భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ
భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ భారత ప్రభుత్వం కార్యనిర్వాహక సంస్థ. ఇంజనీరింగ్ పరిశ్రమను ప్రోత్సహించడానికి మంత్రిత్వ శాఖ అవసరం. యంత్ర పరికరాలు, భారీ విద్యుత్, పారిశ్రామిక యంత్రాలు, ఆటో పరిశ్రమ & 40 ఆపరేటింగ్ సెంట్రల్ పబ్లిక్ సెక్టార్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ (CPSEలు) & 4 స్వయంప్రతిపత్త సంస్థల పరిపాలన.[3]
| భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ | |
|---|---|
| |
| భారత ప్రభుత్వ శాఖ | |
| |
| భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ | |
| మంత్రిత్వ శాఖ అవలోకనం | |
| స్థాపనం | 7 జూలై 2021[1] |
| అధికార పరిధి | భారత ప్రభుత్వం |
| వార్ర్షిక బడ్జెట్ | ₹6,171 crore (US$770 million) (2023-24 est) [2] |
| మంత్రిత్వ శాఖ కార్యనిర్వాహకుడు/లు | హెచ్. డి. కుమారస్వామి, భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి భూపతిరాజు శ్రీనివాసవర్మ, భారీ పరిశ్రమల శాఖ సహాయ మంత్రిes |
ఈ మంత్రిత్వ శాఖకు జూన్ 2024 నుండి భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ మంత్రిగా హెచ్. డి. కుమారస్వామి & సహాయ మంత్రిగా భూపతిరాజు శ్రీనివాసవర్మ ఉన్నారు.
చరిత్ర
మార్చుభారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖను గతంలో భారీ పరిశ్రమలు & పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజ్ మంత్రిత్వ శాఖ అని పిలిచేవారు. 7 జూలై 2021న పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ శాఖ (DPE) ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖకు మార్చబడినందున మంత్రిత్వ శాఖ భారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖగా పేరు మార్చబడింది. [1]
నిర్మాణం
మార్చుఅటానమస్ సంస్థలు
మార్చుభారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ యాజమాన్యం కింద నాలుగు స్వయంప్రతిపత్తి సంస్థలు ఉన్నాయి .
- ద్రవ నియంత్రణ పరిశోధన సంస్థ (FCRI)
- ఆటోమోటివ్ రీసెర్చ్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (ARAI)
- నేషనల్ ఆటోమోటివ్ బోర్డ్ (NAB)
- సెంట్రల్ మాన్యుఫ్యాక్చరింగ్ టెక్నాలజీ ఇన్స్టిట్యూట్ (CMTI)
కేంద్ర ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు
మార్చుభారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖ యాజమాన్యం కింద 40 CPSUలు ఉన్నాయి , వాటిలో 16 పనిచేస్తున్నాయి.
- ఆండ్రూ యూల్ అండ్ కంపెనీ (AYCL)
- భారత్ హెవీ ఎలక్ట్రికల్స్ లిమిటెడ్ (BHEL)
- బ్రైత్‌వైట్, బర్న్ & జెస్సోప్ కన్స్ట్రక్షన్ లిమిటెడ్.
- బ్రిడ్జ్ & రూఫ్ కంపెనీ (ఇండియా) లిమిటెడ్.
- సిమెంట్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా (CCI)
- ఇంజనీరింగ్ ప్రాజెక్ట్స్ (ఇండియా) లిమిటెడ్.(EPI)
- హెవీ ఇంజనీరింగ్ కార్పొరేషన్ లిమిటెడ్ (HEC)
- హెచ్ఎంటి లిమిటెడ్.(ట్రాక్టర్ డివిజన్‌తో హోల్డింగ్ కంపెనీ)
- హెచ్ఎంటి (బేరింగ్స్) లిమిటెడ్ (హెచ్ఎంటి అనుబంధ సంస్థ)
- హెచ్ఎంటి మెషిన్ టూల్స్ (హెచ్ఎంటి అనుబంధ సంస్థ)
- హిందుస్థాన్ సాల్ట్స్ లిమిటెడ్ (HSL)
- సంభార్ సాల్ట్స్ లిమిటెడ్ (SSL) (HSL అనుబంధ సంస్థ)
- ఇన్‌స్ట్రుమెంటేషన్ లిమిటెడ్. కోట (IL)
- నేపా లిమిటెడ్ (NEPA)
- రాజస్థాన్ ఎలక్ట్రానిక్స్ అండ్ ఇన్‌స్ట్రుమెంట్స్ లిమిటెడ్ (ILK యొక్క అనుబంధ సంస్థ)
- రిచర్డ్‌సన్ & క్రుడాస్ (1972) లిమిటెడ్.(R & C)
పారిశ్రామిక రంగాల నియంత్రణ
మార్చుభారీ పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖచే నియంత్రించబడే పారిశ్రామిక రంగాలు :
- భారీ ఇంజనీరింగ్ పరికరాలు మరియు మెషిన్ టూల్స్ పరిశ్రమ
- భారీ ఎలక్ట్రికల్ ఇంజనీరింగ్ పరిశ్రమ
- ట్రాక్టర్లు మరియు ఎర్త్ మూవింగ్ ఎక్విప్‌మెంట్‌తో సహా ఆటోమోటివ్ సెక్టార్
20 ఉప-విభాగాలు
మార్చు3 విస్తృత రంగాల క్రింద 20 ఉప-విభాగాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:
- బాయిలర్లు
- సిమెంట్ మెషినరీ
- డైరీ మెషినరీ
- ఎలక్ట్రికల్ ఫర్నేస్
- డీజిల్ ఇంజిన్లు
- మెటీరియల్ హ్యాండ్లింగ్ సామగ్రి
- స్టీల్ ప్లాంట్ సామగ్రితో సహా మెటలర్జికల్ మెషినరీ
- ఎర్త్ మూవింగ్ & మైనింగ్ మెషినరీ
- యంత్ర పరికరం
- ఆయిల్ ఫీల్డ్ సామగ్రి
- ప్రింటింగ్ మెషినరీ
- పల్ప్ & పేపర్ మెషినరీ
- రబ్బరు మెషినరీ
- స్విచ్ గేర్ & కంట్రోల్ గేర్
- ప్లాస్టిక్ ప్రాసెసింగ్ మెషినరీ
- షుగర్ మెషినరీ
- టర్బైన్లు & జనరేటర్ సెట్
- ట్రాన్స్ఫార్మర్లు
- టెక్స్‌టైల్ మెషినరీ
- ఫుడ్ ప్రాసెసింగ్ మెషినరీ
క్యాబినెట్ మంత్రులు
మార్చు| నం. | ఫోటో | మంత్రి
(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం |
పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | మంత్రిత్వ శాఖ | ప్రధాన మంత్రి | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నుండి | కు | కాలం | |||||||
| భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి | |||||||||
| 1 | 
|
మనుభాయ్ షా
(1915–2000) జామ్‌నగర్ ఎంపీ (MoS) |
13 జూన్ 1956 | 30 ఆగస్టు 1956 | 78 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | నెహ్రూ II | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | |
| 2 | 
|
గోవింద్ బల్లభ్ పంత్
(1887–1961) ఉత్తరప్రదేశ్‌కు రాజ్యసభ ఎంపీ |
30 ఆగస్టు
1956 |
14 నవంబర్
1956 |
76 రోజులు | ||||
| 3 | .jpg)
|
మొరార్జీ దేశాయ్
(1896–1995) ఎన్నిక కాలేదు |
14 నవంబర్
1956 |
16 ఏప్రిల్
1957 |
153 రోజులు | ||||
| ఉక్కు & భారీ పరిశ్రమల మంత్రి | |||||||||
| 4 | .jpg)
|
చిదంబరం సుబ్రమణ్యం
(1910–2000) పళని ఎంపీ |
10 ఏప్రిల్
1962 |
21 నవంబర్
1963 |
1 సంవత్సరం, 225 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | నెహ్రూ IV | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | |
| ఉక్కు, గనులు & భారీ పరిశ్రమల మంత్రి | |||||||||
| (4) |
|
చిదంబరం సుబ్రమణ్యం
(1910–2000) పళని ఎంపీ |
21 నవంబర్
1963 |
27 మే
1964 |
201 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | నెహ్రూ IV | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | |
| 27 మే
1964 |
9 జూన్
1964 |
నంద ఐ | గుల్జారీలాల్ నందా | ||||||
| ఉక్కు & భారీ ఇంజనీరింగ్ మంత్రి | |||||||||
| 5 | 
|
సీఎం పూనాచా
(1910–1990) మంగళూరు ఎంపీ |
14 ఫిబ్రవరి
1969 |
15 నవంబర్
1969 |
274 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) | ఇందిరా II | ఇందిరా గాంధీ | |
| 6 | 
|
స్వరణ్ సింగ్
(1907–1994) జుల్లుందూర్ ఎంపీ |
15 నవంబర్
1969 |
27 జూన్
1970 |
224 రోజులు | ||||
| 7 | 
|
బాలి రామ్ భగత్
(1922–2011) అర్రాకు ఎంపీ |
27 జూన్
1970 |
15 మార్చి
1971 |
261 రోజులు | ||||
| 8 | 
|
మోహన్ కుమారమంగళం
(1916–1973) పాండిచ్చేరి ఎంపీ |
18 మార్చి
1971 |
2 మే
1971 |
45 రోజులు | ఇందిర III | |||
| భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి | |||||||||
| 9 | 
|
TA పాయ్
(1922–1981) కర్ణాటకకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
5 ఫిబ్రవరి
1973 |
10 అక్టోబర్
1974 |
1 సంవత్సరం, 247 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) | ఇందిర III | ఇందిరా గాంధీ | |
| ఈ వ్యవధిలో మంత్రిత్వ శాఖ రద్దు చేయబడింది | |||||||||
| భారీ పరిశ్రమలు & పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ మంత్రి | |||||||||
| 10 | 
|
మనోహర్ జోషి
(1937–2024) ముంబై నార్త్ సెంట్రల్ ఎంపీ |
13 అక్టోబర్
1999 |
9 మే
2002 |
2 సంవత్సరాలు, 208 రోజులు | శివసేన | వాజ్‌పేయి III | అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | |
| 11 | .jpg)
|
సురేష్ ప్రభు
(జననం 1953) రాజాపూర్ ఎంపీ |
9 మే
2002 |
1 జూలై
2002 |
53 రోజులు | ||||
| 12 | .jpg)
|
బాలాసాహెబ్ విఖే పాటిల్
(1932–2016) కోపర్‌గావ్ ఎంపీ |
1 జూలై
2002 |
24 మే
2003 |
327 రోజులు | ||||
| 13 | మోహితే సుబోధ్ బాబూరావు
(జననం 1961) రామ్‌టెక్ ఎంపీ |
24 మే
2003 |
22 మే
2004 |
364 రోజులు | |||||
| 14 | .jpg)
|
సంతోష్ మోహన్ దేవ్
(1934–2017) సిల్చార్ ఎంపీ (MoS, I/C 29 జనవరి 2006 వరకు) |
23 మే
2004 |
22 మే
2009 |
4 సంవత్సరాలు, 364 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | మన్మోహన్ ఐ | మన్మోహన్ సింగ్ | |
| 15 | 
|
విలాస్‌రావ్ దేశ్‌ముఖ్
(1945–2012) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
28 మే
2009 |
19 జనవరి
2011 |
1 సంవత్సరం, 236 రోజులు | మన్మోహన్ II | |||
| 16 | .jpg)
|
ప్రఫుల్ పటేల్
(జననం 1957) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
19 జనవరి
2011 |
26 మే
2014 |
3 సంవత్సరాలు, 127 రోజులు | నేషనలిస్ట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ | |||
| 17 | 
|
అనంత్ గీతే
(జననం 1951) రాయగడ ఎంపీ |
27 మే
2014 |
30 మే
2019 |
5 సంవత్సరాలు, 3 రోజులు | శివసేన | మోదీ ఐ | నరేంద్ర మోదీ | |
| 18 | .jpg)
|
అరవింద్ సావంత్
(జననం 1951) ముంబై సౌత్ ఎంపీ |
31 మే
2019 |
11 నవంబర్
2019 |
164 రోజులు | మోడీ II | |||
| 19 | .jpg)
|
ప్రకాష్ జవదేకర్
(జననం 1951) మహారాష్ట్రకు రాజ్యసభ ఎంపీ |
11 నవంబర్
2019 |
7 జూలై
2021 |
1 సంవత్సరం, 238 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | |||
| భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి | |||||||||
| 20 | .jpg)
|
మహేంద్ర నాథ్ పాండే
(జననం 1957) చందౌలీ ఎంపీ |
7 జూలై
2021 |
9 జూన్
2024 |
2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | మోడీ II | నరేంద్ర మోదీ | |
| 21 | 
|
హెచ్‌డి కుమారస్వామి
(జననం 1957) మాండ్య ఎంపీ |
10 జూన్
2024 |
ప్రస్తుతం | 140 రోజులు | జనతాదళ్ (సెక్యులర్) | మోడీ III | ||
- ↑ మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క సామర్థ్యాలు పరిశ్రమల మంత్రిత్వ శాఖకు బదిలీ చేయబడ్డాయి .
సహాయ మంత్రులు
మార్చు| నం. | ఫోటో | మంత్రి
(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం |
పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | మంత్రిత్వ శాఖ | ప్రధాన మంత్రి | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నుండి | కు | కాలం | |||||||
| రాష్ట్ర భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి | |||||||||
| 1 |
|
మనుభాయ్ షా
(1915–2000) జామ్‌నగర్ ఎంపీ |
30 ఆగస్టు 1956 | 16 ఏప్రిల్
1957 |
229 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | నెహ్రూ II | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | |
| స్టీల్ అండ్ హెవీ ఇంజినీరింగ్ రాష్ట్ర మంత్రి | |||||||||
| 2 | .jpg)
|
KC పంత్
(1931–2012) నైనిటాల్ ఎంపీ |
14 ఫిబ్రవరి
1969 |
27 జూన్
1970 |
1 సంవత్సరం, 108 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) | ఇందిరా II | ఇందిరా గాంధీ | |
| భారీ పరిశ్రమలు & పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్ రాష్ట్ర మంత్రి | |||||||||
| 3 | .jpg)
|
వల్లభాయ్ కతీరియా
(జననం 1954) రాజ్‌కోట్ ఎంపీ |
13 అక్టోబర్ 1999 | 29 జనవరి 2003 | 3 సంవత్సరాలు, 108 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | వాజ్‌పేయి III | అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి | |
| 4 | .jpg)
|
సంతోష్ కుమార్ గంగ్వార్
(జననం 1948) బరేలీ ఎంపీ |
8 సెప్టెంబర్ 2003 | 22 మే
2004 |
257 రోజులు | ||||
| 5 | .jpg)
|
కాంతి సింగ్
(జననం 1957) అర్రా (భారీ పరిశ్రమలు) ఎంపీ |
29 జనవరి
2006 |
6 ఏప్రిల్
2008 |
2 సంవత్సరాలు, 68 రోజులు | రాష్ట్రీయ జనతా దళ్ | మన్మోహన్ ఐ | మన్మోహన్ సింగ్ | |
| 6 | రఘునాథ్ ఝా
(1939–2018) బెట్టియా ఎంపీ |
6 ఏప్రిల్
2008 |
22 మే
2009 |
1 సంవత్సరం, 46 రోజులు | |||||
| 7 | .jpg)
|
ప్రతీక్ ప్రకాష్‌బాపు పాటిల్
(జననం 1973) సాంగ్లీ ఎంపీ |
28 మే
2009 |
14 జూన్
2009 |
17 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | మన్మోహన్ II | ||
| 8 | 
|
అరుణ్ సుభాశ్చంద్ర యాదవ్
(జననం 1974) ఖాండ్వా ఎంపీ |
14 జూన్
2009 |
19 జనవరి
2011 |
1 సంవత్సరం, 219 రోజులు | ||||
| 9 | .jpg)
|
సాయి ప్రతాప్ అన్నయ్యగారి
(జననం 1944) రాజంపేట ఎంపీ |
19 జనవరి
2011 |
12 జూలై
2011 |
174 రోజులు | ||||
| 10 | 
|
పొన్ రాధాకృష్ణన్
(జననం 1952) కన్నియాకుమారి ఎంపీ |
26 మే
2014 |
9 నవంబర్
2014 |
167 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | మోదీ ఐ | నరేంద్ర మోదీ | |
| 11 | .jpg)
|
జి. ఎం. సిద్దేశ్వర
(జననం 1952) దావణగెరె ఎంపీ |
9 నవంబర్
2014 |
12 జూలై
2016 |
1 సంవత్సరం, 246 రోజులు | ||||
| 12 | 
|
బాబుల్ సుప్రియో
(జననం 1970) అసన్సోల్ ఎంపీ |
12 జూలై
2016 |
30 మే
2019 |
2 సంవత్సరాలు, 322 రోజులు | ||||
| 13 | .jpg)
|
అర్జున్ రామ్ మేఘ్వాల్
(జననం 1953) బికనీర్ ఎంపీ |
31 మే
2019 |
7 జూలై
2021 |
2 సంవత్సరాలు, 37 రోజులు | మోడీ II | |||
| రాష్ట్ర భారీ పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి | |||||||||
| 14 | .jpg)
|
కృష్ణన్ పాల్ గుర్జార్
(జననం 1957) ఫరీదాబాద్ ఎంపీ |
7 జూలై
2021 |
9 జూన్
2024 |
2 సంవత్సరాలు, 338 రోజులు | భారతీయ జనతా పార్టీ | మోడీ II | నరేంద్ర మోదీ | |
| 15 | భూపతిరాజు శ్రీనివాస వర్మ
(జననం 1967) నరసాపురం ఎంపీ |
10 జూన్
2024 |
ప్రస్తుతం | 140 రోజులు | మోడీ III | ||||
ఉప మంత్రులు
మార్చు| నం. | ఫోటో | మంత్రి
(జనన-మరణ) నియోజకవర్గం |
పదవీకాలం | రాజకీయ పార్టీ | మంత్రిత్వ శాఖ | ప్రధాన మంత్రి | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నుండి | కు | కాలం | |||||||
| ఉక్కు మరియు భారీ పరిశ్రమల డిప్యూటీ మంత్రి | |||||||||
| 1 | 
|
ప్రకాష్ చంద్ర సేథి
(1919–1996) ఇండోర్ ఎంపీ |
8 జూన్
1962 |
21 నవంబర్
1963 |
1 సంవత్సరం, 166 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | నెహ్రూ IV | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | |
| ఉక్కు, గనులు మరియు భారీ ఇంజనీరింగ్ డిప్యూటీ మంత్రి | |||||||||
| (1) |
|
ప్రకాష్ చంద్ర సేథి
(1919–1996) ఇండోర్ ఎంపీ |
21 నవంబర్
1963 |
27 మే
1964 |
201 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ | నెహ్రూ IV | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ | |
| 27 మే
1964 |
9 జూన్
1964 |
నంద ఐ | గుల్జారీలాల్ నందా | ||||||
| ఉక్కు మరియు భారీ ఇంజనీరింగ్ డిప్యూటీ మంత్రి | |||||||||
| 2 | .jpg)
|
మహ్మద్ షఫీ ఖురేషి
(1928–2016) అనంతనాగ్ ఎంపీ |
14 ఫిబ్రవరి
1969 |
18 మార్చి
1971 |
2 సంవత్సరాలు, 77 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) | ఇందిరా II | ఇందిరా గాంధీ | |
| 18 మార్చి
1971 |
2 మే
1971 |
ఇందిర III | |||||||
| భారీ పరిశ్రమల శాఖ ఉప మంత్రి | |||||||||
| 3 | సిద్ధేశ్వర ప్రసాద్
(1929–2023) నలంద ఎంపీ |
5 ఫిబ్రవరి
1973 |
9 నవంబర్
1973 |
277 రోజులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఆర్) | ఇందిర III | ఇందిరా గాంధీ | ||
| 4 | చౌదరి దల్బీర్ సింగ్
(1926–1987) సిర్సా ఎంపీ |
9 నవంబర్
1973 |
10 అక్టోబర్
1974 |
335 రోజులు | |||||
మూలాలు
మార్చు- ↑ 1.0 1.1 PTI / Updated: Jul 7, 2021, 14:57 IST (2021-07-07). "Finance ministry gets bigger: Department of Public Enterprises now part of it - Times of India". M.timesofindia.com. Retrieved 2021-09-08.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ "Ministry of Heavy Industries budget doubled ,93% towards electric mobility".
- ↑ "Particulars of Department of Heavy Industry organization, functions and duties". heavyindustries.gov.in. Ministry of Heavy Industries. Retrieved 18 February 2024.