ఆంధ్రప్రదేశ్ సంస్కృతి
భారతదేశంలో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర సంస్కృతికి అనేక అంశాలు ఉన్నాయి. ఆంధ్రప్రదేశ్ యొక్క సాంస్కృతిక చరిత్రను కళ, వాస్తుకళ, సాహిత్యం, వంటకాలు, దుస్తులు, మతం లేదా తత్వశాస్త్రం, భాష యొక్క విభాగాల ద్వారా సంగ్రహించవచ్చు.
మతం, తత్వశాస్త్రం మార్చు
ఈ సంప్రదాయ సహకారాలను నాలుగు వేర్వేరు యుగాలలో వర్గీకరించవచ్చు. ప్రాచీన ఆంధ్రప్రదేశ్, మధ్యయుగ బౌద్ధ సంప్రదాయాలు, ఆధునిక ఇస్లామిక్ హిందూ మతం కలయిక సంప్రదాయాలు, ప్రస్తుతం అభివృద్ధి చెందిన హిందూ-క్రైస్తవుల కలయిక సంప్రదాయాలు. ధరణీకోట, నాగార్జున కొండ ఆరామాలు, సంబంధిత సాహిత్య రచనలు అశోకుడు బౌద్ధమతం యొక్క పరిణామంలో ఆంధ్రప్రదేశ్ యొక్క ప్రధాన పాత్రకు శాసనాలుగా ఉన్నాయి. తిరుపతి, శ్రీవెంకటేశ్వర దైవం యొక్క వివిధ సాంప్రదాయ సంప్రదాయాలు, వివిధ శివ, వైష్ణవుల హిందూ సంప్రదాయాల విలీనం యొక్క ఒక సంప్రదాయంగా, ఆంధ్రప్రదేశ్ యొక్క ఉన్నత, ప్రగతిశీల మత-తాత్విక పాఠశాలలకు నిదర్శనం. భక్తి ఉద్యమ (ఇస్లామిక్, హిందూ, బౌద్ధ సంప్రదాయాల కోసం ఫ్యూజన్ ఉద్యమం) కు ఆంధ్రా మత సంప్రదాయాల రచనలు, ఈ ఉన్నత, ప్రగతిశీల మేధో సంప్రదాయం మతం, తత్త్వ శాస్త్రాన్ని గూర్చిన అనేక ప్రపంచ-ప్రసిద్ధ ఆధునిక లౌకిక తత్వవేత్తలైన జిడ్డు కృష్ణమూర్తిని ప్రేరేపించాయి. ఈ సంపన్న సాంప్రదాయం యొక్క ఈ జీవన చరిత్ర రోజువారీ ప్రజల జీవితాల్లో కనిపిస్తుంది, చారిత్రాత్మక స్నాప్ షాట్లు ఈ దేవాలయాల గోడలపై వివిధ సమయాల్లో రాయిలా స్తంభింపజేస్తాయి: https://web.archive.org/web/20170817182731/http://templenet.com/andhra.html. తెలుగు కళలు, సాహిత్యం ఈ శక్తివంతమైన తత్వ సాంప్రదాయం యొక్క అవతారం. ఆంధ్రప్రదేశ్ అన్ని కులాల హిందూ సాధువులకు నిలయం. ఒక ప్రముఖ వ్యక్తి, సాధువు యోగి పోతులూరి వీరబ్రహ్మం బ్రాహ్మణుడు, శూద్ర, హరిజన, ముస్లిం శిష్యులతో కూడిన ఒక విశ్వ బ్రాహ్మణుడు.[1] మత్స్యకారుడు రఘు కూడా ఒక శూద్రుడు.[2] సంత్ కక్కయ్య ఒక చుర (చెప్పులు కుట్టేవాడు) హరిజన సన్యాసి. ఆంధ్రప్రదేశ్ నుండి అనేక ముఖ్యమైన హిందూ మతం ఆధునిక సన్యాసులు ఉన్నారు. వీటన్నింటిని నింబార్కుడు తన ద్వైతాద్వైతం ప్రస్తావించాడు. భారత స్వాతంత్ర్యానికి మద్దతునిచ్చిన తల్లి మీరా, అరబిందో మిషన్, శ్రీ సత్య సాయి బాబా, స్వామి సుందర చైతన్యనందజీ మొదలయినవారున్నారు. పవిత్ర స్వామి సుందర చైతన్యనందజీ 1947 డిసెంబరు 25 న ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని నెల్లూరు జిల్లాలోని కట్టుబడిపాలెం గ్రామంలో జన్మించారు.
ఆంధ్రప్రదేశ్లో యాత్రీకులు మార్చు
తిరుపతి లేదా తిరుమల, భారతదేశం లోని హిందువుల కోసం ఉన్నటువంటి చాలా ముఖ్యమైన పుణ్యక్షేత్రం. ఇది ప్రపంచంలో అత్యంత ధనిక యాత్రా కేంద్రంగా ఉంది. దీని ప్రధాన ఆలయం శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి దేవునికి అంకితం చేయబడింది.
సింహాచలం జాతీయ ప్రాముఖ్యతకు మరో ప్రముఖ పుణ్యక్షేత్రం. సింహాచలం పురాణ గాథలో రక్షకుడైన దేవుడు నరసింహ నివాసం, ప్రహ్లాద అను అమాయకుడైన భక్తుడిని తన తండ్రి హిరణ్యకశిప నుండి రక్షించాడు.
శ్రీశైలం మరో కేంద్రం జాతీయ ప్రాముఖ్యత. ఇది ప్రధానంగా శివుడికి అంకితం చేయబడింది. ఇది వివిధ జ్యోతిర్లింగాల స్థానాల్లో ఒకటి. స్కంద పురాణంలో "శ్రీశైల ఖండం" అని పిలువబడే ఒక అధ్యాయం ఉంది, ఇది పురాతన మూలాన్ని సూచిస్తుంది. గత శతాబ్దానికి చెందిన తమిళ సన్యాసులు ఈ దేవాలయాన్ని పొగడ్తలుగా పాడారు. ఆది శంకర ఈ ఆలయాన్ని సందర్శించి, ఆ సమయంలో తన "శివానంద లహరి"ను రచించాడు. శ్రీరాముడు కూడా సహస్రలింగాన్ని స్థాపించాడు.
హరికథ మార్చు
కథా కాలక్షేపం అని పిలువబడే హరికథ (సాహిత్యం "దైవంయొక్క కథలు"), హిందూ మతసంబంధమైన ఉపన్యాసం యొక్క ఒక రూపం, దీనిని కథ (కథా రచన) రూపంగా పిలుస్తారు. దీనిలో కథా కథకుడు ఒక మతపరమైన నేపథ్యాన్ని సాధారణంగా సన్యాసి యొక్క జీవితం లేదా ఒక భారతీయ ఇతిహాసం నుండి ఒక కథ రూపంలో ఉంటుంది.
ఆంధ్రప్రదేశ్లో హరికథ కాలక్షేపంలో హరికథ పుట్టింది, ఇప్పుడు బుర్ర కథతో కూడా కలిసి ఉంది. సంక్రాంతి పండుగ ముందు ధనుర్మాసము సమయంలో భక్తి పాటలు హరిదాసులు గ్రామాలు తిర్గుతూ పాడటం వంటిది పురాతన సాంప్రదాయం. ఆధిభట్ల నారాయణ దాసు తన కావ్యాలు ద్వారా, ప్రబంధాలతో హరికథను ఒక ప్రత్యేక కళ రూపాన్ని చేసింది.
పండుగలు మార్చు
- మకర సంక్రాంతి
- మహా శివరాత్రి
- ఉగాది (తెలుగు సంవత్సరాది)
- శ్రీ రామ నవమి
- వరలక్ష్మీ వ్రతం
- కార్తీక మాస దీపోత్సవం
- వినాయక చవితి
- దసరా
- అట్లతద్ది
- దీపావళి
సాంస్కృతిక సంస్థలు మార్చు
ఆంధ్రప్రదేశ్లో గుంటూరు నగరానికి సమీపంలోని అమరావతి గ్రామం, గుంటూరు జిల్లాలో అనేక పురావస్తు సంగ్రహాలయాలు ఉన్నాయి. ఇది వివిధ రకాల శిల్పాలు, చిత్రలేఖనాలు కలిగి ఉంది. విశాఖపట్నంలో విశాఖ మ్యూజియం , స్వాతంత్ర్యం పూర్వం మద్రాస్ ప్రెసిడెన్సీ చరిత్రను పునర్నిర్మించిన డచ్ బంగ్లాలో లభిస్తుంది, విజయవాడ లోని విక్టోరియా జూబ్లీ మ్యూజియం (బాపు మ్యూజియం) లో, పురాతన శిల్పాలు, చిత్రలేఖనాలు, విగ్రహాలు, ఆయుధాలు, కత్తులు, శాసనాలు ఉన్నాయి.
ఇతర సాంస్కృతిక అంశాలు మార్చు
బాపు యొక్క చిత్రాలు, నండూరి సుబ్బారావు యొక్క యెంకి పాటలు, బుడుగు (ముళ్ళపూడి పాత్ర), అన్నమయ్య యొక్క పాటలు, ఆవకాయ, గోంగూర మొదలైన పచ్చళ్ళు, అట్ల తద్ది (ప్రధానంగా ఆడపిల్లల సీజనల్ ఫెస్టివల్), గోదావరి నది ఒడ్డు, డుడు బసవన్న (పంట పండుగ సంక్రాంతి సమయంలో డోర్ టు డోర్ ఎగ్జిబిషన్ కోసం అలంకరించబడిన ఉత్సవపు ఎద్దు) సుదీర్ఘకాలం తెలుగు సంస్కృతికి అద్దం పడుతుంది. దుర్గి గ్రామం, రాతి కళ, మృదువైన రాతి విగ్రహాల శిల్పాలతో ప్రసిద్ధి చెందింది, ఎందుకంటే అవి సాధారణ వాతావరణానికి గురవుతాయి.
నిర్మాణ కళ మార్చు
ఆంధ్రప్రదేశ్లో రెండు విభిన్న, గొప్ప శిల్ప సంప్రదాయాలు ఉన్నాయి. శాతవాహనుల క్రింద అమరావతి నగరం యొక్క మొదటి సంప్రదాయ భవనం. ఈ ప్రత్యేకమైన నిర్మాణ శైలి మతపరమైన ఇతివృత్తాల నుండి ప్రేరణతో క్లిష్టమైన, నైరూప్య శిల్ప వాడకాన్ని ఉద్ఘాటిస్తుంది. రెండవ సాంప్రదాయం ప్రాంతం యొక్క అపారమైన గ్రానైట్, సున్నపు రాయి నిల్వలను ఆకర్షిస్తుంది, చాలా నిర్మాణాలు ఆకాలాల్లో నిర్మించిన వివిధ దేవాలయాలు, కోటలలో ఇది ప్రతిబింబిస్తుంది.
సాహిత్యం మార్చు
తెలుగు పురాతన భాషగా, తెలుగులో గొప్ప, లోతైన సాహిత్య సంస్కృతి ఉంది. నన్నయ, తిక్కన, ఎర్రాప్రగడ, శ్రీనాథుడు, మొల్ల (కవి), తరిగొండ వెంకమాంబ మొదలగు వారు మతపరమైన, సంగీత పరంగా, తత్త్వ శాస్త్రానికిగాను తెలుగు భాష ను"తూర్పు ఇటాలియన్"గా చేశారు. చార్లెస్ ఫిలిప్ బ్రౌన్, వేమన, శ్రీ శ్రీ (రచయిత), విశ్వనాథ సత్యనారాయణ వారి యొక్క రచనలు తెలుగు ఒక బలమైన, పరిణతి చెందిన ఆధునిక భాషగా రూపొందాయి. ఇంగ్లీష్ గ్రామర్ యొక్క అధికారికీకరణకు తెలుగు / తమిళం / సంస్కృత వ్యాకరణుల రచనలు తెలుగు లిటరరీ సంప్రదాయాలు నిజంగా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా మన్ననలు లభించాయి.
సంస్కృత సాహిత్యం, హిందూ గ్రంథాలచే తెలుగు సాహిత్యం బాగా ప్రభావితమైంది. నన్నయ, తిక్కన, ఎర్రాప్రగడలు త్రిమూర్తులుగా ఏర్పడి, గొప్ప పురాణమైన మహా భారతమును తెలుగులోకి అనువదించారు. ఒంటిమిట్ట (కడప జిల్లా) గ్రామంనకు చెందిన గొప్ప కవి బమ్మెర పోతన తన గొప్ప శాస్త్రీయ రచనలలో, సంస్కృతంలో వేద వ్యాస రచించిన "శ్రీ భాగవతం" యొక్క తెలుగు అనువాదం అయిన శ్రీ మదాంధ్ర మహా భాగవతం అనేది ప్రసిద్ధి చెందినది. నన్నయ్య కవి పాత తెలుగు-కన్నడ లిపి నుండి ప్రస్తుతం తెలుగు లిపి (లిపి) ను సంపాదించాడు. చక్రవర్తి కృష్ణదేవరాయ ఈ విధంగా రాశారు, ప్రసిద్ధ ప్రకటన చేశారు: "దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స " అంటే "తెలుగు అన్ని భారతీయ భాషలలోను మధురమైనది". యోగి వేమన ద్వారా వేదాంత పద్యాలు చాలా ప్రసిద్ధము. ఆధునిక రచయితలలో జ్ఞానపీఠ్ అవార్డు విజేతలు శ్రీ విశ్వనాథ సత్య నారాయణ, డాక్టర్ సి. నారాయణ రెడ్డి (ఒకనాటి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ నందు) ఉన్నారు. శ్రీ శ్రీ, గద్దర్ (ఒకనాటి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ నందు) వంటి రివల్యూషనరీ కవులు ప్రజాదరణ పొందారు.
వంటకాలు మార్చు
ఆంధ్రప్రదేశ్ పాక సంప్రదాయాలు ప్రపంచంలోని అత్యంత సంపన్నమైనవి. బందరు లడ్డు, ఆవకాయ, గోంగుర, పులుసు, పప్పు చారు, జొన్న కూడు, బొబ్బట్టు, కాజా, ఆరిశ .. మొదలైనవి ఈ ప్రాంతం యొక్క సుగంధ ద్రవ్యాలు, పండ్లు, కూరగాయల పంటలపై నుండి తయారయి వచ్చినవి. విభిన్న సాస్లు, ప్రాచీన బ్రెడ్ తయారీ పద్ధతులు చాలా విభిన్నమైనవి, అనేక రకాల పప్పులు పురాతన తెలుగు పాక ఆవిష్కరణకు సాక్ష్యంగా ఉన్నాయి. రోమన్లు రోమన్ ట్రెజరీ కన్నా ఎక్కువగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని రైతులకు చెల్లిస్తున్నారు అని దానికి రోమన్ రాజు నీరో విలపించినట్లు పుకారు వచ్చింది. రోమ్ పునర్నిర్మాణం శకంలో ఆంధ్రప్రదేశ్ నుండి అన్ని దిగుమతులను అతను నిషేధించినట్లు ఇది నమోదు చెయ్యబడింది. ఆంధ్రప్రదేశ్ సుగంధ ద్రవ్య వ్యాపారులు, వారి పురాతన ప్రపంచ వాణిజ్య సంప్రదాయాలు ఆధునిక వస్తువులను, వస్తువులను ధరల కోసం ధరల నమూనాలను పూర్వగామిగా పరిగణిస్తారు. ఈ రోజు వరకు తాటి కల్లూ, ఈత కల్లూలో రిచ్ వైన్ తయారీ సంప్రదాయాలు స్పష్టంగా కనిపిస్తున్నాయి.
ఆంధ్రప్రదేశ్ యొక్క వంటకం అన్ని భారతీయ వంటకాలకు చెందినది. కుల, భౌగోళిక ప్రాంతాలు, సంప్రదాయాలు మొదలైన వాటి ఆధారంగా ఆంధ్ర వంట పద్ధతులకు అనేక వైవిధ్యాలు ఉన్నాయి. తెలుగులో "'పచ్చడి"' అని పిలిచే ఊరగాయలు, చట్నీలు ప్రత్యేకంగా ఆంధ్రప్రదేశ్లో ప్రసిద్ధి చెందాయి, అనేక రకాల ఊరగాయలు, చట్నీలు రాష్ట్రంలో ప్రత్యేకంగా ఉంటాయి. టమోటాలు, వంకాయలు, గోంగూర సహా ఆచరణాత్మకంగా ప్రతి కూరగాయల నుండి చట్నీలు తయారు చేస్తారు. మామిడి ఊరగాయ ఆవకాయ బహుశా ఆంధ్ర ఊరగాయలకి బాగా ప్రసిద్ధి.
అన్నం ప్రధానమైన ఆహారంగా ఉంది, అనేక రకాల మార్గాల్లో ఉపయోగిస్తారు. సాధారణంగా, బియ్యం ఉడకబెట్టడం, కూరతో తింటారు, ముడతలుగల లాంటి వంటలలో ఉపయోగించే అట్టు లేదా దోస అని పిలిచే దానిని ఒక పిండితో తయారు చేయబడుతుంది.
మాంసం, కూరగాయలు, ఆకుకూరలు వివిధ మసాలాలతో విభిన్నంగా గట్టిగా రుచిగల వంటలలో తయారుచేయబడతాయి. భారతీయ వంటకాలు దాని ప్రత్యేక శైలి, సాంప్రదాయం ఉన్నాయి.
కళలు మార్చు
అన్నమయ్య, త్యాగరాజ, కూచిపూడి ఆంధ్రప్రదేశ్ యొక్క గొప్ప కళాత్మక సంప్రదాయాలను క్లుప్తీకరించారు.అన్నమాచార్య మ త్యాగరాజకు "ధ్వని వ్యాకరణం"కు అందించిన రచనలు కర్ణాటక సంగీతం కోసం కూర్చిన తెలుగు భాషకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చాయి, ఆంధ్రప్రదేశ్కు అన్ని ఆధునిక సంగీతం యొక్క తల్లిగా చేసింది.వారి ప్రభావం కర్ణాటకలోనే కాకుండా ప్రపంచ సాంప్రదాయిక సంగీతంపై కూడా ఉంది.భావోద్వేగ ప్రతిధ్వని యొక్క మాధ్యమంగా ధ్వని సంస్థ అనేది మానవ చరిత్రలో సమాంతరంగా లేదు. ప్రాచీన కాలానికి చెందిన భరతనాట్యం యొక్క పునర్నిర్మాణంగా కూచిపూడి, ఆంధ్రప్రదేశ్ యొక్క ప్రత్యేకమైన మతపరమైనసాంస్కృతిక సంప్రదాయాల సందర్భంలో క్లాసికల్ డాన్స్ అనేది అన్ని గొప్ప ప్రపంచ సంప్రదాయాలతో సమానంగా ఉంటుంది.
నృత్యం మార్చు
జయప సేనాని (జయప నాయుడు) ఆంధ్రప్రదేశ్లో ఉన్న నృత్యాల గురించి రాసిన మొదటి వ్యక్తి.[3] అతని సంస్కృత గ్రంథంలో 'నృత్య రత్నావళి' లో నృత్యాలు దేశీ, మార్గీ రూపాలు చేర్చబడ్డాయి. దీనిలో ఎనిమిది అధ్యాయాలు ఉన్నాయి. పేరణి, ప్రేంఖానా, సుధా నర్తన, కార్కారి, రసక, దండ రసక, శివ ప్రియ, కందుక నర్తన, భండిక నృత్యము, చరణ నృత్యము, చిందు, గోండాలి, కోలాటం వంటి జానపద నృత్య రూపాలు వర్ణించబడ్డాయి. మొదటి అధ్యాయంలో రచయిత మార్గ, దేశీ, తాండవ, లాసియా, నాట్య, నృత్య మధ్య వ్యత్యాసాల గురించి చర్చించారు. 2 వ, 3 వ అధ్యాయాలలో అతను అంగి-కభినియ, కారిస్, స్థానకాలు, మండలాలతో వ్యవహరిస్తాడు. 4 వ అధ్యాయంలో కర్ణలు, ఆంగహరాలు, రచకులును వర్ణించాడు.తరువాతి అధ్యాయాలలో అతను స్థానిక నృత్య రూపాలను వర్ణించాడు, అంటే దేశీ నృత్యం చివరి అధ్యాయంలో అతను నృత్య కళ, అభ్యాసంతో వ్యవహరిస్తాడు. ఆంధ్రలో సాంప్రదాయ నృత్యం పురుషులు, మహిళలు ఇద్దరూ చేయగలరు; అయినప్పటికీ మహిళలు ఎక్కువగా నేర్చుకోవాల్సి ఉంటుంది.కూచిపూడి నృత్యం అనేది ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో ప్రసిద్ధి చెందిన సాంప్రదాయ నృత్య రూపాలు. రాష్ట్ర చరిత్ర ద్వారా ఉనికిలో ఉన్న అనేక నృత్య రూపాలు అయిన చెంచు భాగోతం, భామాకలాపం, బుర్రకథ, బుట్ట బొమ్మలు, డప్పు, తప్పెట గుళ్ళు, కోలాటం ఉన్నాయి.
కోటప్పకొండ ప్రభల సంస్కృతి మార్చు
ఇది గుంటూరు జిల్లా, ముఖ్యంగా నరసరావుపేట, పల్నాడు ప్రాంతంలో కనిపించే ఒక గొప్పసంస్కృతి. రాష్ట్రంలో ఎక్కడా లేని విధంగా మహా శివరాత్రి నాడు గుంటూరు జిల్లాలోని కోటప్పకొండ, క్వారీ బాలకోటేశ్వరస్వామి, సత్రశాల ప్రాంతాలలో ఈ ప్రభల సంస్కృతి కనిపిస్తుంది.కోటప్పకొండ గుంటూరు జిల్లా, నర్సరావుపేటకు 10 కి.మీ. దూరం ఉంది.ఇది ప్రముఖ శైవ క్షేత్రం. కొండపై త్రికూటాద్రి (కోటయ్యస్వామి) కొలువై ఉన్నాడు. ప్రతి ఏడాది మహా శివరాత్రి పర్వదినాన రాష్ట్రం నలుమూలలు నుంచి భక్తులు కొండకు తరలివస్తారు. శివరాత్రి నాడు కోటప్పకొండకు 30 కి.మీ దూరంలో ఉన్న అన్ని గ్రామాల వారు ప్రభలు కట్టుకొని కొండకు వెళ్లటం ఇక్కడి సంస్కృతిలో భాగం. కోటప్పకొండ శివరాత్రి తిరునాళ్ళలో ప్రభలే ప్రత్యాక ఆకర్షణ.ఈ ప్రభల వైభవాన్ని చూడాలే కాని వర్ణించలేం. విద్యుత్ ప్రభల ధగదగ కాంతుల నడుమ రాత్రి సమయంలో కోటయ్యస్వామి కొలువైన కోటప్పకొండ మెరిసిపోతుంది. గ్రామాల నుంచి పెద్ద సంఖ్యలో భక్తులు ఎద్దుల బండ్లు, టాక్టర్ల ఫై కొండకు వస్తారు. కొందరు భక్తులు ప్రభలు వెంట బండ్లు కట్టుకుని కొండకు వెళతారు.[4][5]
సంగీతం మార్చు
రాష్ట్రంలో గొప్ప సంగీత వారసత్వం ఉంది.అనేక ఇతిహాసాలలో కర్ణాటక సంగీతం యొక్క ట్రినిటీ (త్యాగరాజ, శ్యామ శాస్త్రి) లలో కర్ణాటక సంగీతంలో ఇద్దరు సహా తెలుగు సంతతికి చెందిన వారున్నారు.ఇతర స్వరకర్తలు అన్నమాచార్య, క్షేత్రయ్య, భద్రాచల రామాదాసు ఉన్నారు. రాష్ట్రంలోని గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో జానపద పాటలు కూడా ప్రసిద్ధి చెందాయి.
సినిమాలు మార్చు
మూలాలు మార్చు
- ↑ "Archived copy". Archived from the original on 2008-11-20. Retrieved 2017-09-09.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "Stories of Bhaktas - Fisherman Raghu - www.telugubhakti.com".
- ↑ Ntitya Ratnavali http://www.telugupeople.com/discussion/article.asp?id=111 Archived 2018-12-15 at the Wayback Machine
- ↑ http://www.youtube.com/watch?v=uR3EgZeRVjs
- ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు". Archived from the original on 2016-03-04. Retrieved 2019-10-09.