ప్రణాళికా మంత్రిత్వ శాఖ

ప్రణాళికా మంత్రిత్వ శాఖ భారతదేశంలోని మంత్రిత్వ శాఖ. బాధ్యతగల మంత్రి గౌరవనీయులైన భారత ప్రధాని. మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క సంస్థాగత సామర్థ్యం కేంద్ర ఏజెన్సీ ద్వారా అమలు చేయబడుతుంది: NITI ఆయోగ్ (నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూషన్ ఫర్ ట్రాన్స్‌ఫార్మింగ్ ఇండియా).

ప్రణాళికా మంత్రిత్వ శాఖ
భారత ప్రభుత్వ శాఖ
Ministry అవలోకనం
అధికార పరిధి	భారత ప్రభుత్వం
వార్ర్షిక బడ్జెట్	నీతి ఆయోగ్‌తో సహా ₹ 339.65 కోట్లు ($48 మిలియన్లు) (2018-19)
Minister responsible	నరేంద్ర మోదీ, భారత ప్రధాని
Deputy Minister responsible	రావు ఇంద్రజిత్ సింగ్, రాష్ట్ర మంత్రి (స్వతంత్ర బాధ్యత)
Parent Ministry	భారత ప్రభుత్వం

నీతి ఆయోగ్

2015 జనవరి 1న, ప్రణాళికా సంఘం స్థానంలో కొత్తగా ఏర్పాటైన నీతి ఆయోగ్ (నేషనల్ ఇన్‌స్టిట్యూషన్ ఫర్ ట్రాన్స్‌ఫార్మింగ్ ఇండియా) ను ఏర్పాటు చేసేందుకు క్యాబినెట్ తీర్మానం ఆమోదించబడింది. భారత కేంద్ర ప్రభుత్వం 2015 జనవరి 1న నీతి ఆయోగ్ ఏర్పాటును ప్రకటించింది. నీతి ఆయోగ్ మొదటి సమావేశం 2015 ఫిబ్రవరి 8న నరేంద్ర మోడీ అధ్యక్షతన జరిగింది.

బాటమ్-అప్ విధానాన్ని ఉపయోగించి ఆర్థిక విధాన రూపకల్పన ప్రక్రియలో భారత రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల ప్రమేయాన్ని ప్రోత్సహించడం ద్వారా సహకార సమాఖ్య విధానాన్ని ప్రోత్సహించడం ద్వారా భారతదేశాన్ని మార్చడంలో కేంద్రం & రాష్ట్రాలకు మద్దతు ఇవ్వడం నీతి ఆయోగ్ యొక్క ఆదేశం. ప్రధానమంత్రి ఛైర్మన్‌గా ఉన్న నీతి పాలక మండలిలో అన్ని రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులు & కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాల (UTలు) లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్‌లు ఉంటారు. అదనంగా ప్రముఖ విశ్వవిద్యాలయాలు & పరిశోధనా సంస్థల నుండి తాత్కాలిక సభ్యులను ఎంపిక చేస్తారు. ఈ సభ్యులలో ఒక చీఫ్ ఎగ్జిక్యూటివ్ ఆఫీసర్, నలుగురు ఎక్స్-అఫీషియో సభ్యులు, ఇద్దరు పార్ట్ టైమ్ సభ్యులు ఉన్నారు. ఏజెన్సీ వైస్ ఛైర్మన్ క్యాబినెట్ మంత్రికి సమానమైన హోదాను కలిగి ఉంటారు.

నీతి ఆయోగ్ ప్రాథమికంగా అత్యున్నత నిర్ణయాధికార సంస్థలకు పాలసీ ఇన్‌పుట్‌లను అందిస్తుంది. దాని పర్యవేక్షణ & మూల్యాంకన విభాగం ద్వారా ఇది ప్రధానమంత్రి & భారతదేశ బడ్జెట్‌కు వార్షిక సమీక్షను అందించడానికి అన్ని జాతీయ, రాష్ట్ర పథకాలను పర్యవేక్షిస్తుంది. ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ ఆమోదించడానికి ముందు ఇది అన్ని ప్రధాన పథకాలపై తన వ్యాఖ్యలను కూడా అందిస్తుంది.

వర్క్ ఫర్ ఇండియా చొరవ ద్వారా ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ఐవీ లీగ్ స్పెషలిస్ట్‌ల నియామకానికి సంస్థ ప్రసిద్ధి చెందింది. కోర్ వర్క్ ఫోర్స్‌లో సగానికి పైగా పార్శ్వ నియామకాలు కలిగిన ప్రభుత్వ సంస్థలలో పార్శ్వ ప్రవేశం దేశంలోనే అతిపెద్దది.

కేబినెట్ మంత్రులు

కీ

• MoS (I/C) – రాష్ట్ర మంత్రి (స్వతంత్ర బాధ్యత)
• MoS - రాష్ట్ర మంత్రి

నం.	ఫోటో	మంత్రి (జనన-మరణ) నియోజకవర్గం	పదవీకాలం			పార్టీ	మంత్రిత్వ శాఖ	ప్రధాన మంత్రి
			నుండి	వరకు	కాలం
ప్రణాళికా మంత్రి
1		గుల్జారీలాల్ నందా (1898–1998) 1952 నుండి సబర్‌కాంతకు 1952 MP వరకు ఎన్నిక కాలేదు	1951 సెప్టెంబరు 24	1952 మే 13	11 సంవత్సరాలు, 362 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	నెహ్రూ ఐ		జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
			1952 మే 13	1957 ఏప్రిల్ 17			నెహ్రూ II
			1957 ఏప్రిల్ 17	1962 ఏప్రిల్ 10			నెహ్రూ III
			1962 ఏప్రిల్ 10	1963 సెప్టెంబరు 21			నెహ్రూ IV
2		బాలి రామ్ భగత్ (1922–2011) అర్రా (MoS) కొరకు MP	1963 సెప్టెంబరు 21	1964 మే 27	2 సంవత్సరాలు, 125 రోజులు
			1964 మే 27	1964 జూన్ 9			నంద ఐ		గుల్జారీలాల్ నందా
			1964 జూన్ 9	1966 జనవరి 11			శాస్త్రి		లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి
			1966 జనవరి 11	1966 జనవరి 24			నందా II		గుల్జారీలాల్ నందా
3		అశోకా మెహతా (1911–1984) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ, 1967 నుంచి భండారా ఎంపీగా 1967 వరకు ఉన్నారు.	1966 జనవరి 24	1967 మార్చి 13	1 సంవత్సరం, 224 రోజులు		ఇందిరా ఐ		ఇందిరా గాంధీ
			1967 మార్చి 13	1967 సెప్టెంబరు 5			ఇందిరా II
–		ఇందిరా గాంధీ (1917–1984) రాయ్‌బరేలి ఎంపీ (ప్రధాని)	1967 సెప్టెంబరు 5	1971 మార్చి 18	3 సంవత్సరాలు, 231 రోజులు
			1971 మార్చి 18	1971 ఏప్రిల్ 24		భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్)	ఇందిర III
4		చిదంబరం సుబ్రమణ్యం (1910–2000) పళని ఎంపీ	1971 ఏప్రిల్ 24	1972 జూలై 22	1 సంవత్సరం, 89 రోజులు
5		దుర్గా ప్రసాద్ ధర్ (1918–1975) జమ్మూ కాశ్మీర్ ఎంపీ	1972 జూలై 23	1974 డిసెంబరు 31	2 సంవత్సరాలు, 161 రోజులు
–		ఇందిరా గాంధీ (1917–1984) రాయ్‌బరేలి ఎంపీ (ప్రధాని)	1975 జనవరి 2	1977 మార్చి 24	2 సంవత్సరాలు, 81 రోజులు
–		మొరార్జీ దేశాయ్ (1896–1995) సూరత్ ఎంపీ (ప్రధాని)	1977 మార్చి 24	1979 జూలై 28	2 సంవత్సరాలు, 126 రోజులు	జనతా పార్టీ	దేశాయ్		నేనే
–		చరణ్ సింగ్ (1902–1987) బాగ్‌పత్ ఎంపీ (ప్రధాని)	1979 జూలై 28	1980 జనవరి 14	170 రోజులు	జనతా పార్టీ (సెక్యులర్)	చరణ్		నేనే
–		ఇందిరా గాంధీ (1917–1984) మెదక్ ఎంపీ (ప్రధాని)	1980 జనవరి 14	1980 జూన్ 8	146 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I)	ఇందిర IV		ఇందిరా గాంధీ
6		ND తివారీ (1925–2018) నైనిటాల్ ఎంపీ	1980 జూన్ 8	1981 సెప్టెంబరు 8	1 సంవత్సరం, 92 రోజులు
7		శంకర్‌రావ్ చవాన్ (1920–2004) నాందేడ్ ఎంపీ	1981 సెప్టెంబరు 8	1984 జూలై 19	2 సంవత్సరాలు, 315 రోజులు
8		ప్రకాష్ చంద్ర సేథి (1919–1996) ఇండోర్ ఎంపీ	1984 జూలై 19	1984 అక్టోబరు 31	104 రోజులు
9		పివి నరసింహారావు (1921–2004) హన్మకొండ ఎంపీ (1984 వరకు) రామ్‌టెక్ ఎంపీ (1984 నుంచి)	1984 నవంబరు 4	1984 డిసెంబరు 31	71 రోజులు		రాజీవ్ ఐ		రాజీవ్ గాంధీ
			1984 డిసెంబరు 31	1985 జనవరి 14			రాజీవ్ II
–		రాజీవ్ గాంధీ (1944–1991) అమేథీ ఎంపీ (ప్రధాని)	1985 జనవరి 14	1987 జూలై 25	2 సంవత్సరాలు, 192 రోజులు
10		పి. శివ శంకర్ (1929–2017) గుజరాత్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ	1987 జూలై 25	1988 జూన్ 25	336 రోజులు
11		మాధవ్‌సింగ్ సోలంకి (1927–2021) గుజరాత్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ	1988 జూన్ 25	1989 డిసెంబరు 2	1 సంవత్సరం, 160 రోజులు
–		విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్ (1931–2008) ఫతేపూర్ ఎంపీ (ప్రధాని)	1989 డిసెంబరు 2	1990 నవంబరు 10	343 రోజులు	జనతాదళ్	విశ్వనాథ్		నేనే
–		చంద్ర శేఖర్ (1927–2007) బల్లియా ఎంపీ (ప్రధాన మంత్రి)	1990 నవంబరు 10	1991 జూన్ 21	223 రోజులు	సమాజ్‌వాదీ జనతా పార్టీ (రాష్ట్రీయ)	చంద్ర శేఖర్		చంద్ర శేఖర్
ప్రణాళిక & కార్యక్రమ అమలు మంత్రి
12		HR భరద్వాజ్ (1939–2020) మధ్యప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C)	1991 జూన్ 21	1992 జూలై 2	1 సంవత్సరం, 11 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I)	రావు		పివి నరసింహారావు
13		సుఖ్ రామ్ (1927–2022) మండి ఎంపీ (MoS, I/C)	1992 జూలై 2	1993 జనవరి 18	200 రోజులు
14		గిరిధర్ గమాంగ్ (జననం 1943) కోరాపుట్ ఎంపీ (MoS, I/C)	1993 జనవరి 18	1995 సెప్టెంబరు 15	2 సంవత్సరాలు, 240 రోజులు
15		బలరామ్ సింగ్ యాదవ్ (1939–2005) ఉత్తరప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C)	1995 సెప్టెంబరు 15	1996 మే 16	244 రోజులు
–		అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి (1924–2018) లక్నో ఎంపీ (ప్రధాని)	1996 మే 16	1996 జూన్ 1	16 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	వాజ్‌పేయి ఐ		నేనే
–		హెచ్‌డి దేవెగౌడ (జననం 1933) ఎన్నిక కాలేదు (ప్రధాని)	1996 జూన్ 1	1996 జూన్ 29	28 రోజులు	జనతాదళ్	దేవెగౌడ		హెచ్‌డి దేవెగౌడ
16		యోగిందర్ కె అలగ్ (1939–2022) గుజరాత్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ (MoS, I/C)	1996 జూన్ 29	1997 ఏప్రిల్ 21	345 రోజులు
			1997 ఏప్రిల్ 21	1997 జూన్ 9			గుజ్రాల్		ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్
–		ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్ (1919–2012) బీహార్ రాజ్యసభ ఎంపీ (ప్రధాన మంత్రి)	1997 జూన్ 9	1998 మార్చి 19	283 రోజులు
–		అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి (1924–2018) లక్నో ఎంపీ (ప్రధాని)	1998 మార్చి 19	1999 అక్టోబరు 13	1 సంవత్సరం, 208 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	వాజ్‌పేయి II		నేనే
ప్రణాళికా మంత్రి
–		అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి (1924–2018) లక్నో ఎంపీ (ప్రధాని)	1999 అక్టోబరు 13	2004 మే 22	4 సంవత్సరాలు, 222 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	వాజ్‌పేయి III		నేనే
–		మన్మోహన్ సింగ్ (జననం 1932) అస్సాంకు రాజ్యసభ ఎంపీ (ప్రధాని)	2004 మే 22	2014 మే 26	10 సంవత్సరాలు, 4 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	మన్మోహన్ ఐ		నేనే
							మన్మోహన్ II
17		రావ్ ఇంద్రజిత్ సింగ్ (జననం 1951) గుర్గావ్ ఎంపీ (MoS, I/C)	2014 మే 26			భారతీయ జనతా పార్టీ	మోదీ ఐ		నరేంద్ర మోదీ
							మోడీ II
							మోడీ III

సహాయ మంత్రులు

నం.	ఫోటో	మంత్రి (జనన-మరణ) నియోజకవర్గం	పదవీకాలం			రాజకీయ పార్టీ	మంత్రిత్వ శాఖ	ప్రధాన మంత్రి
			నుండి	వరకు	కాలం
రాష్ట్ర ప్రణాళిక శాఖ మంత్రి
1		కొత్త రఘురామయ్య (1912–1979) గుంటూరు ఎంపీ	1967 మార్చి 18	1967 సెప్టెంబరు 5	171 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	ఇందిరా II		ఇందిరా గాంధీ
2		మోహన్ ధరియా (1925–2013) పూణే ఎంపీ	1971 మే 2	1974 అక్టోబరు 10	3 సంవత్సరాలు, 161 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్)	ఇందిర III
3		విద్యా చరణ్ శుక్లా (1929–2013) రాయ్‌పూర్ ఎంపీ	1974 అక్టోబరు 10	1975 జూన్ 28	261 రోజులు
4		ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్ (1919–2012) పంజాబ్ రాజ్యసభ ఎంపీ	1975 జూన్ 28	1976 మే 12	319 రోజులు
5		శంకర్ ఘోష్ పశ్చిమ బెంగాల్ రాజ్యసభ ఎంపీ	1976 ఏప్రిల్ 21	1977 మార్చి 24	337 రోజులు
6		ఫజ్లూర్ రెహమాన్ ఎంపీ	1979 జనవరి 26	1979 జూలై 15	170 రోజులు	జనతా పార్టీ	దేశాయ్		మొరార్జీ దేశాయ్
7		హరినాథ్ మిశ్రా దర్భంగా ఎంపీ	1984 నవంబరు 4	1984 డిసెంబరు 31	57 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (I)	రాజీవ్ ఐ		రాజీవ్ గాంధీ
8		కెఆర్ నారాయణన్ (1921–2005) ఒట్టపాలెం ఎంపీ	1984 డిసెంబరు 31	1985 సెప్టెంబరు 25	268 రోజులు		రాజీవ్ II
9		అజిత్ కుమార్ పంజా (1936–2008) కలకత్తా నార్త్ ఈస్ట్ ఎంపీ	1985 సెప్టెంబరు 25	1986 అక్టోబరు 22	1 సంవత్సరం, 27 రోజులు
10		సుఖ్ రామ్ (1927–2022) మండి ఎంపీ	1986 అక్టోబరు 22	1988 ఫిబ్రవరి 14	1 సంవత్సరం, 115 రోజులు
11		బీరెన్ సింగ్ ఎంగ్టి (జననం 1945) స్వయంప్రతిపత్త జిల్లా ఎంపీ	1988 ఫిబ్రవరి 14	1989 డిసెంబరు 2	1 సంవత్సరం, 291 రోజులు
12		భాగే గోబర్ధన్ (1934–1993) మయూర్‌భంజ్ ఎంపీ	1990 ఏప్రిల్ 23	1990 నవంబరు 10	201 రోజులు	జనతాదళ్	విశ్వనాథ్		విశ్వనాథ్ ప్రతాప్ సింగ్
రాష్ట్ర ప్రణాళిక మరియు కార్యక్రమ అమలు మంత్రి
13		రత్నమాల సవనూరు (జననం 1950) చిక్కోడి ఎంపీ	1997 జూన్ 9	1998 మార్చి 19	283 రోజులు	జనతాదళ్	గుజ్రాల్		ఇందర్ కుమార్ గుజ్రాల్
14		రామ్ నాయక్ (జననం 1934) ముంబై నార్త్ ఎంపీ	1998 ఏప్రిల్ 20	1999 అక్టోబరు 13	1 సంవత్సరం, 176 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	వాజ్‌పేయి II		అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
రాష్ట్ర ప్రణాళిక శాఖ మంత్రి
15		బంగారు లక్ష్మణ్ (1939–2014) గుజరాత్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ	1999 అక్టోబరు 13	1999 నవంబరు 22	40 రోజులు	భారతీయ జనతా పార్టీ	వాజ్‌పేయి III		అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
16		అరుణ్ శౌరీ (జననం 1941) ఉత్తరప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ	1999 నవంబరు 22	2000 జూలై 24	245 రోజులు
(16)		అరుణ్ శౌరీ (జననం 1941) ఉత్తరప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ	2000 నవంబరు 7	2001 సెప్టెంబరు 1	298 రోజులు
17		విజయ్ గోయెల్ (జననం 1954) చాందినీ చౌక్ ఎంపీ	2001 సెప్టెంబరు 1	2001 నవంబరు 2	62 రోజులు
18		వసుంధర రాజే (జననం 1953) ఝలావర్ ఎంపీ	2001 నవంబరు 2	2003 జనవరి 29	1 సంవత్సరం, 88 రోజులు
19		సత్యబ్రత ముఖర్జీ (1932–2023) కృష్ణానగర్ ఎంపీ	2003 జనవరి 29	2004 మే 22	1 సంవత్సరం, 114 రోజులు
20		MV రాజశేఖరన్ (1928–2020) కర్ణాటక రాజ్యసభ ఎంపీ	2004 మే 23	2008 ఏప్రిల్ 6	3 సంవత్సరాలు, 319 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	మన్మోహన్ ఐ		మన్మోహన్ సింగ్
21		వి.నారాయణసామి (జననం 1947) పుదుచ్చేరి ఎంపీ	2008 ఏప్రిల్ 6	2009 మే 22	1 సంవత్సరం, 46 రోజులు
			2009 మే 28	2011 జనవరి 19	1 సంవత్సరం, 236 రోజులు		మన్మోహన్ II
22		అశ్వనీ కుమార్ (జననం 1952) పంజాబ్ రాజ్యసభ ఎంపీ	2011 జనవరి 19	2012 అక్టోబరు 28	1 సంవత్సరం, 283 రోజులు
23		రాజీవ్ శుక్లా (జననం 1959) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ	2012 అక్టోబరు 28	2014 మే 26	1 సంవత్సరం, 210 రోజులు

ఉప మంత్రులు

నం.	ఫోటో	మంత్రి (జనన-మరణ) నియోజకవర్గం	పదవీకాలం			పార్టీ	మంత్రిత్వ శాఖ	ప్రధాన మంత్రి
			నుండి	వరకు	కాలం
ప్రణాళిక ఉప మంత్రి
1		శ్యామ్ నందన్ ప్రసాద్ మిశ్రా (1920–2004) దర్భంగా నార్త్ ఎంపీ	1954 సెప్టెంబరు 10	1957 ఏప్రిల్ 17	7 సంవత్సరాలు, 212 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	నెహ్రూ II		జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
			1957 ఏప్రిల్ 17	1962 ఏప్రిల్ 10			నెహ్రూ III
2		లలిత్ నారాయణ్ మిశ్రా (1923–1975) దర్భంగా ఎంపీ	1960 ఆగస్టు 22	1962 ఏప్రిల్ 10	1 సంవత్సరం, 231 రోజులు
3		సిఆర్ పట్టాభిరామన్ (1906–2001) కుంభకోణం ఎంపీ	1962 మే 8	1964 మే 27	2 సంవత్సరాలు, 32 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	నెహ్రూ IV
			1964 మే 27	1964 జూన్ 9			నంద ఐ		గుల్జారీలాల్ నందా
4		దాజీసాహెబ్ చవాన్ (1916–1973) కరాడ్ ఎంపీ	1966 జనవరి 24	1966 ఫిబ్రవరి 14	21 రోజులు	భారత జాతీయ కాంగ్రెస్	ఇందిరా ఐ		ఇందిరా గాంధీ