మధ్యప్రదేశ్ జానపద నృత్యాలు

మధ్యప్రదేశ్‌లో గిరిజన సముదాయాల్లో తమ జీవితాల్లో ఏ చిన్న సంతోషం,ఆనందం కల్గించే సంఘటనకైన పాటలుపాడుతూ నృత్యాలు చేస్తూఆనందించే గొప్ప సంప్రదాయం ఉంది.అలాగే రాష్ట్రంలోని గిరిజన జనాభా చాలా సంప్రదాయ ప్రదర్శనలలో మునిగిపోయి తమ విశ్రాంతి సమయాన్ని పాటలు పాడుతూ, జానపద నృత్యం చేస్తూ,పాటలు పాడుతూ ఆనందిస్తారు.మధ్యప్రదేశ్‌లో జరిగే జానపద ఉత్సవాలు, ఉత్సవాలలోని పాటలు, నృత్యాలు ఒక ముఖ్యమైన సంఘటన అక్కడి గిరిజనుల సంస్కృతిలో.మధ్యప్రదేశ్ యొక్క ప్రదర్శన కళలు పూర్తిగా సాంప్రదాయకమైనవి, బయటి సంప్రదాయాలు, సంస్కృతులచే ప్రభావితం కావు.రాష్ట్రంలో నివసిస్తున్న ప్రజల గిరిజన సంప్రదాయం, సంస్కృతికి అవి ప్రామాణికమైనవి. ఈ ప్రదర్శనలు ఇప్పటికీ పాత సంప్రదాయం యొక్క మనోజ్ఞతను, సారాన్ని కలిగి ఉన్నాయి. జీవితాన్ని జీవించే రంగుల కళను వివరించే శక్తివంతమైన గిరిజన సమితికి భారతదేశం ఒక గొడుగు వంటిది.

మధ్యప్రదేశ్ లోని కొన్ని ముఖ్యమైన జానపద నృత్యాలు

• కర్మ నృత్యం (Karma dance)
• రీనా నృత్యం(Reena dance)
• బరేడి నృత్యం(Baredi Dance)
• అహిరాయ్ నృత్యం(Ahiraifolk dance)
• భగోరియా నృత్యం(Bhagoriya Folk Dance)
• బిల్మా నృత్యం(Bilma dance)
• మురియా నృత్యం(muriya dance)
• తేర్తాలి నృత్యం(Tertali dance)
• మాంచ్ నృత్యం (Maanch Dance)

1.కర్మ నృత్యం(Karma dance)

కర్మ నృత్యం

కర్మ నృత్యం మధ్యప్రదేశ్‌లోని ముఖ్యమైన జానపద నృత్యం.భారతదేశంలోని ఛత్తీస్‌గఢ్, మధ్యప్రదేశ్‌లోని అంతర్భాగంలో నివసించే ఆదివాసీల అత్యంత ప్రసిద్ధి చెందిన గిరిజన నృత్య రూపం కర్మ నృత్యం.కర్మ నృత్యం, మధ్యప్రదేశ్లోని ప్రధానంగా గోండు తెగ, ఒరాన్ తెగకు చెందిన ప్రజలచే ప్రదర్శించబడుతుంది.ఈ తెగలు మధ్యప్రదేశ్ యొక్క వాయువ్య భాగంలో నివసిస్తాయి. [[వర్షాకాలం] ప్రారంభంలో, ముగింపులో కర్మ నృత్యం, మధ్యప్రదేశ్ ప్రదర్శించబడుతుంది. భారతదేశంలోని మధ్యప్రదేశ్‌లో కర్మ నృత్యం ఆగస్టు నెలలోఎక్కువగా చేస్తారు.నృత్యం వసంతమాసం ప్రారంభాన్నిసూచిస్తుంది.ప్రధానంగా గ్రామాలలో ఏర్పాటు చేసిన చెట్ల చుట్టూ నృత్యం చేస్తారు.పురుషులు, మహిళలు ఇద్దరూ ఈ నృత్యంలో ఉత్సాహంగా పాల్గొంటారు.పురుషులు, మహిళలు వివిధ రీతుల్లో నృత్యం ప్రదర్శిస్తారు.పురుషులు, మహిళలు ఇద్దరూ ఈ నృత్యంలో ఉత్సాహంగా పాల్గొంటారు. పురుషులు, మహిళలు వివిధ మార్గాల్లో ప్రదర్శిస్తారు., మొత్తం ప్రదర్శన మొత్తం అద్భుతంగా కనిపిస్తుంది. గుంపు/వర్గంలోని పురుషులు ముందు రంగంలోకి దూకుతారు, తరువాత స్త్రీలు ప్రవేశిస్తారు నృత్యంలోకి, అయితే బృందంలోని స్త్రీలు నేలకు క్రిందికి వంగి ఉంటారు. ప్రదర్శకులు తమ పాదాలను ఖచ్చితమైన లయలో అటూ ఇటూ కదిలిస్తారు.

కర్మ నృత్యం సమయంలో సంగీతానికి తోడుగా ఉండే వాయిద్యాలు, మధ్యప్రదేశ్‌లో తుమ్కీ,పాయ్రి,చల్లా , జుమ్కీ ఉన్నాయి.కర్మ నృత్యంలో అనేక ఉప రకాలు ఉన్నాయి, అవి క్రింది విధంగా ఉన్నాయి, సిర్కి, ఝుమర్, ఘట్వార్, ఎక్తారియా, పెండేహార్, దోహోరీ, లహకి, తేగ్వానీ.గోండులు, బైగాస్‌ కర్మనృత్యం చెయ్యడంసర్వసాధారణం.ఈ నృత్యానికి కర్మచెట్టు నుండి పేరు వచ్చింది, ఇది అదృష్టం, శుభాన్ని సూచిస్తుంది.చెట్లను నాటడంతోనే ఆచారం ప్రారంభమవుతుంది. రెండు గ్రూపులకు చెందిన నృత్యకారులు (పురుషులు, మహిళలు) ఒక వృత్తాన్ని ఏర్పరుస్తారు, ఒకరి నడుము చుట్టూ మరొకరు నృత్యం చేస్తారు.

2.రీనా నృత్యం(Reena dance)

రీనా మధ్య భారతదేశంలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో ప్రదర్శించబడే ప్రసిద్ధ జానపద నృత్యం. ఇది మధ్యప్రదేశ్‌ లోని దిండోరి జిల్లాలో ప్రసిద్ధి చెందింది. దీపావళి పండుగ సీజన్‌లో ఈ పోటీ నృత్యం ఒక ప్రధాన ఆకర్షణ.రీనా నృత్యం, బైగా, గోండ్ కమ్యూనిటీలకు చెందిన మహిళా సభ్యులచే ప్రత్యేకంగా ప్రదర్శించబడుతుంది.సైలా-రీనా నృత్యాన్ని మధ్యప్రదేశ్‌లోని మాండ్లా జిల్లాకు చెందిన గోండులు ప్రదర్శిస్తారు.గోండులు దేశంలోని రెండవ అతిపెద్ద గిరిజన సంఘం, దాదాపు ఆరు మిలియన్ల మంది ఉన్నారు.మధ్యప్రదేశ్‌తో పాటు బీహార్, ఒరిస్సా, మహారాష్ట్ర, గుజరాత్, ఆంధ్రప్రదేశ్, ఉత్తర ప్రదేశ్లలో వీరు ఎక్కువగా కనిపిస్తారు.గోండులది వ్యవసాయ సమాజం.మండల గోండులు కళాత్మక ప్రజలు. స్త్రీలు విలక్షణమైన ఆభరణాలు, పచ్చబొట్టు గుర్తులను ధరిస్తారు.పంట కోతకాలం తర్వాత పురుషులు, మహిళలు తమ ఆనందాన్ని, ఆనందాన్ని ఇలా నృత్యం రూపంలో వ్యక్తం చేస్తారు, యువకులు సైలాన్ నృత్యం చేస్తారు,ఇది ఒక చేతిలో లాఠీ, మరొక చేతిలో నెమలి ఈకలపించం ధరించిసైల నృత్యం చేస్తారు.రీనా నృత్యం అనగా అమ్మాయిలు చేసే నృత్యం. వారు యువకుల సమూహంలో చేరినప్పుడు నృత్యం ఊపందుకుంటుంది., లయ చాలా వేగంగా పుంజుకుని నృత్యం పతాకస్థాయికి చేరుతుంది.

3.బరేడి నృత్యం(Baredi Dance)

బరెడి నృత్యం చెసిన పిల్లలకకు బహుమతి ప్రధానం

ప్రాథమికంగా, నృత్యం దీపావళి నుండి పౌర్ణమి రోజు వరకు ఉంటుంది. ఈ అత్యంత సుందరమైన నృత్యంలో, మధ్యప్రదేశ్ యొక్క మొత్తం సంస్కృతి ప్రదర్శనను చూడవచ్చు. నృత్య నియమం ప్రకారం, 8-10 మంది యువకులు, రంగురంగుల దుస్తులలో, ఒక మగ కళాకారుడి నాయకత్వంలో నృత్యం చేస్తారు. సాధారణంగా, నృత్యం మొత్తం ప్రదర్శన 'దీవారీ' అని పిలువబడే రెండు-లైన్ల భక్తి పద్యంతో ప్రారంభమవుతుంది.

4.అహిరాయ్ నృత్యం(Ahirai folk dance)

భరమ్,సేతం,సైలా , అహిరాయ్ మధ్యప్రదేశ్‌లోని 'భరియన్' తెగకు చెందిన సాంప్రదాయ నృత్యాలలో ప్రధానమైనవి.వివాహ సమయంలో భరియన్ తెగ వారు చేసే అత్యంత ప్రసిద్ధ నృత్యం అహిరాయ్.ధోల్, టిమ్కీ,ఈ రెండు సంగీత పరికరాల సహాయంతో మొత్తం నృత్యాన్ని ప్రదర్శిస్తారు.ఔత్సాహికులు ధోల్, టిమ్కీలను వాయింస్తూ సమాన సమయంలో ఒక వృత్తంలో అడుగులను దాటవేస్తూ, అరచేతులతో చప్పట్లు చరుస్తూ,కాళ్లను వేగంగా ఢోల్(డోలు), టిమ్కీల సంగీతంతో లయ అయ్యేలా కదుపుతూ నృత్యం చేస్తారు.క్రమంగా సంగీత స్థాయి పెరిగే కొలది నృత్యంలో కూడా కదలికల స్థాయి,వూపు పెరుగుతూ పోతుంది.అలా వాయిద్యాల ధ్వనిస్థాయికి తగ్గకుండా పొటా పోటీగా,నృత్యకారుల నర్తనం,వూపు పెరుగుతూ, చివరకు పతాకస్థాయికి చేరుకుంటుంది ప్రదర్శన.అయితే తర్వాత శీఘ్ర విరామం తరువాత బలం పుంజుకున్నాక మళ్ళీ ప్రదర్శన మొదలవుతుంది ,చూపరులను అలరిస్తుంది.నృత్యం కూడా రాత్రంతా కొనసాగుతుంది.

5.భగోరియా నృత్యం(Bhagoriya Folk Dance)

మధ్యప్రదేశ్‌లోని బైగా గిరిజనుల సాంస్కృతిక గుర్తింపు ఈ భగోరియా జానపద నృత్యం.దసరా, దాండ్రియా పండుగలలో ప్రత్యేకమైన లయ,తాళ మిళనంతో చెసే నృత్యం.దసరాను బైగా సంప్రదాయ ప్రజలు పాటలు, భగోరియా నృత్యాలతో ఉల్లాసమగా చేసుకుంటారు.ఇది ఒక ఉత్తేజకరమైన ఆచారం, దీనిలో బైగా స్త్రీ తన అభిరుచికి తగిన యువకుడిని ఎంచుకుని అతడు తనని వివాహం చేసుకోవడానికి అనుమతిస్తుంది. అలాగే పర్ధోని బైగా కమ్యూనిటీకి చెందిన కొన్ని విభిన్న ప్రసిద్ధ నృత్య రూపాలు.ఈ నృత్యం వరుడిని స్వాగతించడానికి, అలరించడానికి ప్రదర్శిస్తారుఈ నృత్య ప్రదర్శన సంతోషం యొక్క అనుభూతిని, ఒక శుభ సందర్భాన్ని తెలియజేస్తుంది.

6.బిల్మా నృత్యం(Bilma dance)

గోండ్, బైగా తెగలు దసరా రోజున ఈ నృత్యం చేస్తారు. యువతులు, అబ్బాయిలు ఈ నృత్యం చేస్తారు.నృత్య నాయకుడు మండ్ల జిల్లాకు చెందినవ్యక్తి అయ్యి వుంటాడు.బిల్మా అంటే రెండు సమూహాల కలయిక అని కూడా అర్థం. రెండు చక్‌ల/సమూహాల నృత్యకారులు కలిసి బిల్మాను ప్రదర్శిస్తారు. వేణువు, మందార్, ఢోలక్/డోలు, టిమ్కీలు నృత్య ప్రదర్శనలోని ప్రధాన వాయిద్యాలు. నృత్యం నేపధ్య కధనం ప్రేమ వ్యవహారంకు ముడిపడి వుండును.

7.మురియా నృత్యం(muriya dance)

మురియా నృత్యం కూడా మధ్యప్రదేశ్‌లోని ప్రసిద్ధ జానపద నృత్యం.ఈ నృత్యం ఘోతుల్ దగ్గర ప్రదర్శించబడుతుంది. అబ్బాయిలు పెళ్లికొడుకుతో పాటు సాంప్రదాయక ఆచారాలు చేయటానికి బయలు దేరటం తో నృత్యం మొదలవుతుంది. మురియా నృత్యాలు అనేక రకాలుగా ఉంటాయి. ఈ నృత్యంలో వివిధ రకాల కదలికలు ఉంటాయి.అబ్బాయిలు,అమ్మాయిలు ఉత్సాహంగా పాల్గొంటారు. నృత్యం వేగంగా చలించే పాదకదలికలు/విన్యాసాలు, వృత్తాకారంలో స్థిరంగా కదిలే రీతులను కలిగి ఉంటుంది.మధ్యప్రదేశ్‌లోని మురియా నృత్యం‌లో నర్తకులు ప్రదర్శనలో భాగంగా మోకరిల్లు తూ వంగుతూ, దూముకుతూ నృత్య విన్యాసాలు చేస్తారు.మధ్యప్రదేశ్‌లో మురియా నృత్యం ప్రదర్శన సమయంలో, డ్రమ్మర్లు కూడా నృత్యకారులతో పాటు కదులుతారు.మరియు లయను తారుమారు చేస్తూ ఉంటారు. హల్కీ, హర్ ఎండన్నా, కర్సానా మొదలైన అనేక రకాల మురియా నృత్యాలు కూడా ఉన్నాయి.నృత్యాలు సరదాగా, ఆనందాన్న కలిగిస్తాయి.

8.తేర్తాలి నృత్యం (Tertali dance)

మధ్య భారతదేశంలోని మధ్యప్రదేశ్‌లోని అనేక ప్రసిద్ధ జానపదనృత్యాలలో, తెర్తాలి ఒకప్రత్యేక ప్రస్తావనకు అర్హమైనది ఇది భారతదేశం యొక్క సాంస్కృతిక కేంద్రంగా ఉన్న మధ్య భారతదేశంలోని జానపద నృత్యం యొక్క పురాతన రూపాలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది.ఒకే ప్రదర్శనలో అనేక రకాల నృత్యాలను మిళితం చేసే ఉత్సవ అద్భుతమైన ప్రదర్శన ఈ తెర్తాలి.మధ్యప్రదేశ్‌లోని కమర్ తెగ అనే ఒక చిన్న సామాజిక వర్గం తెర్తాలి జానపద నృత్యాని రూపొందించిందని భావిస్తారు.తేర్తాలిని ఆతెగలోని స్త్రీవంశం ప్రదర్శిస్తుంది.ఇద్దరు లేదా ముగ్గురు నృత్యకారులు ప్రదర్శనను ప్రారంభిస్తారు.నర్తన సమయంలో వారి శరీరాలను నేలపైకి వంచి వుంచి నర్తన మొదలెడతారు.ప్రదర్శనకారిణీ ముఖంమేలి ముసుగుతో కప్పబడి ఉంటుంది.స్థానికంగా "మంజీర్లు" అని పిలిచే చిన్నతాళ వాద్యాల పలకలను,నర్తకుకుల శరీరంలోని వివిధ భాగాలకు కట్టివేస్తారు.వారు తమ చేతులను కాళ్ళను,శరీరాన్ని కదలించినపుడు,తాళ వాద్యాలనుండి శ్రావ్యమైన సంగీతధ్వనులు వస్తాయి.నృత్యకారులు వారి చేతులు, కాళ్ళను కదిలిస్తూ నర్తిస్తారు, వారి దంతాల మధ్య చిన్న బ్లేడ్‌లతో ధ్వని చేస్తారు, వారి తలపై అలంకరించబడిన మట్టి పాత్రలను సమతుల్యం చేస్తూ వర్తిస్తారు.

9.మాంచ్ నృత్యం (Maanch Dance)

మాంచ్ నృత్యం

మాంచ్ నృత్యం అనేది భారతదేశంలోని మధ్యప్రదేశ్‌కు చెందిన గేయ/గీతిక జానపద నృత్యనాటకము. దీనిని రాష్ట్రంలోని మాల్వా ప్రాంతంలోని ప్రజలు ఆచరిస్తారు.మధ్యప్రదేశ్, భారతదేశంలోని ఇతర రాష్ట్రాలలో ఉద్భవించిన ఇతర గిరిజన జానపద నృత్యాల నుండి చాలా భిన్నంగా మాంచ్ నృత్యం ఉంటుంది.ప్రజలు కూడా మాంచ్ నృత్యం‌ను భారతీయ ఒపేరాగా భావిస్తారు, ఇందులో పాటలు, నేపథ్య సంగీతం వుంది.స్థానిక భాషలో, ప్రదర్శకులు సెడక్టివ్ టెక్నిక్‌తో నృత్యం చేస్తారు.మంచ్ నృత్యాన్ని 17వ శతాబ్దంలో మాల్వా ప్రాంతానికి చెందిన షేక్స్‌పియర్‌గా భావించే గురు బాల్మోకంద్ స్థాపించారు.అతను 16కి పైగా నాటకాలు రాశాడు, వాటిలో మంచ్ నృత్యం అత్యంత ప్రసిద్ధమైనది.

ఇవికూడా చదవండి

• చత్తీస్‌గఢ్ జానపద నృత్యాలు
• రాజస్థాన్ జానపద నృత్యాలు
• గుజరాత్ జానపద నృత్యాలు