వికీపీడియా

భారత భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ

(భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ నుండి దారిమార్పు చెందింది)

భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ భారత ప్రభుత్వం కార్యనిర్వాహక సంస్థ. ఇంజనీరింగ్ పరిశ్రమను ప్రోత్సహించడానికి మంత్రిత్వ శాఖ అవసరం. యంత్ర పరికరాలు, భారీ విద్యుత్, పారిశ్రామిక యంత్రాలు, ఆటో పరిశ్రమ & 40 ఆపరేటింగ్ సెంట్రల్ పబ్లిక్ సెక్టార్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ (CPSEలు) & 4 స్వయంప్రతిపత్త సంస్థల పరిపాలన.[3]

భారత భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ
భారత ప్రభుత్వ శాఖ
భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ
మంత్రిత్వ శాఖ అవలోకనం
స్థాపనం 7 జూలై 2021[1]
అధికార పరిధి భారత ప్రభుత్వం
వార్షిక బడ్జెట్ ₹6,171 crore (US$770 million) (2023-24 est) [2]
మంత్రిత్వ శాఖ కార్యనిర్వాహకుడు/లు హెచ్. డి. కుమారస్వామి, భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి
భూపతిరాజు శ్రీనివాసవర్మ, భారీ పరిశ్రమల శాఖ సహాయ మంత్రిes

ఈ మంత్రిత్వ శాఖకు 2024 జూన్ నుండి భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ మంత్రిగా హెచ్. డి. కుమారస్వామి & సహాయ మంత్రిగా భూపతిరాజు శ్రీనివాసవర్మ ఉన్నారు.

చరిత్ర

మార్చు

భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖను గతంలో భారీ పరిశ్రమలు & పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజ్ మంత్రిత్వ శాఖ అని పిలిచేవారు. 2021 జూలై 7న పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ శాఖ (DPE) ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖకు మార్చబడినందున మంత్రిత్వ శాఖ భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది.[1]

నిర్మాణం

మార్చు

అటానమస్ సంస్థలు

మార్చు

భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ యాజమాన్యం కింద నాలుగు స్వయంప్రతిపత్తి సంస్థలు ఉన్నాయి .

  • ద్రవ నియంత్రణ పరిశోధన సంస్థ (FCRI)
  • ఆటోమోటివ్ రీసెర్చ్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (ARAI)
  • నేషనల్ ఆటోమోటివ్ బోర్డ్ (NAB)
  • సెంట్రల్ మాన్యుఫ్యాక్చరింగ్ టెక్నాలజీ ఇన్స్టిట్యూట్ (CMTI)

కేంద్ర ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు

మార్చు

భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ యాజమాన్యం కింద 40 CPSUలు ఉన్నాయి, వాటిలో 16 పనిచేస్తున్నాయి.

  • ఆండ్రూ యూల్ అండ్ కంపెనీ (AYCL)
  • భారత్ హెవీ ఎలక్ట్రికల్స్ లిమిటెడ్ (BHEL)
  • బ్రైత్‌వైట్, బర్న్ & జెస్సోప్ కన్స్ట్రక్షన్ లిమిటెడ్.
  • బ్రిడ్జ్ & రూఫ్ కంపెనీ (ఇండియా) లిమిటెడ్.
  • సిమెంట్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (CCI)
  • ఇంజనీరింగ్ ప్రాజెక్ట్స్ (ఇండియా) లిమిటెడ్. (EPI)
  • హెవీ ఇంజనీరింగ్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (HEC)
  • హెచ్ఎంటి లిమిటెడ్. (ట్రాక్టర్ డివిజన్‌తో హోల్డింగ్ కంపెనీ)
  • హెచ్ఎంటి (బేరింగ్స్) లిమిటెడ్ (హెచ్ఎంటి అనుబంధ సంస్థ)
  • హెచ్ఎంటి మెషిన్ టూల్స్ (హెచ్ఎంటి అనుబంధ సంస్థ)
  • హిందుస్థాన్ సాల్ట్స్ లిమిటెడ్ (HSL)
  • సంభార్ సాల్ట్స్ లిమిటెడ్ (SSL) (HSL అనుబంధ సంస్థ)
  • ఇన్‌స్ట్రుమెంటేషన్ లిమిటెడ్. కోట (IL)
  • నేపా లిమిటెడ్ (NEPA)
  • రాజస్థాన్ ఎలక్ట్రానిక్స్ అండ్ ఇన్‌స్ట్రుమెంట్స్ లిమిటెడ్ (ILK యొక్క అనుబంధ సంస్థ)
  • రిచర్డ్‌సన్ & క్రుడాస్ (1972) లిమిటెడ్. (R & C)

పారిశ్రామిక రంగాల నియంత్రణ

మార్చు

భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖచే నియంత్రించబడే పారిశ్రామిక రంగాలు:

  • భారీ ఇంజనీరింగ్ పరికరాలు, మెషిన్ టూల్స్ పరిశ్రమ
  • భారీ ఎలక్ట్రికల్ ఇంజనీరింగ్ పరిశ్రమ
  • ట్రాక్టర్లు మరియు ఎర్త్ మూవింగ్ ఎక్విప్‌మెంట్‌తో సహా ఆటోమోటివ్ సెక్టార్

20 ఉప-విభాగాలు

మార్చు

3 విస్తృత రంగాల క్రింద 20 ఉప-విభాగాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:

  • బాయిలర్లు
  • సిమెంట్ మెషినరీ
  • డైరీ మెషినరీ
  • ఎలక్ట్రికల్ ఫర్నేస్
  • డీజిల్ ఇంజిన్లు
  • మెటీరియల్ హ్యాండ్లింగ్ సామగ్రి
  • స్టీల్ ప్లాంట్ సామగ్రితో సహా మెటలర్జికల్ మెషినరీ
  • ఎర్త్ మూవింగ్ & మైనింగ్ మెషినరీ
  • యంత్ర పరికరం
  • ఆయిల్ ఫీల్డ్ సామగ్రి
  • ప్రింటింగ్ మెషినరీ  
  • పల్ప్ & పేపర్ మెషినరీ
  • రబ్బరు మెషినరీ
  • స్విచ్ గేర్ & కంట్రోల్ గేర్
  • ప్లాస్టిక్ ప్రాసెసింగ్ మెషినరీ
  • షుగర్ మెషినరీ
  • టర్బైన్లు & జనరేటర్ సెట్
  • ట్రాన్స్ఫార్మర్లు
  • టెక్స్‌టైల్ మెషినరీ
  • ఫుడ్ ప్రాసెసింగ్ మెషినరీ

క్యాబినెట్ మంత్రులు

మార్చు
నం. ఫోటో మంత్రి

(జనన-మరణ)నియోజకవర్గం

పదవీకాలం రాజకీయ పార్టీ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రధాన మంత్రి
నుండి కు కాలం
భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి
1   మనుభాయ్ షా

(1915–2000) జామ్‌నగర్ ఎంపి (MoS)

1956 జూన్ 13 1956 ఆగస్టు 30 78 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నెహ్రూ II జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
2   గోవింద్ బల్లభ్ పంత్

(1887–1961) ఉత్తరప్రదేశ్‌, రాజ్యసభ ఎంపీ

1956 ఆగస్టు 30 1956 నవంబరు 14 76 రోజులు
3   మొరార్జీ దేశాయ్

(1896–1995) ఎన్నిక కాలేదు

1956 నవంబరు 14 1957 ఏప్రిల్ 16 153 రోజులు
ఉక్కు & భారీ పరిశ్రమల మంత్రి
4   చిదంబరం సుబ్రమణ్యం

(1910–2000) పళని ఎంపీ

1962 ఏప్రిల్ 10 1963 నవంబరు 21 1 సంవత్సరం, 225 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నెహ్రూ IV జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
ఉక్కు, గనులు & భారీ పరిశ్రమల మంత్రి
(4)   చిదంబరం సుబ్రమణ్యం

(1910–2000) పళని ఎంపీ

1963 నవంబరు 21 1964 మే 27 201 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నెహ్రూ IV జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
1964 మే 27 1964 జూన్ 9 నంద ఐ గుల్జారీలాల్ నందా
ఉక్కు & భారీ ఇంజనీరింగ్ మంత్రి
5   సీఎం పూనాచా

(1910–1990) మంగళూరు ఎంపీ

1969 ఫిబ్రవరి 14 1969 నవంబరు 15 274 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) ఇందిరా II ఇందిరా గాంధీ
6 స్వరణ్ సింగ్

(1907–1994) జుల్లుందూర్ ఎంపి

1969 నవంబరు 15 1970 జూన్ 27 224 రోజులు
7   బాలి రామ్ భగత్

(1922–2011) అర్రాకు ఎంపీ

1970 జూన్ 27 1971 మార్చి 15 261 రోజులు
8   మోహన్ కుమారమంగళం

(1916–1973) పాండిచ్చేరి ఎంపీ

1971 మార్చి 18 1971 మే 2 45 రోజులు ఇందిర III
భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి
9   TA పాయ్

(1922–1981) కర్ణాటకకు రాజ్యసభ ఎంపీ

1973 ఫిబ్రవరి 5 1974 అక్టోబరు 10 1 సంవత్సరం, 247 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) ఇందిర III ఇందిరా గాంధీ
ఈ వ్యవధిలో మంత్రిత్వ శాఖ రద్దు చేయబడింది
భారీ పరిశ్రమలు & పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ మంత్రి
10   మనోహర్ జోషి

(1937–2024) ముంబై నార్త్ సెంట్రల్ ఎంపీ

1999 అక్టోబరు 13 2002 మే 9 2 సంవత్సరాలు, 208 రోజులు శివసేన వాజ్‌పేయి III అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
11   సురేష్ ప్రభు

(జననం 1953) రాజాపూర్ ఎంపీ

2002 మే 9 2002 జూలై 1 53 రోజులు
12   బాలాసాహెబ్ విఖే పాటిల్

(1932–2016) కోపర్‌గావ్ ఎంపీ

2002 జూలై 1 2003 మే 24 327 రోజులు
13 మోహితే సుబోధ్ బాబూరావు

(జననం 1961) రామ్‌టెక్ ఎంపీ

2003 మే 24 2004 మే 22 364 రోజులు
14   సంతోష్ మోహన్ దేవ్

(1934–2017) సిల్చార్ ఎంపీ (MoS, I/C 2006 జనవరి 29 వరకు)

2004 మే 23 2009 మే 22 4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ మన్మోహన్ ఐ మన్మోహన్ సింగ్
15   విలాస్‌రావ్ దేశ్‌ముఖ్

(1945–2012) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ

2009 మే 28 2011 జనవరి 19 1 సంవత్సరం, 236 రోజులు మన్మోహన్ II
16   ప్రఫుల్ పటేల్

(జననం 1957) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ

2011 జనవరి 19 2014 మే 26 3 సంవత్సరాలు, 127 రోజులు నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ
17   అనంత్ గీతే

(జననం 1951) రాయగడ ఎంపీ

2014 మే 27 2019 మే 30 5 సంవత్సరాలు, 3 రోజులు శివసేన మోదీ ఐ నరేంద్ర మోదీ
18   అరవింద్ సావంత్

(జననం 1951) ముంబై సౌత్ ఎంపీ

2019 మే 31 2019 నవంబరు 11 164 రోజులు మోడీ II
19   ప్రకాష్ జవదేకర్

(జననం 1951) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ

2019 నవంబరు 11 2021 జూలై 7 1 సంవత్సరం, 238 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ
భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి
20   మహేంద్ర నాథ్ పాండే

(జననం 1957) చందౌలీ ఎంపీ

2021 జూలై 7 2024 జూన్ 9 2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ మోడీ II నరేంద్ర మోదీ
21   హెచ్‌డి కుమారస్వామి

(జననం 1957) మాండ్య ఎంపీ

2024 జూన్ 10 ప్రస్తుతం 317 రోజులు జనతాదళ్ (సెక్యులర్) మోడీ III
  1. ↑ మంత్రిత్వ శాఖ సామర్థ్యాలు పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖకు బదిలీ చేయబడ్డాయి .

సహాయ మంత్రులు

మార్చు
నం. ఫోటో మంత్రి

(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం

పదవీకాలం రాజకీయ పార్టీ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రధాన మంత్రి
నుండి కు కాలం
రాష్ట్ర భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి
1   మనుభాయ్ షా

(1915–2000) జామ్‌నగర్ ఎంపి

1956 ఆగస్టు 30 1957 ఏప్రిల్ 16 229 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నెహ్రూ II జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
స్టీల్ అండ్ హెవీ ఇంజినీరింగ్ రాష్ట్ర మంత్రి
2   కెసి పంత్

(1931–2012) నైనిటాల్ ఎంపీ

1969 ఫిబ్రవరి 14 1970 జూన్ 27 1 సంవత్సరం, 108 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) ఇందిరా II ఇందిరా గాంధీ
భారీ పరిశ్రమలు & పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ రాష్ట్ర మంత్రి
3   వల్లభాయ్ కతీరియా

(జననం 1954) రాజ్‌కోట్ ఎంపీ

1999 అక్టోబరు 13 2003 జనవరి 29 3 సంవత్సరాలు, 108 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ వాజ్‌పేయి III అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి
4   సంతోష్ కుమార్ గంగ్వార్

(జననం 1948) బరేలీ ఎంపీ

2003 సెప్టెంబరు 8 2004 మే 22 257 రోజులు
5   కాంతి సింగ్

(జననం 1957) అర్రా (భారీ పరిశ్రమలు) ఎంపీ

2006 జనవరి 29 2008 ఏప్రిల్ 6 2 సంవత్సరాలు, 68 రోజులు రాష్ట్రీయ జనతా దళ్ మన్మోహన్ ఐ మన్మోహన్ సింగ్
6 రఘునాథ్ ఝా

(1939–2018) బెట్టియా ఎంపీ

2008 ఏప్రిల్ 6 2009 మే 22 1 సంవత్సరం, 46 రోజులు
7   ప్రతీక్ ప్రకాష్‌బాపు పాటిల్

(జననం 1973) సాంగ్లీ ఎంపీ

2009 మే 28 2009 జూన్ 14 17 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ మన్మోహన్ II
8   అరుణ్ సుభాశ్చంద్ర యాదవ్

(జననం 1974) ఖాండ్వా ఎంపీ

2009 జూన్ 14 2011 జనవరి 19 1 సంవత్సరం, 219 రోజులు
9   సాయి ప్రతాప్ అన్నయ్యగారి

(జననం 1944) రాజంపేట ఎంపీ

2011 జనవరి 19 2011 జూలై 12 174 రోజులు
10   పొన్ రాధాకృష్ణన్

(జననం 1952) కన్నియాకుమారి ఎంపీ

2014 మే 26 2014 నవంబరు 9 167 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ మోదీ ఐ నరేంద్ర మోదీ
11   జి. ఎం. సిద్దేశ్వర

(జననం 1952) దావణగెరె ఎంపీ

2014 నవంబరు 9 2016 జూలై 12 1 సంవత్సరం, 246 రోజులు
12   బాబుల్ సుప్రియో

(జననం 1970) అసన్సోల్ ఎంపీ

2016 జూలై 12 2019 మే 30 2 సంవత్సరాలు, 322 రోజులు
13   అర్జున్ రామ్ మేఘ్వాల్

(జననం 1953) బికనీర్ ఎంపీ

2019 మే 31 2021 జూలై 7 2 సంవత్సరాలు, 37 రోజులు మోడీ II
రాష్ట్ర భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి
14   కృష్ణన్ పాల్ గుర్జార్

(జననం 1957) ఫరీదాబాద్ ఎంపీ

2021 జూలై 7 2024 జూన్ 9 2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు భారతీయ జనతా పార్టీ మోడీ II నరేంద్ర మోదీ
15 భూపతిరాజు శ్రీనివాస వర్మ

(జననం 1967) నరసాపురం ఎంపీ

2024 జూన్ 10 ప్రస్తుతం 317 రోజులు మోడీ III

ఉప మంత్రులు

మార్చు
నం. ఫోటో మంత్రి

(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం

పదవీకాలం రాజకీయ పార్టీ మంత్రిత్వ శాఖ ప్రధాన మంత్రి
నుండి కు కాలం
ఉక్కు మరియు భారీ పరిశ్రమల డిప్యూటీ మంత్రి
1   ప్రకాష్ చంద్ర సేథి

(1919–1996) ఇండోర్ ఎంపి

1962 జూన్ 8 1963 నవంబరు 21 1 సంవత్సరం, 166 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నెహ్రూ IV జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
ఉక్కు, గనులు మరియు భారీ ఇంజనీరింగ్ డిప్యూటీ మంత్రి
(1)   ప్రకాష్ చంద్ర సేథి

(1919–1996) ఇండోర్ ఎంపీ

1963 నవంబరు 21 1964 మే 27 201 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ నెహ్రూ IV జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
1964 మే 27 1964 జూన్ 9 నంద ఐ గుల్జారీలాల్ నందా
ఉక్కు మరియు భారీ ఇంజనీరింగ్ డిప్యూటీ మంత్రి
2   మహ్మద్ షఫీ ఖురేషి

(1928–2016) అనంతనాగ్ ఎంపీ

1969 ఫిబ్రవరి 14 1971 మార్చి 18 2 సంవత్సరాలు, 77 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) ఇందిరా II ఇందిరా గాంధీ
1971 మార్చి 18 1971 మే 2 ఇందిర III
భారీ పరిశ్రమల శాఖ ఉప మంత్రి
3 సిద్ధేశ్వర ప్రసాద్

(1929–2023) నలంద ఎంపీ

1973 ఫిబ్రవరి 5 1973 నవంబరు 9 277 రోజులు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) ఇందిర III ఇందిరా గాంధీ
4 చౌదరి దల్బీర్ సింగ్

(1926–1987) సిర్సా ఎంపీ

1973 నవంబరు 9 1974 అక్టోబరు 10 335 రోజులు

మూలాలు

మార్చు
  1. ↑ 1.0 1.1 PTI / Updated: Jul 7, 2021, 14:57 IST (2021-07-07). "Finance ministry gets bigger: Department of Public Enterprises now part of it - Times of India". M.timesofindia.com. Retrieved 2021-09-08.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  2. ↑ "Ministry of Heavy Industries budget doubled ,93% towards electric mobility".
  3. ↑ "Particulars of Department of Heavy Industry organization, functions and duties". heavyindustries.gov.in. Ministry of Heavy Industries. Retrieved 18 February 2024.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=భారత_భారీ_పరిశ్రమల_మంత్రిత్వ_శాఖ&oldid=4435743" నుండి వెలికితీశారు