from the original on 3 March 2018. Retrieved 2017-10-15.
  73. ↑ Bedi, Rahul (2017-12-11). "India quietly launches second SSBN". IHS Jane's Defence Weekly. Archived from the original on 12 December 2017. Retrieved 11 December 2017.
  74. ↑ Joseph, Dinakar Peri & Josy (2018-01-08). "INS Arihant left crippled after 'accident' 10 months ago". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2021-09-09.
  75. ↑ "Vikrant, nuclear submarine commissioning to ring in 75th Independence anniversary celebrations". India Today (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-09-09.
  76. ↑ "Second Arihant-Class submarine 'INS Arighaat' commissioned into Indian Navy in the presence of Raksha Mantri in Visakhapatnam". Press Information Bureau. 2024-08-29. Retrieved 29 August 2024.
  77. ↑ "India commissions INS Arighat: Know all about Navy's 2nd nuclear-powered submarine". The Times of India. 2024-08-29. ISSN 0971-8257. Retrieved 2024-08-29.
  78. ↑ "India Quietly Launches 3rd Arihant-class Nuclear-powered Submarine, Can Carry 8 Ballistic Missiles: Report". News18 (in ఇంగ్లీష్). 2021-12-31. Retrieved 2021-12-31.
  79. ↑ 79.0 79.1 Pubby, Manu (2020-02-21). "India's Rs 1.2 lakh crore nuclear submarine project closer to realisation". The Economic Times. Retrieved 2020-02-23.
  80. ↑ "Amid China standoff, India set to boost naval power with 3rd N-sub in 6 months". The Times of India. 2024-08-30. ISSN 0971-8257. Retrieved 2024-08-30.
  81. ↑ "Maiden Test of Undersea K-4 Missile From Arihant Submarine". The New Indian Express. 9 April 2016. Archived from the original on 13 June 2016. Retrieved 1 June 2016.
  82. ↑ Saurav, Jha. "India's Undersea Deterrent". The Diplomat. Archived from the original on 8 April 2016. Retrieved 2016-04-09.
  83. ↑ Gupta, Shishir (22 October 2024). "India Launches 4th nuclear-missile submarine". Hindustan Times. Retrieved 22 October 2024.
  84. ↑ "India gets second nuclear-powered missile submarine, INS Arighaat commissioned". Mint. 29 August 2024. Retrieved 28 September 2024.
  85. ↑ "India set to complete N-triad with Arihant commissioning". The Times of India. Archived from the original on 20 October 2016. Retrieved 2016-10-18.
  86. ↑ Pubby, Manu (2017-08-24). "Exclusive: 'Aridaman', India's second nuclear-armed submarine, is ready for launch". ThePrint. Archived from the original on 25 August 2017. Retrieved 2017-08-24.
  87. ↑ "India's nuclear triad is complete with INS Arihant ending its first deterrence patrol". The Hindu (in Indian English). 2018-11-05. ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-03-14.
  88. ↑ "India Quietly Launches 3rd Arihant-class Nuclear-powered Submarine, Can Carry 8 Ballistic Missiles: Report". News18 (in ఇంగ్లీష్). 2021-12-31. Retrieved 2021-12-31.
  89. ↑ "Second Arihant-Class submarine 'INS Arighaat' commissioned into Indian Navy in the presence of Raksha Mantri in Visakhapatnam". Press Information Bureau. 2024-08-29. Retrieved 29 August 2024.
  90. ↑ Gupta, Shishir (22 October 2024). "India Launches 4th nuclear-missile submarine". Hindustan Times. Retrieved 22 October 2024.
  91. ↑ "Amid China standoff, India set to boost naval power with 3rd N-sub in 6 months". The Times of India. 2024-08-30. ISSN 0971-8257. Retrieved 2024-08-30.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=అరిహంత్_తరగతి_జలాంతర్గామి&oldid=4353544" నుండి వెలికితీశారు