హోమినినే
హోమినినే, హోమినిడే కుటుంబం లోని ఉప కుటుంబం. దీన్ని " ఆఫ్రికా హోమినిడ్లు" లేదా " ఆఫ్రికా వాలిడులు" అని కూడా అంటారు. [1] [2] ఇందులో రెండు తెగలు, వాటిలో ప్రస్తుతం ఉనికిలో ఉన్న, అంతరించిపోయిన జాతులూ ఉన్నాయి: 1) హోమినిని తెగ (ఆధునిక మానవులు, అనేక అంతరించిపోయిన జాతులతో కూడిన హోమో ప్రజాతి; కనీసం రెండు అంతరించిపోయిన ప్రజాతులు ఉన్న ఆస్ట్రలోపిథెసినా ఉపతెగ; పాన్ అనే ప్రజాతి (ఇందులో సాధారణ చింపాంజీలు, బోనోబోలను ఉన్నాయి) కలిగిన పానినా అనే ఉపతెగ. 2) గొరిల్లిని తెగ (గొరిల్లాలు). పాన్ ప్రజాతి దాని స్వంత, మూడవ తెగ అయిన పానినికి చెందినట్లుగా కూడా పరిగణిస్తారు. గొప్ప వాలిడుల వంశరేఖ నుండి ఒరాంగుటాన్లు (పొంగినే ఉపకుటుంబం) విడిపోయిన తరువాత ఉద్భవించిన హోమినిడ్లన్నీ హోమినినే కుటుంబంలో భాగమే. హోమినినే క్లాడోగ్రామ్లో మూడు ప్రధాన శాఖలు ఉన్నాయి: ఇవి గోరిల్లిని తెగ ద్వారా గొరిల్లాలు, హోమినిని తెగ, దాన్నుండి హోమినినా ద్వారా (మానవులు), పానినా (చింపాంజీలు) ఉపతెగలు (క్రింది పరిణామ వృక్షాన్ని చూడండి). ఉనికిలో ఉన్న జాతులు -గొరిల్లినిలో రెండు , పానినాలో రెండు (చింపాంజీలు, బోనోబోస్), హోమినినాలో ఒకటి (మానవులు) ఉన్నాయి. హోమో ఫ్లోరేసియెన్సిస్, హోమో డెనిసోవాతో సహా కొన్ని ఊహాత్మక హోమో జాతుల జాడలు 40,000 సంవత్సరాల క్రితం నాటి ఇటీవలి కాలంలో కూడా కనుగొన్నారు. హోమినినే ఉపకుటుంబం లోని జీవులను హోమినైన్ అని, హోమినైన్లనీ పిలుస్తారు. (హోమినిన్, హోమినిన్లు, హోమినిని - ఈ మూడూ "హోమినిని"కి పర్యాయ పదాలు- అనేవి వేరే పదాలు. హోమినినేకు వీటికీ ఉన్న తేడాను గమనింపులో ఉంచుకోవాలి).
హోమినినే Temporal range:
| |
---|---|
ముగ్గురు హోమినైన్లు: ఒక మానవుడు - కుడి చేతిలో గొరిల్లా పిల్లను, ఎడమ చేతిలో చింపాంజీ పిల్లనూ పట్టుకుని. | |
Scientific classification | |
Domain: | Eukaryota |
Kingdom: | జంతువు |
Phylum: | కార్డేటా |
Class: | క్షీరదాలు |
Order: | Primates |
Suborder: | Haplorhini |
Infraorder: | Simiiformes |
Family: | Hominidae |
Subfamily: | Homininae Gray, 1825 |
Type species | |
Homo sapiens Linnaeus, 1758
| |
Tribe | |
†Dryopithecini |
ఆవిష్కరణలు, వర్గీకరణల చరిత్ర
మార్చు1970 వరకూ, హోమినిడే అంటే మానవులు మాత్రమే; మానవులు కాని గొప్ప వాలిడులన్నిటినీ పోంగిడే కుటుంబం లోకి చేర్చారు.[3] తరువాతి కాలంలో జరిగిన ఆవిష్కరణల తరువాత ఈ వర్గీకరణ సవరణలకు గురైంది. మానవులను (ప్రస్తుతం హోమినినే ఉపకుటుంబంలో ఉన్నారు) హోమినిడే కుటుంబంలో భాగంగా చేసి, గొప్ప వాలిడులతో కలిపారు. [4] 1990 నాటికి, ఒరంగుటన్ల కంటే గొరిల్లాలు, చింపాంజీలూ మానవులకు దగ్గరని తెలిసింది. దాంతో గొరిల్లాలు, చింపాంజీలను కూడా హోమినినే ఉపకుటుంబం లోకి చేర్చారు.[5]
హోమినినే ఉప కుటుంబాన్ని మూడు శాఖలుగా విభజించవచ్చు: 1. గొరిల్లిని తెగ (గొరిల్లాలు), 2. పానినా (చింపాంజీలు) హోమినినా (మానవులు, వారి అంతరించిన బంధువులూ) ఉపతెగలతో హోమినిని తెగ, 3. అంతరించిపోయిన డ్రయోపిథెసీని తెగ. 2007 లో వివరించిన అంత్య మియోసిన్ శిలాజం నకాలిపిథెకస్ నకయామాయి, బహుశా, దాని సమకాలీన ఔరానోపిథెకస్ లాగానే డ్రయోపిథెసీని క్లేడ్ లోని ప్రాథమిక సభ్యుడు; అంటే, అవి ప్రస్తుతం ఉనికిలో ఉన్న మూడు శాఖలలో దేనికీ చెందవు. వాటి ఉనికిని బట్టి, హోమినినే తెగలు విడిపోయినది సుమారు 80 లక్షల సంవత్సరాల క్రితం కంటే ముందు కాదని తెలుస్తుంది.
వర్తమాన కాలంలో, చింపాంజీలు, గొరిల్లాలు ఉష్ణమండల అడవులలో ఆమ్లయుత నేలల్లో నివసిస్తాయి. ఈ నేలల్లో శిలాజాలు సురక్షితంగా ఉండవు, దెబ్బతింటాయి. గొరిల్లాల శిలాజాలేమీ దొరకనప్పటికీ, 500,000 సంవత్సరాల క్రితం నాటి చింపాంజీ దంతాలు తూర్పు ఆఫ్రికా రిఫ్ట్ వ్యాలీలో (కప్తూరిన్ నిర్మాణం, కెన్యా) లో నాలుగు కనిపించాయి. ఇక్కడ మానవ వంశానికి (హోమినిన్స్) [Note 1] చెందిన అనేక శిలాజాలను కూడా కనుగొన్నారు. [6] దీన్నిబట్టి ఆ కాలంలో కొన్ని చింపాంజీలు హోమోల (హెచ్. ఎరెక్టస్ లేదా హెచ్. రోడెసియెన్సిస్) సమీపంలో నివసించినట్లు తెలుస్తుంది; గొరిల్లాల విషయంలో కూడా ఇది వర్తిస్తుంది.
వర్గీకరణ
మార్చుహోమినోయిడియా (హోమినాయిడ్లు, వాలిడులు) |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- తెగ డ్రయోపిథెసీని†
- కెన్యాపిథెకస్
- కెన్యాపిథెకస్ వికేరి
- ఔరానోపిథెకస్
- ఔరానోపిథెకస్ మాసెడోనియెన్సిస్
- ఒటావిపిథెకస్
- ఒటావిపిథెకస్ నమీబియెన్సిస్
- మొరాటోపిథెకస్
- మొరాటోపిథెకస్ బిషోపి
- ఓరియోపిథెకస్
- ఓరియోపిథెకస్ బంబోలీ
- నకాలిపిథెకస్
- నకాలిపిథెకస్ నకయామాయి
- అనోయియాపిథెకస్
- అనోయియాపిథెకస్ బ్రెవిరోస్ట్రిస్
- డ్రయోపిథెకస్
- డ్రయోపిథెకస్ వుడుయెన్సిస్
- డ్రయోపిథెకస్ ఫోంటాని
- హిస్పానోపిథెకస్
- హిస్పానోపిథెకస్ లేటానస్
- హిస్పానోపిథెకస్ క్రూసాఫోంటి
- నియోపిథెకస్
- నియోపిథెకస్ బ్రాంకోయి
- పీరోలాపిథెకస్
- పీరోలాపిథెకస్ కటలానికస్
- రుడాపిథెకస్
- రుడాపిథెకస్ హంగేరికస్
- సంబూరుపిథెకస్
- సంబూరుపిథెకస్ కిప్టాలమి
- ఉడాబ్నోపిథెకస్
- ఉడాబ్నోపిథెకస్ గరేడ్జియెన్సిస్
- డానూవియస్
- డానూవియస్ గుగ్గెన్మోసి
- కెన్యాపిథెకస్
- తెగ గొరిల్లిని
- కొరోరాపిథెకస్ †
- కొరోరాపిథెకస్ అబిస్సినికస్
- ప్రజాతి గొరిల్లా
- పశ్చిమ గొరిల్లా, గొరిల్లా గొరిల్లా
- పశ్చిమ పల్లపు భూముల గొరిల్లా, గొరిల్లా గొరిల్లా గొరిల్లా
- నదికి ఆవలి గొరిల్లా, గొరిల్లా గొరిల్లా డియేలీ
- తూర్పు గొరిల్లా, గొరిల్లా బేరింగీ
- కొండ గొరిల్లా, గొరిల్లా బేరింగీ బేరింగీ
- తూర్పు పల్లపు భూముల గొరిల్లా, గొరిల్లా బేరింగీ గ్రాయేరీ
- పశ్చిమ గొరిల్లా, గొరిల్లా గొరిల్లా
- కొరోరాపిథెకస్ †
- తెగ హోమినిని
- ఉపతెగ పానినా
- ప్రజాతి పాన్
- చింపాంజీ (సాధారణ చింపాంజీ), పాన్ ట్రోగ్లోడైట్స్
- మధ్య చింపాంజీ, పాన్ ట్రోగ్లోడైట్స్ ట్రోగ్లోడైట్స్
- పశ్చిమ చింపాంజీ, పాన్ ట్రోగ్లోడైట్స్ వేరస్
- నైజీరియా-కామెరూన్ చింపాంజీ, పాన్ ట్రోగ్లోడైట్స్ ఎల్లియోటి
- తూర్పు చింపాంజీ, పాన్ ట్రోగ్లోడైట్స్ ష్వీన్ఫుర్తీ
- బొనోబో (పిగ్మీ చింపాంజీ), పాన్ పానిస్కస్
- చింపాంజీ (సాధారణ చింపాంజీ), పాన్ ట్రోగ్లోడైట్స్
- ప్రజాతి పాన్
- ఉపతెగ హోమినినా
- సహెలాంత్రోపస్†
- సహెలాంత్రోపస్ చాడెన్సిస్
- ఒర్రోరిన్†
- ఒర్రోరిన్ టుగెనెన్సిస్
- గ్రేకోపిథెకస్ †
- గ్రేకోపిథెకస్ ఫ్రేబెర్జి. గమనిక: కొందరు శాస్త్రవేత్తలు గ్రేకోపిథెకస్ను కూడా డ్రయోపిథెకస్ లోకి చేర్చారు. ఇక్కడ చూపినట్లు గ్రేకోపిథెకస్ను హోమినినా లోకి చేర్చడం ఒక పరికల్పన ప్రకారమే తప్ప, శాస్త్రీయంగా దీనిపై ఏకాభిప్రాయం లేదు.
- ఆర్డిపిథెకస్†
- ఆర్డిపిథెకస్ రామిడస్
- ఆర్డిపిథెకస్ కడబ్బా
- కెన్యాంత్రోపస్†
- కెన్యాంత్రోపస్ ప్లాటియోప్స్
- ప్రేయాంత్రోపస్†[7]
- ప్రేయాంత్రోపస్ బహ్రెల్ఘజాలి (ఆస్ట్రలోపిథెకస్ బహ్రెల్ఘజాలి)
- ప్రేయాంత్రోపస్ అనామెన్సిస్ (ఆస్ట్రలోపిథెకస్ అనామెన్సిస్)
- ప్రేయాంత్రోపస్ అఫారెన్సిస్ (ఆస్ట్రలోపిథెకస్ అఫారెన్సిస్)
- ఆస్ట్రలోపిథెకస్†
- పారాంత్రోపస్†
- పారాంత్రోపస్ ఈథియోపిథెకస్
- పారాంత్రోపస్ రోబస్టస్
- పారాంత్రోపస్ బాయిసీ
- హోమో – ఆధునిక మానవుల తక్షణ పూర్వీకులు
- హోమో గౌటెంజెన్సిస్†
- హోమో రుడాల్ఫెన్సిస్†
- హోమో హ్యాబిలిస్ †
- హోమో ఫ్లోరేసియెన్సిస్ †
- హోమో ఎరెక్టస్ †
- హోమో ఎర్గాస్టర్ †
- హోమో యాంటెసెస్సర్ †
- హోమో హైడెల్బెర్గెన్సిస్†
- హోమో సెప్రానెన్సిస్†
- డెనిసోవన్స్ (ఇంకా శాస్త్రీయ నామం పెట్టలేదు)†
- హోమో నియాండర్తలెన్సిస్†
- హోమో రొడీసియెన్సిస్†
- హోమో సేపియన్స్
- శరీరనిర్మాణ పరంగా ఆధునిక మానవులు, హోమో సేపియన్స్ సేపియన్స్
- హోమో సేపియన్స్ ఇడాల్టు†
- పురాతన హోమో సేపియన్స్ (క్రో మాన్యాన్)†
- రెడ్ డీర్ గుహ ప్రజలు† (ఇంకా శాస్త్రీయ నామం పెట్టలేదు; బహుశా ఆధునిక మానవుల్లోనే వేరే జాతి కావచ్చు, లేదా ఆధునిక మానవుల, డెనిసోవన్ల సంకర జాతి కావచ్చు[8])
- సహెలాంత్రోపస్†
- ఉపతెగ పానినా
పరిణామం
మార్చుహోమినినే ఉపకుటుంబపు (హోమినినే-పొంగినే చివరి సాధారణ పూర్వీకుడి) వయస్సు సుమారు 140 [9] నుండి 125 లక్షల సంవత్సరాలు (శివాపిథెకస్) ఉంటుందని అంచనా వేసారు. [10] [11] గొరిల్లిని, హోమిని లుగా వేరుపడడం ("గొరిల్లా-మానవ చివరి ఉమ్మడి పూర్వీకుడు", జిహెచ్ఎల్సిఎ) సుమారు 80 - 100 లక్షల సంవత్సరాల క్రితం (T GHLCA), మయోసీన్లో, నకాలిపిథెకస్ నకయామాయి కాలానికి దగ్గరలో జరిగిందని అంచనా వేసారు. [12]
పాన్, హోమో ప్రజాతులు విడిపోయే వరకు, గొరిల్లాలు, పాన్-హోమో పూర్వీకుల మధ్య సంకరం జరిగినట్లు ఆధారా లున్నాయి. [13]
ద్విపాద నడక పరిణామం
మార్చుఆర్డిపిథెకస్ రామిడస్ (44 లక్షల సంవత్సరాల క్రితం), ఒర్రోరిన్ టుగునెన్సిస్ (60 లక్షల సంవత్సరాల క్రితం) లపై ఇటీవల చేసిన అధ్యయనాల్లో అవి కొంత స్థాయిలో రెండు కాళ్ళపై నడిచేవని తెలిసింది. ఆస్ట్రలోపిథెకస్, తొలి పారాంత్రోపస్ లు ద్విపాదులై ఉండవచ్చు. ఆర్డిపిథెకస్ రామిడస్ వంటి చాలా తొలినాళ్ళ హోమినిన్లు చెట్లపై రెండుకాళ్లపై చరించి ఉండవచ్చు. [14]
మెదడు పరిమాణం పరిణామ క్రమం
మార్చుమానవ పరిణామ క్రమంలో మెదడు పరిమాణం క్రమంగా పెరుగుతూ వచ్చింది. ఇది నుండి ప్రారంభమైంది వరకు హోమో హబిలిస్లో సుమారు 600 సెం.మీ.3 ఉన్న మెదడు హోమో నియాండర్తాలెన్సిస్ నాటికి 1500 సెం.మీ 3 అయింది. అయితే, ఆధునిక హోమో సేపియన్స్ మెదడు పరిమాణం నియాండర్తళ్ళ కంటే (1250 సెం.మీ 3) కొద్దిగా తక్కువగా ఉంది. మహిళల మెదడు, పురుషుల కంటే కొంచెం చిన్నగా ఉంటుంది. హాబిట్స్ అనే మారుపేరుతో ఉన్న ఫ్లోరెస్ హోమినిడ్లు ( హోమో ఫ్లోరేసియెన్సిస్ ) కపాల సామర్థ్యం 380 సెం.మీ 3 గా ఉంది. (ఈ పరిమాణం చింపాంజీల విషయం లోనే చిన్నదిగా భావిస్తారు). ఇది హోమో ఎరెక్టస్ సగటు మెదడు పరిమాణంలో మూడవ వంతు. వారు ఇన్సులర్ మరుగుజ్జు కేసుగా హెచ్. ఎరెక్టస్ నుండి ఉద్భవించారని ప్రతిపాదించారు. వారి మెదడు చిన్నదిగా ఉన్నప్పటికీ, H. ఫ్లోరేసియెన్సిస్ అగ్నిని ఉపయోగించారని, రాతి పనిముట్లను కనీసం H. ఎరెక్టస్ లు తయారు చేసినట్లుగా చేసారనీ ఆధారా లున్నాయి. [15] ఈ సందర్భంలో, తెలివితేటల కోసం, మెదడు పరిమాణం కంటే దాని నిర్మాణంపైనే తెలివితేటలు ఎక్కువగా ఆధారపడి ఉంటాయని తెలుస్తోంది. [16]
కుటుంబ నిర్మాణం, లైంగికత పరిణామం
మార్చులైంగికత అనేది కుటుంబ నిర్మాణానికి సంబంధించినది. కుటుంబాన్ని మలచడంలో దానికి పాత్ర ఉంది. విద్యలో తండ్రుల ప్రమేయం మానవులకే ప్రత్యేకమైన విషయం -కనీసం ఇతర హోమినినేలతో పోల్చినప్పుడు. మహిళల్లో అంతర్గత అండోత్సర్గము (అండం విడుదలైన సమయంలో ఆ సూచనలేమీ బయటికి కనిపించవు), రుతువిరతి (మెనోపాజ్) రెండూ కొన్ని ఇతర ప్రైమేట్లలో కూడా జరుగుతాయి గాని, ఇతర జాతులలో ఇది సాధారణ విషయం కాదు. వృషణము, పురుషాంగం పరిమాణం కుటుంబ నిర్మాణానికి సంబంధించినవిగా కనిపిస్తాయి: మానవుల్లో ఏక పత్నిత్వం, చింపాజీల్లో లైంగిక విశృంఖలత్వం, గొరిల్లాల్లో బహుభార్యాత్వం. [17] [18] లైంగిక డైమోర్ఫిజంను సాధారణంగా లైంగిక ఎంపికకు గుర్తుగా భావిస్తారు. తొలి హోమినిన్లు డైమోర్ఫిజం (పురుషులు, స్త్రీల శరీర నిర్మాణాల్లో ఉండే తేడా) ఎక్కువగా ఉండి, పరిణామ క్రమంలో హోమో జాతి రూపుదిద్దుకునే సమయానికి మానవుల్లో ఉన్న ఏకపత్నిత్వంతో సమాంతరంగా తగ్గుతూ వచ్చిందని అధ్యయనాల్లో తెలిసింది. బహుభార్యల అంతఃపురాల్లో నివసించే గొరిల్లాల్లో పెద్ద ఎత్తున లైంగిక డైమోర్ఫిజమ్ కనిపిస్తుంది. మానవ స్త్రీలలో గోప్య అండోత్సర్గము - అంటే స్త్రీలలో అండం విడుదల సమయం బయటికి కనబడక పోవడం - ఉండగా, ఆడ చింపాంజీల్లో జననేంద్రియం ఉబ్బడం ద్వారా అండం విడుదలను తెలియజేస్తుంది. ఋతుదశను బట్టి మానవ స్త్రీలు తమ అండం విడుదలను కొంతవరకు తెలుసుకోవచ్చు, కాని పురుషులు దాన్ని గుర్తించే అవకాశం లేదు. చాలా ప్రైమేట్లలో అర్ధ గోప్య అండోత్సర్గము ఉంది. అందుచేత ఉమ్మడి పూర్వీకుడికి అర్థ గోప్య అండోత్సర్గము ఉందని, ఇది గొరిల్లాలు వారసత్వంగా పొందాయని, తరువాత అది మానవులలో గోప్య అండోత్సర్గముగా పరిణామం చెందిందనీ, చింపాంజీలలో బహిరంగ అండోత్సర్గముగా పరిణామం చెందిందనీ భావించవచ్చు. రీసస్ కోతులలో, చింపాంజీలలో కూడా రుతువిరతి సంభవిస్తుంది. కానీ గొరిల్లాల్లో జరగదు. ఇతర ప్రైమేట్లలో (ఇతర క్షీరద సమూహాలలో) ఇది చాలా అసాధారణ విషయం.
ఇవి కూడా చూడండి
మార్చు- చింపాంజీ-మానవ చివరి సాధారణ పూర్వీకుడు
- ఒరంగుటాన్-మానవ చివరి సాధారణ పూర్వీకుడు
- గిబ్బన్-మానవ చివరి సాధారణ పూర్వీకుడు
- మానవ పరిణామ శిలాజాల జాబితా
గమనికలు
మార్చు- ↑ హోమినిని తెగ సభ్యుడిని హోమినిన్ అంటారు, హోమినినే ఉపకుటుంబం లోని సభ్యుడిని హోమినైన్ అంటారు. హోమినిడే కుటుంబం లోని సభ్యుడిని హోమినిడ్ అంటారు. హోమినోయిడియా సూపర్ కుటుంబం లోని సభ్యుడిని హోమినాయిడ్ అంటారు.
మూలాలు
మార్చు- ↑ Grabowski M, Jungers WL (October 2017). "Evidence of a chimpanzee-sized ancestor of humans but a gibbon-sized ancestor of apes". Nature Communications (in ఇంగ్లీష్). 8 (1): 880. doi:10.1038/s41467-017-00997-4. PMC 5638852. PMID 29026075.
- ↑ Fuss J, Spassov N, Begun DR, Böhme M (2017-05-22). "Potential hominin affinities of Graecopithecus from the Late Miocene of Europe". PLOS ONE. 12 (5): e0177127. doi:10.1371/journal.pone.0177127. PMC 5439669. PMID 28531170.
{{cite journal}}
: CS1 maint: unflagged free DOI (link) - ↑ Goodman M (1964). "Man's place in the phylogeny of the primates as reflected in serum proteins". In Washburn SL (ed.). Classification and Human Evolution. Transaction Publishers. pp. 204–234. ISBN 978-0-202-36487-2.
- ↑ Goodman M (1974). "Biochemical Evidence on Hominid Phylogeny". Annual Review of Anthropology. 3: 203–228. doi:10.1146/annurev.an.03.100174.001223.
- ↑ Goodman M, Tagle DA, Fitch DH, Bailey W, Czelusniak J, Koop BF, Benson P, Slightom JL (March 1990). "Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids". Journal of Molecular Evolution. 30 (3): 260–6. doi:10.1007/BF02099995. PMID 2109087.
- ↑ McBrearty S, Jablonski NG (September 2005). "First fossil chimpanzee". Nature. 437 (7055): 105–8. doi:10.1038/nature04008. PMID 16136135.
- ↑ "Praeanthropus garhi Asfaw 1999 (ape)". Archived from the original on 2015-11-21. Retrieved 2019-12-16.
- ↑ "Orangutan Pongo pygmaeus". Archived from the original on 2007-06-16. Retrieved 2019-12-16.
- ↑ Hill, Andrew; Ward, Steven (1988). "Origin of the Hominidae: The Record of African Large Hominoid Evolution Between 14 My and 4 My". Yearbook of Physical Anthropology. 31 (59): 49–83. doi:10.1002/ajpa.1330310505.
- ↑ Finarelli JA, Clyde WC (2004). "Reassessing hominoid phylogeny: Evaluating congruence in the morphological and temporal data" (PDF). Paleobiology. 30 (4): 614–651. doi:10.1666/0094-8373(2004)030<0614:RHPECI>2.0.CO;2. Archived from the original (PDF) on 2010-07-21. Retrieved 2019-12-16.
- ↑ Chaimanee Y, Suteethorn V, Jintasakul P, Vidthayanon C, Marandat B, Jaeger JJ (January 2004). "A new orang-utan relative from the Late Miocene of Thailand" (PDF). Nature. 427 (6973): 439–41. doi:10.1038/nature02245. PMID 14749830. Archived from the original (PDF) on 2012-01-17. Retrieved 2019-12-16.
- ↑ Jha, Alok (March 7, 2012). "Gorilla genome analysis reveals new human links". The Guardian. Retrieved May 8, 2015. Jha, Alok (March 9, 2012). "Scientists unlock genetic code for gorillas - and show the human link". The Sydney Morning Herald. Retrieved May 8, 2015. Hansford, Dave (November 13, 2007). "New Ape May Be Human-Gorilla Ancestor". National Geographic News. Retrieved May 8, 2015.
- ↑ Popadin, Konstantin; Gunbin, Konstantin; Peshkin, Leonid; Annis, Sofia; Fleischmann, Zoe; Kraytsberg, Genya; Markuzon, Natalya; Ackermann, Rebecca R.; Khrapko, Konstantin (2017-10-19). "Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization in hominid evolution". bioRxiv (in ఇంగ్లీష్): 134502. doi:10.1101/134502.
- ↑ Kivell TL, Schmitt D (August 2009). "Independent evolution of knuckle-walking in African apes shows that humans did not evolve from a knuckle-walking ancestor". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 106 (34): 14241–6. doi:10.1073/pnas.0901280106. PMC 2732797. PMID 19667206.
- ↑ Brown P, Sutikna T, Morwood MJ, Soejono RP, Saptomo EW, Due RA (October 2004). "A new small-bodied hominin from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature. 431 (7012): 1055–61. doi:10.1038/nature02999. PMID 15514638.
- ↑ Davidson, I. (2007). "As large as you need and as small as you can—implications of the brain size of Homo floresiensis". In Schalley, A.C.; Khlentzos, D. (eds.). Mental States: Evolution, function, nature; 2. Language and cognitive structure. Studies in language companion. Vol. 92–93. John Benjamins. pp. 35–42. ISBN 978-9027231055.
- ↑ Diamond, Jared (1991). The Third Chimpanzee.
- ↑ Diamond, Jared (1997). Why is Sex Fun?.
వనరులు
మార్చు- Hollox, Edward; Hurles, Matthew; Kivisild, Toomas; Tyler-Smith, Chris (2013). Human Evolutionary Genetics (2nd ed.). Garland Science. ISBN 978-0-8153-4148-2.
బాయటి లింకులు
మార్చు- హ్యూమన్ టైమ్లైన్ (ఇంటరాక్టివ్) - స్మిత్సోనియన్, నేషనల్ మ్యూజియం ఆఫ్ నేచురల్ హిస్టరీ (ఆగస్టు 2016).